Ótken aptanyng ayaghynda (16 tamyz kýni) Almaty qalasynyng әkimi Baqytjan Saghyntaev Qazaqstan Jazushylary odaghyna arnayy kelip, qalemgerlermen kezdesti. Odaqtyn, odaqqa qarasty úiymdar men basylymdardyng («Qazaq әdebiyeti» gәzeti, «Júldyz» jurnaly, «Prostor» jurnaly) materialdyq jaghdayy talqy boldy.

Qala basshysy ashqan jiyndy Odaq tóraghasy, aqyn Úlyqbek Esdaulet jýrgizip otyrdy. Al әkimmen kezdesuge úzyn-yrghasy 100-ge juyq qalamger kelipti. Solardyng ishinde Qabdesh Júmadilov, Dulat Isabekov, Smaghúl Elubay, Maral Ysqaqbay, Esenghaly Raushanov, Múhtar Shahanov, Temirhan Medetbek, Kәdirbek Segizbaev, Iran-Ghayyp Orazbaev, Rafaeli Niyazbekov, Ahmetjan Ashiri, Lubovi Shashkova syndy qalamgerler jiyn minberinen sóz aldy.

Mysaly, Halyq jazushysy Qabdesh Júmәdilov «Siz Kolbin men Tasmaghambetovten keyin Jazushylar odaghyna arnayy kelgen ýshinshi әkimsiz» dedi, әzil-shynyn aralastyryp.

Rasynda, Arysyn aitpaghanda, Tәuelsizdik alghan 28 jylda Almaty qalasyn marqúm Zamanbek Núrqadilovten Baqytjan Saghyntaevqa deyin 6 birdey әkim basqarypty. Saghyntaev jetinshi әkim. Jazushy Júmәdilovting aituynsha, sol altaudyng ishinde 2004-2008 jyldar aralyghynda qala basqarghan Imanghaly Tasmaghambetov qana Jazushylar odaghyna arnayy at basyn búrghan kórinedi. Kópten beri әkim kelmegen Odaqtyng ókilderi Baqytjan Ábdirúlyn jyly qabyldady. Birqatar týiitkildi mәselelerdi sóz etti. Zaldaghy ortaq mikrofongha kezek-kezek shyghyp, qala basshysyna ózderining talap-tilekterin, ótinish-uәjderin jetkizdi.

Ákim búl jiyngha tynghylyqty dayyndyqpen kelipti. Jazushylar kótergen birqatar mәselening kýn tәrtibine qoyylghanyn aitty. Problematikalyq mәselelerding sheshu joldaryn úsyndy. Atap aitqanda, QJO-nyng 85 jyldyghy men Úly Abaydyng 175 jyldyq mereytoyyn atap ótu, Odaq ghimaratyn kýrdeli jóndeuden ótkizu, qalamgerlerge shygharmashylyq granttar bólu, kitaptar shygharu t.b. birqatar mәseleler qamtyldy. Endi osylardy ret-retimen jazayyq...

Odaq ghimaraty kýrdeli jóndeuden ótedi

Qala basshysy óz bayandamasynda Qazaqstan Jazushylary odaghy ghimaratynyng kýrdelu jóndeuden ótetinin, ol ýshin budjetten arnayy qarjy bólingenin habarlady.

«Birinshi úsynys - Jazushylar Odaghynyng ghimaratyn kýrdeli jóndeuden ótkizu mәselesi turaly bolmaq. Ghimaratqa kirgenen kórip, bayqap kelemiz. Ghimarat qatty eskirgen. Shyn mәninde kóp júmysty talap etip túr. Dәl osy mәselegen qatysty ótken aptada qalalyq mәslihattyng sessiyasy ótken. Sol sessiyada qaralghan smeta boyynsha, QJO ghimaratynyng jóndeu júmystaryna 250 million tenge bólinip otyr. Qalalyq mәdeniyet basqarmasy konkurs jariyalaydy. Solardyng ishinen tandap, ózderiniz de aqyl-kenes berersizder. Búiyrtsa jóndeu júmystaryn bastap ketemiz», dedi әkim.

Jazushylar odaghynyng 85 jyldyghyn atap ótuge әkimdik qoldau kórsetedi

Ákim Baqytjan Ábdirúly toqtalghan ekinshi mәsele Qazaqstan Jazushylary odaghynyng 85 jyldyghyna oray qalalyq әkimshilik tarapynan kórsetiletin qoldau jayly boldy.

