Songhy aptada jurnalisterge jasalghan qastandyq turasynda әngime kóbeye bastady. Azattyqtyng Qyrghyz qyzmetining tilshisi Ulanbek Egizbaev belgisiz sebeptermen Ystyqkól jaghajayynda sugha batyp, sonyng saldarynan kóz júmdy. Qazir memlekettik sheneunikter arasyndaghy jemqorlyq oqighalaryn zertteumen de ainalysqan Egizbaevting qazasyna qatysty týrli әngimeler gulep túr. Búl az bolghanday 2 tamyz kýni Ortalyq Afrika Respublikasynda reseylik jurnalisterge shabuyl jasaldy.

Olar “Vagner” jekemenshik әskery kompaniyasy turaly derekti filim týsiruge barghan. Al, aqparat qúraldary jurnalisterding qazasyna terroristik toptyng qatysy boluy mýmkin ekenin aitqan bolatyn.

Áriyne, búl jurnalisterge jasalyp  jatqan alghashqy shabuyl emes. Degenmen, BAQ júmysynyng qauipsizdigine eshkim de kepildik bermeydi.

2012 jyly BÚÚ búl mәsele tónireginde arnayy qarar qabyldaghan. Jәne, әlemdegi barlyq elderding ýkimetterin jurnalisterge qatysty jasalghan óltiru, qysym kórsetu siyaqty qylmystyq oqighalargha tәuelsiz zertteu jýrgizuge shaqyrghan bolatyn.

Jogharghyda aitqan eki mәsele týrtki bolyp, "Bizding elimizde jurnalisterding qauipsizdigi qay dengeyde?" degen súraq ózdiginen tuyndaydy.

"Jemqorlyq, paraqorlyqty әshkereleymiz" dep óz ómirine qauip tóndirgen jurnalister turaly ne bilemiz?

Núry Múftah – “Altyn ghasyr” qoghamdyq-sayasy basylymynyng bas redaktory bolghan. Jәne Qazaqstannyng Demokratiyalyq Tandauy partiyasyn úiymdastyru isine aralasyp, sayasatta da belsendilik tanytqan. Negizgi mamandyghy zanger bolghandyqtan, adam qúqyghynyng búzyluy, әleumettik qúqyq siyaqty qoghamdaghy eng ózekti mәselelerdi ashyq jazghan. Alayda, ol 2002 jyldyng qarasha aiynda kólik apatynan qaza tabady. Sol kezde qalyng búqara onyng ólimin “kezdeysoq kólik apaty” degenge kýmәnmen qarady.

Ashat Shәripjanov – “Navigator” internet-gazetining jurnaliysi. Ol tek sayasy taqyryptarda jazdy jәne sybaylas jemqorlyqpen ainalysatyn sayasatkerlerding esimderin ashyq jariyalady. Alayda, 2004 jyldyng shilde aiynda jol apatynan qaytys boldy. Biraq, әriptesteri onyng óliminde sayasy astar bar ekenin aitady.

Oralghaysha Omarshanova– “Zakon y pravosudiye” gazetining jurnaliysi bolghan. Ol  “Qazaqmys” kompaniyasyndaghy milliardtaghan shyghyndar turaly mәlimetter jinap, jariyalaydy. Biraq, 2007 jyly iz-týzsiz joghalyp ketken.

Caken Taujanov – Qazaqstandaghy sayasy jýieni qatty synaghandardyng biri jәne sol taqyrypta ótkir materialdar jariyalaydy. Biraq, ayaq astynan jol apatyna úshyrap qaytys bolady.

Júmash Kókbóri, tәuelsiz jurnalist:

– Qysym men qudalaudy kóp kórdik qoy. Menimen birge istegen Batyrhan Dәrimbetovtyng óliminde de júmbaq jaghdaylar bar. Batyrhan Dәrimbetovpen birge "Azat" gazetin shyghardyq. Ol gazet sovet ýkimetin qúlatugha arnalghan gazet edi. Sol kezde talay qysymgha tap boldyq. Keyinnen Dәrimbetov Azattyq radiosynda tilshi boldy. Sóitip júmys babymen Jambylgha ketip bara jatyp, Lugovoy audanynyng ortalyghyna jete bergende (týngi on ekilerde) qarsy baghyttan kólik shyghady. Ony  ótkizip jibermek bolghanda ekinshi qaptaldan taghy bir kólik shygha keledi. Sóitip mashinasymen audarylady.

Núrimov Sәt degen myqty jurnalist boldy. Ol da solay óldi.

Ayta berse kóp qoy...

Týiin

Qoryta aitqanda, birjaqty aqparat halyqtyng senimine selkeu týsiredi. Sondyqtan, qoghamda jabyq aqparat bolmau kerek. Jәne biylikke әdil synnyng aityluy da qalypty qúbylys dep biluge tiyispiz. Al, ol syndy qalyptastyratyn tәuelsiz BAQ qana ekenin úmytpaugha kerekpiz.

Núrbiyke Beksúltanqyzy 

Abai.kz