2001 jyly nauryzda «Aq jol» demokratiyalyq partiyasy dýniyege keldi. Partiyanyng baghdarlamasy birden halyqtyng qoldauyna ie boldy. Barlyq jerde qarapayym halyqtan bastap, ziyaly qauym, tipten biylik ókilderine deyin partiyagha jappay mýshelikke óte bastady. Biylik «Aq joldyn» barlyq dengeyde búqaralyq sipat alyp bara jatyrghanynan qatty shoshyndy. Tariyhqa ýnilsek qay kezde de ishki kýshterding ara salmaghyn esepke alu jaghyn oilastyra bilmegendikten, sayasy aghymdardyng ishki isterinde qaraulyq jii tuyndap otyrghan. Búghan sebepker bolushylar da әdette biylikpen sybaylasqan top. Ondaylar daghdarysty qoldan tuyndatyp, óz ishindegi ahualdy ishten iritip otyrghan. Bir kezdegi «Aq jol» dempartiyasynyn  ydyrauy da ishki eki aghymnyng (onshyldar men solshyldar) teketiresinen bastaldy. Biylikting kýtkeni de osy edi. Partiya ishindegi ekige jarylghan iydeyalyq týsinbestikti odan sayyn ushyqtyrugha paydalandy. Kishkene ótkenge sheginis jasap «Aq jol» partiyasynyng ydyrauy neden jәne kimnen bastalghanyna jәne onyng basty keyipkeri kim bolghanyna qysqasha sholu jasap kóreyik.

2001 jyly nauryzda «Aq jol» demokratiyalyq partiyasy dýniyege keldi. Partiyanyng baghdarlamasy birden halyqtyng qoldauyna ie boldy. Barlyq jerde qarapayym halyqtan bastap, ziyaly qauym, tipten biylik ókilderine deyin partiyagha jappay mýshelikke óte bastady. Biylik «Aq joldyn» barlyq dengeyde búqaralyq sipat alyp bara jatyrghanynan qatty shoshyndy. Tariyhqa ýnilsek qay kezde de ishki kýshterding ara salmaghyn esepke alu jaghyn oilastyra bilmegendikten, sayasy aghymdardyng ishki isterinde qaraulyq jii tuyndap otyrghan. Búghan sebepker bolushylar da әdette biylikpen sybaylasqan top. Ondaylar daghdarysty qoldan tuyndatyp, óz ishindegi ahualdy ishten iritip otyrghan. Bir kezdegi «Aq jol» dempartiyasynyn  ydyrauy da ishki eki aghymnyng (onshyldar men solshyldar) teketiresinen bastaldy. Biylikting kýtkeni de osy edi. Partiya ishindegi ekige jarylghan iydeyalyq týsinbestikti odan sayyn ushyqtyrugha paydalandy. Kishkene ótkenge sheginis jasap «Aq jol» partiyasynyng ydyrauy neden jәne kimnen bastalghanyna jәne onyng basty keyipkeri kim bolghanyna qysqasha sholu jasap kóreyik.

Barlyghy «Aq joldyn» 2005 jyl 29 qantarda ótken IÝ sezinen bastaldy. Sezd bastalghan boyda oblys tóraghalarynan qúrylghan «yntaly top» jarghy talaptaryn búzyp, ayaq astynan sezdi jýrgizudi óz qoldaryna alyp, jiyndy jýrgize bastady. Olardyng jalghyz tóragha saylap alu maqsatyn tez týsingen basqa delegattar sol boyda olardyng TJMK josparyn tas-talqan etip, әlgilerdi shumen prezidiumnan ketirdi. Kýndizgi 13-00 de bastalghan sezd, úzaq ta auyr tartystan son, zandy bes tóraghalardyng basshylyghymen keshki saghat 18-30-da ayaqtaldy. Nәtiyjesinde ortaq bir kelisimge kelgendey bolyp, «tentóraghalar» instituty búrynghysynsha saqtalyp qalatynyna kelisip, sezd A.Sәrsenbaev, B.Ábilev, O.Jandosov úsynghan qújattardy birauyzdan maqúldap shyqqan bolatyn. Qorytyndysynda sezding ortaq QARARY qabyldanyp, aldaghy preziydent saylauynda birge qimylday otyryp, ortaq bir ýmitker shygharugha kelisti. Qújatqa «bes tentóragha» qoldaryn qoydy, ishinde Á.Baymenov pen L.Julanova da bar. Biriktik, týsinistikke keldik degen oiymyz oryndalmady. Ókinishke qaray, olardyng «qap bәlem» dep tis qayraghan ókpesi ishterinde ketipti. IÝ sezden son, aragha apta salmay jatyp Almatyda Á.Bәimenovty jaqtaushylar jaghy ózderi qoldaryn qoyghan partiyanyng IÝ sezning sheshimderin moyyndamay, aqpannyng 13-i kýni qaytara Ortalyq Kenes mýshelerining otyrysyn shaqyrdy.