«Jazushylar Odaghynyng 85 jyldyghy turaly aitylyp jatyr. Búghan әkimshilik tarapynan da ýlken júmystar jasaluy kerek. Sol sebepti, bizding júmysymyzdyng alghashqy bir bóligi bolsyn, osy Odaqtyng tarihynan syr shertetin «Ádeby ómir shejiresi» jәne «Qazaqstan Jazushylar anyqtamalyghy» atty kitaptardyng jaryqqa shyghuyna qoldau kórsetetin bolamyz», dedi Baqytjan Saghyntaev.

«Qazaq әdebiyeti» gәzetine materialdyq qoldau jasalady

IYә, Odaqtyq bas gәzetine qalalyq budjetten qarjylay kómek kórsetiletinin aitty, әkim. Arnayy tapsyrma da berilgen eken.

«Qazaq әdebiyeti gazeti. Óz basym qay qyzmette jýrsem de «Qazaq әdebiyetin» jazdyryp alyp otyrdym. Kýndelikti ómirdegi ekonomika, sayasat mәselesi basqa gazetterde jazylyp jatyr. Jogharghy qyzmetke qoyghannan keyin onyng bәrin bilip otyrasyn. Al, biraq sodan sәl demalyp, kónilim basqagha bólinsin, oy salsyn, syrttay úsynys-pikirler bar ma eken dep, «Qazaq әdebiyetin» qarap otyramyn.

Búl gazetting materialdyq jaghdayy turaly biraz sóz bolghan. Soghan baylanysty, qazir biz «Qazaq әdebiyetine» osy mereytoylyq jylda arnayy qarjylay kómek beretin bolamyz. Qazir bizding basqarma júmys jýrgizip jatyr. Qajetti qújattardyng bәrin dayyndap, qarjy bólinetin bolady», dedi qala basshysy.

Shygharmashylyq ýy men jer mәselesi sheshiledi

Qazaqstan Jazushylar ýiine tiyesili bolghan shygharmashylyq ýy men jer qazir jalgha berilgen. Búl turaly birazdan beri aitylyp jýr. Odaqtyng ótken plenumynda da osy shygharmashylyq ýy men jer mәselesi biraz dau tudyrghan edi. Osyghan baylanysty qala basshysy Baqytjan Saghyntaev búl mәselening de qaralatynyn aitty.

«Shygharmashylyq ýige tiyesili jer mәselesi turaly aityp jatyrsyzdar. Sizderding taraptarynyzdan «jer arendada, sol jer taghy bireuge ketip qalmay ózining menshigine ótsin» degen úsynys kelip týsken. Qazir shygharmashylyq ýy jalgha berilgen. Biz búl mәsele boyynsha tiyisti júmystar jasaymyz», dedi әkim óz sózinde.

Qalamgerlerding beynegalereyasyn jasau «Almaty» telearnasyna jýkteldi

«Jaqsynyng aty ólmeydi, ghalymnyng haty ólmeydi» deydi. Soghan baylanysty osy 85 jyldyq mereytoydyng ayasynda, qalamyzda enbek etip, ómirsheng shygharmalaryn dýniyege әkelgen jәne býgingi tanda el ruhaniyatynyng damuyna ólsheusiz ýles qosyp jýrgen sóz zergerlerining shygharmashylyghy turaly әleumettik-tanymdyq beynerolikter siklyn shygharu turaly «Almaty» telearnasyna tiyisti tapsyrma berildi.

Ózderinizben tyghyz baylanys ornatyp, Alatau baurayynda ghajayyp shygharmalar jazghan maytalmandarymyzdyng beynegalereyasyn jasaytyn bolamyz. Oghan sizder at salysyp, kómek beresizder dep oilaymyz», dedi Saghyntaev.

Halyqaralyq «Almaty – elimizding órkeniyet ordasy» atty әdeby bayqau úiymdastyrylady

Qala әkimi Almatynyng bay tarihyn qalyng kópshilikke keninen dәripteu maqsatynda «Almaty – elimizding órkeniyet ordasy» atty әdeby bayqau úiymdastyrudy úsyndy. Bayqau Halyqaralyq kólemde ótkiziletin bolady.

«Almaty bizding talay úlylarymyzdyng izderi qalghan, halyq jýreginen oryn alghan shygharmalary oqyrman jýregine jol tapqan qútty meken ekenin jaqsy bilesizder. Elimizding óneri men mәdeniyetining qara shanyraghy.

Osyghan oray Jazushylar Odaghy tarapynan Almaty qalasynyng tereng tarihyn kópshilikke dәripteu maqsatynda 2020 jyly qalamyzda Halyqaralyq dengeyde «Almaty – elimizding órkeniyet ordasy» atty әdeby janrlyq bayqau ótkizu turaly úsynys týsken bolatyn.

