Sәrsenbi, 17 Sәuir 2024
Alasapyran 8977 68 pikir 9 Qarasha, 2018 saghat 10:22

Qazaqstan jemqorlyq pen toyymsyzdyqtyng «ghalamdyq jarqyn ýlgisine» ainaldy

 

Hannan  qasiyet  joghalar, biyden  qanaghat  ketkende!

Halyqtyn  shydamy  tausylar,Ádildikti  kisendep,

Jetim-jesir, nasharlar, etegine  zaryn tókkende!

(Áliasqar Bayghútúly)

Shydam degen jaqsy qasiyet, biraq ómir qysqa!

(Múhtar Áuezov)

 

Qazaqstannyng biliksiz biyligi men onyng memleket ishindegi memleketi ispetti, tek qana ýstem tap ókilderine ainalghan «jana kapitalist – oligarhtargha», yaghny memleket aktivterin ózderine qyzmet etuge paydalanyp, halqyn 27 jyl boyy tonap kelgen, memlekettik mayly qyzmet pen biznesti qatar ústap, әbden bayyghan biylik ókilderine qyzmet etushi «Samúryq – Qazyna» AQ degen birlestik ózine qarasty «Qazmúnaygaz» Últtyq kompaniyasy qúramyndaghy strategiyalyq ýsh múnay óndeu zauyttaryndaghy memlekettik aksiya ýlesi men janar jaghar may beketterin taghy da jekelendirmek bop sheshim qabyldady. Búl kezekti jekelendiru jayly alghash ret kompaniya basshysy S.Mynbaev búrynyraqta habarlasa, odan keyingi 18.11.2015 jyly (IA Novostiy-Kazahstan agenttigi) «Samúryq – Qazynanyn» basshysy, 1989 jyldan beri Qazaqstandy basqaryp kele jatqan Elbasy N.Nazarbaevtyng senimdi nókerlerining biri Ó.Shókeev býkil jahangha jar salghan edi...

Qazir tәuelsiz Qazaqstan Respublikasyn memleket dep esepteytin bolsaq, onda búl memleket qaramaghynda armiya men shekara qyzmeti, polisiya men týrme, memlekettik qauipsizdik komiyteti, salyq inspeksiyasy men qazirgi biylikting pәrmenimen tas-talqan bop bólingen IIM men úiymdasqan qylmysqa qarsy agenttigi, jәne de ókilettigi óte tómendetilgen keden qyzmetteri siyaqty sanauly ghana qúrylymdar men mekemeler qalghan. Ótken jyldardaghy «jekelendiru nauqandarynan» aman qalghan memlekettik nysandar býgingi kýni týgelge derlik satylyp bituge tayar...

Al qúramynda ókilettigi men pәrmeni óte shektelgen, eshnәrsege eshqashanda jauap berip kórmegen, eshnәrseni de ózdiginen sheshe almaytyn, preziydentting auany men auzyna qarap ýirengen ministrleri men agenttikteri bar, tek biylik ókilderine ghana qajetti, yaghny memleket pen halyqtyng yrys-nesibelerin tonap, jekelendiru ýshin ghana kerekti ókimder men qaulylar qabyldaugha ghana qauharly Qazaqstannyng quyrshaq ókimeti halqymyzdyng tólegen salyq esebinen nan jep otyrsa da, asa manyzdy mәselelerge kelgende olardyng dauystary mýldem shyqpay, beyshara kýige týsedi. Sebebi eshqanday qúqy da, ókilettigi de joq búl bishara ókimetter tek preziydentting tuyndaytyn týrli daghdarystar kezinde halyqtyng kónilin kezekti týrde basqa jaqqa audaru ýshin ghana jii auystyryp, qajet bolsa týrmege de tygha salatyn jandy quyrshaqtaryna ainalghan...

