Mәjilis Preziydent Toqaevty tyndamaydy...
Keshe, 17 qyrkýiek kýni Mәjiliste «Qazaqstan Respublikasynyng keybir zannamalyq aktilerine halyqtyng júmyspen qamtyluy jәne kóshi-qon mәseleleri boyynsha ózgerister men tolyqtyrular engizu turaly» Qazaqstan Respublikasy Zanynyng jobasyn talqylaugha arnalghan tórtinshi otyrys ótti.
Osy otyrysta qaralghan mәselelerding biri - «Oralman» atauyn ózgertu turaly boldy. Nәtiyjesinde deputat Quanysh Súltanov pen Núrlan Dulatbekovtyng úsynysymen «Oralman» atauy «Bauyrlas» degen sózben almastyrylatyn bolyp sheshildi.
Kópten beri «Oralman» atauyn «Qandastar» dep ózgertu jayly aitylyp jýrgen. Mәjiliske de osy úsynyn kirgen eken. Tipti memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyng ózi songhy ataudyng dúrys ekenin aitqan. Alayda deputattar «qandas» sózine qyryn qabaq tanytyp, «bauyrlas» sózine býirekteri búrdy.
Bәrimiz biletindey, Preziydent Qasym-Jomart Toqaev sәuir aiynda «Egemen Qazaqstan», «Ayqyn» gazetterine bergen alghashqy súhbatynda «oralman» degen sózge qarsy ekenin aitqan edi.
- Qoghamdyq pikirge qozghau salghan otandastar mәselesin qoldan sayasattandyrugha bolmaydy. Sheteldegi qandastarymyzdy («oralman» degen sózge men qarsymyn) Atamekenge qaytaru isi eshqashan nazardan tys qalghan emes, qalmaydy da. Álemning týkpir-týkpirindegi qandastarymyzdyng basyn tughan jerde biriktiru – bizding paryzymyz, - degen bolatyn Preziydent.
Memleket basshysy búl ústanymyn keyin de birneshe mәrte bildirdi. Ásirese mausym aiynda ótken preziydenttik saylauy qarsanynda ózining saylaualdy baghdarlamasynda shetelden kelgen qazaqtardy «Qandastar» dep ataudy resmy úsynghan edi.
- «Oralman» dep atalyp júrgen túrghyndarymyzben júmys isteymiz, olardy bizding qoghamymyzgha beyimdep, jaqyn tartu ýshin «Qandastar» dep ataudy úsynamyn, - degen edi.
Onyng ýstine, «Qandastar» atauy songhy kezde beyresmy týrde «Oralman» sózin auystyra bastaghan. Baspasózde de, qarapayym júrt arasynda da shetelden kóship kelgen qazaqtardy qandastar dep atau qalyptasyp ýlgergen. Alayda deputattardyng qúlaghyna búl sóz jagha qoymaghan sekildi. Búdan búryn aitylmaghan, jat «Bauyrlas» atauyn engizip jiberdi. Búl atau alghash tәuelsizdik alghanda payda bolghan «Oralman» sózimen birdey tyng sóz bolyp otyr.
«Oralman» bolsyn, «Qandas» nemese «Bauyrlas» bolsyn bәri de shetelden kelgen qazaqtargha uaqytsha ghana beriletin atau. Anyqyraq aitqanda, ózge elden kóship kelgen qazaq «Oralman» mәrtebesin alyp, Qazaqstan azamattyghyna qol jetkizgenge deyingi uaqytta ghana oralman sanalady. Al azamattyq alghan song kәdimgi QR azamaty bolady. Demek, bizding biylik ýshin eng manyzdysy shetelden kelgen qandastardy qalay atau emes, qazaq eline kelgen qazaqtardyng qújattyq mәselesin jenildetip, qalaghan uaqytynda QR azamattyghyn aluyna jaghday jasau bolmaq.
Endigi mәsele, deputattar halyq qalaghan, preziydent úsynghan «Qandastar» atauynan nege qashty? Kezekti Mәjilis otyrysyna kóshi-qon mәselelerine baylanysty otyzgha juyq úsynys engizgen Auyt Múqiybek myrzanyng aituynsha, «Qandas» atauyn deputattar qoldamay otyr.
- Biz de sol «Qandas» degen ataudy jaqtap, Preziydentting úsynysyn Júmys tobynyng aldynghy otyrysynda oqyp berip, deputattardyng esine saldyq. Nege ekenin bilmeymin, Halyq qalaulylary «Qandas» sózine kelgende kibirtiktep, baspay-aq qoydy, - deydi.
«Oralman» atauyn ózgertu jayly kópten beri aitylyp jýrse de, bizding Zang shygharushy organ qozghala qoymaghan edi. Tek preziydent Toqaev aitqan song ghana osy isti qolgha aldy. Sonyng ózinde qúlaqqa sinip, súranyp túrghan «Qandas» sózin emes, eshkim estimegen «Bauyrlas» atauyn qabyldap otyr.
Bir tanghaldyrghany, kez-kelgen talqylaugha qarsylyq tanytpay, "qosylam" dep qol kóterip otyra beretin deputattar dәl osy joly Preziydent úsynysynan bas taryp, óz degenderin jasap otyr. Soghan qaraghanda mәjilisting minberi búrynghydan biyiktey bastaghan kórinedi.
Bizding oiymyzsha, búl jerde deputattar qazaqtyng sory bolghan «Kópúltty Qazaqstan» úranynan yghyp otyr. Sebebi, «qandas» sózi «qazaq» degendi bildiredi. Al «Elimiz — kópúltty, kópkonfessiyaly el» dep jalpylap jýrgen qazaq biyligi «últshyl» boludan ólerdey qorqady. Biylik qana emes, qarapayym halyq ta «últshyl» degen sózden Kenes odaghy kezindegidey jasqanady. Búnyng bәrine sol bayaghy «últtar dostyghy», «últtar tendigi» degen jattandy úrandar kinәli.
«Yntymaghy jarasqan kópúltty» degen bir auyz sóz ýshin halqymyzdyng mýddesin qúrban etuden tayynbaymyz. Ózge últtardan memlekettik tilde sóileudi, balasyn qazaqsha mektepke berudi talap etpek týgili óz elimiz, óz jerimizde túryp eldi-mekender men kóshelerge qazaqsha atau bere almay jýrmiz. Búl azday «Kópúltty Qazaqstan» degen úran ýshin endi qandastarymyzdy - qandas dep atay almay, «bauyr» dep maymónkelep otyrmyz...
Quanysh Qappas
Abai.kz