Biz búl úsynysty qoldaymyz. Joghary dengeyde ótkizu ýshin barlyq jaghdaydy jasaymyz. Qarjylyq kómek qajet bolatyn bolsa, ol da bólinetin bolady», dedi Baqytjan Ábdirúly.

Qalamgerlerge shygharmashylyq granttar bólinedi

IYә, qala basshysy qalamgerlerge arnayy shygharmashylyq granttar bólu mәselesin kýn tәrtibine engizgenin aitty. Tiptti, qyrkýiek aiynan bastap alghashqy granttar berile bastaydy eken. Qalalyq mәslihat sessiyasynda dәl osy maqsatta rezervke arnayy qarjy bólu mәselesi maqúldanypty.

«Bizding aqyn-jazushylarymyzdyng túrmys-jaghdayy ózekti mәsele. Attarynyz bar, biraq sol attarynyzgha say ómir sýru mýmkindigi tómen. Qalamaqynyng ózi shamaly. Sol sebepten ózderinizdi qoldau - bizding býgingi kýn tәrtibimizdegi ózekti mәselening birine ainalyp otyr.

Osyghan baylanysty qalamgerlerge grant taghayyndau turaly úsynysym bar. Men onyng basyn bastap qoydym.

Bizde mәslihattyng sessiyasy ótkenin jana aittym. Sol jerde qalamgerlerdi qoldau maqsatynda rezervke aqsha salyndy. Búl jerden endi grant taghayyndalady. Tamyz aiynan bastaymyz. Aqsha jyldyng sonyna deyin salyndy. Ol aqshanyng ishinde jalghyz grant emes, kitap basyp shygharugha kómektesu de qarastyrylady. Jәne, búl osy jyldyng sonyna deyin ghana bolatyn nәrse emes. Kelesi jyldary da jalghasyn tabady.

Sol sebepten mening jeke úsynysym – grant bólu mәselesin otyzday aqyn-jazushygha dep eseptesek... Qanshadan beremiz? 500 myn?  Ol jaghyn ózderinizben aqyldasyp sheshuimiz kerek. Eger qalasanyzdar qyrkýiekten bastap, sol granttardy bere bastaymyz...», dedi óz sózinde Almaty әkimi.

Dramaturgiyalyq shygharmalar bayqauyn jariyalau

«Mening segizinshi úsynysym – eresekter men balalargha arnalghan dramaturgiyalyq shygharmalargha ashyq bayqau jasasanyzdar. Ol bayqaudyng tóreligin de ózderiniz shygharsanyzdar.

Eger jazylghan dýnie birinshi oryngha layyqsyz bolsa, onda birinshi oryn bolmasyn. Mәsele - birinshi oryndy bere salu emes, layyqty dýniyeni baghalap sony jaryqqa shygharu. Búl bir jaghynan sol dramaturgtardy qoldau, ekinshi jaghynan jazylghan piesalardy teatr sahnasyna shygharu.

Eger osy iydeyany qabyldasanyzdar, ol jaghyna da qosymsha qarjy bólinedi», dep týiindedi Baqytjan Saghyntaev.

Ákim Baqytjan Saghyntaevtyng búl segiz úsynysy da qalamgerler tarapynan qoldau tapty. Odaqtyn, jay-kýii, qalamgerlerding mәselesimen qatar, qalanyng túrmys-tirshiligine qatysty da úsynystar aityldy. Jalpy jiyn 3 saghatqa sozylyp, ayaqtaldy.

Adamdardy qatigezdikten, qylmystan qútqaratyn bir-aq, nәrse bar ol – kórkem әdebiyet!

Qabdesh Júmadilov,  Qazaqstannyng halyq jazushysy:

-Bizding jazushylar ortamyzgha bir lauazymdy adam kelse, quanyp qalady. Óitkeni lauazymdy ýlken kisiler bizge keyingi kezde siyrek keletin boldy. Tipti, kelmeytin boldy. Eger janylmasam, Imanghaly Tasmaghambetov әkim bop túrghanda keldi-au deymin bizge...Sodan basqa әkimdi kórip túrghanymyz osy.

Qosh keldiniz, Baqytjan myrza!  Almatygha qosh keldiniz! Sodan keyin kiyeli qara shanyraqqa qosh keldiniz. Almaty qazaqtyng ruhany qalasy.

