nemese

Zannyng oryndaluyn talap etken bapker júmystan nege ketedi?

Jas balalardyng dinmen auyrghany elimiz ýshin óte qauipti jaghday. Qazir elimizde týrli sporttyq internattar men jetimhanalarda diny sektalar úya salyp alghany jasyryn emes. Jastayynan dinge bet búrghan jastar erteng týrli radikaldy aghymdardyng sonynan ilesip ketu qaupi bar ekenin basa aituymyz kerek.

Áuelde Tarazdaghy sport-internat bapkerining jas balalardyng namazyn toqtatuy әleumettik jelide bir jaqty talqylanyp jatty. Onyng boqtaghany, jaynamazdy tepkeni qatelik bolghany týsinikti. Biraq, jaghdaydyng sebep-saldaryna ýnilgen kisi mýlde siyrek boldy. Áleumettik jeli qoldanushylary men keybir aqparat qúraldary bapker Almas Baetovty jerden alyp, jerge salyp jatty. «Dinshil balalar bapkerding әbden jýikesine tiygeni, búghan deyin aitqan talay eskertuin oryndamaghany viydeodan-aq kórinip túr. Ústazdarynyng jýikesine әbden tiyip kamerany baghyttap, aldyn ala dayyndap qoyghan. Zang boyynsha memlekettik mekemede namaz oqugha tyiym salynghan. Onyng ýstine sabaq, jattyghu uaqytynda qashyp ketip namaz oquy dúrys pa? Áriyne, bapkerding boghauyz aitqany, jaynamazdy tepkeni dúrys emes. Qazaqstan islam memleketi emes, konstitusiyagha sýienetin zayyrly el. Shynashaqtay balalar dinge bet búrsa, olardyng qatarynan últynan bezgen bezbýirekter, terrorshy sodyrlar shyqpasyna kim kepil? Ústazy balalardy sonday qasiretten saqtaghysy keldi dep nege bir sәt oilanbaymyz. Bas salyp bapkerdi jerden alyp jerge salyp jatyrmyz» dep 14 tamyz kýni alghashqylardyng qatarynda óz pikirimdi bildirgen edim. Halyqtyng bir jaqty syngha aluy Jambyl oblystyq әkimshiligin de esengiretip jiberse kerek, jergilikti qúzyrly mekeme basshylary dereu shara qoldanyp bapkerge keshirim súratqyzyp, tipti júmystan bosatyp, odan ózge de әkimshilik shara qoldanu niyette ekenin resmy týrde jariyalady. Tym shúghyl jaza qoldanghan resmy mekeme ókilderi QR zanynyng ayasyndaghy emes, dabyra jasap, shulaghan dinshil toptyng diny sharighattyq ýkimine jýginip ketkeni qayran qaldyrady.

Niyeti týsiniksiz diny toptyng aldynda (ony men solyn aiyra almaytyn balalardyng artynda radikaldy kýshter túrghany anyq) 35 jyl boyy adal enbek sinirip jýrgen, halyqaralyq dengeydegi 5 birdey talantty futbolshy dayyndaghan Almas Baetovty jyghyp berip, ýlken iydeologiyalyq qatelik jasaldy. Memlekettik mekemelerde zang boyynsha namaz oqugha tyiym salynady. Osy zandy óz shәkirtterinen talap etken ústazdy negizsiz júmystan qudalaugha býkil el bolyp jol bermeuimiz kerek.  Eger búghan jol bersek, eshkim QR konstitusiyalyq zannamasyna senbeytin bolady, tek diny qaghidalargha ghana boy úsynady. Yaghny mektepterde namaz oqymaudy talap etken múghalimderdi ashyq «qaqpangha týsiru» bastalady. Myna oqighadan keyin «namazyndy toqtat, sabaghyndy oqy» dep aitugha múghalimderding de jýregi shaylyghyp qaluy mýmkin. Erteng balalardyng ishinen terrorshy sodyrlar payda bolsa, búghan nege jol berding dep taghy múghalimderdi kinәlaytyn bolamyz. Balalar ústazdyng teoriyalyq sabaghynan qashyp ketip әdeyi ssenariy boyynsha qoyylym úiymdastyrghany belgili bolyp otyr. Árkim sabaqtan qashyp namazgha kete berse, onymen qoymay ústazyn býkil jer-jahangha masqara etse, onda qazaqtyng bitken jeri sol emes pe? «Erteng auruhada isteytin bir hirurg namaz uaqytym dep júmysyn tastap namazgha túryp alsa, janyp jatqan ýidi tastap namaz oqimyn dep órt sóndirushi namazgha jyghylsa, sudiya sot otyrysyn tastap namazgha túryp alsa ne bolady?» dep pikir bildiredi әigili dintanushy Múrtaza Búltay.