Ótken ondaghan jyldar boyy El men memleket isterine qajetti syny pikirler men úsynystardy BAQ betterinde talay ret jazghanbyz, qazir de ghalam memleketterining ekonomikany jýrgizu tәjiriybesi men amaldary, basqaru jýieleri turaly memleketimizge ýlgi retinde eng bolmasa paydasy tiyer degen niyetpen túraqty týrde qayta-qayta jazyp kelemiz. Biraq, o bastan qúlaq pen kózderi jeranauy sana-sezimnen aiyrylghan, kókeleri men «jershildiktin» arqasynda taqqa otyryp, ózderin aspany núrgha bólenip erekshe jaratylghan «túlghalar» retinde sanap kele jatqan biyliktegi «aqsýiekterge» ainalghan myrzalar búl pikirlerge pysqyryp ta qaramay, órshelene ózeurey «ózimbilemdeushilikke» salynyp keledi...

Azdap tariyhqa sheginis jasap kóreyik. Halyqtyng әleumettik mәselelerin sheshuge baghyttalyp, әri josparly ekonomikany әkimshildik jýiemen ýilestire úshtastyryp, damytyp kelgen ghalamdyq sosialistik jýiening Bas sýiretushisi bolghan KSRO ýkimetining týbine jetip, onyng qúlauyna da sebepker bolghandar, onyng basshylyghyna ekonomikany kýiretken 1971-1991 j.j. kelgen mansapqor, ataqqúmar, dýniyeqonyz, partiyany bai men biylik kózi retinde paydalanghan jalghanshy revizionister boldy. Olar ghylymda, óndiriste, auyl sharuashylyghy men ómirding barlyq salasyna basshylyqtar jasaghan kezderi, jyldar boyy memlekettik josparlardy asyra oryndaghandary turaly jogharygha bergen ótirik aqparlarymen algha damudy tejep, búlardyng enbeksiz alghan marapattary men maqtaular aghyndarynyng sony, býkil halyq sharuashylyghy men jalpy el ekonomikasyn qúrdymgha ketirip, nәtiyjesinde ghalamdaghy ekinshi memlekettin  tas – talqany shyghyp, kýireuine әkelgen edi...

Biliksizdik pen bilimsizdiktin, jauyzdyq pen jauapsyzdyqtyng uly jylandaryna ainalghan bolisheviktik – partokrattar jýiesine qarsy ótken ghasyr sonynda halyq ókilderi demokrattar býkil odaq elderinde jappay mitingiler jasap kóterilgen sәtte, baqtary men dәuirding ózderinen auaryn sezgen býkil jýieni túralatyp qaqyratqan búrynghy odaqtyq partokrat basshylar ónderin ainaldyryp, demokrattargha ainalyp shygha keldi. Ásirese ondaylar Odaqtyng últtyq aimaqtarynda belsene qimyldady. Jәne de búlar ókinishke oray sol kezderi biylikti týrli ailaly joldarmen basyp qaldy. Endi mine sol búrynghy partokrattyq Kremliden bekitilip shyqqan shablondarmen júmys istep ýirengen, qiyn sәtterde sheshim qabyldap ýirenbegen, tek qana ortalyqtan «lәppaylap» búiryq kýtken, biraq sol kýiregen ortalyqtan sheksiz tәuelsizdik alghan partokrat jaltaqtardyng atqaryp kele jatqan biyligining zardaptaryn halqymyz tartuday aq tartyp keledi. Jalghandyq qanyna singen búl myrzalar: «Ákimshildik josparly ekonomikalyq basqarudan ozyq ýlgidegi naryqtyq qatynasyna kóshtik!» - dep, mine 27 jyl boldy halyqty aldap keledi. Biraq búlar: «Birinshi kezekte ekonomika! Naryqtyq qatynastargha kóshtik! Endigi bar tabys pen baqyttyng bastauy jappay jekelendirude!» - dep úrandap jýrgende, Qazaqstandy býkil ghalam elderi bayaghyda aq ótip ketken 19 ghasyrdaghy «Jabayy kapitalizmge» qalay aparyp týsirgenderin bayqamay da qaldy. Qazaqstan ekonomikasy qazir eshqandayda naryq qatynastarynda emes, arteli, sindikat, mafiya biylik qúrghan naghyz «jabayy kapitalizm» dengeyinde ghúmyr keshude. Yaghny eldegi búrynghy partokrattar men olardyng jaqyndary men sybaylastarynan túratyn «jana kapitalister» odan ary bayyp, proletariatqa qayta ainalghan halyqtyng negizgi bóligi odan ary kedeylene týsude...