Bizding halyq qazir әdebiyet oqudan, kitap oqudan qaldy. Men aitar edim adamdardy qatigezdikten, qylmystan qútqaratyn bir-aq, nәrse bar ol – kórkem әdebiyet. Bizde qazir әdebiyetti nasihattau jaghy artta qaldy.

Sosyn kitaptyng danasy. Men qazir óz kitabymdy ózim shygharamyn. Ýkimet kók tiyn bólmeydi. «Nәubet» kitabymdy shygharugha Ýkimet qol úshyn bermeydi. Sodan song ol kitapty shygharady da, bizding ýige әkelip tastaydy. Sony ózim satamyn. «Atamúra» baspasy bar, «Almaty kitap» baspasynyng dýkenderine ótkizemin. Ýkimet bir tiyn qol úshyn bermeydi, biraq, әr kitapqa 10% salyq saludy úmytpaydy. Sizding esinizde bolsyn.

Almatynyng ózinde kitap taratugha mýmkindik joq. Mening romandarym 40 myng danamen shyghatyn edi, qazir 2 myng danamen ghana shyghady. Osynday hәlde, bizding jazushylar.

«Ruhany janghyru» dep jatyr ghoy. Biraq, men adamdardyng sanasyn janghyrtudy birinshi oryngha qoyar edim. Bizding sanamyzda otarshyldyqtyng qaldyryp ketken dýniyeleri kóp. Biz sony әli tazalaghan joqpyz.

Shygharmashyl jastargha arnalghan jataqhana salynsa 

Esenghaly Raushanov, aqyn:

-Almatyny aityp jatyrmyz ghoy. «Jýregime jaqyn sening esimin, Atam desem,  anam desem, nesi min? Jarqyraghan kók tasynda kóshennin, Izi qalghan Sәken bәtenkesinin» degen Tólegen Aybergenovtyng óleni bar. Ony bәriniz bilesizder. Sol Sәkendermen birge Alashtyng tuyn kótergen Ahmet Baytúrsynúlynyng osynda muzey ýii bar. Ol ózining atyndaghy kóshede. Sol ýiding býgingi ahualy óte nashar. Sebebi, ol jer kóshening búzyqtarymen narkomandarynyng jinalatyn orny bolyp ketti. Bizding ótinishimiz - sonyng sebebin anyqtap, Ahannyng әruaghy ýshin qalanyng budjetine aldyrsanyz. Ángime – Ahannyng әruaghy ghana emes, sol jerge bir tәrtip ornatu turaly bolyp otyr.

Ekinshiden, Almatyda óziniz bilesiz, «Selinnyi» degen kinoteatr bar. Súltan Qojyqov aghamyz týsirgen qazaqtyng ataqty «Qyz Jibeginin» alghashqy kórsetilimi sol jerde bolyp edi. Úzynqúlaqtan estuimiz boyynsha, Qyz-Jibek pen Tólegenge eskertkish qoyghynyz keledi eken. Búny qoldaymyz. Biraq, sol Selinnyy degen attyng ózi qazaqtyng bergeni kóp pe, alghany kóp pe ony endi aita jatarmyz. Biraq, alda-jalda sol kinoteatrdyng atyn ózgertetin bolsanyz, Qyz-Jibekting aty súranyp túrghan siyaqty. Jәne Sizding qoyamyn degen eskertkishiniz sol kinoteatrdyng aldyna súranyp túrghan siyaqty.

Ýshinshi mәsele – QJO Úlyqbek Esdәulet myrza kelgeli kóptegen jana sharualar atqarylyp jatyr. Ony óziniz de qoldap otyrsyz. Alghys aitamyz. Sol júmystardyng bir parasy- jastar mәselesi. Óziniz bilesiz, Almaty shygharmashylyq odaqtar toptasqan intellektual qala. Múnda tek qana Jazushylar Odaghy emes, kompozitorlar odaghy, suretshiler odaghy, dizaynerler odaghy toptasqan. Sol odaqtargha keletin jastardyng túratyn jeri joq. Soghan shygharmashyl jastargha arnalghan jataqhana salynsa degen úsynysym bar.