31 arnadaghy «Informburo» janalyqtar toptamasyna súhbat bergen Jambyl oblystyq mamandandyrylghan sporttaghy daryndy balalar mektep-internaty diyrektorynyng orynbasary Eldos Akimov balalardyng kamerany saylap arnayy ssenariy úiymdastyrghanyn, sóitip ústazdy býkil elge masqaralap әleumettik jelige saludy josparlaghanyn aityp otyr.  Odan bólek myna jaygha erekshe nazar audarsaq. Oqushylar jatyp oqityn sport internatynda eresekteri janadan kelgen jas balalargha daghuat jýrgizgenin jattyqtyrushy bayqap qalady. «Amal әreketteri teris aghymgha kóp úqsaghan song eskertip te kóripti. Otyryp janadan kelgen balalargha namaz oqyndar mynaday bolady dep. Ózderi dúrys jolda ma bilmeydi de. Balardy ýiretip jatyr. Kim biledi? Ol búrys jol shyghar. Búrys jolgha kóbirek tartyp otyr da. Tәkbir tartulary, túrystary, bylay aitqan kezde mýfty bekitken erejege ýlgige kelmey túr da sәl. Jattyqtyrushy kýdiktendim, bayqadym bir eki ret jinalyp otyrghandaryn deydi. Ony keshe balalardyng ózderi de aitty» deydi diyrektordyng orynbasary Eldos Akimov.

Búl jaghday birinshi ret emes, qayta-qayta qaytalanyp múghalimning tityghyna tiygenin, әlgindey qadamgha ashu ýstinde barghanyn kózqaraqty júrt viydeodan birden kóredi. Tipti jaynamazdy da ayaqpen týrip jinap qoyghany bolmasa, teuip qorlaudy oilamaghany da beyneden múqiyat qarasanyz ghana angharylady. Qauipti aghym ókilderi jas balalardy namaz oqugha ghana iytermelemey, ústazyn qaralap viydeo taratugha ýgittegen bolsa, búl rasynda elimiz ýshin óte qauipti teris aghym ókilderinen ekenin úqtyrghanday.

Ústazdan keshirim súrap kelgen ata-analar balalarynyng namaz oqityndyqtarynan mýlde habarsyz bolyp shyghypty. Demek, búl jattyqtyrushynyng balalargha namazgha tyiym saluyn kýsheyte týsetin taghy sebep. Kәmilettik jasqa tolmaghan balalardyng ata-anasynyng rúqsatynsyz nemese qatysuynsyz diny rәsimder atqaruyna, diny mekemelerge (meshitter, shirkeuler) baruyna tyiym salynady. QR-nyng «Diny qyzmet jәne diny birlestikter turaly» Zanynyng 19 baptyng 3 tarmaghynda taygha tanba basqanday kórsetilgen (http://www.matritca.kz/news/56456-pochemu-deti-ne-dolzhny-vovlekatsya-v-religiyu.html). Balalardy kәmilettik jasqa deyin diny rәsmider atqaruyna shekteytin zang Qazaqstanda ghana emes, Ózbekstanda, Belarusiyada, Tәjikstanda j.t.b. elderde tәjirbie jýzinde atqarylyp kele jatqanyn atap ótuimiz kerek.

Erteng sol internat-mektep diny aghymdar oshaghyna ainalghan bolsaq, taghy da múghalimderdi kinәlaytyn bolamyz. Sonda taghy da shyryldap opyq jeytin ústazdar qauymy bolady. Al jaynamazdy tepti dep 35 jyldyq tәjirbiyesi bar, maqtanyshpen aitugha túrarlyq shәkirtter tәrbiyelegen ústazdy júmystan shyghara salsaq, onda búl QR Zanyna qayshy shyghyp, diny aghymdardy qoldaumen para-par jaghday bolmaqshy. Bir metr mata ýshin jattyqtyrushyny júmystan quyp, onyng shittey bala-shaghasyn ash qaldyru kimge kerek? Eger ómir boyy bir ispen ainalysyp jýrgen tәjirbiyeli kisini jazyqsyz masqaralap júmystan quyp jiberse, saly sugha ketip, әdildikten kýder ýzip, ózin-ózi tastap jibermey me? Balalardy qauipti aghymnan saqtaymyn, sportpen ainalysyp myqty azamat bolsyn degen niyeti ýshin qaraptan-qarap kýiip ketken taghdyryna ókpeli adam tiridey ólgenmen birdey kýy kesheri anyq. Qysqasyn aitqanda, bizding úsynystar mynanday:

-Jambyl oblysynyng sheneunikteri bapkerdi júmystan qughansha qauipti diny aghymnyng internatqa qaydan kelgenin anyqtasyn;

-Jergilikti biylik ózge de internattar men jetimhanalardy tekserip, qauipti diny nanym-senimdegi toptarmen jýieli kýres jýrgizip elding aldynda esep bersin;

-Jazyqsyz, qayta zang talabyn oryndaghan bapkerding júmys orny qayta qalpyna keltilsin;

-Internattar men jetimhanalarda, diny aghymdar jii bas súghatyn týrli bilim mekemelerinde últtyq-patriottyq júmystar kýsheytilip, últtyq dәstýr, tariyh, últtyq foliklor jýieli oqytu qolgha alynsyn.

Arman Áubәkir

Abai.kz