Jappay jekelendiru qayda aparady? Baqytqa jetkize me, әlde qúrdymgha ketkize me?

Qanday memleket bolmasyn, onyng negizgi strategiyalyq nysandary: jer asty qazba baylyqtary, uran, altyn, qara jәne týsti metaldar, energetika men logistikalyq kommunikasiyalary,  múnay men gaz kәsipshilikteri, zauyttar men fabrikalar, kosmos, metallurgiya, altyn óndirisi salalaryndaghy, taghy s.s. kәsiporyndar memleket qaramaghynda boluy kerektigi o bastan belgili edi. «Baq qonyp, bastyq bolghan, qoy baghugha jaramaytyn partokrat teksizderge memleket basqartudyng qauiptiligi osynda!» - dep, 90 - shy jyldary aitqan edik! «Jappay jekemenshikten túrghan ekonomika tek jabayy kapitalizmge, yaghny arteli, trest, sindikat pen mafiyalyqtar basqarghan ekonomikagha әkeledi. Múnday elde eshqashanda naryqtyq (rynochnyi) qatynastar tuyndamaydy!» - dep, qanshama ret aityldy da, jazdyq ta... Ókinishke oray, endi mine Qazaqstanda osy eskertilgen «jabayy kapitalizm» ýstemdik qúryp otyr. Elimizding ekonomikasynyng býgingi damuy damyghan 30 elderding qatarynda emes, elulikke de ilese almay Afrikanyng artta qalghan elderining qataryna qaray keri syrghyp barady. Ghalamnyng aldynghy segizdigine kiretin Angliyanyng ekonomikasyndaghy sheteldikterding ýles salmaghy jalpy óndiris aksiyalarynyng 15 payyzynan aspaydy. Jetilikting myqtylarynyng biri Fransiyada 15 payyzdan 20 payyzgha deyingi aralyqtaghy aksiyalargha sheteldikterding egelik etuine tek qana El Parlamentining rúqsaty kerek! Aralas ekonomikany qoldanyp ghalamdyq ekinshi ekonomikagha ainalyp otyrghan Qytayda ekonomikanyng 96 payyzy memlekettik, al demokratiya men naryqtyq qatynastar jýiesi óte damyghan AQSh - ta ekonomikasynyng 51 payyzy, Angliyada 56 payyzy memleket qaramaghynda!

Al myna "ghúlamalar" biylik qúrghan Qazaqstan ekonomikasynyng 96 payyzy qazir jekemenshikke ainalyp otyr. Jeke biznesmen, nemese sheteldik investor óz qarjysyna salghan zauyty men fabrikasyna ózi egelik etse, eshqanday da jenildiksiz tolyq qandy salyghyn tólep otyrsa, zandy negizde aksiyalaryn qor birja naryghyna shygharyp, nemese óz erikterimen újymmen bólisip otyrsa, oghan eshkimning de talasy da, júmystary da bolmas edi...

