ءماجىلىس پرەزيدەنت توقاەۆتى تىڭدامايدى...
كەشە، 17 قىركۇيەك كۇنى ماجىلىستە «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرىنە حالىقتىڭ جۇمىسپەن قامتىلۋى جانە كوشى-قون ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭىنىڭ جوباسىن تالقىلاۋعا ارنالعان ءتورتىنشى وتىرىس ءوتتى.
وسى وتىرىستا قارالعان ماسەلەلەردىڭ ءبىرى - «ورالمان» اتاۋىن وزگەرتۋ تۋرالى بولدى. ناتيجەسىندە دەپۋتات قۋانىش سۇلتانوۆ پەن نۇرلان دۋلاتبەكوۆتىڭ ۇسىنىسىمەن «ورالمان» اتاۋى «باۋىرلاس» دەگەن سوزبەن الماستىرىلاتىن بولىپ شەشىلدى.
كوپتەن بەرى «ورالمان» اتاۋىن «قانداستار» دەپ وزگەرتۋ جايلى ايتىلىپ جۇرگەن. ماجىلىسكە دە وسى ۇسىنىن كىرگەن ەكەن. ءتىپتى مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ءوزى سوڭعى اتاۋدىڭ دۇرىس ەكەنىن ايتقان. الايدا دەپۋتاتتار «قانداس» سوزىنە قىرىن قاباق تانىتىپ، «باۋىرلاس» سوزىنە بۇيرەكتەرى بۇردى.
ءبارىمىز بىلەتىندەي، پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقاەۆ ءساۋىر ايىندا «ەگەمەن قازاقستان»، «ايقىن» گازەتتەرىنە بەرگەن العاشقى سۇحباتىندا «ورالمان» دەگەن سوزگە قارسى ەكەنىن ايتقان ەدى.
- قوعامدىق پىكىرگە قوزعاۋ سالعان وتانداستار ماسەلەسىن قولدان ساياساتتاندىرۋعا بولمايدى. شەتەلدەگى قانداستارىمىزدى («ورالمان» دەگەن سوزگە مەن قارسىمىن) اتامەكەنگە قايتارۋ ءىسى ەشقاشان نازاردان تىس قالعان ەمەس، قالمايدى دا. الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى قانداستارىمىزدىڭ باسىن تۋعان جەردە بىرىكتىرۋ – ءبىزدىڭ پارىزىمىز, - دەگەن بولاتىن پرەزيدەنت.
مەملەكەت باسشىسى بۇل ۇستانىمىن كەيىن دە بىرنەشە مارتە ءبىلدىردى. اسىرەسە ماۋسىم ايىندا وتكەن پرەزيدەنتتىك سايلاۋى قارساڭىندا ءوزىنىڭ سايلاۋالدى باعدارلاماسىندا شەتەلدەن كەلگەن قازاقتاردى «قانداستار» دەپ اتاۋدى رەسمي ۇسىنعان ەدى.
- «ورالمان» دەپ اتالىپ جۇرگەن تۇرعىندارىمىزبەن جۇمىس ىستەيمىز، ولاردى ءبىزدىڭ قوعامىمىزعا بەيىمدەپ، جاقىن تارتۋ ءۇشىن «قانداستار» دەپ اتاۋدى ۇسىنامىن، - دەگەن ەدى.
ونىڭ ۇستىنە، «قانداستار» اتاۋى سوڭعى كەزدە بەيرەسمي تۇردە «ورالمان» ءسوزىن اۋىستىرا باستاعان. باسپاسوزدە دە، قاراپايىم جۇرت اراسىندا دا شەتەلدەن كوشىپ كەلگەن قازاقتاردى قانداستار دەپ اتاۋ قالىپتاسىپ ۇلگەرگەن. الايدا دەپۋتاتتاردىڭ قۇلاعىنا بۇل ءسوز جاعا قويماعان سەكىلدى. بۇدان بۇرىن ايتىلماعان، جات «باۋىرلاس» اتاۋىن ەنگىزىپ جىبەردى. بۇل اتاۋ العاش تاۋەلسىزدىك العاندا پايدا بولعان «ورالمان» سوزىمەن بىردەي تىڭ ءسوز بولىپ وتىر.
