15 qazan 2019 jyl.

Audanaralyq mamandandyrylghan sot. («Áskery sot» ghimaraty).

Astana (Núrsúltan) qalasy.

Saghat 10.00.

(Jalghasy)

QR Su resurstary komiytetining búrynghy tóraghasy, Dýniyejýzilik «Qazaq kýresi» federasiyasynyng búrynghy preziydenti Islam Ábishevting jәne  federasiyanyng búrynghy viyse-preziydenti Serik Týkiyevting ýstinen qozghalghan qylmystyq is boyynsha sot otyrysy jalghasty.

Sot bastalmas búryn Islam Ábishevten býgin qanday kólikpen jetkizgenderin, keshegi avtozak pen býgingi avtozaktyng aiyrmashylyghyn súradyq.

Islam Ábishev:

– Ayyrmashylyghy – ishindegi kletkalarynyng kólemi azdap ýlkeygen. Ishine kirgende ong jaghynda bes kletka, sol jaghynda tórt kletka. Keshegiden sәl kendeu. Qarsylyq bildirip edik, «ol – zan, zandy oryndamasaq bolmaydy» dep qinalyp ketti. Ol qanday zang eken? Sottalmaghan adamdy sonday jerde ústau neghylghan zan? Ústaudyng tәrtibi zanda bar bolsa, bar shyghar, biraq ministrding búiryghymen retteuge bolatyn, adam qúqyghyn taptamaugha bolatyn, adamnyng qasiyetin taptamaugha, qúrmetteuge bolatyn búiryq shygharu ýshin ne kerek ekenin bilmeymin. Ministrding adamgha degen adamy qasiyeti bolu kerek. Ol ýshin Qazaqstanda tynyshtyq, túraqtylyq boluyna mýddeli bolu kerek. Eger ózining qate búiryqtary arqyly Qazaqstanda kóptegen adamdardyng narazylyghyn tudyru ýshin qiytúrqy әreketi bolsa, onda ol búiryqty ózgertpeydi...

Sot otyrysy ary qaray jalghasty.

Býgin prokuror, advokat, qorghaushylar jәne sottalushylar tarapynan sotqa eshqanday ótinish týsken joq. Alayda poshta arqyly kuәger Q.Shyndәuletovten ótinish-aryz týsipti. Ol óz aryzynda «sot otyrysyna kuәger retinde 15 qazan kýni saghat 15.00-ge shaqyrylghanyn, materialdyq jaghdayyna baylanysty sotqa kele almaghanyn, sotqa deyingi tergep-tekseru barysynda bergen jauaptaryn quattaytynyn» habarlapty.

Q.Shyndәuletovting ótinish-aryzyn oqyp bolghan song sudiya Q.Mekemtas aiyptau jaghynyng jәne qorghau taraptarynyng pikirin súrady.

Prokuror:

–  Qúrmetti sot! Q.Shyndәuletov qylmystyq is boyynsha eleuli aighaqtar berdi, sondyqtan ol kisining sotqa shaqyrtyluyn qamtamasyz etuinizdi súraymyn.

Advokat Erlan Mәkenov:

– Ol kisining sotta bolghany manyzdy.

Advokat Abzal Qúspan:

– Q.Shyndәuletov tergeu kezinde ýsh ret jauaptalghan, ýsheuinde ýsh týrli jauap bergen. Sol sebepti ol kisini sotqa shaqyryp, qay jauaby dúrys, qay jauaby jalghan, sony anyqtauymyz qajet. Sotqa aldyrtuynyzdy súraymyn.

Basqa qorghaushylar men sottalushylar da advokattardyng sózimen kelisetindikterin aitty.

Sudiya «Q.Shyndәuletovti sot barysynda mindetti týrde sotqa shaqyramyz, kelmegen jaghdayda, mәjbýrli týrde keltiremiz» dep sheshim shyghardy.

Sot prosesi ary qaray kuәgerlerden súraq-jauap alumen jalghasty.

Kuәger Eljasov Altay Aralbayúlyna óz qúqyqtary týsindirilip, anketalyq súraqtargha qysqa-núsqa jauap alynghan song naqty is boyynsha súraqtar qoyyldy.

Prokuror:

– Kuәger Altay Aralbayúly, sizge belgili mәlimetter boyynsha, «Kazvodhoz» ben «SMP-610» JShS arasynda jasalghan kelisimshart boyynsha ne aita alasyz?

Kuәger Altay Eljasov:

– Su resurstary komiyteti men «SMP-610» arasynda kelisimshart bolghan. «SMP-610» óz júmystaryn dúrys istemegen song komiytet kelisimshartty búzdy. Sosyn komiytet «Kazvodhozben» kelisimshartqa otyrdy. «SMP» kelisimshart boyynsha istep jýrgende óz mindettemelerin eshqashan dúrys atqarmaghan. Men búl turaly tóraghagha birneshe ret aitqanmyn, «júmys istemeydi, aqshalary joq» dep. Olardyng avanstary «Astana-Bankke» týsken, búl bank bankrot bolyp, aqshalaryn ala almay, júmystaryn dúrystap istemegen.

Prokuror:

– Aytynyzshy, ol kelisimshart qay uaqytta boldy?

Kuәger Altay Aralbayúly Eljasov:

– 2018 jyly tamyz aiynda kelisimshart búzyldy.

– Siz ol kezde qayda istediniz?

– Men ol kezde «Kazvodhoz» JShS bas diyrektorynyng orynbasary boldym.

– «SMP» dúrys júmys istegen joq dediniz ghoy, nege olay dediniz, olar nege dúrys júmys istemedi?

– Ayttym ghoy, olardyng aqshalary (avanstary) «Astana-Bankke» týsken, ol bank jabylyp qaldy da, búlar aqshalaryn ala almady. Júmys isteyti, material alatyn aqshasy bolghan joq.

