Bayaghyda segiz qyzy bar bir apamyz segizinshi qyzyna «tek qana traktoristke kýieuge shyghasyn» dep talap qoysa kerek. Júrt súramay ma, «Apa-au, múnynyz ne, el qyzyn diplomy bar jigitterge bergisi keledi, sizdiki kerisinshe boldy ghoy» dep. Sóitse keyuana aitatyn kórinedi «Shyraghym bir ýige bir traktorist kerek eken» dep. Biraq ol zamanda traktor da, traktorshy te kóp edi. Qazir auylda traktor da tapshy, traktorshy te ilude bireu. Ekining birining diplamy bar shyghar, jýzding birinde ghana traktor bar. Onda da bayaghy kenestik zamannan qalghan qanghyldar kóbi. Kóktem kelgende diqan týgili, qarapayym halyq alaqanday baqshasyn jyrtqyzugha, kýzde shóp-jemin jetkizuge traktor tappay zar qaghady.

Qasym-Jomart Toqaevtyng tóraghalyghymen ótken Senat otyrysynda býgin senator Ály Bektaev elimizding Premier-ministrining orynbasary,   auylsharuashylyghy ministri Ó.Shókeevke agrarlyq sektordy jana tehnikamen qamtamasyz etu dengeyi әli de tómen ekendigi jóninde deputattyq saualyn jariya etip, birneshe talap qoydy. Deputattyng saualdyng qysqasha mәtini tómendegidey:

– Qazaqstan әlemdegi  en  iri  auylsharuashylyghy  ónimin óndirushilerding qataryna kiru ýshin agroónerkәsiptik keshendi tehnikalyq jabdyqtaudyng manyzy zor. Songhy kezderi memleket tarapynan auylsharuashylyghyn mehanikalandyrugha edәuir qarjy bólinip jatqanymen agrarlyq sektordy jana tehnikamen qamtamasyz etu dengeyi әli de tómen ekendigin, jýieli júmystardyng tapshylyghyn moyyndauymyz kerek. Songhy 15 jyldyng kóleminde Qazaqstandaghy auylsharuashylyghy tehnikalarynyng sany orta eseppen eki esege azayghan. Al bar tehnikalardyng tozyghy jetken. Býgingi tanda 150 myngha juyq traktordyng 65 payyzy, 41 mynnan astam kombayndarynyng 46 payyzy, 66 myng mal azyghyn dayyndau tehnikalarynyn  67 payyzy, 380 mynnan astam jer jyrtu men óndeuge arnalghan tehnikalardyng – 84 tozghan, olardyng qyzmet etu merzimi 17 jyldan asqan.

Soltýstik Qazaqstan, Aqmola, Ontýstik Qazaqstan, Qostanay siyaqty eng iri agrarlyq ónirlerde tozyghy jetken tehnikalardyn  sany basqa ónirlermen salystyrghanda әlde-qayda kóp.

Mamandardyng esepteui boyynsha barlyq eski tehnikalardy jóndeuge jәne olardyng janar jaghar mayyna jylyna 95 mlrd. tengeden astam qarjy artyq júmsalady eken, ol barlyq óndiris shyghyndarynyng 20 payyzdy qúraydy.

Qazaqstanda normativtik qajettilik boyynsha da auylsharuashylyghy tehnikalarynyng jetispeushiligi bayqalady. Ár 1000 gektar egistik jerge elimizde 6 traktordan kelse, Argentinada – 8, Ózbekstanda – 9, Belarussiyada – 11, Kanadada – 16, Germaniyada – 64 traktordan keledi. Kombayndar boyynsha da shamamen osynday jaghday qalyptasqan.

Kýrdeli tehnikalardy aitpaghanda, ózimizde shygharugha bolatyn 2000-nan astam tyrmalar, 3000-gha juyq tereng qopsytqyshtar, 1000-gha juyq soqalar, 1000-nan astam shóp oru mehanizmderi men 6000-nan astam astyq tazalau mashinalary jetispeydi.

Elimizde tehnikalar parkin janartudyng dengeyi de tómen. Tehnikalardy janghyrtu kólemi osy dengeyde qalatyn bolsa, onda qyzmet etu merzimi 10 jyldan asqan kombayndardy tolyq janartu ýshin keminde 20 jyl, al traktorlargha taghy da 50 jyl qajet.

Jyl sayyn auylsharuashylyghy tehnikalaryn satyp alugha orta eseppen 104 mlrd. tengening kóleminde qarajat júmsalsa, onyng tek 30 mlrd. tengesi ghana otandyq ónim óndirushilerge tiyesili. Yaghny jana tehnikalardyng 70 payyzdan astamy shetelden keledi. Al ózimizde jinalatyn kombayndar men basqa da mashina-traktorlardyng Qazaqstandyq mazmúny 45 payyzdan aspaydy.

Bir sózben aitqanda auylsharuashylyghy mashinalaryn jasau salasyna erekshe kónil bóletin, sol arqyly agrarlyq sektordy tehnikamen jabdyqtaudy týbegeyli ózgertetin uaqyt keldi. Ol ýshin Qazaqstanda agrotehnikalyq sayasatty qalyptastyratyn jәne agroónerkәsiptik keshendi tehnikamen tolyq jabdyqtaugha mýmkindik beretin keshendi salalyq baghdarlama qajet.

Osylay degen senator Ýkimet basshysynyng orynbasaryna jeti baghdarlamalyq talap qoydy. Tek osy talaptar jýzege asqanda ghana Qazaqstan auyl sharuashylyghy tehnikasymen qamtylghan elder qatarynan kórine aluy mýmkin.

Aytpaqshy, әlgi apama sonda elder kýlip edi, qazir traktordan qajetti tehnika, traktorshylardan syily adam joq. Osyny kórgende Ýkimetke qaraghanda auyldaghy sol apalarymyz kóregendeu ma dep qalasyn.

Ádilbek Qaba

Abai.kz