15 قازان 2019 جىل.

اۋدانارالىق مامانداندىرىلعان سوت. («اسكەري سوت» عيماراتى).

استانا (نۇرسۇلتان) قالاسى.

ساعات 10.00.

(جالعاسى)

قر سۋ رەسۋرستارى كوميتەتىنىڭ بۇرىنعى توراعاسى، دۇنيەجۇزىلىك «قازاق كۇرەسى» فەدەراتسياسىنىڭ بۇرىنعى پرەزيدەنتى يسلام ابىشەۆتىڭ جانە  فەدەراتسيانىڭ بۇرىنعى ۆيتسە-پرەزيدەنتى سەرىك تۇكيەۆتىڭ ۇستىنەن قوزعالعان قىلمىستىق ءىس بويىنشا سوت وتىرىسى جالعاستى.

سوت باستالماس بۇرىن يسلام ابىشەۆتەن بۇگىن قانداي كولىكپەن جەتكىزگەندەرىن، كەشەگى اۆتوزاك پەن بۇگىنگى اۆتوزاكتىڭ ايىرماشىلىعىن سۇرادىق.

يسلام ابىشەۆ:

– ايىرماشىلىعى – ىشىندەگى كلەتكالارىنىڭ كولەمى ازداپ ۇلكەيگەن. ىشىنە كىرگەندە وڭ جاعىندا بەس كلەتكا، سول جاعىندا ءتورت كلەتكا. كەشەگىدەن ءسال كەڭدەۋ. قارسىلىق ءبىلدىرىپ ەدىك، «ول – زاڭ، زاڭدى ورىنداماساق بولمايدى» دەپ قينالىپ كەتتى. ول قانداي زاڭ ەكەن؟ سوتتالماعان ادامدى سونداي جەردە ۇستاۋ نەعىلعان زاڭ؟ ۇستاۋدىڭ ءتارتىبى زاڭدا بار بولسا، بار شىعار، بىراق ءمينيستردىڭ بۇيرىعىمەن رەتتەۋگە بولاتىن، ادام قۇقىعىن تاپتاماۋعا بولاتىن، ادامنىڭ قاسيەتىن تاپتاماۋعا، قۇرمەتتەۋگە بولاتىن بۇيرىق شىعارۋ ءۇشىن نە كەرەك ەكەنىن بىلمەيمىن. ءمينيستردىڭ ادامعا دەگەن ادامي قاسيەتى بولۋ كەرەك. ول ءۇشىن قازاقستاندا تىنىشتىق، تۇراقتىلىق بولۋىنا مۇددەلى بولۋ كەرەك. ەگەر ءوزىنىڭ قاتە بۇيرىقتارى ارقىلى قازاقستاندا كوپتەگەن ادامداردىڭ نارازىلىعىن تۋدىرۋ ءۇشىن قيتۇرقى ارەكەتى بولسا، وندا ول بۇيرىقتى وزگەرتپەيدى...

سوت وتىرىسى ارى قاراي جالعاستى.

بۇگىن پروكۋرور، ادۆوكات، قورعاۋشىلار جانە سوتتالۋشىلار تاراپىنان سوتقا ەشقانداي ءوتىنىش تۇسكەن جوق. الايدا پوشتا ارقىلى كۋاگەر ق.شىنداۋلەتوۆتەن ءوتىنىش-ارىز ءتۇسىپتى. ول ءوز ارىزىندا «سوت وتىرىسىنا كۋاگەر رەتىندە 15 قازان كۇنى ساعات 15.00-گە شاقىرىلعانىن، ماتەريالدىق جاعدايىنا بايلانىستى سوتقا كەلە الماعانىن، سوتقا دەيىنگى تەرگەپ-تەكسەرۋ بارىسىندا بەرگەن جاۋاپتارىن قۋاتتايتىنىن» حابارلاپتى.

ق.شىنداۋلەتوۆتىڭ ءوتىنىش-ارىزىن وقىپ بولعان سوڭ سۋديا ق.مەكەمتاس ايىپتاۋ جاعىنىڭ جانە قورعاۋ تاراپتارىنىڭ پىكىرىن سۇرادى.

پروكۋرور:

–  قۇرمەتتى سوت! ق.شىنداۋلەتوۆ قىلمىستىق ءىس بويىنشا ەلەۋلى ايعاقتار بەردى، سوندىقتان ول كىسىنىڭ سوتقا شاقىرتىلۋىن قامتاماسىز ەتۋىڭىزدى سۇرايمىن.

ادۆوكات ەرلان ماكەنوۆ:

– ول كىسىنىڭ سوتتا بولعانى ماڭىزدى.

ادۆوكات ابزال قۇسپان:

– ق.شىنداۋلەتوۆ تەرگەۋ كەزىندە ءۇش رەت جاۋاپتالعان، ۇشەۋىندە ءۇش ءتۇرلى جاۋاپ بەرگەن. سول سەبەپتى ول كىسىنى سوتقا شاقىرىپ، قاي جاۋابى دۇرىس، قاي جاۋابى جالعان، سونى انىقتاۋىمىز قاجەت. سوتقا الدىرتۋىڭىزدى سۇرايمىن.

باسقا قورعاۋشىلار مەن سوتتالۋشىلار دا ادۆوكاتتاردىڭ سوزىمەن كەلىسەتىندىكتەرىن ايتتى.

سۋديا «ق.شىنداۋلەتوۆتى سوت بارىسىندا مىندەتتى تۇردە سوتقا شاقىرامىز، كەلمەگەن جاعدايدا، ءماجبۇرلى تۇردە كەلتىرەمىز» دەپ شەشىم شىعاردى.

سوت پروتسەسى ارى قاراي كۋاگەرلەردەن سۇراق-جاۋاپ الۋمەن جالعاستى.

كۋاگەر ەلجاسوۆ التاي ارالبايۇلىنا ءوز قۇقىقتارى ءتۇسىندىرىلىپ، انكەتالىق سۇراقتارعا قىسقا-نۇسقا جاۋاپ الىنعان سوڭ ناقتى ءىس بويىنشا سۇراقتار قويىلدى.

پروكۋرور:

– كۋاگەر التاي ارالبايۇلى، سىزگە بەلگىلى مالىمەتتەر بويىنشا، «كازۆودحوز» بەن «سمپ-610» جشس اراسىندا جاسالعان كەلىسىمشارت بويىنشا نە ايتا الاسىز؟

كۋاگەر التاي ەلجاسوۆ:

– سۋ رەسۋرستارى كوميتەتى مەن «سمپ-610» اراسىندا كەلىسىمشارت بولعان. «سمپ-610» ءوز جۇمىستارىن دۇرىس ىستەمەگەن سوڭ كوميتەت كەلىسىمشارتتى بۇزدى. سوسىن كوميتەت «كازۆودحوزبەن» كەلىسىمشارتقا وتىردى. «سمپ» كەلىسىمشارت بويىنشا ىستەپ جۇرگەندە ءوز مىندەتتەمەلەرىن ەشقاشان دۇرىس اتقارماعان. مەن بۇل تۋرالى توراعاعا بىرنەشە رەت ايتقانمىن، «جۇمىس ىستەمەيدى، اقشالارى جوق» دەپ. ولاردىڭ اۆانستارى «استانا-بانككە» تۇسكەن، بۇل بانك بانكروت بولىپ، اقشالارىن الا الماي، جۇمىستارىن دۇرىستاپ ىستەمەگەن.

پروكۋرور:

– ايتىڭىزشى، ول كەلىسىمشارت قاي ۋاقىتتا بولدى؟

كۋاگەر التاي ارالبايۇلى ەلجاسوۆ:

– 2018 جىلى تامىز ايىندا كەلىسىمشارت بۇزىلدى.

– ءسىز ول كەزدە قايدا ىستەدىڭىز؟

– مەن ول كەزدە «كازۆودحوز» جشس باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى بولدىم.

– «سمپ» دۇرىس جۇمىس ىستەگەن جوق دەدىڭىز عوي، نەگە ولاي دەدىڭىز، ولار نەگە دۇرىس جۇمىس ىستەمەدى؟

– ايتتىم عوي، ولاردىڭ اقشالارى (اۆانستارى) «استانا-بانككە» تۇسكەن، ول بانك جابىلىپ قالدى دا، بۇلار اقشالارىن الا المادى. جۇمىس ىستەيتى، ماتەريال الاتىن اقشاسى بولعان جوق.