– Sonda júmystyng dúrys jasalmaghanyna «SMP» ózderi kinәli me, qalay oilaysyz?

– Olar ózderi kinәli.

– «Kazvodhozgha» sizding tarapynyzdan aqshalary uaqytyly bólindi me, júmys isteuge?

– «Kazvodhozgha» aqshany komiytet tóledi. Eger júmys kólemi jasalghandyghy turaly akt jasalsa, istelingen júmysqa komiytet 3-4 aqshasyn tóledi.

– «SMPgha» avansty komiytet tóledi. Biraq olar bankting jabyluy sebebinen aqshalaryn ala almady ma?

– IYә, ala almady. Olarda material alatyn aqsha bolghan joq. Komiytet tarapynan audarylghan avans olardyng shotyna týsti, «Astana-Bankke». Bank bankrot boldy. Sondyqtan olarda material alyp júmys isteytin aqsha bolghan joq.

– Sizding aighaghynyzgha baylanysty, búl jaghdaygha «SMP»-nyng kinәsi joq qoy?

– «Astana-Bankten» ózderi shot ashty ghoy, biz ashqan joqpyz ghoy.

– Olar shot ashqan kezde «Astana-Bank» júmys jasap túrghan shyghar? Álde osylay bolghan kezde ashty ma?

– Qashan ashty, qalay ashty, onday jaghyn biz bilmeymiz.

– Osy jaghday komiytet basshylarynyng arasynda, jinalystarda talqylandy ma?

– Júmys toqtap qalghanda birden jinalys bolghan, «júmys istelinbey jatyr, júmys grafiygi boyynsha eshqanday júmys istelingen joq» dep. Grafik búzylghanda biz olargha hat jazghanbyz, «júmystaryndy istender, grafik boyynsha tapsyryndar, júmys uaqytynda istelinbese, kelisimshartty búzamyz» dep. Biz olargha aittyq, «nesie alyndar, júmys istender, kelisimshartta kórsetilgen mindettemelerindi oryndandar» dep.

– Soltýstik Qazaqstan oblysyndaghy «Presnovodskiy» su toptama qúbyrlary boyynsha ne aitasyz?

– Su toptama qúbyrlary birinshi kezekte ghoy, ol jaqta biraz auyldar bar, býginde olarda su joq, olargha qiyn bolyp túr. Joba jasalghan, biraq «korrektirovkagha» ketti. Auyldar auysyp jatyr, qazir ol jobanyng «korrektirovkasyn» istep jatyrmyz.

– Sol kezde «SMPnyn» basshylar kim boldy?

– Oi, onyng basshylary jylda auysady. Men birinshi kelgende, osydan tórt jyl búryn, basshylary portugaliyalyqtar bolghan. Attaryn da bilmeymin, Diyego degen bireu jýretin. Sodan keyin taghy bireuler keldi. Jylda auysady.

Advokat Abzal Qúspan:

– Kuә, aitynyzshy, sot zalynda otyrghan kisilerdi tanisyz ba?

– IYә.

– Ekeuin de tanisyz ba? 

– IYә, tanimyn.

– Qalay, qanday jaghdayda tanisyz? 

Sudiya Q.Mekemtas:

– Ábishev, túrynyzshy. Kuә, myna kisini tanisyz ba?

– Tanimyn. Mening bastyghym ghoy.

– Aty-jóni kim?

– Ábishev Islam Almahanúly.

– Kelesi sottalushy, túrynyzshy. Búl kisini tanisyz ba? 

– Tanimyn. Týkiyev Serik. 

Advokat Abzal Qúspan:

– Ábishevti qalay tanitynynyz týsinikti, aittynyz. Týkiyevti qanday jaghdayda, qalay tanisyz?  

– Kýres federasiyasynyng preziydenti.  

– Sizding federasiyagha qatysynyz bar ma edi?

– Bir joly jinalys bolghan. «Igry kochevnikov» bolghanda, jinalys ótken. Sonda bәrimiz jinalghanbyz.

– Jeke tanystyghynyz bar ma, qyzmet babynda, ýi-ishinizben aralaspaysyz ba? 

– Búl kisilermen jeke bas arazdyghynyz, ókpe-renishteriniz joq pa?

– Joq, Islam Ábishev óte jaqsy kisi. Júmysyn óte jaqsy istedi, halyqqa kóp júmys istedi, men ol kisini óte syilaymyn.

– «SMP-610» seriktestigining jylda basshylary auysady dediniz. Solardyng ishinde Shaymerdenov degendi tanisyz ba?

– IYә, tanimyn, Azamat Shaymerdenov degen, ylghy kirip túratyn, «myna formagha qol qoyyp beriniz, aktige qol qoyyp beriniz» dep, ylghy istemegen júmysyna qol qoyyp ber dep jýredi. Qol qoymaytynbyz. Men Islam Almahanúlyna aitatynmyn, «mynalar júmysty dúrys istemeydi, búlar myna obektini bitirmeydi, mynalar júmys istemeytin kisiler» dedim.   

–  Yaghni, siz «osy mekme júmys istemey jatyr, grafikten qalyp jatyr» dep mәlimet berdiniz ghoy?

– IYә. Qolymyzda garfik bar, ol biz ýshin negizgi qújat. Islam Almahanúly meni jiberetin, «obektini kórip kel, ne istep jatyr, qalay istep jatyr, dúrys istep jatyr ma?» dep.  

– Jana siz memlekettik aiyptaushynyng «SMPgha» qatysty súraghyna aittynyz, «olar Astana-Bankten aqshasyn ala almay qalghan» dep. Osyny siz naqty tirkelgen qújattar arqyly bilesiz be, әlde Shaymerdenovting aituymen ghana bilesiz be?

