Senat otyrysynda (31 qantarda) deputat Múhtar JÚMAGhAZIYEV Qazaqstan Respublikasynyng Premier-Ministri B.Á. Saghyntaevtyng atyna deputattyq saual joldady. Onda bylay delingen:

Qazaqstan Respublikasynyn
Premier-Ministri
B.Á. SAGhYNTAEVQA

Qúrmetti Baqytjan Ábdirúly!

Ýstimizdegi jylghy qantar aiynda Qaraghandy oblysynyng Núra audanynda «Ohotzooprom» BP» respublikalyq memlekettik qazynalyq kәsipornynyng inspektory Erlan Núrghaliyevtyng qyzmet babynda brakonierlerding qolynan qaza tauyp, inspektor Petr Nisyktyng auyr jaraqat aluy júrtshylyqtyng narazylyghyn jәne ashu-yzasyn tughyzdy. Búl oqigha Qazaqstan Respublikasy Parlamenti deputattarynyng arasynda da ýlken talqygha týsti.

Parlament Senatynyng Agrarlyq mәseleler, tabighatty paydalanu jәne auyldyq aumaqtardy damytu komiytetining mýsheleri qandy oqighanyng oryn alu sebebin jan-jaqty talday otyryp, mynaday qorytyndygha keldi:

Birinshi, elimizde januarlar dýniyesin qorghau salasynda qordalanghan týiindi mәselelerdi sheshu jolynda batyl qadamdar jasau. Sonyng ishinde Qazaqstan Respublikasynyng Auyl sharuashylyghy ministrliginen osy oraydaghy uәkilettikterin tolyqqandy atqaruyn talap etu.

Ekinshi, memleket aumaghynda siyrek kezdesetin jәne joghalyp ketu qaupi bar an-qús týrlerin saqtau jәne olardyng sanyn kóbeytu ýshin qoldanystaghy tiyisti zannamalyq aktilerge týbegeyli ózgerister men tolyqtyrular engizu.

Osy eng basty eki mәsele ong sheshimin tabu ýshin mynaday jaghdaylargha nazar audaruynyzdy súraymyz. Býgingi tanda «Ohotzooprom» BP» RMQM, januarlar dýniyesin qorghaytyn aumaqtyq organdar men rezervattardyng materialdyq-tehnikalyq jaghdayy eshqanday syn kótermeydi. Olardyng jauapkershiligine bekitilgen tehnikalardyng 60 payyzgha juyghynyng әbden tozyghy jetken. Qoldaghy bar sanauly tikúshaq orman sharuashylyghyna ghana paydalanylady, al januarlar dýniyesin qorghau olardyng qyzmetine jatqyzylmaghan.

Inspektorlar qazirgi zamanauy baylanys, alystan kóru jәne basqa da spesifkalyq qúraldarmen jabdyqtalmaghan. Onyng ýstine elding shetinde, jelding ótinde tәuekelge bel buyp jýrgen inspektordyng ortasha ailyq enbekaqysy shamamen 60-70 myng tenge. Soghan qaramastan inspektorlargha eshqanday әleumettik artyqshylyqtar qarastyrylmaghan.

Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining Qaulysymen aulaugha tyiym salynghan kiyikter elimizding 100 million gektardan astam aumaghyn meken etedi. Árbir inspektorgha shaqqanda shamamen 6 million gektardan keledi. Vahtalyq әdispen júmys jasaytyn inspektorlardan qúralghan 36 top eki auysymgha bólingen. Ár topta nebary 6 inspektor jәne 2 avtokólik. Sondyqtan jýkteme mólsheri shamadan tys, yaghni, eki ese kóp.

Osynyng saldarynan qaru men baylanys qúraldarynyng jana ýlgilerimen jaraqtanghan brakonierler aldynda ósimdikter men januarlar dýniyesin qorghaytyn saqshylarymyz materialdyq jәne tehnikalyq jaghynan dәrmensiz.

Brakonierlik qylmys dalalyq jolda jýruge qolayly әri jýrdek kólikterding kómegimen jýzege asyrylady. Zang talaptary boyynsha ol kólikter qylmys qúraly bolyp esepteletindikten memleket paydasyna tәrkilenui qajet. Alayda, qorshaghan ortagha, tabighat iygiligine esepsiz shyghyn keltirgen brakonierding basym kópshiligi jenil jaza alumen shektelip, kólik qúraldary keyin qaytarylyp beriledi. Eger olardy kólikterge iyelik qúqyghynan aiyryp, qylmysqa qatysty kólikter men basqa da qúraldar eshqanday ymyrasyz tәrkilense  brakonierlerlik qylmysqa birden-bir tosqauyl qoyylar edi.