Al bizde mýldem basqasha boldy. Onyng eng masqaralyghy, 90 shy jyldary bastalghan «jappay jekelendiru nauqanynda» memleket qarjysyna salynghan, tabys tauyp myndaghan azamattarymyzdy asyrap, memleket qazynasyn tólegen salyghymen toltyryp, myndaghan últtyq injener – tehnik qyzmetkerlerdi ósirgen, jәne de olar basqaryp otyrghan zauyttar men fabrikalardy, jer asty qazba baylyqtaryn óndirip jatqan shahtalar men múnay - gaz kenishterin, yaghny halyqtyng yrys - nesibesin jekelendirip ony óz jaqyndary men sheteldikterge azyn – aulaq qarjygha satyp, ýlestirudi qanday jetistikke jatqyzugha bolady?! Jana qojayyndar osy óndiristerding tabysynan bólingen qarjylargha uaqyty jetip әbden tozyp, isten shyqqan jabdyqtar men qondyrghylardy auystyrudy shetelden kelgen investisiya deuge bolar ma eken? Sonda shetelderden  keluge, jәne de jana ozyq ýlgidegi tehnologiyalyq jetistikke jetken kәsiporyndar salamyz degen investisiyalar, yaghny qarjylar qayda? Ozyq ýlgidegi zauyttar men fabrikalar qayda? Kimning oqpanyna týsip ketti? Qansha júmys oryndary ashyldy? Osydan keyin, júmys istep, payda berip túrghan respublika boyynsha myndaghan kәsiporyndar men óndiristerdi jappay jekelendirip, qanshamasyn biliksiz, óndiristing iyisi múrnyna barmaytyn jana menshik egeleri jýrgize almay bankrottap joyyp, metallomgha ainaldyryp, shetelderden alghan qaryzdardy 166 milliard 600 million dollargha jetkizip, keleshek úrpaqtardyng moynyna sheyin qaryz ilgen myna qazaq biyligi qanday baghagha da, jazagha da ylayyq!

Elining ertenin oilamay, memleket pen halyqtyng mýlkin biylik basyndaghylar osynday joldarmen jeke mýddeni kózdep, jekelendirip ala berse, shetelderden kelgen qarjylar qúmgha singen suday esebi joq, memleket pen halyqty qaryzgha batyra berse, әdilettilik pen shyndyq qayda qalady? Endi myna bir ghana adam úzaq jyldar boyy basqarghan, biliktiligi men damuy keri ketken biylikting 2018 jyldyng basyndaghy INTERFAKS-KAZAHSTAN arqyly arnayy taratqan habarynyng mәtinin sol últaralyq qatynastar tilinde jariyalanghan kýiinde berip kóreyik:

«Vse try NPZ v Kazahstane budut privatizirovany v ramkah podgotovky k IPO "KazMunayGaza" - Minnasekonomiky Astana».

16 yanvarya. INTERFAKS-KAZAHSTAN - Pavlodarskiy, Atyrauskiy y Shymkentskiy neftepererabatyvayshie zavody budut privatizirovany v ramkah podgotovky k IPO AO "Nasionalinaya kompaniya "KazMunayGaz", zayavil ministr nasionalinoy ekonomiky Timur Suleymenov. "Realizasiya 14 aktivov perenesena v periymetr IPO ih materinskih kompaniy v selyah povysheniya ih stoimostiy", - skazal T.Suleymenov na zasedaniy praviytelistva vo vtorniyk. V chastnosti, v ramkah podgotovky k IPO "KazMunayGaza" budet realizovano 7 aktivov (doly uchastiya, prinadlejashie KMG): TOO "Urihtau Opereyting", TOO "Pavlodarskiy neftehimicheskiy zavod", TH KazMunaiGas N.V., TOO "PetroKazahstan Oil Prodakts", TOO "Atyrauskiy neftepererabatyvayshiy zavod", TOO "KMG Automation", TOO "Teniz Serviys", soobshil T.Suleymenov Takim je obrazom budut prodany aktivy AO "Nasionalinaya kompaniya "Kazahstan temir joly" (pyati aktivov: AO "Kaztemirtrans", AO "Passajirskie perevozkiy", AO "Bagajnye perevozkiy", AO "Vagon serviys", AO "Prigorodnye perevozkiy"); y AO "Nasionalinaya kompaniya "Kazahtelekom" (dva aktiva: TOO "Nursat+" OOO "KT-AyIks"). "V nastoyashee vremya razrabotan sootvetstvuIshiy proekt postanovleniya praviytelistva, kotoryy nahoditsya na soglasovaniy v gosudarstvennyh organah", - zakluchil glava Minnasekonomiki. Kak izvestno, praviytelistvo Kazahstana utverdilo kompleksnyy plan privatizasiy na 2016-2020 gody y spisok obektov, podlejashih peredache v konkurentnui sredu. V perecheni krupnyh organizasiy respublikanskoy sobstvennosti, podlejashih privatizasiy v prioriytetnom poryadke, voshly takie organizasii, kak: AO "Nasionalinyy nauchnyy medisinskiy sentr", naskompaniya "Kazahstan garysh sapary", nasionalinaya geologorazvedcheskaya kompaniya "Kazgeologiya", mejdunarodnyy aeroport Astany y drugiye. Na IPO budut vyvedeny: nasionalinaya jeleznodorojnaya kompaniya "Kazahstan temir joly", nasionalinaya neftegazovaya kompaniya "KazMunayGaz", nasionalinaya atomnaya kompaniya "Kazatomprom", AO "Samruk-Energo", nasionalinaya gornorudnaya kompaniya "Tau-Ken Samruk", TOO "Kazsink", AO "Kazpochta", AO "Eyr Astana" y drugie kompanii. V Kazahstane s naseleniyem 18 mln chelovek deystvuyt try NPZ - Atyrauskiy, Pavlodarskiy y Shymkentskiy. "KazMunayGaz" y CNPC vladeyt po 50% doley Shymkentskogo NPZ. Atyrauskiy y Pavlodarskiy zavody kontroliruitsya "KazMunayGazom".