Aymaqtaghy ortalyq kenes mýsheleri olardyng búl shaqyrghan jinalysyn qoldaghan joq. Mәselen, Aqtóbeden Ortalyq Keneske tórt adam mýshe bolatyn olar:  I.Kóbenov, E.Jumiyn, N.Siysenbay jәne N.Núrym edi. Songhy eki azamat ortalyq kenesting qaytadan kezekten tys sezd shaqyrmaq niyetterining astarynda partiyany qalayda ekige bólu ekenin birden bayqaydy. Jumin Elemes pen N.Siysenbay ekeui Ortalyq Kenes otyrysyna hat jazyp: «qalyptasqan týsinbestikti talqylaymyz degen ýmitpen qayta jiyn shaqyru, kerisinshe daudy ushyqtyrugha әkelui mýmkin ekenin, kenes otyrysyna qatysu arqyly qandayma bolsa da bir sheshim qabyldaugha sebepshi bolghylary kelmeytinin, kenesting otyrysyna barmaytynyn, dauys beruden qalys qalatyndyndaryn aityp, ortalyq kenesting mýsheleri retinde partiya tútastyghyn saqtap qaludy jaqtaytyndar jaghynda ekenin, ekige bólinudi qoldamaytyndyqtaryn» jetkizdi. Olardyng oilaghany búl keneske barmasaq sayyn kvorum bolmay kenes otyrysy ótpeydi dep ýmittengen edi.

Keyinnen belgili bolghanday, búl otyrysqa basqa da oblystardan ortalyq kenes mýshelerining barmaghany, al kelmegen ortalyq kenesting mýshelerining qoldaryn (O.Levikova - Shymkent, M.Barsukovskiyding -Pavlodar t.b.) ózgeler qoyghany, olardyng ornyna basqa bireuler dauys bergeni anyqtaldy. Ortalyq kenesting taghy jeti mýshesi Jylqaydarov A.R., Rahymbaeva B.M., Saparbay IY., Tәjin N.E, Zotin A jәne Aqtóbe oblysynan Siysenbay N.Q men Jumin E.J plenumgha barudan bas tartty. Keyinnen belgili bolghanday atalmysh jiyngha Ortalyq Kenesting 62 mýshesining teng jartysyna juyghy qatyspady. Partiyanyng Ortalyq Baqylau-Tekseru Komissiyasynyng tórayymy Tatiyana Chernyak Pavlodar, Qaraghandy oblystyq bólimshelerining ótkizgen konferensiyalarynyng da sheshimderi zansyz ekenin dәleldedi. Óitkeni oblystyq kenesterding otyrystary konferensiyany shaqyru turaly sheshimdi qabyldarda jarghygha say qajetti «kvorumdy» jinay almaghan. Sonday-aq plenum otyrysyna ýsh teng tóragha men keybir oblystyq úiymdardyng partiya jetekshilerining qatyspaghanyn eskersek kvorum joq, plenum ótpeuge tiyis edi.

Solay bola túra, kvorum bolmasa da olar partiyanyng «Ortalyq Kenes otyrysyn» ótkizip, «demokratiyalyq qúndylyqtar men partiyanyng ishki tútastyghyn qoldaymyz, aldaghy kele jatqan 2005 jylghy QR-sy Preziydentining saylauyna oppozisiyalyq demokratiyalyq aghymdar atynan әreket etushi biylikke biringhay balama kandidat úsynumen kelisemiz» - dep, kezinde ózderi birauyzdan qoldap, qoldaryn qoyghan (búl qújatta Baymenovtyng da qoly bar) «Aq jol» QDP-sy 29.01.2005 jylghy «IÝ sezining Qararyn» moyyndamay, jarghy baptaryn búrmalap, onda: «partiya jetekshiligindegi keybir basshylar tobynyng әrketteri jәne olar qúrghan «Ádiletti Qazaqstan» blogynyng isi radikaldanap bara jatyr» - degen jeleumen Astana qalasynda kezekten tys Ý sezd shaqyru kerek degen «zansyz sheshimge» bardy. Osylay Á.Bәimenov plenumda jalghan kvorum jasap, partiyany ekige bólushining «basty keyipkerine» ainaldy.