– سوندا جۇمىستىڭ دۇرىس جاسالماعانىنا «سمپ» وزدەرى كىنالى مە، قالاي ويلايسىز؟

– ولار وزدەرى كىنالى.

– «كازۆودحوزعا» ءسىزدىڭ تاراپىڭىزدان اقشالارى ۋاقىتىلى ءبولىندى مە، جۇمىس ىستەۋگە؟

– «كازۆودحوزعا» اقشانى كوميتەت تولەدى. ەگەر جۇمىس كولەمى جاسالعاندىعى تۋرالى اكت جاسالسا، ىستەلىنگەن جۇمىسقا كوميتەت 3-4 اقشاسىن تولەدى.

– «سمپعا» اۆانستى كوميتەت تولەدى. بىراق ولار بانكتىڭ جابىلۋى سەبەبىنەن اقشالارىن الا المادى ما؟

– ءيا، الا المادى. ولاردا ماتەريال الاتىن اقشا بولعان جوق. كوميتەت تاراپىنان اۋدارىلعان اۆانس ولاردىڭ شوتىنا ءتۇستى، «استانا-بانككە». بانك بانكروت بولدى. سوندىقتان ولاردا ماتەريال الىپ جۇمىس ىستەيتىن اقشا بولعان جوق.

– ءسىزدىڭ ايعاعىڭىزعا بايلانىستى، بۇل جاعدايعا «سمپ»-نىڭ كىناسى جوق قوي؟

– «استانا-بانكتەن» وزدەرى شوت اشتى عوي، ءبىز اشقان جوقپىز عوي.

– ولار شوت اشقان كەزدە «استانا-بانك» جۇمىس جاساپ تۇرعان شىعار؟ الدە وسىلاي بولعان كەزدە اشتى ما؟

– قاشان اشتى، قالاي اشتى، ونداي جاعىن ءبىز بىلمەيمىز.

– وسى جاعداي كوميتەت باسشىلارىنىڭ اراسىندا، جينالىستاردا تالقىلاندى ما؟

– جۇمىس توقتاپ قالعاندا بىردەن جينالىس بولعان، «جۇمىس ىستەلىنبەي جاتىر، جۇمىس گرافيگى بويىنشا ەشقانداي جۇمىس ىستەلىنگەن جوق» دەپ. گرافيك بۇزىلعاندا ءبىز ولارعا حات جازعانبىز، «جۇمىستارىڭدى ىستەڭدەر، گرافيك بويىنشا تاپسىرىڭدار، جۇمىس ۋاقىتىندا ىستەلىنبەسە، كەلىسىمشارتتى بۇزامىز» دەپ. ءبىز ولارعا ايتتىق، «نەسيە الىڭدار، جۇمىس ىستەڭدەر، كەلىسىمشارتتا كورسەتىلگەن مىندەتتەمەلەرىڭدى ورىنداڭدار» دەپ.

– سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنداعى «پرەسنوۆودسكي» سۋ توپتاما قۇبىرلارى بويىنشا نە ايتاسىز؟

– سۋ توپتاما قۇبىرلارى ءبىرىنشى كەزەكتە عوي، ول جاقتا ءبىراز اۋىلدار بار، بۇگىندە ولاردا سۋ جوق، ولارعا قيىن بولىپ تۇر. جوبا جاسالعان، بىراق «كوررەكتيروۆكاعا» كەتتى. اۋىلدار اۋىسىپ جاتىر، قازىر ول جوبانىڭ «كوررەكتيروۆكاسىن» ىستەپ جاتىرمىز.

– سول كەزدە «سمپنىڭ» باسشىلار كىم بولدى؟

– وي، ونىڭ باسشىلارى جىلدا اۋىسادى. مەن ءبىرىنشى كەلگەندە، وسىدان ءتورت جىل بۇرىن، باسشىلارى پورتۋگاليالىقتار بولعان. اتتارىن دا بىلمەيمىن، ديەگو دەگەن بىرەۋ جۇرەتىن. سودان كەيىن تاعى بىرەۋلەر كەلدى. جىلدا اۋىسادى.

ادۆوكات ابزال قۇسپان:

– كۋا، ايتىڭىزشى، سوت زالىندا وتىرعان كىسىلەردى تانيسىز با؟

– ءيا.

– ەكەۋىن دە تانيسىز با؟ 

– ءيا، تانيمىن.

– قالاي، قانداي جاعدايدا تانيسىز؟ 

سۋديا ق.مەكەمتاس:

– ابىشەۆ، تۇرىڭىزشى. كۋا، مىنا كىسىنى تانيسىز با؟

– تانيمىن. مەنىڭ باستىعىم عوي.

– اتى-ءجونى كىم؟

– ابىشەۆ يسلام الماحانۇلى.

– كەلەسى سوتتالۋشى، تۇرىڭىزشى. بۇل كىسىنى تانيسىز با؟ 

– تانيمىن. تۇكيەۆ سەرىك. 

ادۆوكات ابزال قۇسپان:

– ابىشەۆتى قالاي تانيتىنىڭىز تۇسىنىكتى، ايتتىڭىز. تۇكيەۆتى قانداي جاعدايدا، قالاي تانيسىز؟  

– كۇرەس فەدەراتسياسىنىڭ پرەزيدەنتى.  

– ءسىزدىڭ فەدەراتسياعا قاتىسىڭىز بار ما ەدى؟

– ءبىر جولى جينالىس بولعان. «يگرى كوچەۆنيكوۆ» بولعاندا، جينالىس وتكەن. سوندا ءبارىمىز جينالعانبىز.

– جەكە تانىستىعىڭىز بار ما، قىزمەت بابىندا، ءۇي-ىشىڭىزبەن ارالاسپايسىز با؟ 

– بۇل كىسىلەرمەن جەكە باس ارازدىعىڭىز، وكپە-رەنىشتەرىڭىز جوق پا؟

– جوق، يسلام ابىشەۆ وتە جاقسى كىسى. جۇمىسىن وتە جاقسى ىستەدى، حالىققا كوپ جۇمىس ىستەدى، مەن ول كىسىنى وتە سىيلايمىن.

– «سمپ-610» سەرىكتەستىگىنىڭ جىلدا باسشىلارى اۋىسادى دەدىڭىز. سولاردىڭ ىشىندە شايمەردەنوۆ دەگەندى تانيسىز با؟

– ءيا، تانيمىن، ازامات شايمەردەنوۆ دەگەن، ىلعي كىرىپ تۇراتىن، «مىنا فورماعا قول قويىپ بەرىڭىز، اكتىگە قول قويىپ بەرىڭىز» دەپ، ىلعي ىستەمەگەن جۇمىسىنا قول قويىپ بەر دەپ جۇرەدى. قول قويمايتىنبىز. مەن يسلام الماحانۇلىنا ايتاتىنمىن، «مىنالار جۇمىستى دۇرىس ىستەمەيدى، بۇلار مىنا وبەكتىنى بىتىرمەيدى، مىنالار جۇمىس ىستەمەيتىن كىسىلەر» دەدىم.   

–  ياعني، ءسىز «وسى مەكمە جۇمىس ىستەمەي جاتىر، گرافيكتەن قالىپ جاتىر» دەپ مالىمەت بەردىڭىز عوي؟

– ءيا. قولىمىزدا گارفيك بار، ول ءبىز ءۇشىن نەگىزگى قۇجات. يسلام الماحانۇلى مەنى جىبەرەتىن، «وبەكتىنى كورىپ كەل، نە ىستەپ جاتىر، قالاي ىستەپ جاتىر، دۇرىس ىستەپ جاتىر ما؟» دەپ.  

– جاڭا ءسىز مەملەكەتتىك ايىپتاۋشىنىڭ «سمپعا» قاتىستى سۇراعىنا ايتتىڭىز، «ولار استانا-بانكتەن اقشاسىن الا الماي قالعان» دەپ. وسىنى ءسىز ناقتى تىركەلگەن قۇجاتتار ارقىلى بىلەسىز بە، الدە شايمەردەنوۆتىڭ ايتۋىمەن عانا بىلەسىز بە؟

– كوميتەتتە جينالىستار بولاتىن، جينالىسقا شايمەردەنوۆتى شاقىراتىن، «نەگە جۇمىس ىستەمەيسىز، گرافيكتەن قالىپ جاتىرسىز» دەپ. ول ايتاتىن، «استانا-بانكتە اقشامىز قالىپ قويدى، الا الماي جاتىرمىز، كومەكتەسىڭىزشى بىزگە، «استانا-بانكتەن» اقشامىزدى الۋعا، ءبىز جۇمىس ىستەيمىز» دەيتىن.