Tómende el ekonomikasyna payda berip túrghan, memleket qazynasynan milliardtaghan dollar qarjy júmsalyp salynghan kezekti memlekettik nysandardy "ghúlamalardyn" taghy da satyp, payda tappaq bolghan niyetine nazar audarsaq:

"Kazahstan y OAE zakluchily ryad soglasheniy"  Astana. 24 marta. INTERFAKS-KAZAHSTAN – V ramkah vizita preziydenta Kazahstana Nursultana Nazarbaeva v Obediynennye Arabskie Emiraty podpisan ryad dokumentov o sotrudnichestve, soobshila press-slujba glavy Kazahstana. Tak, v hode ofisialinogo vizita podpisany: soglashenie mejdu praviytelistvom Kazahstana y OAE o pooshreniy y vzaimnoy zashiyte investisiy, ramochnoe soglashenie ob osnovnyh prinsipah priobreteniya 49% aksiy aksionernogo obshestva spesialinoy ekonomicheskoy zony "Morport Aktau", ramochnoe soglashenie ob osnovnyh prinsipah uchastiya DP World v kapitale AO "Upravlyaishaya kompaniya SEZ "Horgos – Vostochnye vorota". Krome togo, zaklucheny memorandum ob osnovnyh usloviyah sotrudnichestva v otnosheniy stroiytelistva integrirovannogo gazohimicheskogo kompleksa v Atyrauskoy oblasty (proizvodstvo polietiylena), memorandum o vzaimoponimaniy otnosiytelino vykupa/priobreteniya doly uchastiya v zavode po proizvodstvu polipropiylena v Atyrauskoy oblasti. Takje podpisan dogovor ob uchastiy vo Vsemirnoy vystavke "EKSPO-2020" v Dubae. 24.03.2018, 17:44 | back

Osyndayda: «Bizding biylikte qoy baghugha jaramaytyn, ylghy da qúlqynnyng qúldaryna ainalghandar jinalghan ba?» - degen de oy keletin boldy songhy kezderi. Al endi myna әperbaqandyq әreketke ne deuge bolady? Qaz qalpynda:

"Privatizasiya naselena v pervui ocheredi na popolnenie aktivov Nasfonda Kazahstana – glava Minnasekonomiki" Astana. 26 marta.2018 g. INTERFAKS-KAZAHSTAN