Ekinshi jaq endi barlyq jerde Baymenovty qalayda jeke dara tóragha saylau ýshin kezekten tys Ý sezd ótkizip, delegattar dayarlau qamyna kiristi. Á.Bәimenovty qoldaushylar Aqtóbede de eshqanday buro jәne oblystyq kenes sheshimderinsiz apparat qyzmetkerlerining syrtynan konferensiya ótkizudi úiymdastyrdy. Oblystyq konferensiya óreskel zang búzushylyqpen ótti, eshqanday kvorum bolmady. Delegat bolyp partiyagha mýshe emes adamdar kósheden tartylghan jaylar oryn aldy. Múnyng barlyghy naqty qújattar, aighaqtarmen әshkerelendi.

OK-ting plenumynan keyin 18.02.2005 jyly Aqtóbede Á.Bәimenovty jaqtaushylar jaghy BAQ ókilderimen baspasóz mәslihatyn ótkizdi. Kezdesude olar jinalghandargha: «Ýsh tóragha (Bolat, Oraz, Altynbek) jaghy qauipti baghyt alyp, isteri tym radikaldanap barady. Almatydaghy songhy shaqyrghan plenumgha kelmegender partiyany ydyratugha júmys jasap jýrgender» degendi aityp, Ortalyq Kenesting 13 aqpan kýngi Almatydaghy tótenshe plenumyna qatyspaghan óz mýsheleri jóninde bir jaqty aqparat taratugha tyrysty («Aqtóbe» gazeti, 27.02.05). Al, Ortalyq Kenesting plenumyna keybir azamattardyng nelikten barmaghanyn jogharyda aityp kettik.

Sóitip oblystyq bólimshe ishindegi búl toptyng da bir jaqty baghyt ústanghandaryn, ýsh tóraghanyng (Oraz, Altynbek, Bolat) ústanymy ózgergen degendi jeleu qylyp, olardy partiya qúramynan alastatudy, qalayda bólinudi kózdegenderi bayqaldy. Tipten, Á.Bәimenovtyng ózi de búghan deyin de: «partiyanyng ishindegi әldekimderding sayasi, iydeyalyq kózqarastarynyng әrtýrliligi, aramyzda alghan baghytty basqa baghytqa búra tartushylyqtyng bary, teng tóraghalar arasyndaghy alauyzdyqqa әkeldi» - dep partiyany bólu niyetin әldeneshe ret estirtken edi. Onyng búl aituy ýsh tóraghany alastatudy kózdegen, eshqanday «negizge» sýienbegen aiyptau edi.

Sóitip, bizding partiya birligin saqtap qalamyz degen ýmitimiz oryndalmady. Olar endi barlyq jerde Baymenovty qalayda jeke dara tóragha saylau ýshin Ý sezge delegattar dayarlau qamyna kiristi. Mәselen, Á.Bәimenovty qoldaushylar Aqtóbede de eshqanday buro jәne oblystyq kenes sheshimderinsiz apparat qyzmetkerlerining syrtynan konferensiya ótkizudi úiymdastyrdy. Tipten keybir oblystarda eki jaqtyng ókilderin qatystyra otyryp, Ý sezd shaqyrudyng qanshalyqty jarghygha sәikestigin birigip talqylaudyng ornyna kerisinshe apparattyng shtattaghy qyzmetkerlerin konferensiyany úiymdastyru sharalarynan shettetildi.

2005 jyl nauyryzdyng 12-si kýni Almatyda Bolat, Altynbek, Orazdy qoldaushylar jaghy «Aq jol» dempartiyasynyng jalpyrespublikalyq tótenshe konferensiyasyna jinaldy. Jalpyrespublikalyq konferensiya jarghygha sәikes barlyq sharttardyng oryndalu ayasynda ótti. Oghan barlyq oblystardan jәne Almaty men Astana qalalarynan 166 partiya mýshesi qatysty. Konferensiyagha basqa da tәuelsiz qoghamdyq úiymdar men ziyaly qauym ókilderi shaqyryldy. Jinalghandar partiyanyng songhy kezdegi ishki daghdarysyna, Á.Baymenov jaghynyng partiyanyng ydyrauyna sebepker bolyp otyrghanyna alandaushylyghyn bildirdi. Konferensiya barysynda Álihan basqarghan toptyng astyrtyn júmystar jýrgizip, Astana qalasynda partiyanyng Ý szin jedel ótkizip jiberuding sharalaryna kirisip jatqany, olardyng kózdegeni ekinshi qaytara GKChP tónkerisin jasau jolymen búghan deyingi 5 teng tóraghanyng ornyna bir tóragha saylau ekeni jariya boldy.