– ناقتى تەكسەرىپ، كوز جەتكىزدىڭىز بە؟

– بىزدە ونداي كەلىسىم، مۇمكىندىك جوق قوي.

– بۇل كىسىگە تاعىلىپ وتىرعان ايىپ – «سول سمپ-610نان اقشا الماقشى بولدى» دەگەن ايىپ. نەگىزگى ايىپ وسى. ءسىزدى ايىپتاۋ جاعى كۋا رەتىندە شاقىرىپ وتىر. ءسىز بۇل تۋرالى ءبىر نارسە بىلەسىز بە؟

– بىلمەيمىن، بۇعان سەنبەيمىن.

– ەڭ بولماسا «اقشا سۇرايىن دەپ ءجۇر، الايىن دەپ ءجۇر» دەگەندى ەستىدىڭىز بە؟ 

–  جوق، وندايدى بىلمەيمىن.

ادۆوكات ەرلان ماكەنوۆ:

– ياعني، ناقتى «سمپ-610» جشس «استانا-بانكتەن» اقشالارىن العان-الماعانىن ناقتى ايتا الاسىز با، ايتا المايسىز با، «جۇمىس جوسپارىنان سول سەبەپتى قالدى» دەپ.

– ولار سولاي دەدى.

– اۋىلشارۋاشىلىق مينيسترلىگىنەن بيۋدجەتتى سەكۆەسترلەۋ تۋرالى حاتتار ءتۇستى مە؟

– ونى بىلمەيمىن.

قورعاۋشى گۇلميرا ابىشەۆا:

– قازىر «سمپ-610» مەن سۋ رەسۋرستارى كوميتەتى اراسىنداعى كەلىسىمشارت تولىق بۇزىلعان با، ءىس قانداي كەزەڭدە، ول اۆانستىڭ جاعدايى نە بولدى؟

– كەلىسىمشارت تولىق بۇزىلعان. اۆانستىڭ جاعدايىن بىلمەيمىن.

ادۆوكات ابزال قۇسپان:

– «سمپ-610» مەن كوميتەت اراسىنداعى شارت بۇزىلدى دەدىڭىز. وسىعان بايلانىستى قاندايدا ءبىر سوت پروتسەستەرى بولدى ما، داۋ شەشىلدى مە؟

– سوتپەن بۇزىلدى.

– سوت كىمنىڭ ارەكەتىن دۇرىس دەپ تاپتى؟

– كوميتەتتىڭ.

– سوت پروتسەستەرى قاي كەزدى بولدى؟

– ونى مەن بىلمەيمىن، كوميتەتتىڭ زاڭگەرلەرى قاتىستى.

يسلام ابىشەۆ:

– التاي ارالبايۇلى، بىرىنشىدەن، وسى «سمپ-610» مەكەمەسى قاي جىلدان بەرى ءبىزدىڭ كوميتەتتىڭ وبەكتىلەرىندە جۇمىس ىستەپ كەلدى؟

– مەن جۇمىسقا 2016 جىلى كەلدىم، ولار سول كەزدە كوميتەتپەن جۇمىس ىستەپ جاتقان.

– 2016, 2017, 2018, 2019-دى قوسا، جالپى وسى «سمپ-610» مەكەمەسىنە قانداي حاراكتەريستيكا بەرە الاسىز؟

– جۇمىس ىستەيتىن كومپانيا ەمەس قوي.

– 2017 جىلى، 2018 جىلى سول كومپانيانىڭ ءوز كۇشىمەن – ءوزىنىڭ جۇمىسشىلارىمەن، ءوز تەحنيكاسىمەن ىستەگەن ءبىر جۇمىسى بار ما؟

– ولار وزدەرى ءوز كۇشىمەن ەشتەڭە ىستەگەن جوق، ولار سۋبپودريادچيكتەرمەن ىستەدى.

– قۇرمەتتى سوت، وسى جاۋاپتى ناقتى جازىپ قويۋلارىڭىزدى وتىنەمىن. كەلەسى سۇراعىم، سوندا ولار وزدەرى نە ىستەدى؟

– ولار اقشانىڭ وپەراتورى عانا بولدى، اقشانى ءبولىپ وتىردى، بارلىق جۇمىستى سۋبپودريادچيكتەر ىستەدى.

– قانداي سۋبپودريادچيكتەردى ايتا الاسىز؟

– ۇمىتىپ قالدىم.

– ماتەريالداردان كورىپ ايتا الاسىز با؟

– ايتا الامىن.

– ءوتىنىش، بۇل كىسى كەلەسى جولى ماتەريالداردى كورىپ، ايتىپ بەرسە، ياعني «سمپ-610» جۇمىس كولەمىنىڭ قانشا تەڭگەسىن ءوز كۇشتەرىمەن يگەردى، قانشا تەڭگەسىن سۋبپودريادچيكتەر جاسادى، ياعني ولار تەك اقشانى ءبولىپ وتىردى دەگەن ءسوز.

– ولار تەك ماتەريال عانا الدى، جۇمىستى باسقا كىسىلەر ىستەدى.

– 2019 جىلى، ەسىڭىزدە مە، «...» نىسانعا كوميتەتتەن قانشا قارجى بولىنگەنى؟

– ۇمىتىپ قالدىم.

– كەلەسى سوت وتىرىسىنا شاقىرتامىز، ماتەريالداردان قاراپ، ءبىلىپ كەلۋىڭىزدى سۇرايمىن. تاعى سۇراعىم، «سمپ-610» 2018 جىلى قانشا قارجىنى يگەردى؟

– ەسىمدە جوق.

– 2018 جىلى 2,5 ملرد بولىنگەن قارجىدان ول 37 ملن-نىن اۋدارعاننان كەيىن، ءسىزدىڭ «كازۆودحوز»-بەن كەلىسىمشارتقا وتىردىق، ءسويتىپ، بىلتىر تامىزدىڭ اياعىندا كونكۋرس وتكىزدىك. قاي كەزدە سىزبەن كەلىسىمشارتقا وتىردىق؟

– ۇمىتىپ قالدىم. مەن كەلىسىمشارتقا قول قويعان جوقپىن عوي.

– جارايدى. وسى كەلىسىمشارتقا وتىرعاننان كەيىن، 2018-ءدىڭ تامىزى مەن جەلتوقسانى ارالىعىندا «كازۆودحوز» قانشا سومانى يگەردى؟

– ۇمىتىپ قالدىم، ناقتى ەسىمدە جوق.

– جارايدى. شايمەردەنوۆ پەن ءسىز، تاعى ءبىر ادام تورتەۋىمىز «ديپلومات» قوناقۇيىندە كەزدەسكەنىمىزدى ءوز جاۋاپتارىڭىزدا ايتاسىز، سونى ايتىپ بەرىڭىزشى.

– «ديپلومات» قوناقۇيىندە ءسىز بولدىڭىز، شايمەردەنوۆ بولدى، مەن بولدىم، ءتورتىنشى ادامدى ۇمىتىپ قالدىم. ءسىز شايمەردەنوۆكە ايتتىڭىز، «نەگە جۇمىس ىستەمەيسىڭ، قانداي قيىندىق بار، جۇمىس دۇرىس ءجۇرۋ ءۇشىن سىزگە قانداي كومەك كەرەك؟» دەدىڭىز. ال ەكەۋىڭىز نە سويلەسكەندەرىڭىزدى بىلمەيمىن.

– ەسىڭىزگە سالايىن، ءبىز – ءسىز، مەن، شايمەردەنوۆ، ءتورتىنشى ادام كىم ەدى، كوميتەتتىڭ ءبىر بالاسى بولۋ كەرەك – وبەكتىلەردەگى قۇرىلىس تۋرالى سويلەستىك.

– ءيا، جۇمىس تۋرالى سويلەستىك.