– Aktivy Nasionalinogo fonda Kazahstana popolnyaitsya ne temy tempami, kotorye neobhodimy, schitaet ministr nasionalinoy ekonomiky Kazahstana Timur Suleymenov. "Dlya popolneniya Nasionalinogo fonda, v pervui ocheredi (obiyavleny na prodaju aksiy Jilstroysberbanka Kazahstana – IYF-K). My, navernoe, budem govoriti pro eto dostatochno mnogo y govorily dostatochno mnogo v proshlye gody: Nasionalinyy fond my silino zadeystvovaly na tot je "Nurly Jol", "Nurly Jer" y vidiym, chto ego aktivy u nas popolnyaitsya ne tak bystro, kak hotelosi by", - skazal T.Suleymenov, otvechaya na voprosy deputatov na pravchase v majiliyse v Astane v ponedeliniyk. "Poetomu pered namy zadacha popolneniya Nasfonda stoiyt", - dobavil on. Krome prochego, privatizasiya naskompaniy, po slovam ministra, pozvolit privlechi "strategicheskih investorov s horoshim iymenem", kotorye privnesut "dopolniytelinye upravlencheskie tehnologiy y t.d". Dannyy otvet ministra prozvuchal na vypad deputata majilisa Omarhana Oksikbaeva, kotoryy vozmutilsya otsutstviyem vnyatnogo obiyasneniya privatizasiy Jilstroysberbanka: "Seychas ony obiyasnyait, chto strategicheskogo partnera priyvedut. Chto my vyigraem, esly etot partner priydet strategicheskiy? On je budet svoy diktovati usloviya za te vklady, kotorye on vlojil v etot bank. U nego svoy pravila budut. Kakie u nego pravila budut, chto my emu razreshaem, chto my teryaem, chto nahodiym? Nikto konkretno nichego ne govoriyt! Vy vse obtekaemo govoriyte, narod ny hrena nichego ne ponimaet!", - vozmutilsya deputat. 26.03.2018, 11:26 | back

Taghy da aitpasqa bolmas. «Últtyq Qor» - degen el ekonomikasynan týsken paydanyng bir bóligimen toltyrylmaytyn  ba edi? Qazir qorda qansha qarjy qaldy? Kezinde «Kazkommersbankke» sauyqtyrugha dep berilgen 8 milliard AQSh dollary qashan qaytarylady? Eger búl bank 1 tengege satylyp, joyylyp ketse, ony kim qaytarady? Jana qojayyn ba? Búl kezekti alayaqtyq emes pe? Búlargha ne kýn tudy? «Últtyq Qordy» ne ýshin shetelden alghan qaryzben toltyrmaq? Álde taghy da bir «beyshara milliarderdin» zauyty men ashyqqan bankilerining biri aqsap, mýldem jýre almay qaldy ma eken?...

Biyliktegi  qanaghatsyzdyq virusymen askyna auyrghandardyng halyqtyng yrys - nesibesin, yaghny memleket mýlikterin týgelge derlik satudaghy maqsattary ne? Álde búl myrzalar keleshekterin Qazaqstanmen baylanystyrghysy kelmey me? Qazaqstandy Otanym dese, onda nege tabighaty óte jayly alys shetelderde túratyn ýy - jaylaryna sheyin dayyndap qoyghan? Memleket isteri men onyng óndirisin, jәne auyl sharuashylyqtaryn tiyimdi týrde basqarugha shamalary men óreleri, yaghny bilimdiligi men biliktiligi jetpeytin, Otan, El, Jer, patriotizm degen úghymnan mýldem maqúrym qalghan, Eli men halqynyng bolashaghyna jany ashymaytyndar bolmasa, ekonomikanyng 96 payyzyn jekemenshikke sata ma? El basqarghandardyng ekonomikada memleketting ýlesin osynshama azaytqandaghy týpki maqsattary ne? Búlar sonda neni kóksep jýr? Álde memleketti, onyng jerining asty men ýstin bólshektep әlemdik alpauyttarmen birge jekelendirip almaq pa? Qorasynda tyshqaq laghy joq, ne bir gektar egistik jeri joq, auyl sharuashylyghy tas – talqan bolyp kýiregen, ne bir tolyqqandy egelik etken zauyttary, ne halyq tútynatyn tauarlar shygharatyn fabrikalary taghy da joq, kadrlary myqty bolmay qadiri (uniyversaldar biylegen) ketken memleketti memleket deuge bola ma?!...

