Qaryndasymyz Jaynagýlding oqighasynan bizding biylik mindetti týrde naqty nәtiyje shygharu kerek . Óitkeni, búl qatardaghy jay bir oqigha emes. Búl tikeley memleket qúraushy qazaq últyna, qazaq halqynyng taghdyryna, memleketimizding bolashaghyna baylanysty mәsele. Germaniya men Izraili ózderining otandastaryn qalay qabyldaydy, myna kórshi Resey de әri әdemi úran tastady, әri arnayy memlekettik baghdarlama dayyndap, jenildikter keshenin úsynuda: shekara tústaryna ornalasqysy kelgenderge eng tiyimdi jaghday jasalghan, Reseyding ortalyq jerine kóshkisi kelgenderge taghy basqa.

Jaynagýl qaryndasymyzdyng basynda bolghan hәlge baylanysty oiyma eki oqigha týsip otyr. Birinshisi, óz ómirimde bolghan bir oqigha.

1990-1991 jyldar. KSRO-nyng songhy kezi... Bir top dostar Týrkiyagha baryp «Týrikshe-Qazaqsha-Ázirbayjansha-Týrkmenshe-Ózbekshe-Qyrghyzsha-Tatarsha-Bashqúrtsha-Úighyrsha» salystyrmaly sózdik jazyp jatyrmyz... Kenes iydeologiyasynyng qylyshynan qan tamyp túrghan zaman, týrkologiyagha tiym salynghan kez... Júmys – kýndiz-týni... Memleket (Týrkiya) tek 2-3 ay qarjylandyrdy. Namyq Kemal Zeybekti ministrlikten ketirgen son  sol elding últjandy azamattary jatyn ornymyz ben tamaqqa óz qaltalarynan jinap aqsha tauyp otyrdy. Gonorar ýshin emes, namys ýshin, ýlken maqsat ýshin bir qazaq (men), bir týrik, ústaz ghalym Ahmet Bijan Erjylasún, bir әzirbayjan Alaedin Áliyev, bir týrkmen Jappar Góklenov, bir ózbek Berdiyar Jýsip, bir qyrghyz Qadyraly Qonqobay, bir bashqúrt Almas Shayhúlov, bir úighyr Velinur Mahpirov jәne bir qarashay-balqar Aly Sheshenov jeti aida enbegimizdi ayaghyna deyin bitirip, biyletterimizdi alyp qaytu ýshin shekaragha dәl osy Jaynagýl qyzymyz siyaqty jettik... Vizalarymyzdyng merzimi bayaghyda bitken eken... Al, búl, sózsiz, óreskel zang búzushylyq qoy... Ýlken aiyppúl tóleuimiz shart. Bizde qarajat joq. Sonda, әli esimde, men shekarashy týrik azamatyna: "Biz bәrimiz týrikpiz ghoy, kerek bolsa, biz naghyz týrikpiz, al sizder, Týrkiya týrikteri – sizder bizden shyqqan elsizder... Mine, qaranyz, bireuimiz qazaq, bireuimiz týrik, bireuimiz әzirbayjan, bireuimiz týrkmen, bireuimiz ózbek, bireuimiz qyrghyz, bireuimiz tatar, bireuimiz bashqúrt, bireuimiz úighyr, bireuimiz qarashay-balqar" dedim. Ózderimizdi jәne kelgen maqsatymyzdy týsindirdim tilim jetkenshe... Sonda tanghalghanymyz, kedenshi jas jigit qatty tolqyp, quanyshtan jylap jiberuge shaq qaldy. Bizdi bastyqtaryna dereu apardy. Joghary shendi ofiyser isting bayybyna barghan son, bizge aitqan sózi әli esimde: "Bauyrlarym, men sizder ýshin tek bir nәrseni jasay almaymyn. Ol, ólip ketsenizder, sizderdi qaytadan tiriltip alu. Ol tek Allanyng әmirindegi is. Basqasynyng bәrin sizder ýshin, bauyrlarym ýshin jasau – azamattyq boryshymyz, zor mindetimiz bizdin". Odan keyin pasporttarymyzdy jinap alyp ózi 1-2 saghatqa joq bolyp ketti. Qyzmetkerleri sol kezde bizge týrli tamaq, shәy berumen әlek boldy... Qaytyp kelgen son, vizalarymyz qoyylghan tólqújattarymyzdy bizge ústatty...

Búl – birinshi oqigha. Ekinshi oqigha da Týrkiyagha jәne Qytay qazaqtaryna baylanysty. Hasan Oraltay men Halifa Altay búl oqighany tolyq surettep berdi bizge, kópshilik ziyaly qauymgha búl oqigha jaqsy tanys. Qytaydyng qazirgi territoriyasynda qalghan Shyghys Týrkistannan ýdere aughan qazaqtar Pәkstan, Aughanstan, Ýndiletip, jolda qyruar shyghyngha úshyrap eluinshi jyldardyng basynda Týrkiyagha әreng jetedi...

Sonda týrikter qazaqtardy qalay qarsy alady? Keng jayylym jerdi ghana bergen joq! Syrttan kelgen bauyrlary ýshin arnayy su jana qalashyq túrghyzdy! Ár qazaq otbasyna jeke ýy (bizde onday ýilerdi villa dep ataydy) salyp berdi...

Sol eldi mekenning kýni býginge deyin aty «Altay kóii» yaghny «Altay auyly»...

Elbasy bastaghan «Ruhany janghyrudyn» negizgi maqsaty – sanamyzdyng janghyruy, elimizde órkeniyetti elderdegidey últtyq sayasattyng qalyptasuy, saltanat qúruy ekenin úmytpayyq, aghayyn.

Osyghan qol jetkizuimiz ýshin, ne isteuimiz kerek? Týrimiz mynau, kýieui men balalary Qazaqstan azamaty, ózining qolynda 2021 jylgha deyin berilgen resmy qújaty bar, shetelde oquyn bitirip kelgen ózining ayaghy auyr qaryndasymyzdy keudesinen teuip iyteremiz... Bir úsaq-týiek formaldy ilik tauyp... Zangerlerimiz búl oqighany bey-jay qaldyrmau kerek. Jauaptylar jazalanuy kerek. Óz qandastarymyzgha arnalghan zandarymyzdy tolyqtyryp, jetildiru kerek (Mәjilis deputaty Bekbolat Tileuhan bastaghan bir top atqaminer bauyrlarymyzdyng qúlaqtaryna altyn syrgha) dep esepteymin.

Erden Qajybek

Abai.kz