– قاراشا ايىنىڭ اياعىندا مەن شايمەردەنوۆپەن «كازۆودحوزدىڭ» باس ديرەكتورى ەگەنوۆتىڭ كابينەتىندە وتىرىپ، ءسىزدى شاقىردىم. سول ەسىڭىزدە بار ما؟

– ۇمىتىپ قالدىم.

– ءسىز تەرگەۋ كەزىندەگى جاۋابىڭىزدا بىلاي دەپ كورسەتكەنسىز، ەسىڭىزگە تۇسىرەيىن: شايمەردەنوۆ ءوزىنىڭ تەرگەۋدە بەرگەن جاۋابىندا «مەن، شايمەردەنوۆ (پارا بەرگىش، سەكسوت – ي.ءا.), مەنى ابىشەۆ شاقىرىپ الىپ، ماعان «قازبايلىقتان» اقشا الىپ بەر دەپ ايتتى، وعان كۋا ەلجاسوۆ التاي» دەيدى. ال ءسىز ءوزىڭىزدىڭ جاۋابىڭىزدا: «ءيا، مەن قاراشانىڭ سوڭىندا جۇمىستا وتىرعان كەزىمدە قابىلداۋ بولمەسىنەن «ابىشەۆ شاقىرىپ جاتىر» دەدى، مەن كىردىم، كىرگەن كەزدە شايمەردەنوۆ وتىردى» دەيسىز. ءيا، ونىڭ وتىرعانىن مەن دە جوققا شىعارمايمىن. ارى قاراي ايتاسىز، «شايمەردەنوۆتىڭ، ياعني سمپ-610-نىڭ «ياكوبى» ىستەپ كەتكەن 100 ملن تەڭگەلىك جۇمىسىنا ءسىز قول قويماي جۇرگەنسىز، سول كەزدە مەن سىزگە ايتامىن، «مىنانىڭ قۇجاتتارىنا قول قويىپ جىبەرسەيشى» دەيمىن. ءسىز ايتاسىز، «يسلام الماحانوۆيچ، ول جۇمىستى ىستەگەن جوق، مەن قول قويىپ بەرمەيمىن، جىگىتتەر دە قول قويمايدى» دەيسىز. ءسىز اركەز ءپرينتسيپشىل بولدىڭىز، دۇرىس، مەن ءسىزدى قۇپتادىم. مەن ءسىزدىڭ تەرگەۋگە بەرگەن جاۋاپتارىڭىزدى ەسىڭىزگە سالىپ وتىرمىن.

– ءيا، يسلام الماحانوۆيچ مەنى تەك جۇمىسپەن عانا شاقىراتىن. كەيبىر پودريادچيكتەر كەلەدى، يسلام الماحانوۆيچكە ارىزدانادى، «التاي ەلجاسوۆ قول قويماي جاتىر» دەپ. بۇل كىسى مەنى شاقىراتىن، «نەگە قول قويماي جاتىرسىڭ؟» دەپ. مەن ايتاتىنمىن، «جۇمىس جوق، جۇمىس مۇلدە ىستەلىنبەگەن نەمەسە جۇمىستىڭ ساپاسى جوق» دەپ، وبەكتىنىڭ سۋرەتتەرىن كورسەتەتىنمىن، ءبىزدىڭ فيليال ديرەكتورىنىڭ قاعازدارىن كورسەتەتىنمىن.

– التاي ارالبايۇلى، تاعى ءبىر سۇراق، ادامي تۇرعىدان، شىن جۇرەگىڭىزبەن جاۋاپ بەرگەنىڭىزدى قالاعان بولار ەدىم. قورقىپ، بۇعاتىن ەشتەڭە جوق، ءسىز كۋاگەرسىز. سۇراعىم – وسى تەكسەرۋ كەزدەرىندە، مىسالى بۇعان دەيىن دە فيليال ديرەكتورى ەگەنوۆتىڭ ارتىنان قۋدالاپ، وسىنداي جاعدايلار بولعانىن بىلەسىز، مەنىڭ ارتىمنان دا قۋدالاپ، تالاي تەرگەپ-تەكسەرۋلەر بولعانىن بىلەسىز، اقىرىندا مەنى ۇستادى. وسى تەرگەپ-تەكسەرۋدىڭ كەسىرىنەن قانشاما وبەكتىنىڭ جۇمىسى توقتادى، ۋاقىتى، جۇمىس كەستەسى «سرىۆ» بولدى، قانشاما جوبالارعا كەسىرى ءتيىپ، قانشاما حالىق اۋىزسۋسىز وتىرعانىن بىلەسىز. ەگەر وسى جاعداي بولماعاندا «پرەسنوۆكا» باياعىدا ءبىتۋ كەرەك ەدى، باسقا دا وبەكتىلەر ءبىتۋ كەرەكتۇعىن. وسى تەكسەرۋلەرگە بايلانىستى كوپتەگەن قۇجاتتار الىنادى، كوپتەگەن ادامداردىڭ جۇمىسى توقتايدى، كوپتەگەن ادامدار پسيحولوگيالىق كۇيزەلىسكە تۇسەدى، سونىڭ كەسىرىنەن قانشا حالىققا زيان كەپ وتىر دەپ ويلايسىز؟ ارينە، ماتەماتيكالىق ەسەبىن شىعارماعان شىعارسىز، دەگەنمەن، «وتە ۇلكەن»، «ۇلكەن»، «ورتاشا»، «ازىراق» دەپ، نەمەسە «حالىققا ەشقانداي زيانى جوق» دەپ ايتا الاسىز با؟

پروكۋرور:

– قۇرمەتتى سوت، قارسىمىن، بۇل سۇراقتى الىپ تاستاۋىڭىزدى سۇرايمىن، سەبەبى بۇل سۇراقتىڭ، باسقا وبەكتىلەردىڭ بۇل ىسكە قاتىسى جوق.

سۋديا:

– قارسىلىق قابىلدانادى. ناقتى ىسكە قاتىستى سۇراق قويىڭىز.

– «پرەسنوۆكا» توپتامالىق سۋ قۇبىرى نە سەبەپتى وسى ۋاقىتقا دەيىن بىتپەدى؟ كىمنىڭ كەسىرىنەن؟ قانشا ادام وسىنىڭ كەسىرىنەن اۋىزسۋسىز وتىر؟

– 200 مىڭ ادام اۋىز سۋسىز وتىر.

– ءسىز 2016 جىلى كەلدىڭىز، ول جىلى قارجىلاندىرۋ بولعان جوق. 2017 جىلى جىلدىڭ باسىندا «سمپ»-عا قانشا كولەمدە قارجىلاندىرۋ بولدى، سونىڭ قانشاسىن يگەرە الدى؟ سول سياقتى، 2018 جىلى قانشا بولدى، قانشاسىن يگەردى، ناقتى تسيفردى ايتىپ بەرە الاسىز با؟

– ايتىپ بەرە المايمىن، ەسىمدە جوق.

سۋديا:

– 2 ءساۋىر 2019 جىلى تەرگەۋشى قاراباەۆ ءسىزدى سۇراعان، ءسىز ول كەزدە شىندىعىڭىزدى ايتتىڭىز با؟

– شىندىقتى ايتتىم.

– وندا مەندە بىرنەشە سۇراق بار. قازىرگى كەزدە كىم بوپ جۇمىس ىستەيسىز؟

– «....» باس ديرەكتور.

– قاشاننان بەرى؟

– بيىل قاڭتاردان.

– ونىڭ الدىندا قايدا جۇمىس ىستەدىڭىز؟

– «كازۆودحوز»

– قاي جىلدان بەرى؟

– 2016-دان.

– قاشانعا دەيىن؟

– وسى جىلدىڭ قاڭتارىنا دەيىن.

– «كازۆودحوز»-دىڭ باستىعى كىم بولدى؟

– ءبىرىنشى يدريسوۆ بولدى، سوسىن ەگەنوۆ بولدى.

– ءسىز ەگەنوۆتىڭ مىندەتىن اتقاردىڭىز با؟

– اتقاردىم.

– قاشاننان بەرى؟

– وتكەن جىلدىڭ قاراشا-جەلتوقسانىندا.