Myndaghan jyldargha sozylghan tarihymyzda bolmaghan masqara súmdyq, jetimi men jesirin jatqa qimaghan, sýiegin qorlatpaghan asyl tekti halqymyzdyng әdet – ghúryptaryn ayaq asty etip, balalar ýilerindegi jetimderdi satyp bolghandary az bolghanday, búl teksizder búrynghy otarshyldardyng 7 әskery - yadrolyq synaq poligondary men kosmodromdary kesirinen isten shyghyp jaramsyzdanghan, kiyeli Jer ANAMYZDYN  amil men geptilden aman qalghan jaramdy púshpaqtaryn da satpaq boldy ghoy...

Monarhiyalyq Angliyada sheteldikter eldegi aksiyalardyng tek 15% - n ghana satyp alatynyn, al strategiyalyq salagha mýldem jolay da almaytynyn jogharyda aittyq. Al bizding «ghúlamalar» eldi de, ekonomikany da bankrotqa úshyratugha tayap qaldy. Endi qalghan - qútqandaryn satyp bitirgesin shetelderge qashpaq oilary bar ma? Biraq qayda qashsa da Alla men halyq qaharynan eshqashanda qútyla almaytyndaryn nege ghana úqpaytyndaryna tang qalmay kór?! Búl qanday fenomendik qasiyet? Álde teksizdik pen shekten shyqqan toyymsyzdyq, jemqor pendelerding oy – sanalary men milaryn jazylmastay etip túmshalap tastaghan ba?! «Qúl jiylyp, bas bolmastyn» keri me?!!

Filippinning búrynghy preziydenti, jemqorlyqpen elin tonap 4,5 milliard AQSh dollarymen shetelderge qashyp auyr qasiretke úshyrap, ólgennen song jeti jyl boyy jerlenbegen F.Markostyng ashy ómiri bizding elding el basqaryp otyrghan әrbir sheneunigine sabaq boluy tiyis...

Týiin. Aralas ekonomikagha kóshpey, naryqtyq qatynastar ýstemdik almay, ekonomika tolyqqandy damymaydy! Zannyng ýstemdigi, myqty kadr sayasaty, memlekettik qyzmet pen biznesting bólinu kerektigi, jәne de tuyndaghan әleumettik mәselelerdi der kezinde sheshu, býgingi kýnning eng basty talaby, eng ózekti mәselesi!

Memlekettik kәsiporyndar men jekemenshik kәsiporyndar arasyndaghy óndirilgen tauarlaryn satugha shygharyp ótkizu jolynda bәsekelestik pen jarys tuyndamay, ekonomikada naryqtyq qatynastar eshqashanda qalyptaspaydy. Ekonomikany basqaruda damyghan elderdegidey aralas ekonomikagha kóshu kerek. Yaghny naryqtyq qatynastar men әkimshildik jýieni ýilesimdi týrde zanmen rettep, basqaru joldary. Múnday is - sharalar óz kezeginde bәrinde naryqtyng ózi retteydi dep ekonomikalyq damudy betimen jibergen boykýiezdik jabayylyqtan, әrkimge jaltaqtap tyghyryqqa jii úshyraytyn «Qazaqstandyq toghysharlyq basqaru jýiesinen» aryltady. Tәrtip ornap, ekonomikadaghy beybereketsizdik pen anarhiyany boldyrmaydy. Múnday toghysharlyqtyng jii qaytalanuynyng basty sebebi men onyng «jarqyn kórinisi» Qazaqstanda últtyq valutanyng 25 jyl boyy toqtausyz qúnsyzdanuy men Qazaqstanda óndiriletin múnay ónimderi men gazgha, jaryq pen jylugha, sugha bagha belgileudegi memlekettin, yaghny ókimetting sauatsyz beytaraptyq, nemkettilik sayasat ústanuy!