Sonymen birge, brakonierlerding zang qúryghynan onay qútylyp ketu derekteri jii kezdesude. Mәselen, songhy ýsh-tórt jyl ishinde 3 myngha juyq kiyik atylsa, tabighy ortagha 3,5 milliard tenge ziyan keltirildi. 800-den astam kýdikti adam inspektorlardyng qolyna týsken bolsa, olardyng 17-si ghana sot sheshimimen bas bostandyghynan aiyrylyp, 158-ining bas bostandyghy shekteldi. Brakonierlerge qatysty qozghalghan qylmystyq isting jartysynan astamy dәiekti aighaqtar joq degen jeleumen sot otyrystaryna jetpey, qysqartylyp otyrghan. Múnday jaghdaydy, әdiletsizdikti kórip otyrghan inspektorlardyng jana, jas buyny búl qyzmetke kele me?

Osy atalghandardy týiindey kele, memleket aumaghynda «Qyzyl kitapqa» engizilgen siyrek kezdesetin jәne joghalyp ketu qaupi bar an-qús týrlerin saqtau jәne olardyng sanyn kóbeytu ýshin qoldanystaghy birqatar zannamalyq aktilerge mynaday ózgerister men tolyqtyrular engizudi úsynamyz, atap aitqanda:

1) januarlar dýniyesine ziyan keltirushilerding ýstinen qozghalghan qylmystyq is boyynsha jýrgiziletin tergeu amaldarynyn, sot saraptamalarynyng sapasyn jaqsartu jәne baqylau men qadaghalau sharalaryn kýsheytu;

2) brakonierlik әreketterge qoldanylghan kólik týrlerin tәrkileu jәne sot sheshimi boyynsha olardy «Ohotzooprom» BP» RMQM, januarlar dýniyesin qorghaytyn aumaqtyq organdar men rezervattardyng qúzyryna ótkizu;

3) inspektorlardyng qyzmet barysynda qaru qoldanu erejelerin naqty aiqyndau, osy baghyttaghy uәkilettikterin qayta qarau;

4) Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining qaulysymen kiyik aulaugha qatang tyiym salynghanyn jәne ishki rynokta súranysqa ie emes ekendigin eskere otyryp, kiyik mýiizin jasyryn sauda ainalymyna týsiruge jol bermeu. Osyghan baylanysty, ortalyq qúqyq qorghau organdary, keden jәne shekara qyzmeti birlesip, keshendi sharalar belgileu. Qajet bolghan jaghdayda, «Qyzyl kitapqa» engizilgen januarlar men siyrek kezdesetin jәne joghalyp ketu qaupi bar an-qústardy aulaugha birqatar ónirlerde moratoriy engizu mýmkindigin qarastyru jәne olardan alynghan ónimderdi (sonyng ishinde kiyik mýiizin) alu, satu jәne shekaradan tys jerlerge ótkizu әreketterin brakonierlik qylmys belgileri retinde qaraluyn zandastyru;

5) januarlar dýniyesin qorghaushy inspektorlardyng enbek jәne túrmys jaghdayyn jaqsartu, enbekaqylaryn kóbeytu;

6) osy salagha fizikalyq jәne intellektualdyq jaghynan jetilgen, kez-kelgen tótenshe jaghdaygha әzir, synaqtan ótken mamandar dayarlau;

7) «Ohotzooprom» BP» RMQM, januarlar dýniyesin qorghaytyn aumaqtyq organdar men rezervattardyng tiyimdi júmysyn qamtamasyz etu ýshin olardyng sapaly materialdyq-tehnikalyq bazasyn qalyptastyru, inspektorlardy qazirgi zamanauy baylanys, alystan kóru, basqa da spesifkalyq qúraldarmen jabdyqtau jәne tolyq әleumettik paketpen qamtugha respublikalyq budjetten qarjy qarastyru.

Jogharyda atap kórsetilgen mәselelerge baylanysty sheshim qabyldap, tiyisti zangha sәikes belgilengen merzimde jauap beruinizdi súraymyz.

Qúrmetpen,

M. JÚMAGhAZIYEV
J. NÚRGhALIYEV
R. ÁKIMOV
B. ELAMANOV
A. MÚSAHANOV
D. MUSIYN
Á. NÚRALIYEV
M. BAQTIYaRÚLY

Abai.kz