– Komiytette jinalystar bolatyn, jinalysqa Shaymerdenovti shaqyratyn, «nege júmys istemeysiz, grafikten qalyp jatyrsyz» dep. Ol aitatyn, «Astana-Bankte aqshamyz qalyp qoydy, ala almay jatyrmyz, kómektesinizshi bizge, «Astana-Bankten» aqshamyzdy alugha, biz júmys isteymiz» deytin.

– Naqty tekserip, kóz jetkizdiniz be?

– Bizde onday kelisim, mýmkindik joq qoy.

– Búl kisige taghylyp otyrghan aiyp – «sol SMP-610nan aqsha almaqshy boldy» degen aiyp. Negizgi aiyp osy. Sizdi aiyptau jaghy kuә retinde shaqyryp otyr. Siz búl turaly bir nәrse bilesiz be?

– Bilmeymin, búghan senbeymin.

– Eng bolmasa «aqsha súrayyn dep jýr, alayyn dep jýr» degendi estidiniz be? 

–  Joq, ondaydy bilmeymin.

Advokat Erlan Mәkenov:

– Yaghni, naqty «SMP-610» JShS «Astana-Bankten» aqshalaryn alghan-almaghanyn naqty aita alasyz ba, aita almaysyz ba, «júmys josparynan sol sebepti qaldy» dep.

– Olar solay dedi.

– Auylsharuashylyq ministrliginen budjetti sekvestrleu turaly hattar týsti me?

– Ony bilmeymin.

Qorghaushy Gýlmira Ábisheva:

– Qazir «SMP-610» men Su resurstary komiyteti arasyndaghy kelisimshart tolyq búzylghan ba, is qanday kezende, ol avanstyng jaghdayy ne boldy?

– Kelisimshart tolyq búzylghan. Avanstyng jaghdayyn bilmeymin.

Advokat Abzal Qúspan:

– «SMP-610» men komiytet arasyndaghy shart búzyldy dediniz. Osyghan baylanysty qandayda bir sot prosesteri boldy ma, dau sheshildi me?

– Sotpen búzyldy.

– Sot kimning әreketin dúrys dep tapty?

– Komiytettin.

– Sot prosesteri qay kezdi boldy?

– Ony men bilmeymin, komiytetting zangerleri qatysty.

Islam Ábishev:

– Altay Aralbayúly, birinshiden, osy «SMP-610» mekemesi qay jyldan beri bizding komiytetting obektilerinde júmys istep keldi?

– Men júmysqa 2016 jyly keldim, olar sol kezde komiytetpen júmys istep jatqan.

– 2016, 2017, 2018, 2019-dy qosa, jalpy osy «SMP-610» mekemesine qanday harakteristika bere alasyz?

– Júmys isteytin kompaniya emes qoy.

– 2017 jyly, 2018 jyly sol kompaniyanyng óz kýshimen – ózining júmysshylarymen, óz tehnikasymen istegen bir júmysy bar ma?

– Olar ózderi óz kýshimen eshtene istegen joq, olar subpodryadchiktermen istedi.

– Qúrmetti sot, osy jauapty naqty jazyp qoilarynyzdy ótinemin. Kelesi súraghym, sonda olar ózderi ne istedi?

– Olar aqshanyng operatory ghana boldy, aqshany bólip otyrdy, barlyq júmysty subpodryadchikter istedi.

– Qanday subpodryadchikterdi aita alasyz?

– Úmytyp qaldym.

– Materialdardan kórip aita alasyz ba?

– Ayta alamyn.

– Ótinish, búl kisi kelesi joly materialdardy kórip, aityp berse, yaghny «SMP-610» júmys kólemining qansha tengesin óz kýshterimen iygerdi, qansha tengesin subpodryadchikter jasady, yaghny olar tek aqshany bólip otyrdy degen sóz.

– Olar tek material ghana aldy, júmysty basqa kisiler istedi.

– 2019 jyly, esinizde me, «...» nysangha komiytetten qansha qarjy bólingeni?

– Úmytyp qaldym.

– Kelesi sot otyrysyna shaqyrtamyz, materialdardan qarap, bilip keluinizdi súraymyn. Taghy súraghym, «SMP-610» 2018 jyly qansha qarjyny iygerdi?

– Esimde joq.

– 2018 jyly 2,5 mlrd bólingen qarjydan ol 37 mln-nyn audarghannan keyin, sizding «Kazvodhoz»-ben kelisimshartqa otyrdyq, sóitip, byltyr tamyzdyng ayaghynda konkurs ótkizdik. Qay kezde sizben kelisimshartqa otyrdyq?

– Úmytyp qaldym. Men kelisimshartqa qol qoyghan joqpyn ghoy.

– Jaraydy. Osy kelisimshartqa otyrghannan keyin, 2018-ding tamyzy men jeltoqsany aralyghynda «Kazvodhoz» qansha somany iygerdi?

– Úmytyp qaldym, naqty esimde joq.

– Jaraydy. Shaymerdenov pen siz, taghy bir adam tórteuimiz «Diplomat» qonaqýiinde kezdeskenimizdi óz jauaptarynyzda aitasyz, sony aityp berinizshi.

– «Diplomat» qonaqýiinde siz boldynyz, Shaymerdenov boldy, men boldym, tórtinshi adamdy úmytyp qaldym. Siz Shaymerdenovke aittynyz, «nege júmys istemeysin, qanday qiyndyq bar, júmys dúrys jýru ýshin sizge qanday kómek kerek?» dediniz. Al ekeuiniz ne sóileskenderinizdi bilmeymin.

– Esinizge salayyn, biz – siz, men, Shaymerdenov, tórtinshi adam kim edi, komiytetting bir balasy bolu kerek – obektilerdegi qúrylys turaly sóilestik.

– IYә, júmys turaly sóilestik.

– Qarasha aiynyng ayaghynda men Shaymerdenovpen «Kazvodhozdyn» bas diyrektory Egenovting kabiynetinde otyryp, sizdi shaqyrdym. Sol esinizde bar ma?