Mine, osynyng taghy bir mysaly jaqynda ghana Qazaqstannyng su jana, bilikti de, tegeuirindi Bas Prokurory Q.P.Qojamjarovtyng bastamasymen jýrgizilgen ishinara tekseruding sony Elimiz boyynsha kommunalidyq tólemderding kóterinki tariftermen zansyz alynyp kelgendigi anyqtaldy. Bagha belgileude ózindik qún esep - qisabyn (kalikulyasiyasyn) tekserip, ony bekitip, jyl boyy saqtaluyn baqylaugha tiyisti antimonopoliyalyq komiytetting qylmysqa teng «biliksizdigi men jauapsyzdyghy» kesirinen tútynushylarymyzdyng milliardtaghan tenge shyghyngha batqandyghy belgili boldy...

Ekonomikany basqarmasa, bilimdi de, bilikti kadr tandau sayasaty bolmasa, bagha belgileudi zanmen rettep, baqylap otyrmasa, әleumettik mәselelerdi der kezinde sheshpese, qoghamdyq tәrtipti jolgha qoymasa, sottar әdiletti bolmasa, bilim men medisina aqyly bolsa, onday memleket pen sol memleketti dúrys basqara almaghan, jegen nanyn aqtamaytyn myndaghan sheneunikterdi asyraudyng ne qajeti bar degen zandy súraq qongha kez kelgen memleketti asyrap otyrghan salyq tóleushining qúqy bar! Halyqaralyq órkeniyet qaghidasy da, Ata zanymyz da tura osylay deydi...

Endi ne isteu kerek? Eng bastysy, El ekonomikasynyng negizgi ústyny, tireui әri irgetasy bolyp sanalatyn kәsiporyndar men kenishterding aksiyalarynyng 51 payyzdyq ýlesi memlekette, 35 payyzy újymda, qalghan ýlester sheteldikter men Qazaqstan azamattaryna satylsa, mine sonda ghana naghyz әdilettilik ornap, «halyqtyq ekonomika men últtyq patriotizm» kýsheyip, memleketting damuy barlyq jaghynan da algha basady. Al biylik pen biznesti tez arada bólu kerektigi de eng ózekti mәsele! Biylik pen biznesti biriktiru eshqashanda әdiletti qogham ornatpaydy. Onyng esesine biyliktegilerding bәri de biznesmen, әri jemqorlargha ainalyp, «biylik pen jeke mýddeni ýilesimdi týrde bas paydasy men qalta toltyru kózine» ainaldyrady. Menshiginde auyl sharushylyghy kompaniyalary men aviasiya, energetika, transport salasy, múnay – gaz kenishteri men múnaydy óndep, benziyn, solyarka, kerosiyn, mazut siyaqty ónimder shygharatyn zauyttary bar, nemese dәri – dәrmek pen tamaq óndirisi siyaqty fabrikalary bar biznesmen jogharghy biylikte otyrghanda eshqashanda bagha arzandap, túraqtamaydy. Elge kerekti jana zauyttardy olar saldyrtpaydy. Olar ýshin jeke mýddeleri әrqashanda biyik túruy kerek?! Esesine óz múnay shiykizatyn tolling tәsilimen  eshqanday da kedendik salyqsyz shetel (Resey men Qytaygha) zauyttaryna aparyp óndep, dayyn ónimderdi taghy da salyqsyz ishki naryqqa әkelip qyrghyn payda tauyp otyrghan sheneunikke bagha sayasaty men memlekettin, halyqtyng qamy ne kerek?! Mine osynday ýrdisterden song halyqtyng әleumettik jaghdayyn nasharlatyp, abyroydan júrday bolghan qazirgi Qazaqstan biyligi býkil ghalamgha attaryn shygharyp, jemqorlyq pen toyymsyzdyqtyng birden bir «ghalamdyq jarqyn ýlgisine» ainalyp otyr...

Shydam degen jaqsy qasiyet, biraq ómir qysqa! Sondyqtanda mimyrt úiqydan oyanu kerek! Oilanu kerek! Sheshimin jogharyda aittyq. Alla Jar bolsyn myng ólip, myng tirilgen kiyeli Halqymyzgha!!!

Ilesbek Bayjanov

Abai.kz

 

68 pikir