«Jana Qazaqstan» forumy keshe jurnalistermen kezdesip, baspasóz mәslihatyn ótkizdi. Keyingi birer aidyng shiyreginde Europa men AQSh-qa arnayy sapargha shyghyp, Europarlament ókilderimen, AQSh kongersmenderimen,  AQSh-ta ornalasqan birqatar halyqaralyq demokratiyalyq instituttar men zertteu ortalyqtarynda kezdesuler ótkizip ýlgergen  «janaqazaqstandyqtar» qazirgi Qazaqstannyng eskirgenin eskertti. Sonday-aq olar halyqaralyq úiymdarmen qoyan-qoltyq júmys jasau arqyly býgingi jýie men qalyptasqan qasang qaghidalardy ózgertuge bolatyndyghyn aita kelip, "biz biylikpen ashyq dialog qúrugha әrkez dayynbyz, biylikting ong qadamyn qúptaugha da әzirmiz. Óitkeni, el ortaq, jer ortaq. Sondyqtan iyigilikti ister de ortaq boluy kerek" dedi.

2020-jyly boluy mýmkin preziydenttik saylaugha «Jana Qazaqstan» forumy ýmitker úsynuy mýmkin be? Búl súraqqa forum mýsheleri әzirge naqty ortaq sheshimge kelmegenderin aitty.

Qajygeldin saylaugha qatysa ma? 

Joq. Sebebi ol kisi jasy kelip qalghandyqtan ýmitker bola almaydy.  «Jana Qazaqstan» forumynyng mýshelerimen әngime barysynda Ákejan Maghjanúly Ýkimet basyshysy bolghan kezinde birqansha qatelikter jibergenin, qazir soghan ókinetindigin de jasyrmapty.

Forumshylardyng Áblyazovpen baylanasy bar ma?

Joq. Sebebi eks-bankirmen «janaqazaqstandyqtardyn» arasynda kózqaras, sayasy ústanym túrghysynda qayshylyqtar kóp. Alayda, pikirlesuge dayyn.

«Janaqazaqstandyqtardyn» shetelderge saparyn kimder nemese kim qarjylandyryp otyr?

Eshkim. Búl súraqqa olar: "Reseyde qazir futboldan әlem chempionaty ótip jatyr. Oiyndy kóru ýshin jankýierler әlemning týkpir týkpirinen aghylyp kelude. Futbol jankýierlerinde sonday mýmkindik bolghanda, biz nege bir eki ret shetelge shyghyp, jolqarajatyn óz qalatamyzdan kótere almaymyz?" - dep jauap berdi.

Osy jәne ózgede tosyn saualdargha tosylmay jauap qayyrghan «janaqazaqstandyqtar» baspasóz mәslihatynyng sonynda elimizge kelip júmys isteytin qytaylyq 51 kompaniya turaly Ýkimet basshysynyng atyna Ashyq hat jariyalady. Aytpaqshy, janadan ashylghan kenselerinde alghash ret baspasóz ókildermen jýzdesip, emen-jarqyn súhbat qúrghan «Jana Qazaqstan» forumynyng mýsheleri baspasóz mәslihatyn tek qazaq tilinde ótkizdi.