– Úmytyp qaldym.

– Siz tergeu kezindegi jauabynyzda bylay dep kórsetkensiz, esinizge týsireyin: Shaymerdenov ózining tergeude bergen jauabynda «men, Shaymerdenov (para bergish, seksot – IY.Á.), meni Ábishev shaqyryp alyp, maghan «Qazbaylyqtan» aqsha alyp ber dep aitty, oghan kuә Eljasov Altay» deydi. Al siz ózinizding jauabynyzda: «IYә, men qarashanyng sonynda júmysta otyrghan kezimde qabyldau bólmesinen «Ábishev shaqyryp jatyr» dedi, men kirdim, kirgen kezde Shaymerdenov otyrdy» deysiz. IYә, onyng otyrghanyn men de joqqa shygharmaymyn. Ary qaray aitasyz, «Shaymerdenovtyn, yaghny SMP-610-nyng «yakoby» istep ketken 100 mln tengelik júmysyna siz qol qoymay jýrgensiz, sol kezde men sizge aitamyn, «mynanyng qújattaryna qol qoyyp jiberseyshi» deymin. Siz aitasyz, «Islam Almahanovich, ol júmysty istegen joq, men qol qoyyp bermeymin, jigitter de qol qoymaydy» deysiz. Siz әrkez prinsipshil boldynyz, dúrys, men sizdi qúptadym. Men sizding tergeuge bergen jauaptarynyzdy esinizge salyp otyrmyn.

– IYә, Islam Almahanovich meni tek júmyspen ghana shaqyratyn. Keybir podryadchikter keledi, Islam Almahanovichke aryzdanady, «Altay Eljasov qol qoymay jatyr» dep. Búl kisi meni shaqyratyn, «nege qol qoymay jatyrsyn?» dep. Men aitatynmyn, «júmys joq, júmys mýlde istelinbegen nemese júmystyng sapasy joq» dep, obektining suretterin kórsetetinmin, bizding filial diyrektorynyng qaghazdaryn kórsetetinmin.

– Altay Aralbayúly, taghy bir súraq, adamy túrghydan, shyn jýreginizben jauap bergeninizdi qalaghan bolar edim. Qorqyp, búghatyn eshtene joq, siz kuәgersiz. Súraghym – osy tekseru kezderinde, mysaly búghan deyin de filial diyrektory Egenovting artynan qudalap, osynday jaghdaylar bolghanyn bilesiz, mening artymnan da qudalap, talay tergep-tekseruler bolghanyn bilesiz, aqyrynda meni ústady. Osy tergep-tekseruding kesirinen qanshama obektining júmysy toqtady, uaqyty, júmys kestesi «sryv» boldy, qanshama jobalargha kesiri tiyip, qanshama halyq auyzsusyz otyrghanyn bilesiz. Eger osy jaghday bolmaghanda «Presnovka» bayaghyda bitu kerek edi, basqa da obektiler bitu kerektúghyn. Osy tekserulerge baylanysty kóptegen qújattar alynady, kóptegen adamdardyng júmysy toqtaydy, kóptegen adamdar psihologiyalyq kýizeliske týsedi, sonyng kesirinen qansha halyqqa ziyan kep otyr dep oilaysyz? Áriyne, matematikalyq esebin shygharmaghan shygharsyz, degenmen, «óte ýlken», «ýlken», «ortasha», «azyraq» dep, nemese «halyqqa eshqanday ziyany joq» dep aita alasyz ba?

Prokuror:

– Qúrmetti sot, qarsymyn, búl súraqty alyp tastauynyzdy súraymyn, sebebi búl súraqtyn, basqa obektilerding búl iske qatysy joq.

Sudiya:

– Qarsylyq qabyldanady. Naqty iske qatysty súraq qoyynyz.

– «Presnovka» toptamalyq su qúbyry ne sebepti osy uaqytqa deyin bitpedi? Kimning kesirinen? Qansha adam osynyng kesirinen auyzsusyz otyr?

– 200 myng adam auyz susyz otyr.

– Siz 2016 jyly keldiniz, ol jyly qarjylandyru bolghan joq. 2017 jyly jyldyng basynda «SMP»-gha qansha kólemde qarjylandyru boldy, sonyng qanshasyn iygere aldy? Sol siyaqty, 2018 jyly qansha boldy, qanshasyn iygerdi, naqty sifrdy aityp bere alasyz ba?

– Aytyp bere almaymyn, esimde joq.

Sudiya:

– 2 sәuir 2019 jyly tergeushi Qarabaev sizdi súraghan, siz ol kezde shyndyghynyzdy aittynyz ba?

– Shyndyqty aittym.

– Onda mende birneshe súraq bar. Qazirgi kezde kim bop júmys isteysiz?

– «....» bas diyrektor.

– Qashannan beri?

– Biyl qantardan.

– Onyng aldynda qayda júmys istediniz?

– «Kazvodhoz»

– Qay jyldan beri?

– 2016-dan.

– Qashangha deyin?

– Osy jyldyng qantaryna deyin.

– «Kazvodhoz»-dyng bastyghy kim boldy?

– Birinshi Idrisov boldy, sosyn Egenov boldy.

– Siz Egenovting mindetin atqardynyz ba?

– Atqardym.

– Qashannan beri?

– Ótken jyldyng qarasha-jeltoqsanynda.

– Jana sizden sottalushy Ábishev súrady ghoy, «Diplomat» qonaqýiindegi kezdesu turaly. Sony taghy da óz auzynyzdan aityp berinizshi, ne bolghanyn, qalay bolghanyn, ne istedinizder?

– Maghan Islam Ábishev qonyrau shaldy, «Diplomat» qonaqýiine kel, «Presnovka» boyynsha Azamat Shaymerdenov kezdeseyik dep jatyr, bir súraqtarym bar dep jatyr» dep. Sosyn men keldim.

