1 aqpanda Almaty tórinde «Jahandanu dәuirindegi sifrlandyrudyng kýn tәrtibi 2.0.» atty forum ótti. Búl jyl sayyn dәstýrli týrde ótkiziletin halyqaralyq dengeydegi basqosulardyng biri. Onda sifrlandyrudyng san salasyndaghy basty taqyryptar talqygha týsti. Álemdik sarapshylar men sayasatkerler bir jerde bas qosyp, pikir almasty, hәm tәjiriybelerimen bólisti.

Keleli kezdesuge EAEO Ýkimet basshylary, әlemning jetekshi IT kompaniyalarynyng negizin qalaushylar, jahandyq IT basshylary keldi. Olar eng ozyq tәjiriybelerimen bólisip, tehnologiyalyq industriya turaly oilaryn ortagha saldy.

Al basqosugha jinalghan ekspertter qauymy bolsa sifrlandyrudyng elimizding túraqty damuyna yqpal etetinin aityp otyr. Mәselen, auyl sharuashylyghynda blokcheyn tehnologiyasynyng qoldanyluy – baqylau men sertifikattaudy jaqsartugha kómektesedi. Sondyqtan bolar әlemning jetekshi elderi búl baghyttaghy júmystaryn әldeqashan bastap ketken.

Sheteldik qonaqtar jahandyq forumdardyng elder arasyndaghy  yntymaqtasty arttyratynyn algha tartuda. Sonday-aq, tәjiriybe almasudyng taptyrmas kózi de osynday alqaly jiyndar  ekenin aituda.

"Búl forum - qos elding innovasiyalyq damuyn salystyrugha mýmkindik beretin shara. Qazaqstan men Resey mәdeniyeti bir-birine úqsaydy. Eki elde de tauar men qyzmet erkin jýzege asyrylady. Endi jasampaz jobalargha basymdyq beretin uaqyt keldi. Búl mәselelerdi jiynda bas qosqan premier-ministrler jәne basqa da qúzyrly organ ókilderi talqylauy tiyis. Búl iske ministrler men qoldau instituttaryn, iri kompaniyalardy qosu kerek. Býgingi forum soghan tamasha mýmkindik bolmaq", - deydi forumgha kelgen "Skolkovo" qorynyn  tóraghasy Arkadiy Dvorkovich.

Álemning әr qiyrynan kelgen delegattardy elimizdegi birqatar innovasiyalyq ózgerister qyzyqtyrdy. Sifrlandyrudyng auyl sharuashylyghy men ken óndirisindegi keng qoldanysy olardyng qyzyghushylyghyn oyatty.

"Qazaqstandyq novatorlardyng paydaly qazbalardy óndiru, óndeu salasyndaghy jobalary qyzyqtyrdy. Ýlken mәlimetter bazasy qarjy jýiesindegi tólemderdi baqylaugha, qarjylyq qúqyqbúzushylyqtyng aldyn alugha mýmkindik beredi. Auyl sharuashylyghy salasynda týrli dәndi daqyldardy ósiru men budandastyru salasynda da óte qyzyqty jobalar bar eken", - dedi A. Dvorkovich.

Aytuly kezdesude EAEO Premier-Ministrleri sifrlandyrudyng manyzdylyghyna toqtalyp, sifrlyq ekonomikagha birden qol jetkizu onay emestigin tilge tiyek etti. Degenmen, zamanauy janashyldyqtar qatyp qalghan shekaralardy ashugha, jandandyrugha jana serpin beretinin atap ótti. Mәselen, Resey Ýkimet basshysy Dmitriy Medvedevting sózinshe, memleketterding damu dengeyi әrtýrli. Taraptar bir-birimen barynsha ashyq bolghan jaghdayda ghana kez kelgen qiyndyqty onay enseredi. Sonymen qatar ol sifrlandyru júmystary ýshin Reseyde 30 mlrd. dollar kóleminde qarjy bólingenin aitty. Al Qyrghyz tarapy bolsa sifrlyq ekonomikagha kóshpes búryn memlekettik qauipsizdikti jolgha qoyghandy jón sanaydy eken. Búl turaly forumgha kelgen Qyrghyzstan Ýkimet basshysy Muhamedkalyy Abylgaziyev bayandap berdi. Kórshiles memleket býginde barlyq bilim oshaqtaryn kenjolaqty internetpen jappay qamtamasyz etudi qolgha alypty.

Bir qyzyghy, forumgha kelgen meymandar keybir mamandyqtardyng ózektiligin joghaltyp jatqanyn sóz etti. Osy túrghydan sifrlandyru talaptaryna sәikes, qaytadan biliktilikti arttyrudy jón sanaydy. Mәselen, əygili Tlabs kompaniyasynyng bas diyrektory, Singularity University ekonomika jəne qarjy fakulitetining dekany Amin Tufanidyng aituynsha, adamdar qayta mamandanuy kerek, əsirese sifrlandyru baghytyndaghy biliktilikting manyzy zor. Ol Facebook, Amazon, Alibaba sekildi platformalardyng qyzmetteri bastapqy kezde dúrys baghalanbaghanyn, al qazirgi tanda mýldem basqa kóriniske ie ekenin aitady.

«Internet mýmkindikteri kitaphana isin qalay ózgertti? Respondentterding dayyndyghy búrynghygha qaraghanda əldeqayda joghary ekenin aitamyz. Osylaysha, ekojýie, eng aldymen, adamdar ýshin óte manyzdy, osy ekojýiening naqty bir adamgha, naqty bir azamatqa qanday payda əkeletinin oilanghan jón. Innovasiyalar turaly aitqan kezde, onyng adamdargha qalay əser etetinin oilastyru kerek», – deydi A.Tufaniy.

Múnday forumdar týrli memleketterdegi kóptegen tehnologiyalyq ózgeristerdi tanugha әri taldaugha kómektesedi. Nәtiyjesinde, otandyq IT mamandarynyng tanymy keneyetin bolady. Búl óz kezeginde útymdy әri útqyr tehnologiyalyq tuyndylardyng tuyndauyna sebep bolady. Búdan bólek, sifrlandyru boyynsha san týrli salalardy salystyru mýmkin bolmaq. IT salasynyng serkeleri óz oilarymen bólisedi, kenesterin beredi. Sonymen qatar әlemdik ekspertter men sayasatkerlerding oiy bir arnada toghysady. Yntymaqtastyq ornaydy. Sifrlyq mәseleler boyynsha ekijaqty nemese kópjaqty kelissózder jasalady. Osylaysha, adamzatqa paydasy tiyer ýlken jobalar osynday jahandyq basqosulardan bastau alady.

Abai.kz