Qazaqstan Respublikasynyng Premier-ministri
Baqytjan Saghyntaev myrzagha

Qazaqstangha Qytaydan kóshiriletin 51 kәsiporyn turaly

Songhy uaqytta qazaq qoghamynda Qytay Halyq Respublikasynyng Shynjan-Úighyr avtonomiyalyq audanyndaghy az últtargha, sonyng ishinde, qazaq diasporasyna qatysyty jýrgizip jatqan sayasatyna degen alandaushylyq úlghayyp keledi. Terrorizm men separatizmge qarsy kýres degen úranmen jýzege asyrylyp jatqan búl sayasat sol jerde túratyn milliondaghan qandastarymyzdyng qúqyqtary men erkindikterin shekteuge, al keybireulerin jazyqsyz jazalaugha alyp kelude.
Osy sayasattyng saldarynan payda bolghan «Qytaydan ýrku» (qytayfobiya) derti kórshi eki elding arasyndaghy barlyq salalargha ózining keri әserin tiygizetini anyq. Solardyng ishindegi býginde qoghamda qyzu talqylanyp zor qynjylys tughyzghan týitkilderding biri – Qytay jaghynan kelip, Qazaqstangha salynatyn 51 kәsiporynnyng mәselesi.
Búl baghytta ótirik-shyny aralas san týrli boljamdar aityluda. Alayda, ókinishke oray, osy kәsiporyndardy Qazaqstangha ornalastyru mәselesimen tikeley ainalysatyn atqarushy biylik әli kýnge deyin túshymdy aqparat jariyalaghan emes.
Osy kemshilikting ornyn toltyru maqsatynda, tómendegi súraqtardyng әrbir tarmaghyna (eger olar kommersiyalyq qúpiya bolyp tabylmasa) naqty jauap beruinizdi súraymyz:
1. Qazaqstan Konstitusiyasynyng 4-babynda “Respublika qatysushysy bolyp tabylatyn halyqaralyq sharttar jariyalanady” delingen. Qazaqstan men Qytay arasynda, onyng qatarynda dauly 51 kәsiporyngha qatysty, kóptegen basqa da eldermen jasalghan kelisim-sharttar, nelikten halyqtan jasyryn saqtalady? Búl qanshalyqty zandy bolyp tabylady?
2. Qazaqstangha Qytay tarapynan kóshirilmekshi әrbir óndiris oryndarynyng qay salagha jatatyny (auylsharuashylyq ónimderin óndeu salasy, himiyalyq óndiris, mashina jasau t.b.) jәne olar naqty qay jerde ornalastyralatyny jónindegi tolyqqandy aqparat berilsin.
3. 51 qytaylyq óndiris ashyluy nәtiyjesinde qansha jana júmys orny payda bolmaq? Ol jerde jalaqy mólsheri, әleumettik kepildemeler, enbek qauipsizdigi qalay qamtamassyz etiledi? Shyndyghynda búl óndirister qanday tehnologiyalargha negizdelgen – eskirgen be jana ma?
4. Halyqty júmyspen qamtu turaly QR Zanyna sәikes kez-kelgen júmys ornyna qabyldauda birinshi kezekte basymdyq Qazaqstan azamattaryna berilui kózdelgen. Sheteldikter bolsa tek jergilikti júmys kýshi jetispegende nemese qajetti mamandyq iyesi bolmaghanda ghana tartylady. Olay bolsa, atalghan talaptar jәne belgilengen tiyisti kvotalar qanshalyqty oryndalghan?
5. Sóz bolyp otyrghan óndiristerding әrqaysysynda qansha júmysshy, qansha әkimshilik qyzmetkerleri jәne qansha mamandardyng bolatyny turaly egjey-tegjeyli mәlimet, sonymen qatar, solardyng ishinde qansha maman, qansha júmysshynyng Qytaydan keletini, qanshasynyng jergilikti qazaqstandyq azamattardan jasaqtalynatyny turaly aqparat berilu kerek.
6. Osy 51 kәsiporynnyng kóshirilip ashyluyna baylanysty shyghynnyng kólemi qanday? Onyng qay bóligin Qazaqstan, al qay bóligin Qytay óz moynyna alady? Jyl sayyn olardan Qazaqstan qazynasyna týsetin payda kólemi qanshalyqty bolmaq? Búl kәsiporyndardyng qojayyny kim bolmaq jәne Qazaqstan azamattarynyng mýddeleri men húqyqtary qalay saqtalmaq?
7. 51 kәsiporynnyng ekologiyalyq saraptamadan ótkeni turaly (olardyng júmystary auany, sudy, jerdi, tabighatty lastamaytyn boluy kerek) halyqaralyq standarttargha say qújattary bar ma? Qytay ýkimeti osy 51 kәsiporyndy óz jerinen nege shygharmaqshy? Olar ózderi júmys istegen audandardyng ekologiyasyna, túrghyndardyng densaulyghyna qanday zardap әkeldi?

(«Jana Qazaqstan» forumynyng kensesinde Álihannyng osy sertti sózi jazuly túr)

Búl aqparatttardy resmy týrde jariyalau – qoghamdaghy ashyqtyq pen jariyalylyqty qamtamasyz etumen qatar, sheteldik investisiyagha degen pozitivti kózqaras qalyptastyrady dep oilaymyz.
Sonymen birge Qazaqstan ýkimeti Qytaydan keletin kәsiporyndardyng ekologiyalyq saraptamasyna tәuelsiz sarapshylardyng qatysuyn da qamtamasyz etui shart. Qytay kәsiporyndary ornalasatyn oblystarda qoghamdyq tyndaular ótkizilui de asa qajetti. Al endi atalghan zandy talaptar oryndalmay, kóterilgen mәseleler halyqqa dәiekti de tynghylyqty týsindirlemese, búl jaghdaydyng ushyghuyna jәne Qazaqstannyng mýddesine qayshy saldargha әkelui mýmkin ekendigin eskertemiz. Osynday jaghdayda jauapkershilik resmy oryndardyng moynynda bolady.

«Jana Qazaqstan» forumy

Almaty 

Abai.kz