– Shaymerdenovti tanityn ba ediniz?

– IYә, júmyspen bizge keletin, sol kezde tanysqanbyz.

– Kim tanystyrdy?

– Ol ózi keletin bizge jinalysqa. Sosyn men «Diplomatqa» keldim, Shaymerdenovpen bir adam otyrdy, sosyn Islam Almahanúly ózi keldi. 1 qabattaghy «Kofeynyasynda» otyrdyq. Islam Almahanúly menen súrady, «Shaymerdenov júmysyn qalay istep jatyr, ne istep jatyr?» degen súraqtar boldy. «Júmys istelmegen, Shaymerdenov aityp otyrghan júmystar istelmegen, oghan qol qoigha bolmaydy» dedim. Tek júmys turaly sóilestik.  Sosyn Islam Almahanúly ol kisimen dalagha shyghyp ketti, biz sol jerde qaldyq.

–  Ol kisiler ne turaly sóilesti?

– Ony men bilmeymin.

– Qansha uaqyt sóilesti?

– 20 minut shyghar.

– Ary qaray ne boldy?

– Sosyn keldi. Islam Almahanúly aitty, «júmysyn qarandar, isteldi me, istelmedi me, istelingen júmysty qabyldandar, istelmese qabyldamandar» dedi.  

– Ol kezde qanday, júmys istelgen aktige qol qoy kerek pe edi, nemese bir formagha qol qoy kerek pe edi?

– Forma bar, «mynaday júmys istedik, mynaday materialdarymyz bar, soghan aqshany tólep beriniz» dedi. Biraq onday júmys istelingen joq.

– Biraz artqa qaytayyqshy. SMP-610 ne sebepten júmysqa kirdi, qalay keldi, konkurspen aldy ma, әlde qalay keldi?

–  Men júmysqa kelgende olar júmys istep jatqan.

– Sonda sizder men TO-nyng arasynda ne boldy, kelisimshart boldy ma?

– Kelisimshart Komiytet pen «SMP» arasynda boldy. Konkursty komiytet ótkizedi ghoy. Biz «Kazvodhoz», «operativnoe soprovojdenie obekt» deydi, biz obektilerdi qaraymyz, baqylaymyz, dúrys isteldi me, júmys kólemi bar ma, sol jaghyn qaraymyz.

– Men sizdi dúrys týsindim be, «Kazvodhoz»-ben әlde Komiytetpen «SMP-610» JShS kelisimshartqa otyrdy, qalay boldy sonda?

– «SMP»-men kelisimshartqa otyrghan – Komiytet. Ókiletti organ Komiytet.

– Júmystardyng bәrin sizder qabyldaysyzdar, sizdi dúrys týsindim be?

– Biz qabyldaymyz, «Tehnadzor» qabyldaydy, filial qabyldaydy. Formada solay qol qoyamyz.

– Kim birinshi qol qoyady?

– Birinshi «Tehnadzor» qoyady.

– «Teznadzor» kimdiki, sizdiki me, әlde...

– «Tehnadzorgha» konkursty Komiytet ótkizedi.

– Odan keyin?

– Odan keyin bizding filial qaraydy.

– Ol jerde kim qol qoyady?

– Orynbasarlar, uchastok basshylary, diyrektor bәri qaraydy.

– Odan keyin?

– Odan keyin olar bizge aitady, «sol júmystar dayyn, osynday júmystar istelindi» dep hat jazady, sosyn men qol qoyamyn.

– Siz nege qol qoyasyz?

– Forma-2 «Akt vypolnennyh rabot», soghan qol qoyyp, komiytetke jiberemin.

– Keri qaytayyq. Sonda men sizdi dúrys týsindim be, sol «Diplomattyn» ishinde sizge «qol qoy» dedi. Kim aitty?

– Sonda Shaymerdenov pen Ábishevting arasynda naqty ne ýshin kezdesu?

– Ony men bilmeymin.

– Olar ekeui búlay kezdesuge bola ma?

– Biz qol qoymasaq, qalay kelisedi ol kisiler?

– Joq, olar – biri tapsyrys berushi, ekinshisi – oryndaushy, olar búlay kezdesuge bola ma, bolmay ma?

– Men ony bilmeymin. Jinalysqa shaqyrady, sonda ylghy kezdesemiz ghoy.

– Ekeuining arasynda qanday qarym-qatynas boldy?

– Ony men bilmeymin. Jinalysqa shaqyrghanda ghana kóretinmin, basqa kórmeytinmin ol kisilerdi.

– Men sizdi dúrys týsindim be, ol kisiler tek jinalysqa qatysty kezdesetin, búl kezdesu qanday sebeppen boldy sonda?

– Islam Almahanúly zvondap shaqyrdy. Shaymerdenov zvondap aitqan shyghar, «júmystarym bar, Eljasov qabyldamay jatyr, kezdeseyik» dep shaghymdanghan shyghar.

– Mening týsinigim boyynsha, júmys barysynda, júmys ornynda sheshu kerek. Qalay búl sonda, júmys ornynda emes, basqa jerde kezdesip jatqandarynyz. Búl qay kýni boldy, júmys kýni boldy ma?

– Júmys kýni.

– Saghat qanshada?

4-5

– Ol uaqytta júmys ornynda otyru kerek, neghyp sizder «Diplomatta» kezdestinizder? Kimning búiryghy boyynsha?

–  Baghana aittym ghoy, Islam Almahanúly zvondady, «sonda kel, ana kisini tauyp al» dep.

– Baghana sottalushy Ábishev sizge súraq qoyghanda aitty ghoy, odan keyin sizder «Qaynar» degen biznes-ortalyqta kezdeskensizder. Ol jerde ne boldy?