Tórtinshiden, bizding tauda әl-Faraby atyndaghy shygharmashylyq ýiimiz bolghan edi. Ol qoldy bolugha az qalghanda qaytaryp aldyq. Qazir jaqsy júmys istep túr. Endi sonyng bir mәselesi bar. Sol jerimizding art jaghynan bir gektar jeri satylyp ketipti. Alayda, ol satylghan jer әli iygerilmegen siyaqty. Biraq, ol bizding JO-nyng kelisiminsiz satylghannan keyin әli sheshilmegen siyaqty. Sony óziniz arnayy mamandarynyzgha tapsyrma berip teksertip kórseniz. Ol jerge biz bolashaqta «Ádebiyet institutyn» ashsaq degen niyetimiz bar. Ol jerde jastar bilim alyp, qazaq әdebiyetimen qatar, әlem әdebiyetimen de susyndamaq. Biz bәribir sizding mazanyzdy alamyz, «Ádebiyet institutyn ashamyz, bizge jer tauyp ber» dep, sondyqtan ózimizding mýlkimizdi ózimizge qaytarugha qol úshyn berseniz degen tilek aitamyz.

Býginde bizge bir Berdibek Soqpaqpaev jetispeydi

Smaghúl Elubay, jazushy, kinodramaturg:

-Shyn mәninde Baqytjan Ábdirúly siz Almatygha kelgeli túnghysh ret qoghamdyq úiymnyn, Jazushylar odaghynyng tabaldyryghyn attadynyz. Búl bizdi qatty quantyp otyr. Ekinshiden biz aitayyn degen nәrsening bәrin óziniz sheshetin bolyp, sýiinshilep bizge taghy da aittynyz. Búghan da razy bolyp otyrmyz.

Endi bir aitugha tiyis nәrse – Almaty onbay orystanghan qala. Osyny biz qoryta almaymyz. Kýn sayyn tóniregimizde oryssha sóilep túrghan qazaqtardy kórip jerge qaraymyz. Týnilemiz. Búny qalay sheshemiz? Búl jalghyz bizding qolymyzdan kelmeydi, aghayyn. Almaty osy til mәselesinde de ýlgi boluy kerek. Siz sózsiz sayasy ringktegi auyr salmaqty boksersyz. Endeshe, últymyzdyng basyna tóngen bir qauip qaterler bar. Solardy da auyr salmaqty bokser retinde Almatyda úryp jyqsanyz, ózge ólkeler bizding izimizge ergen bolar edi. Ásirese, til salasynda ne isteymiz? Mýmkin siz jarty jylday mýlde oryssha sóilemey qoyarsyz? Ýlgi bolyp. Bizding el basqarghan azamattar Preziydentterimiz eng bolmaghanda jarty jyl oryssha sóilemey qoysa, basqalary da týgel qazaqsha sayraydy.

Jaqynda týk bitirmegen til zanyna otyz jyl tolayyn dep otyr. Týk bitirmegen til zany. Bizding janymyzdyng shyrqyrap túrghany sol.

Memlekettik tildi qorghay almady, qor qyldy. Tilimiz tórge shyqpady. Tilimiz әli bosaghada jýr. Osyghan ýlgi kórsetetin bir adam kerek. Osy ýlgini Almatydan bastasaq, ghajap bolar edi.

Tәuelsizdikti ne ýshin jariyalaydy últtar. Qan keship jýrip jariyalaydy. Últ ózin-ózi saqtau ýshin jariyalaydy ghoy. Al, biz ne istedik? Otyz jyldyng ishinde otyz auyz sóz ýirenbegen qazaqtar tolyp jatyr. Auladaghy balalardy tyndap otyrsanyzdar bәri oryssha sóileydi. Ne jetistik biz, otyz jyldyng ishinde? Osy ma jetken jetistigimiz?

Taghy bir aitarymyz janaghy Siz aitqan bayqaulargha aldymen balalar әdebiyeti kiru kerek. Bolashaghamyzdy tәrbiyeleyik. Balalargha arnalghan әngimeler jetispeydi. Býginde Berdibek Soqpaqpaev jetispeydi. Sol tәrizdi talantty jastardy ashayyq. Mening aitpaghym osy!

Týiin. Almaty әkimi Baqytjan Saghyntaevtyng QJO Mәjilis zalynda ótken qalamgerlermen kezdesuinde kóterilgen mәselelerding bir parasy osy boldy.

Kezdesu barysynda kezek-kezek sóz alghan qalamgerler әdebiyetting ainalasyndaghy manyzdy degen mәselelerge toqtaldy. Sonyng ishinde Preziydent Qasym-Jomart Toqaevtyng qoldauymen keng kólemde atalyp ótiletin hәkim Abaydyng 175 jyldyghyna dayarlyq mәselesi de sóz boldy.

Basqosudy QJO tóraghasy, aqyn Úlyqbek Esdәulet qorytyndylap, elding ruhaniy-mәdeny damuyna ýles qosuda qalamgerler qauymynyng da qalys qalmaytynyn aitty.

Núrbiyke Beksúltanqyzy

Abai.kz