«ورالمان» بولسىن، «قانداس» نەمەسە «باۋىرلاس» بولسىن ءبارى دە شەتەلدەن كەلگەن قازاقتارعا ۋاقىتشا عانا بەرىلەتىن اتاۋ. انىقىراق ايتقاندا، وزگە ەلدەن كوشىپ كەلگەن قازاق «ورالمان» مارتەبەسىن الىپ، قازاقستان ازاماتتىعىنا قول جەتكىزگەنگە دەيىنگى ۋاقىتتا عانا ورالمان سانالادى. ال ازاماتتىق العان سوڭ كادىمگى قر ازاماتى بولادى. دەمەك، ءبىزدىڭ بيلىك ءۇشىن ەڭ ماڭىزدىسى شەتەلدەن كەلگەن قانداستاردى قالاي اتاۋ ەمەس، قازاق ەلىنە كەلگەن قازاقتاردىڭ قۇجاتتىق ماسەلەسىن جەڭىلدەتىپ، قالاعان ۋاقىتىندا قر ازاماتتىعىن الۋىنا جاعداي جاساۋ بولماق.
ەندىگى ماسەلە، دەپۋتاتتار حالىق قالاعان، پرەزيدەنت ۇسىنعان «قانداستار» اتاۋىنان نەگە قاشتى؟ كەزەكتى ءماجىلىس وتىرىسىنا كوشى-قون ماسەلەلەرىنە بايلانىستى وتىزعا جۋىق ۇسىنىس ەنگىزگەن اۋىت مۇقيبەك مىرزانىڭ ايتۋىنشا، «قانداس» اتاۋىن دەپۋتاتتار قولداماي وتىر.
- ءبىز دە سول «قانداس» دەگەن اتاۋدى جاقتاپ، پرەزيدەنتتىڭ ۇسىنىسىن جۇمىس توبىنىڭ الدىڭعى وتىرىسىندا وقىپ بەرىپ، دەپۋتاتتاردىڭ ەسىنە سالدىق. نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن، حالىق قالاۋلىلارى «قانداس» سوزىنە كەلگەندە كىبىرتىكتەپ، باسپاي-اق قويدى, - دەيدى.
«ورالمان» اتاۋىن وزگەرتۋ جايلى كوپتەن بەرى ايتىلىپ جۇرسە دە، ءبىزدىڭ زاڭ شىعارۋشى ورگان قوزعالا قويماعان ەدى. تەك پرەزيدەنت توقاەۆ ايتقان سوڭ عانا وسى ءىستى قولعا الدى. سونىڭ وزىندە قۇلاققا ءسىڭىپ، سۇرانىپ تۇرعان «قانداس» ءسوزىن ەمەس، ەشكىم ەستىمەگەن «باۋىرلاس» اتاۋىن قابىلداپ وتىر.
ءبىر تاڭعالدىرعانى، كەز-كەلگەن تالقىلاۋعا قارسىلىق تانىتپاي، "قوسىلام" دەپ قول كوتەرىپ وتىرا بەرەتىن دەپۋتاتتار ءدال وسى جولى پرەزيدەنت ۇسىنىسىنان باس تارىپ، ءوز دەگەندەرىن جاساپ وتىر. سوعان قاراعاندا ءماجىلىستىڭ مىنبەرى بۇرىنعىدان بيىكتەي باستاعان كورىنەدى.
ءبىزدىڭ ويىمىزشا، بۇل جەردە دەپۋتاتتار قازاقتىڭ سورى بولعان «كوپۇلتتى قازاقستان» ۇرانىنان ىعىپ وتىر. سەبەبى، «قانداس» ءسوزى «قازاق» دەگەندى بىلدىرەدى. ال «ەلىمىز — كوپۇلتتى، كوپكونفەسسيالى ەل» دەپ جالپىلاپ جۇرگەن قازاق بيلىگى «ۇلتشىل» بولۋدان ولەردەي قورقادى. بيلىك قانا ەمەس، قاراپايىم حالىق تا «ۇلتشىل» دەگەن سوزدەن كەڭەس وداعى كەزىندەگىدەي جاسقانادى. بۇنىڭ بارىنە سول باياعى «ۇلتتار دوستىعى»، «ۇلتتار تەڭدىگى» دەگەن جاتتاندى ۇراندار كىنالى.
«ىنتىماعى جاراسقان كوپۇلتتى» دەگەن ءبىر اۋىز ءسوز ءۇشىن حالقىمىزدىڭ مۇددەسىن قۇربان ەتۋدەن تايىنبايمىز. وزگە ۇلتتاردان مەملەكەتتىك تىلدە سويلەۋدى، بالاسىن قازاقشا مەكتەپكە بەرۋدى تالاپ ەتپەك تۇگىلى ءوز ەلىمىز، ءوز جەرىمىزدە تۇرىپ ەلدى-مەكەندەر مەن كوشەلەرگە قازاقشا اتاۋ بەرە الماي ءجۇرمىز. بۇل ازداي «كوپۇلتتى قازاقستان» دەگەن ۇران ءۇشىن ەندى قانداستارىمىزدى - قانداس دەپ اتاي الماي، «باۋىر» دەپ مايموڭكەلەپ وتىرمىز...
قۋانىش قاپپاس
Abai.kz