– «Kazvodhozdyn» ofiysi ghoy ol, otyratyn jeri. Islam Almahanúly sol jerge kelip jinalys ótkizetin. Óitkeni «Ministrler ýii» 1 podezge kiru qiyn bolatyn, ótkizbeydi, «dopusk» bermeydi, sol sebepti Islam Almahanúyl ózi kelip, kóp jinalystardy «Kazvodhozda» ótkizetin. Sonda qabyldau bólmesinen maghan zvondady, «Islam Almahanúly sizdi shaqyryp jatyr» dep. Men kirdim. Júmys turaly «soveshaniye» boldy.

– Ne turaly sóilestinizder?

– Sol júmystar... Shaymerdenovtyng súraytyny bireu ghana boldy, «forma bar, júmysym bar, soghan qol qoymay jatyr» dep. Men aittym, «onday júmys joq, istelinbegen júmysqa qol qoymaymyz» dedim.

– Ary qaray ne boldy, qanday sheshim qabyldadynyz?

– Islam Almahanúly aitatyn, «Eljasovtan basqa, «Tehnadzor» da, filial da aitty, júmys joq, qol qoymaymyz» dep. Sóitip men qol qoyghan joqpyn, shyghyp kettim.

– Odan keyin kezdestinizder me?

– Odan keyin kezdesken joqpyz.

– Tergeushi sizge súraq qoyghan, 100 mln turaly. Ol turaly ne aitasyz? «Diplomat» qonaqýiining ishinde kezdesude.

– 100 mlngha, formagha qol qoy dedi, men aittym, «onday júmys joq» dedim. Ol istelmegen júmystar ghoy, ondaygha eshkim qol qoymaydy.

– «Qazbaylyq» degendi bilesiz be, ol qanday kompaniya?

–  Olar qazir júmys istep jatyr. Júmys istemeydi. Men keshe ghana jinalysta boldym, jana tóraghagha aittym, «myna kompaniya júmys istemeytin kompaniya, olarmen kelisimshartty búzu kerek» dedim. Olar tenderge qatysqanda 1 mlrd tómen bagha bergen, solay tenderdi útqan. Qazir júmys túp, istemeydi júmysty, 1 mlrd 147 mln aqsha bólingen olargha osy jylgha.

– Jalpy somasy qansha?

– Jalpy 6 mlrd pa, sonday... Sol 1 mlrd 147 mln tengening jyl basynan býginge deyin 28 mln tengesin ghana iysherdi. Júmys joq. Kisi joq, óz júmysshylary joq, tehnikasy joq, eshtenesi joq. Keshe ýlken jinalys boldy, men tóraghagha aittym, «júmys joq, eshtene joq, mynalar júmys istemeytin kisiler» dedim. Olar búrynghy «Memlekettik satyp alu turaly» zanmen 1 mlrd tenge tómen bagha berip, tender útyp alghan. Al qazirgi zang boyynsha 10%-dan tómen týsiruge bolmaydy. Olar búrynghy zanmen tenderdi útyp alghan, qazir júmys istemeydi. Men tóraghagha aittym, «kez-kelgen ekspertizagha beriniz, olar qalghan 1 mlrd tengeni endi iygere almaydy» dedim. Olardyng óz júmysshylary joq, «subpodryadchiktermen» isteisi keledi, olar oghan barmaydy, óitkeni aqshasyn az tóleydi.

– Bas merdiger «subpodryadchikti» alugha qúqyghy joq pa ne?

– Alugha bolady, biraq olargha eshkim barmaydy, olardyng ózderining adamy joq, tehnikasy joq, olar tek material ghana alyp beredi.

– Júmystyng qanshasyn bas merdiger jasau kerek, qanshasyn «subpodryadchiyk» jasau kerek?

– Júmystyng ýshten ekisin «subpodryadchikke» bere alady, 30%-yn ózi isteu kerek. Olar 30%-gha material ghana alady, bәri solay isteydi. Al isteytin óz júmysyn ylghy «podryadchikter» isteydi.

– Zanda solay kórsetilgen be?

– Zanda 30%-yn ózi isteu kerek, 70 %-yn «subpodryadchikke» beru kerek. Solay jazylghan. Ony materialmen jabasyng ba, әlde júmyspen, ol jaghy zanda jazylmaghan. Olar zandy búzyp otyrghan joq. Schet-faktura boyynsha 30%-y jabylsa boldy.

– «Qazbaylyq-Astanamen» olar qashan kelisimshartqa otyrdy?

– Ony men bilmeymin. Men ózim «Qazbaylyqty» birinshi ret mamyr aiynda kórdim.

– Siz bilesiz be, ne sebepten «Qazbaylyq» jenimpaz bolyp tanyldy?

– Ony men bilmeymin.

Advokat Abzal Qúspan:

– «Diplomat» qonaqýiine qaytyp keleyikshi. Kezdesu sebebi – jana siz aittynyz – «SMP-610» Shaymerdenov sizding әreketteriniz ýshin Islam Ábishevke shaghymdanghan, yaghny «men júmys jasadym, ol jasasam da, qol qoymay jatyr, qabyldamay jatyr» dep. Solay ma? Osy kezdesuding nәtiyjesinde, óz oiynyzsha, ne belgili boldy, ol shyndyqty aitty ma, әlde jalghan qaparat berdi me?

– «Istegen júmysym bar, qol qoymay otyr» dedi. Men «júmys joq» dedim.

– Sonda Ábishevke Shaymerdenov jalghan aitty ma, әlde shyn aitty ma?

– Jalghan. Shyn bolsa, men qol qoyar edim ghoy.

– Sizder otyrghan kezde olar 20 minuttay syrtqa shyghyp ketkenin aittynyz. Ne sebepti ekeni esinizde joq pa, kim birinshi úsynys jasady, ne ýshin shyqty?