– جاڭا سىزدەن سوتتالۋشى ابىشەۆ سۇرادى عوي، «ديپلومات» قوناقۇيىندەگى كەزدەسۋ تۋرالى. سونى تاعى دا ءوز اۋزىڭىزدان ايتىپ بەرىڭىزشى، نە بولعانىن، قالاي بولعانىن، نە ىستەدىڭىزدەر؟

– ماعان يسلام ابىشەۆ قوڭىراۋ شالدى، «ديپلومات» قوناقۇيىنە كەل، «پرەسنوۆكا» بويىنشا ازامات شايمەردەنوۆ كەزدەسەيىك دەپ جاتىر، ءبىر سۇراقتارىم بار دەپ جاتىر» دەپ. سوسىن مەن كەلدىم.

– شايمەردەنوۆتى تانيتىن با ەدىڭىز؟

– ءيا، جۇمىسپەن بىزگە كەلەتىن، سول كەزدە تانىسقانبىز.

– كىم تانىستىردى؟

– ول ءوزى كەلەتىن بىزگە جينالىسقا. سوسىن مەن «ديپلوماتقا» كەلدىم، شايمەردەنوۆپەن ءبىر ادام وتىردى، سوسىن يسلام الماحانۇلى ءوزى كەلدى. 1 قاباتتاعى «كوفەينياسىندا» وتىردىق. يسلام الماحانۇلى مەنەن سۇرادى، «شايمەردەنوۆ جۇمىسىن قالاي ىستەپ جاتىر، نە ىستەپ جاتىر؟» دەگەن سۇراقتار بولدى. «جۇمىس ىستەلمەگەن، شايمەردەنوۆ ايتىپ وتىرعان جۇمىستار ىستەلمەگەن، وعان قول قويۋعا بولمايدى» دەدىم. تەك جۇمىس تۋرالى سويلەستىك.  سوسىن يسلام الماحانۇلى ول كىسىمەن دالاعا شىعىپ كەتتى، ءبىز سول جەردە قالدىق.

–  ول كىسىلەر نە تۋرالى سويلەستى؟

– ونى مەن بىلمەيمىن.

– قانشا ۋاقىت سويلەستى؟

– 20 مينۋت شىعار.

– ارى قاراي نە بولدى؟

– سوسىن كەلدى. يسلام الماحانۇلى ايتتى، «جۇمىسىن قاراڭدار، ىستەلدى مە، ىستەلمەدى مە، ىستەلىنگەن جۇمىستى قابىلداڭدار، ىستەلمەسە قابىلداماڭدار» دەدى.  

– ول كەزدە قانداي، جۇمىس ىستەلگەن اكتىگە قول قويۋ كەرەك پە ەدى، نەمەسە ءبىر فورماعا قول قويۋ كەرەك پە ەدى؟

– فورما بار، «مىناداي جۇمىس ىستەدىك، مىناداي ماتەريالدارىمىز بار، سوعان اقشانى تولەپ بەرىڭىز» دەدى. بىراق ونداي جۇمىس ىستەلىنگەن جوق.

– ءبىراز ارتقا قايتايىقشى. سمپ-610 نە سەبەپتەن جۇمىسقا كىردى، قالاي كەلدى، كونكۋرسپەن الدى ما، الدە قالاي كەلدى؟

–  مەن جۇمىسقا كەلگەندە ولار جۇمىس ىستەپ جاتقان.

– سوندا سىزدەر مەن تو-نىڭ اراسىندا نە بولدى، كەلىسىمشارت بولدى ما؟

– كەلىسىمشارت كوميتەت پەن «سمپ» اراسىندا بولدى. كونكۋرستى كوميتەت وتكىزەدى عوي. ءبىز «كازۆودحوز»، «وپەراتيۆنوە سوپروۆوجدەنيە وبەكت» دەيدى، ءبىز وبەكتىلەردى قارايمىز، باقىلايمىز، دۇرىس ىستەلدى مە، جۇمىس كولەمى بار ما، سول جاعىن قارايمىز.

– مەن ءسىزدى دۇرىس ءتۇسىندىم بە، «كازۆودحوز»-بەن الدە كوميتەتپەن «سمپ-610» جشس كەلىسىمشارتقا وتىردى، قالاي بولدى سوندا؟

– «سمپ»-مەن كەلىسىمشارتقا وتىرعان – كوميتەت. وكىلەتتى ورگان كوميتەت.

– جۇمىستاردىڭ ءبارىن سىزدەر قابىلدايسىزدار، ءسىزدى دۇرىس ءتۇسىندىم بە؟

– ءبىز قابىلدايمىز، «تەحنادزور» قابىلدايدى، فيليال قابىلدايدى. فورمادا سولاي قول قويامىز.

– كىم ءبىرىنشى قول قويادى؟

– ءبىرىنشى «تەحنادزور» قويادى.

– «تەزنادزور» كىمدىكى، سىزدىكى مە، الدە...

– «تەحنادزورعا» كونكۋرستى كوميتەت وتكىزەدى.

– ودان كەيىن؟

– ودان كەيىن ءبىزدىڭ فيليال قارايدى.

– ول جەردە كىم قول قويادى؟

– ورىنباسارلار، ۋچاستوك باسشىلارى، ديرەكتور ءبارى قارايدى.

– ودان كەيىن؟

– ودان كەيىن ولار بىزگە ايتادى، «سول جۇمىستار دايىن، وسىنداي جۇمىستار ىستەلىندى» دەپ حات جازادى، سوسىن مەن قول قويامىن.

– ءسىز نەگە قول قوياسىز؟

– فورما-2 «اكت ۆىپولنەننىح رابوت»، سوعان قول قويىپ، كوميتەتكە جىبەرەمىن.

– كەرى قايتايىق. سوندا مەن ءسىزدى دۇرىس ءتۇسىندىم بە، سول «ديپلوماتتىڭ» ىشىندە سىزگە «قول قوي» دەدى. كىم ايتتى؟

– سوندا شايمەردەنوۆ پەن ابىشەۆتىڭ اراسىندا ناقتى نە ءۇشىن كەزدەسۋ؟

– ونى مەن بىلمەيمىن.

– ولار ەكەۋى بۇلاي كەزدەسۋگە بولا ما؟

– ءبىز قول قويماساق، قالاي كەلىسەدى ول كىسىلەر؟

– جوق، ولار – ءبىرى تاپسىرىس بەرۋشى، ەكىنشىسى – ورىنداۋشى، ولار بۇلاي كەزدەسۋگە بولا ما، بولماي ما؟

– مەن ونى بىلمەيمىن. جينالىسقا شاقىرادى، سوندا ىلعي كەزدەسەمىز عوي.

– ەكەۋىنىڭ اراسىندا قانداي قارىم-قاتىناس بولدى؟

– ونى مەن بىلمەيمىن. جينالىسقا شاقىرعاندا عانا كورەتىنمىن، باسقا كورمەيتىنمىن ول كىسىلەردى.

– مەن ءسىزدى دۇرىس ءتۇسىندىم بە، ول كىسىلەر تەك جينالىسقا قاتىستى كەزدەسەتىن، بۇل كەزدەسۋ قانداي سەبەپپەن بولدى سوندا؟

– يسلام الماحانۇلى زۆونداپ شاقىردى. شايمەردەنوۆ زۆونداپ ايتقان شىعار، «جۇمىستارىم بار، ەلجاسوۆ قابىلداماي جاتىر، كەزدەسەيىك» دەپ شاعىمدانعان شىعار.

– مەنىڭ تۇسىنىگىم بويىنشا، جۇمىس بارىسىندا، جۇمىس ورنىندا شەشۋ كەرەك. قالاي بۇل سوندا، جۇمىس ورنىندا ەمەس، باسقا جەردە كەزدەسىپ جاتقاندارىڭىز. بۇل قاي كۇنى بولدى، جۇمىس كۇنى بولدى ما؟

– جۇمىس كۇنى.

– ساعات قانشادا؟

4-5

– ول ۋاقىتتا جۇمىس ورنىندا وتىرۋ كەرەك، نەعىپ سىزدەر «ديپلوماتتا» كەزدەستىڭىزدەر؟ كىمنىڭ بۇيرىعى بويىنشا؟

–  باعانا ايتتىم عوي، يسلام الماحانۇلى زۆوندادى، «سوندا كەل، انا كىسىنى تاۋىپ ال» دەپ.