Manghystau oblysynda nauryzdyng 6-synda ótken oblystyq konferensiyada delegattar kópshilik dauyspen Á.Baymenov úiymdastyryp jatyrghan Astanadaghy sezge delegattar saylamau turaly sheshim qabyldady. Jambyl oblysy eshqanday sezd ótkizbeu turaly sheshim shyghardy. Aqtóbede bolghan zansyzdyqtar men jarghy baptarynyng búrmalanghanyn, jergilikti kenes jiyndarynyng «kvorumdy tolyqtay qamtamasyz ete almaghanyn» dәleldeytin qújattardy ortalyqtyng tekseru komissiyasy atyna jiberdi.

Tekseru-baqylau komissiyasynyng tórayymy T.Chernyak bolyp jatqan zansyzdyqtardy qanshama dәleldep baqsa da bәimenovshilerdi sendire almady. Sóitip Á.Bәimenov bastaghan top 29.01.2005 kýni «Aq jol» QDP-synyng IÝ sezinde ózderi birauyzdan qoldap qoldaryn qoyghan: «Sezd sayasy jәne qogham qayratkerlerining Qazaqstannyng demokratiyalyq kýshterining Ýilestiru Kenesin qúru jónindegi bastamasyn qoldaydy. Ózara bәtualasu negizinde sheshimder qabyldau arqyly «Ýilestiru Kenesi» shenberindegi birlesken júmys demokratiyalyq qúndylyqtardy ornyqtyrugha negiz bolady. Sezd «Ýilestiru Kenesi» preziydent saylauy aldyndaghy búqaralyq qoghamdyq-demokratiyalyq qozghalystardyng birige qimyldauynyng bastapqy kezeni bolady dep esepteydi» - degen «Qarardy» moyyndamay, aitqandarynan tayqyp shyghyp, jedel týrde (aragha 1 ay 15 kýn salyp baryp) Astanada 13 nauryzda kezekten tys Ý sezd shaqyryp, «Aq jol» partiyasyn ekige jarghan qadamgha bardy.

Kezekten tys ótken Ý sezde qarsy jaq Á.Baymenovty tóragha saylap, kerisinshe B.Ábilev, O.Jandosov, A.Sәrsenbayúly syrtynan tentóraghalyq qúramynan shygharylyp, olargha partiya mýsheliginde qalady jәne tóraghalyqtan basqa qalaghan basshylyq qyzmetterin tandaularyna mýmkindikteri bar degen jalghan shaqyru tastalyndy. Mine osynyng ózi partiyany kimning alyp qashyp, bóluge júmys jasaghanyn kórsetti. Bir nәrse aqiqat, qanday maqsatty kózdese de Á.Baymenov shaqyrghan Astanadaghy Ý sezd  partiyanyng týpkilikti bólinuine sebepshi boldy. Qarsy toptyng birin paydalana otyryp, ishten iritu biylikting búrynnan bar әdeti. Ókimetting oppozisiyalyq-demokratiyalyq qúrylymdardy joi tehnologiyasy osylay iske asty.

Kóp úzamay-aq, әnsheyinde mýlt ketken zansyzdyqty jeleu etip, oppozisiyalyq partiyalardy tirkemeuge tyrysatyn Ádilet Ministrligi búl joly nebir búrmalaushylyqpen ótken olardyng sezin zandy dep tauyp, jedel týrde «Aq jol» QDP-syn Á.Baymenovtyng atyna esh kedergisiz tirkep berdi. Bir sózben aitqanda halyq ýmit artqan «Aq joldyn» týbine jetken, onshyldar men solshyldar bolyp ekige jaryluynyng sebepshisi ol - Á.Baymenov. Jasyratyny joq, osylay halyq ýmit artqan partiya bәimenovshilerding kesirinen búzylyp, búl iru elimizde oppozisiyalyq aghymdardyng úzaqqa sozylghan әlsireuine әkeldi. Sóitken Á.Baymenov aragha on jyl salyp baryp biylikke qayta oraldy. Onyng týbinde biylikke oralatynyn sayasatkerler boljaghan edi. Aytqandary aiday keldi. «Aq jol» jetekshiligine biylikting taghayyndauymen bir kezde Mashkevichting sayasatyn soqqan, keyinnen «Núr Otannyn» belsendisi bolghan halyqtan qashyq, biylikke jaqyn jýrgen Azat Peruashev keldi.

Aqyry Baymenov basqarghan «Aq joldyn» eki jýzdi bet perdesi sypyrylyp, olar «biylik barikadasy» jaghyna ótti. Búl oryn almasudy Parlamentke «JSDP «Azat», «Kommunisterdi» ótkizbeuden tuyndaghan Baymenov pen biylikting birlesken sayasy aramza sybaylastyghy deuge әbden bolady.

Núrlybay Qoshamanúly - búrynghy «Aq jol» dempartiyasynyng Aqtóbe oblystyq bólimshesining bas mamany

«Abay-aqparat»