– Bilmeymin.

– Siz óziniz temeki tartasyz ba?

– Joq.

– Ábishev temeki tarta ma?

– 

– Shaymerdenov temeki tarta ma?

– 

– Temeki tartu ýshin shyghyp ketui mýmkin be?

–

– Jana siz «Memlekettik satyp alu turaly» zannyng talabyn aittynyz. «Bas merdiger júmystyn, kem degende, ýshten bir bóligin ózi isteu kerek» dediniz. Osyghan baylanysty súraq – ol mindetti týrde ýshten bir bóligin ghana isteu kerek pe, әlde odan da kóbin, tipti 100%-yn ózi isteuge qúqyly ma? Búl shekti mólsher me?

– Keminde ýshten birin isteuge mindetti, odan kóp bolsa bolady.

Prokuror:

– «SMP-610 júmys jasamaytyn kompaniya» dep minezdeme berdiniz. Siz onday tújyrymgha qanday sebepten keldiniz? Mening týsinigim boyynsha, «subpodryadchikke» berip qoyyp ýshin be?

– Joq, olardyng aqshalary bolmady.

– Olardyng ne sebepti aqshalary bolmaghanyn óziniz aityp kettiniz ghoy, bankten avanstaryn ala almady dep. Sonda sol ýshin «SMP» JShS júmys jasamaydy degen tújyrymgha kelip otyrsyz ba?

– Aqshalary bolsa, olar material alyp, «subpodryadchikterdi» alyp júmys isteytin edi.

–  Baghana avans turaly aittynyz. Oghan deyin olar múnday júmystardy atqaryp pa edi?

– IYә, biraq 2017 jyly qanday kólemde istegenin bilmeymin. IYә, qiyndyqtar boldy ghoy, júmys bolghan son, úrys bolady, grafikti oryndamaydy...

– Baghana aityp kettiniz, «bankten avanstaryn ala almaghan kezde birneshe ret kómek súraghan» dediniz. Kimnen kómek súrady?

– Olar jinalysqa keledi, «bizge sizder kómektesinizder, men jekemenshik kompaniyamyn, sizderdi tyndaydy, Astana-Bankten ýkimetting aqshasyn alyp beruge kómektesinizder» dep súraydy.

Qorghaushy Gýlmira Ábisheva:

– Shaymerdenovting bir emes, birneshe ret jalghan aqparat aitqany belgili boldy ghoy, Islam Almahanúylan «júmysymdy istedim» dep, al shyn mәninde júmys istelinbegen. Sonday jaghday qansha ret boldy?

– Sol «Diplomatqa» shaqyrghanda, sosyn kabiynetke shaqyrghanda, onyng aldynda da bir-eki ret sonday jaghday bolghan.

– Yaghni, bir emes, birneshe ret jalghan aqparat aityp, ol rastalmaghany anyqtaldy ma?

– IYә.

Islam Ábishev:

– Altay Aralbayúly, jana prokuror «SMP-610» jaqsy júmys isteytin edi, bar mәsele aqshasyn bankten ala almaghannan bolghan» dep týsingen siyaqty. Siz ózinizding әriptesterinizding pikirin eskerip, ol kompaniya qanshama bizding «qanymyzdy ishkenin» eskerip, dúrystap jauap berseniz. Eger qazir esinizden shyghyp qalsa, naqty sifrlardy qarap... mysaly, men anyq bilem ghoy, sifrlar mening esimnen shyqpaydy, bilesiz. 2017 jyly jyldyng basynda qansha qarjy bólinip edi, jyldyng ayaghynda, sol SMP-610 qarjyny iygere almaghandyqtan qansha qysqardy, 2018 jyly qansha qarjy bólindi, basqa qanday problemalar boldy, sonyng bәrin naqty esinizge týsirip, materialdardan qarap, kelesi joly aityp berseniz. 

Kelesi kuәger retinde jauap berushi Esirkepov Erlan boldy. Naqty is boyynsha súraq-jauap tómendegidey órbidi.

Prokuror:

– Aytynyzshy, Islam Ábishevke atysty jalghan mәlimet berip, jala jabatyn sebepteriniz bar ma?

– Joq.

– Osy jyldyng 7 nauryzynda bolghan mәn-jaylar boyynsha ne aita alasyz? Aldymen lauazymynyzdy aitynyzshy?

–  

– Sottalushy Ábishevke baghyndynyz ba?

– IYә.

– Ayta beriniz, 7 nauryz kýni ne boldy?

– 7 nauryz kýni әuejaydan kýtip aldym, «Rixos» qonaqýine jayghastyrdym. Arasynda ol kisi sol jerge meyramhanagha toygha kirip shyqty. Odan keyin ol kisi bólmesine kirip ketti.

– Sizge bireu zvondady ma, «kýtip al» dep, әlde kele jatqanyn óziniz bildiniz be, osy jaghyn tolyghyraq aitynyzshy.

– Ol kisi ózi zvondady. «Osynday uaqytta úshyp kelemin, kýtip al» dedi.

– «Rixos» qonaqýine jayghasty dediniz. Ol bólme kimning atyna alyndy?

– Mening atyma.

– Nege? Ol nomerde siz jattynyz ba?

– Joq.

– Nege onda bólme sizding atynyzgha rәsimdeldi?

– Óitkeni aldyn-ala broni mening atymda boldy.

– Nege sizding atynyzda broni boldy? Ol óz atyna broni jasay almay ma?

– Joq, men Shymkentte bolghan son, men baryp rәsimdedim, ol kisining óz atyna da rәsimdeuge bolady.

– Ol kisi barghan song óz atyna tirkedi me, sizding atynyzda tirkeldi me?

– Esimde joq.

– Esinizde joq bolsa, esinizge salyp jibereyin. Tergeu jauabynyzda «sizding atynyzgha tirkelgen» depsiz. Sol jauabynyzdy rastaysyz ba?