– باعانا سوتتالۋشى ابىشەۆ سىزگە سۇراق قويعاندا ايتتى عوي، ودان كەيىن سىزدەر «قاينار» دەگەن بيزنەس-ورتالىقتا كەزدەسكەنسىزدەر. ول جەردە نە بولدى؟

– «كازۆودحوزدىڭ» ءوفيسى عوي ول، وتىراتىن جەرى. يسلام الماحانۇلى سول جەرگە كەلىپ جينالىس وتكىزەتىن. ويتكەنى «مينيسترلەر ءۇيى» 1 پودەزگە كىرۋ قيىن بولاتىن، وتكىزبەيدى، «دوپۋسك» بەرمەيدى، سول سەبەپتى يسلام الماحانۇىل ءوزى كەلىپ، كوپ جينالىستاردى «كازۆودحوزدا» وتكىزەتىن. سوندا قابىلداۋ بولمەسىنەن ماعان زۆوندادى، «يسلام الماحانۇلى ءسىزدى شاقىرىپ جاتىر» دەپ. مەن كىردىم. جۇمىس تۋرالى «سوۆەششانيە» بولدى.

– نە تۋرالى سويلەستىڭىزدەر؟

– سول جۇمىستار... شايمەردەنوۆتىڭ سۇرايتىنى بىرەۋ عانا بولدى، «فورما بار، جۇمىسىم بار، سوعان قول قويماي جاتىر» دەپ. مەن ايتتىم، «ونداي جۇمىس جوق، ىستەلىنبەگەن جۇمىسقا قول قويمايمىز» دەدىم.

– ارى قاراي نە بولدى، قانداي شەشىم قابىلدادىڭىز؟

– يسلام الماحانۇلى ايتاتىن، «ەلجاسوۆتان باسقا، «تەحنادزور» دا، فيليال دا ايتتى، جۇمىس جوق، قول قويمايمىز» دەپ. ءسويتىپ مەن قول قويعان جوقپىن، شىعىپ كەتتىم.

– ودان كەيىن كەزدەستىڭىزدەر مە؟

– ودان كەيىن كەزدەسكەن جوقپىز.

– تەرگەۋشى سىزگە سۇراق قويعان، 100 ملن تۋرالى. ول تۋرالى نە ايتاسىز؟ «ديپلومات» قوناقۇيىنىڭ ىشىندە كەزدەسۋدە.

– 100 ملنعا، فورماعا قول قوي دەدى، مەن ايتتىم، «ونداي جۇمىس جوق» دەدىم. ول ىستەلمەگەن جۇمىستار عوي، وندايعا ەشكىم قول قويمايدى.

– «قازبايلىق» دەگەندى بىلەسىز بە، ول قانداي كومپانيا؟

–  ولار قازىر جۇمىس ىستەپ جاتىر. جۇمىس ىستەمەيدى. مەن كەشە عانا جينالىستا بولدىم، جاڭا توراعاعا ايتتىم، «مىنا كومپانيا جۇمىس ىستەمەيتىن كومپانيا، ولارمەن كەلىسىمشارتتى بۇزۋ كەرەك» دەدىم. ولار تەندەرگە قاتىسقاندا 1 ملرد تومەن باعا بەرگەن، سولاي تەندەردى ۇتقان. قازىر جۇمىس تۇپ، ىستەمەيدى جۇمىستى، 1 ملرد 147 ملن اقشا بولىنگەن ولارعا وسى جىلعا.

– جالپى سوماسى قانشا؟

– جالپى 6 ملرد پا، سونداي... سول 1 ملرد 147 ملن تەڭگەنىڭ جىل باسىنان بۇگىنگە دەيىن 28 ملن تەڭگەسىن عانا يشەردى. جۇمىس جوق. كىسى جوق، ءوز جۇمىسشىلارى جوق، تەحنيكاسى جوق، ەشتەڭەسى جوق. كەشە ۇلكەن جينالىس بولدى، مەن توراعاعا ايتتىم، «جۇمىس جوق، ەشتەڭە جوق، مىنالار جۇمىس ىستەمەيتىن كىسىلەر» دەدىم. ولار بۇرىنعى «مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ تۋرالى» زاڭمەن 1 ملرد تەڭگە تومەن باعا بەرىپ، تەندەر ۇتىپ العان. ال قازىرگى زاڭ بويىنشا 10%-دان تومەن تۇسىرۋگە بولمايدى. ولار بۇرىنعى زاڭمەن تەندەردى ۇتىپ العان، قازىر جۇمىس ىستەمەيدى. مەن توراعاعا ايتتىم، «كەز-كەلگەن ەكسپەرتيزاعا بەرىڭىز، ولار قالعان 1 ملرد تەڭگەنى ەندى يگەرە المايدى» دەدىم. ولاردىڭ ءوز جۇمىسشىلارى جوق، «سۋبپودريادچيكتەرمەن» ىستەىسى كەلەدى، ولار وعان بارمايدى، ويتكەنى اقشاسىن از تولەيدى.

– باس مەردىگەر «سۋبپودريادچيكتى» الۋعا قۇقىعى جوق پا نە؟

– الۋعا بولادى، بىراق ولارعا ەشكىم بارمايدى، ولاردىڭ وزدەرىنىڭ ادامى جوق، تەحنيكاسى جوق، ولار تەك ماتەريال عانا الىپ بەرەدى.

– جۇمىستىڭ قانشاسىن باس مەردىگەر جاساۋ كەرەك، قانشاسىن «سۋبپودريادچيك» جاساۋ كەرەك؟

– جۇمىستىڭ ۇشتەن ەكىسىن «سۋبپودريادچيككە» بەرە الادى، 30%-ىن ءوزى ىستەۋ كەرەك. ولار 30%-عا ماتەريال عانا الادى، ءبارى سولاي ىستەيدى. ال ىستەيتىن ءوز جۇمىسىن ىلعي «پودريادچيكتەر» ىستەيدى.

– زاڭدا سولاي كورسەتىلگەن بە؟

– زاڭدا 30%-ىن ءوزى ىستەۋ كەرەك، 70 %-ىن «سۋبپودريادچيككە» بەرۋ كەرەك. سولاي جازىلعان. ونى ماتەريالمەن جاباسىڭ با، الدە جۇمىسپەن، ول جاعى زاڭدا جازىلماعان. ولار زاڭدى بۇزىپ وتىرعان جوق. سچەت-فاكتۋرا بويىنشا 30%-ى جابىلسا بولدى.

– «قازبايلىق-استانامەن» ولار قاشان كەلىسىمشارتقا وتىردى؟

– ونى مەن بىلمەيمىن. مەن ءوزىم «قازبايلىقتى» ءبىرىنشى رەت مامىر ايىندا كوردىم.

– ءسىز بىلەسىز بە، نە سەبەپتەن «قازبايلىق» جەڭىمپاز بولىپ تانىلدى؟

– ونى مەن بىلمەيمىن.

ادۆوكات ابزال قۇسپان:

– «ديپلومات» قوناقۇيىنە قايتىپ كەلەيىكشى. كەزدەسۋ سەبەبى – جاڭا ءسىز ايتتىڭىز – «سمپ-610» شايمەردەنوۆ ءسىزدىڭ ارەكەتتەرىڭىز ءۇشىن يسلام ابىشەۆكە شاعىمدانعان، ياعني «مەن جۇمىس جاسادىم، ول جاساسام دا، قول قويماي جاتىر، قابىلداماي جاتىر» دەپ. سولاي ما؟ وسى كەزدەسۋدىڭ ناتيجەسىندە، ءوز ويىڭىزشا، نە بەلگىلى بولدى، ول شىندىقتى ايتتى ما، الدە جالعان قاپارات بەردى مە؟

– «ىستەگەن جۇمىسىم بار، قول قويماي وتىر» دەدى. مەن «جۇمىس جوق» دەدىم.

– سوندا ابىشەۆكە شايمەردەنوۆ جالعان ايتتى ما، الدە شىن ايتتى ما؟

– جالعان. شىن بولسا، مەن قول قويار ەدىم عوي.

– سىزدەر وتىرعان كەزدە ولار 20 مينۋتتاي سىرتقا شىعىپ كەتكەنىن ايتتىڭىز. نە سەبەپتى ەكەنى ەسىڭىزدە جوق پا، كىم ءبىرىنشى ۇسىنىس جاسادى، نە ءۇشىن شىقتى؟

– بىلمەيمىن.

– ءسىز ءوزىڭىز تەمەكى تارتاسىز با؟

– جوق.

– ابىشەۆ تەمەكى تارتا ما؟

– 

– شايمەردەنوۆ تەمەكى تارتا ما؟

– 

– تەمەكى تارتۋ ءۇشىن شىعىپ كەتۋى مۇمكىن بە؟

–

– جاڭا ءسىز «مەملەكەتتىك ساتىپ الۋ تۋرالى» زاڭنىڭ تالابىن ايتتىڭىز. «باس مەردىگەر جۇمىستىڭ، كەم دەگەندە، ۇشتەن ءبىر بولىگىن ءوزى ىستەۋ كەرەك» دەدىڭىز. وسىعان بايلانىستى سۇراق – ول مىندەتتى تۇردە ۇشتەن ءبىر بولىگىن عانا ىستەۋ كەرەك پە، الدە ودان دا كوبىن، ءتىپتى 100%-ىن ءوزى ىستەۋگە قۇقىلى ما؟ بۇل شەكتى مولشەر مە؟

– كەمىندە ۇشتەن ءبىرىن ىستەۋگە مىندەتتى، ودان كوپ بولسا بولادى.

پروكۋرور:

– «سمپ-610 جۇمىس جاسامايتىن كومپانيا» دەپ مىنەزدەمە بەردىڭىز. ءسىز ونداي تۇجىرىمعا قانداي سەبەپتەن كەلدىڭىز؟ مەنىڭ تۇسىنىگىم بويىنشا، «سۋبپودريادچيككە» بەرىپ قويىپ ءۇشىن بە؟

– جوق، ولاردىڭ اقشالارى بولمادى.

– ولاردىڭ نە سەبەپتى اقشالارى بولماعانىن ءوزىڭىز ايتىپ كەتتىڭىز عوي، بانكتەن اۆانستارىن الا المادى دەپ. سوندا سول ءۇشىن «سمپ» جشس جۇمىس جاسامايدى دەگەن تۇجىرىمعا كەلىپ وتىرسىز با؟

– اقشالارى بولسا، ولار ماتەريال الىپ، «سۋبپودريادچيكتەردى» الىپ جۇمىس ىستەيتىن ەدى.

–  باعانا اۆانس تۋرالى ايتتىڭىز. وعان دەيىن ولار مۇنداي جۇمىستاردى اتقارىپ پا ەدى؟

– ءيا، بىراق 2017 جىلى قانداي كولەمدە ىستەگەنىن بىلمەيمىن. ءيا، قيىندىقتار بولدى عوي، جۇمىس بولعان سوڭ، ۇرىس بولادى، گرافيكتى ورىندامايدى...

– باعانا ايتىپ كەتتىڭىز، «بانكتەن اۆانستارىن الا الماعان كەزدە بىرنەشە رەت كومەك سۇراعان» دەدىڭىز. كىمنەن كومەك سۇرادى؟

– ولار جينالىسقا كەلەدى، «بىزگە سىزدەر كومەكتەسىڭىزدەر، مەن جەكەمەنشىك كومپانيامىن، سىزدەردى تىڭدايدى، استانا-بانكتەن ۇكىمەتتىڭ اقشاسىن الىپ بەرۋگە كومەكتەسىڭىزدەر» دەپ سۇرايدى.

قورعاۋشى گۇلميرا ابىشەۆا:

– شايمەردەنوۆتىڭ ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت جالعان اقپارات ايتقانى بەلگىلى بولدى عوي، يسلام الماحانۇىلان «جۇمىسىمدى ىستەدىم» دەپ، ال شىن مانىندە جۇمىس ىستەلىنبەگەن. سونداي جاعداي قانشا رەت بولدى؟

– سول «ديپلوماتقا» شاقىرعاندا، سوسىن كابينەتكە شاقىرعاندا، ونىڭ الدىندا دا ءبىر-ەكى رەت سونداي جاعداي بولعان.

– ياعني، ءبىر ەمەس، بىرنەشە رەت جالعان اقپارات ايتىپ، ول راستالماعانى انىقتالدى ما؟

– ءيا.

يسلام ابىشەۆ:

– التاي ارالبايۇلى، جاڭا پروكۋرور «سمپ-610» جاقسى جۇمىس ىستەيتىن ەدى، بار ماسەلە اقشاسىن بانكتەن الا الماعاننان بولعان» دەپ تۇسىنگەن سياقتى. ءسىز ءوزىڭىزدىڭ ارىپتەستەرىڭىزدىڭ پىكىرىن ەسكەرىپ، ول كومپانيا قانشاما ءبىزدىڭ «قانىمىزدى ىشكەنىن» ەسكەرىپ، دۇرىستاپ جاۋاپ بەرسەڭىز. ەگەر قازىر ەسىڭىزدەن شىعىپ قالسا، ناقتى تسيفرلاردى قاراپ... مىسالى، مەن انىق بىلەم عوي، تسيفرلار مەنىڭ ەسىمنەن شىقپايدى، بىلەسىز. 2017 جىلى جىلدىڭ باسىندا قانشا قارجى ءبولىنىپ ەدى، جىلدىڭ اياعىندا، سول سمپ-610 قارجىنى يگەرە الماعاندىقتان قانشا قىسقاردى، 2018 جىلى قانشا قارجى ءبولىندى، باسقا قانداي پروبلەمالار بولدى، سونىڭ ءبارىن ناقتى ەسىڭىزگە ءتۇسىرىپ، ماتەريالداردان قاراپ، كەلەسى جولى ايتىپ بەرسەڭىز. 

كەلەسى كۋاگەر رەتىندە جاۋاپ بەرۋشى ەسىركەپوۆ ەرلان بولدى. ناقتى ءىس بويىنشا سۇراق-جاۋاپ تومەندەگىدەي ءوربىدى.

پروكۋرور:

– ايتىڭىزشى، يسلام ابىشەۆكە اتىستى جالعان مالىمەت بەرىپ، جالا جاباتىن سەبەپتەرىڭىز بار ما؟

– جوق.

– وسى جىلدىڭ 7 ناۋرىزىندا بولعان ءمان-جايلار بويىنشا نە ايتا الاسىز؟ الدىمەن لاۋازىمىڭىزدى ايتىڭىزشى؟

–  

– سوتتالۋشى ابىشەۆكە باعىندىڭىز با؟

– ءيا.

– ايتا بەرىڭىز، 7 ناۋرىز كۇنى نە بولدى؟

– 7 ناۋرىز كۇنى اۋەجايدان كۇتىپ الدىم، «Rixos» قوناقۇينە جايعاستىردىم. اراسىندا ول كىسى سول جەرگە مەيرامحاناعا تويعا كىرىپ شىقتى. ودان كەيىن ول كىسى بولمەسىنە كىرىپ كەتتى.

– سىزگە بىرەۋ زۆوندادى ما، «كۇتىپ ال» دەپ، الدە كەلە جاتقانىن ءوزىڭىز ءبىلدىڭىز بە، وسى جاعىن تولىعىراق ايتىڭىزشى.

– ول كىسى ءوزى زۆوندادى. «وسىنداي ۋاقىتتا ۇشىپ كەلەمىن، كۇتىپ ال» دەدى.

– «Rixos» قوناقۇينە جايعاستى دەدىڭىز. ول بولمە كىمنىڭ اتىنا الىندى؟

– مەنىڭ اتىما.

– نەگە؟ ول نومەردە ءسىز جاتتىڭىز با؟

– جوق.

– نەگە وندا بولمە ءسىزدىڭ اتىڭىزعا راسىمدەلدى؟

– ويتكەنى الدىن-الا برون مەنىڭ اتىمدا بولدى.

– نەگە ءسىزدىڭ اتىڭىزدا برون بولدى؟ ول ءوز اتىنا برون جاساي الماي ما؟

– جوق، مەن شىمكەنتتە بولعان سوڭ، مەن بارىپ راسىمدەدىم، ول كىسىنىڭ ءوز اتىنا دا راسىمدەۋگە بولادى.

– ول كىسى بارعان سوڭ ءوز اتىنا تىركەدى مە، ءسىزدىڭ اتىڭىزدا تىركەلدى مە؟

– ەسىمدە جوق.