– IYә.

– Sonymen, qonaqýy bólmesi kimning atyna tirkeldi? Sizding atynyzgha ma, Ábishevting atyna ma?

– Mening atyma. Solay dep jauap bersem, demek, mening atyma tirkelgen shyghar.

– Bólme neshe kýnge jaldandy?

– Eki kýn, qatelespesem.

– Naqtysyn bilesiz be?

– Naqtysy esimde joq.

– Ol kisini әuejaydan keri Astanagha siz shygharyp saldynyz ba?

– Esimde joq.

– Jauabynyzda sizding shopyrynyz shygharyp saldy dep aitqansyz, 10 nauryz kýni. Rastaysyz ba?

– Rastaymyn.

– Sonda 7 nauryz kýni qarsy alyp, 10-y shygharyp salsanyz, Shymkentte 3 kýn bolghan ba?

– Sol Ábishev jatqan bólmening aqshasyn kim tóledi?

– Men tóledim.

– 3 kýnge tólediniz be, neshe kýnge tólediniz?

– Tirkeude shotty resepshn berdi, sol shottaghy aqshany tóledim. Qansha kýndiki ekenin esebin alghan joqpyn.

– Jauabynyzda «2 kýnin tóledim» depsiz.

– Qansha kýndiki ekenin bilmeymin, súraghan joqpyn. Eki kýn bolsa, eki kýn shyghar.

– Nege siz tólediniz?

– Nege tólemeske? Óz erkimmen tóledim.

– Óz aqshanyzdan tólediniz be?

– Óz aqshamnan tóledim.

– Biraq onda jatqan Ábishev boldy.

– Jatsa da, jatpasa da, men tóledim.

– Tóle dep aitty ma sizge?

– Joq.

– Qansha tólegeniniz esinizde me?

– Shamasy 80 mynday shyghar.

– Jauabynyzda «aghymdaghy jyldyng 7-8-9 nauryzynda eki kýnge 90 myng tóledim» dep aitypsyz. Sony rastaysyz ba?

– Solay jazylsa, rastaymyn.

– Sonda 8-9-y eki kýnge siz tóleseniz, 7-si kýnge kim tólegen, ol turaly aita almaysyz ba?

– Bilmeymin, aita almaymyn.

Advokat Abzal Qúspan:

– Aytynyzshy, úshaqtan kýtip aldynyz, sosyn shygharyp saldynyz, qonaqýige aqsha tólediniz, osy boyynsha mening qorghauymdaghy Ábishevke qandayda bir qoyar talap-tileginiz bar ma, qúqyq qorghau organdaryna aryz jazdynyz ba, «aqshamdy qaytaryp berinizder» dep.

– Joq. Óz erkimmen tóledim.

Islam Ábishev:

– Erlan, aramyzdaghy aqshalar jóninde, ne bolmasa men talap etip qinaghan degendey, maghan qoyar pretenziyang bar ma?

– Joq.

Sudiya:

– Sottalushy Týkiyev, túrynyzshy. Kuәger, myna kisini bilesiz be?

– Bilemin. Týkiyev

– Qaydan bilesiz?

– «Qazaqsha kýrestin» preziydenti bolghan.

– Ábishev ekeuin kórdiniz be?

– IYә, jiyn-toylarda. Jalpy kóp kórmedim.

– Ekeuining arasynda qanday qarym-qatynas?

– Endi ol kisiler birge istep, «Qazaqsha kýresti» birge kóterdi ghoy.

Advokat Erlan Mәkenov:

– Siz Islam Almahanúlyn kýtip alghan kezde Shaymerdenov turaly birdene aityldy ma?

– Joq.

– Siz aqshany tóleytin kezde Islam Almahanúlynyng qonaqýide jatqan kýnderin «bәrin men tóledim» dep oiladynyz ba, әlde sizge belgili boldy ma bir bóligin tólegeniniz?

– Resepshn shot beredi ghoy, sony tóledim, biraq ary qaray qansha kýnge tóledim dep súramadym.

– Biraq tóleuge, sizding atynyzgha broni jasalghanyna siz qarsylyq bildirgen joqsy iyә?

– Joq.

Sudiya:

– Sizge osy 97 myng tengeni qaytaryp berdi me?

– Kim?

– Sottalushy Ábishev pe, әlde basqa bir tuystary ma...

– Taghy da aitamyn, men óz erkimmen tóledim.

– Sonda siz óz erkinizben

– Búl kisi kýnde kep jatqan joq. Men qonaq retinde qabyldadym, ýige shaqyryp, tamaq bergen esebi búl.

– Múnday jaghdaylar búghan deyin de bolyp túrdy ma?

– Búghan deyin ózi tóledi.

– Siz qashannan beri «Ontýstik auyzsu» mekemesining bastyghy bop júmys isteysiz?

– 2018 jyldyng sәuir aiynan bastap.

– Sizdi kim taghayyndady onda?

– «Kazvodhoz».

– Kim taghayyndady?

– Egenov.

– Ábishevting oghan qatynasy bar ma?

– Joq.

Avtor: Búl kýni taghy birneshe kuәgerden jauap alyndy. Sot barysynyng jalghasyn kelesi materialdardan oqyp bile alasyzdar...

(Jalghasy bar...)

Sot zalynan reportaj jýrgizgen Sәule Ábedinova

Qosymsha: Abai.kz aqparattyq portaly erkin aqparat alany. Múnda oy jarystyryp, pikir almastyrugha әrkim qúqyly. Jogharydaghy spiykerding pikiri redaksiya ústanymyn bildirmeydi. Aldaghy uaqytta maqalada esim-soylary atalghan jekelegen azamattar redaksiyamyzgha jauap beruge niyetti bolsa, olardyng da pikirin beruge әzirmiz. 

Abai.kz