– ەسىڭىزدە جوق بولسا، ەسىڭىزگە سالىپ جىبەرەيىن. تەرگەۋ جاۋابىڭىزدا «ءسىزدىڭ اتىڭىزعا تىركەلگەن» دەپسىز. سول جاۋابىڭىزدى راستايسىز با؟

– ءيا.

– سونىمەن، قوناقۇي بولمەسى كىمنىڭ اتىنا تىركەلدى؟ ءسىزدىڭ اتىڭىزعا ما، ابىشەۆتىڭ اتىنا ما؟

– مەنىڭ اتىما. سولاي دەپ جاۋاپ بەرسەم، دەمەك، مەنىڭ اتىما تىركەلگەن شىعار.

– بولمە نەشە كۇنگە جالداندى؟

– ەكى كۇن، قاتەلەسپەسەم.

– ناقتىسىن بىلەسىز بە؟

– ناقتىسى ەسىمدە جوق.

– ول كىسىنى اۋەجايدان كەرى استاناعا ءسىز شىعارىپ سالدىڭىز با؟

– ەسىمدە جوق.

– جاۋابىڭىزدا ءسىزدىڭ شوپىرىڭىز شىعارىپ سالدى دەپ ايتقانسىز، 10 ناۋرىز كۇنى. راستايسىز با؟

– راستايمىن.

– سوندا 7 ناۋرىز كۇنى قارسى الىپ، 10-ى شىعارىپ سالساڭىز، شىمكەنتتە 3 كۇن بولعان با؟

– سول ابىشەۆ جاتقان بولمەنىڭ اقشاسىن كىم تولەدى؟

– مەن تولەدىم.

– 3 كۇنگە تولەدىڭىز بە، نەشە كۇنگە تولەدىڭىز؟

– تىركەۋدە شوتتى رەسەپشن بەردى، سول شوتتاعى اقشانى تولەدىم. قانشا كۇندىكى ەكەنىن ەسەبىن العان جوقپىن.

– جاۋابىڭىزدا «2 كۇنىن تولەدىم» دەپسىز.

– قانشا كۇندىكى ەكەنىن بىلمەيمىن، سۇراعان جوقپىن. ەكى كۇن بولسا، ەكى كۇن شىعار.

– نەگە ءسىز تولەدىڭىز؟

– نەگە تولەمەسكە؟ ءوز ەركىممەن تولەدىم.

– ءوز اقشاڭىزدان تولەدىڭىز بە؟

– ءوز اقشامنان تولەدىم.

– بىراق وندا جاتقان ابىشەۆ بولدى.

– جاتسا دا، جاتپاسا دا، مەن تولەدىم.

– تولە دەپ ايتتى ما سىزگە؟

– جوق.

– قانشا تولەگەنىڭىز ەسىڭىزدە مە؟

– شاماسى 80 مىڭداي شىعار.

– جاۋابىڭىزدا «اعىمداعى جىلدىڭ 7-8-9 ناۋرىزىندا ەكى كۇنگە 90 مىڭ تولەدىم» دەپ ايتىپسىز. سونى راستايسىز با؟

– سولاي جازىلسا، راستايمىن.

– سوندا 8-9-ى ەكى كۇنگە ءسىز تولەسەڭىز، 7-ءسى كۇنگە كىم تولەگەن، ول تۋرالى ايتا المايسىز با؟

– بىلمەيمىن، ايتا المايمىن.

ادۆوكات ابزال قۇسپان:

– ايتىڭىزشى، ۇششاقتان كۇتىپ الدىڭىز، سوسىن شىعارىپ سالدىڭىز، قوناقۇيگە اقشا تولەدىڭىز، وسى بويىنشا مەنىڭ قورعاۋىمداعى ابىشەۆكە قاندايدا ءبىر قويار تالاپ-تىلەگىڭىز بار ما، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا ارىز جازدىڭىز با، «اقشامدى قايتارىپ بەرىڭىزدەر» دەپ.

– جوق. ءوز ەركىممەن تولەدىم.

يسلام ابىشەۆ:

– ەرلان، ارامىزداعى اقشالار جونىندە، نە بولماسا مەن تالاپ ەتىپ قيناعان دەگەندەي، ماعان قويار پرەتەنزياڭ بار ما؟

– جوق.

سۋديا:

– سوتتالۋشى تۇكيەۆ، تۇرىڭىزشى. كۋاگەر، مىنا كىسىنى بىلەسىز بە؟

– بىلەمىن. تۇكيەۆ

– قايدان بىلەسىز؟

– «قازاقشا كۇرەستىڭ» پرەزيدەنتى بولعان.

– ابىشەۆ ەكەۋىن كوردىڭىز بە؟

– ءيا، جيىن-تويلاردا. جالپى كوپ كورمەدىم.

– ەكەۋىنىڭ اراسىندا قانداي قارىم-قاتىناس؟

– ەندى ول كىسىلەر بىرگە ىستەپ، «قازاقشا كۇرەستى» بىرگە كوتەردى عوي.

ادۆوكات ەرلان ماكەنوۆ:

– ءسىز يسلام الماحانۇلىن كۇتىپ العان كەزدە شايمەردەنوۆ تۋرالى بىردەڭە ايتىلدى ما؟

– جوق.

– ءسىز اقشانى تولەيتىن كەزدە يسلام الماحانۇلىنىڭ قوناقۇيدە جاتقان كۇندەرىن «ءبارىن مەن تولەدىم» دەپ ويلادىڭىز با، الدە سىزگە بەلگىلى بولدى ما ءبىر بولىگىن تولەگەنىڭىز؟

– رەسەپشن شوت بەرەدى عوي، سونى تولەدىم، بىراق ارى قاراي قانشا كۇنگە تولەدىم دەپ سۇرامادىم.

– بىراق تولەۋگە، ءسىزدىڭ اتىڭىزعا برون جاسالعانىنا ءسىز قارسىلىق بىلدىرگەن جوقسى ءيا؟

– جوق.

سۋديا:

– سىزگە وسى 97 مىڭ تەڭگەنى قايتارىپ بەردى مە؟

– كىم؟

– سوتتالۋشى ابىشەۆ پە، الدە باسقا ءبىر تۋىستارى ما...

– تاعى دا ايتامىن، مەن ءوز ەركىممەن تولەدىم.

– سوندا ءسىز ءوز ەركىڭىزبەن

– بۇل كىسى كۇندە كەپ جاتقان جوق. مەن قوناق رەتىندە قابىلدادىم، ۇيگە شاقىرىپ، تاماق بەرگەن ەسەبى بۇل.

– مۇنداي جاعدايلار بۇعان دەيىن دە بولىپ تۇردى ما؟

– بۇعان دەيىن ءوزى تولەدى.

– ءسىز قاشاننان بەرى «وڭتۇستىك اۋىزسۋ» مەكەمەسىنىڭ باستىعى بوپ جۇمىس ىستەيسىز؟

– 2018 جىلدىڭ ءساۋىر ايىنان باستاپ.

– ءسىزدى كىم تاعايىندادى وندا؟

– «كازۆودحوز».

– كىم تاعايىندادى؟

– ەگەنوۆ.

– ابىشەۆتىڭ وعان قاتىناسى بار ما؟

– جوق.

اۆتور: بۇل كۇنى تاعى بىرنەشە كۋاگەردەن جاۋاپ الىندى. سوت بارىسىنىڭ جالعاسىن كەلەسى ماتەريالداردان وقىپ بىلە الاسىزدار...

(جالعاسى بار...)

سوت زالىنان رەپورتاج جۇرگىزگەن ساۋلە ابەدينوۆا

قوسىمشا: Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى ەركىن اقپارات الاڭى. مۇندا وي جارىستىرىپ، پىكىر الماستىرۋعا اركىم قۇقىلى. جوعارىداعى سپيكەردىڭ پىكىرى رەداكتسيا ۇستانىمىن بىلدىرمەيدى. الداعى ۋاقىتتا ماقالادا ەسىم-سويلارى اتالعان جەكەلەگەن ازاماتتار رەداكتسيامىزعا جاۋاپ بەرۋگە نيەتتى بولسا، ولاردىڭ دا پىكىرىن بەرۋگە ءازىرمىز. 

Abai.kz