Аспанды жау қамады,

Абақтыға ұқсайды...

Біреу тонын жамады -

Бүтін болып шықса игі.

 

Тұралатып, жан алар

Тұман басты Ақсайды.

Жоқ іздеген балалар

Бірін бірі тапса игі.

 

Тағы мені таңдар мұң

Ашық күнді аңсайды.

Тұманытқан жандардың

Бақыттары жанса игі.

 

Ұқсап көше моншаға,

Белгісіздік құрсайды.

Мейлі, қандай болса да

Өмір кетпей тұрса игі.

 

Кеудемдегі сағатым

Қалған күнді өлшейді.

Бір сілкініп алатын

Ғажайып сәт келсе игі...

 

Бір сағыныш балалап,

Көктем исін көксейді.

Сай-саланы сағалап,

Бір жылы жел жетсе игі...

 

*        *        *

 

Қалыңдар жұқа жанымды құтырып, тепті,

Бәрін де көріп, білесің жанарың қалса.

Троллейбустар талайды түкіріп кетті,

Ішінде соның болмадың, амалым қанша...

 

Соңғы рет күлген көктемнің көздерін аңсап,

Соңынан қайтқан құстардың ермедім жылап.

Өзгеге кетті жастығым, өзгеріп, алшақ,

Соғыста өлген сарбаздай келмедің бірақ.

 

Күтумен өткен күнімді көп көрдің бе екен,

Атыңды көше әніне қосады күнде.

Аспанды жау қамады,

Абақтыға ұқсайды...

Біреу тонын жамады -

Бүтін болып шықса игі.

 

Тұралатып, жан алар

Тұман басты Ақсайды.

Жоқ іздеген балалар

Бірін бірі тапса игі.

 

Тағы мені таңдар мұң

Ашық күнді аңсайды.

Тұманытқан жандардың

Бақыттары жанса игі.

 

Ұқсап көше моншаға,

Белгісіздік құрсайды.

Мейлі, қандай болса да

Өмір кетпей тұрса игі.

 

Кеудемдегі сағатым

Қалған күнді өлшейді.

Бір сілкініп алатын

Ғажайып сәт келсе игі...

 

Бір сағыныш балалап,

Көктем исін көксейді.

Сай-саланы сағалап,

Бір жылы жел жетсе игі...

 

*        *        *

 

Қалыңдар жұқа жанымды құтырып, тепті,

Бәрін де көріп, білесің жанарың қалса.

Троллейбустар талайды түкіріп кетті,

Ішінде соның болмадың, амалым қанша...

 

Соңғы рет күлген көктемнің көздерін аңсап,

Соңынан қайтқан құстардың ермедім жылап.

Өзгеге кетті жастығым, өзгеріп, алшақ,

Соғыста өлген сарбаздай келмедің бірақ.

 

Күтумен өткен күнімді көп көрдің бе екен,

Атыңды көше әніне қосады күнде.

Тұманды түнде адасып, жоқ болдың ба екен?

Трамвай сенсіз салдырлап, босады мүлде.

 

Әлде сен мүлде басқасың, арманың бөтен,

Кеудемде бүгін ерекше сезілді бүлік.

Сен бар деп, бекер өзімді алдадым ба екен -

Шынайы өмір барына көзімді жұмып...

 

Жауабы әсем жастықтың желігі кетті,

Қалыңдар жұқа жанымды соғады күнде.

Өзіңе жетем деуменен өмірім өтті -

Барыңа сенген кездердің обалы кімге,

Әділет?!

 

*        *        *

 

Көзің жасын көл қылып,

Алжыдың, қаңтар, алжыдың!

Қыспағынан құтылмай

Жүрген жандай қаржының.

Көк темірге жол қылып,

Жүйкенің тозған қалдығын.

Орындап жүрміз жүгіріп,

Алланың берген жарлығын...

Кешегі кемсіз дүние

Ұлтарақтай тар бүгін.

Шимай-шатпақ сияқты

Шыр айналған әр күнім.

Тау басына жете алмай,

Әр төбеде қалды үнім.

Түсінуден қап барам

Тіршіліктің қалжыңын.

Аласартып барады

Арқамдағы тау-жүгім.

Аша алмаған жандаймын

Асылы көп сандығын.

Жағымпаздар жайлаған

Төңірегін жалдының -

Түсіне алмай барамын

Пендешілік даң-дұңын.

Қожайыны ас бермей

Қойған иттей қаңғыдым...

Тағы қандай сыйың бар,

Таңғажайып тағдырым?

Көктем едім бір кезде

Енді, міне, қарлымын

Қайда кеттің көрінбей,

Аспандағы хан-күнім?

Ашпаймысың көзіңді?!

Айтпаймысың сөзіңді?!

Алмайсың ба мойнынан

Арманымның дар жібін?

Сен көрінсең бір сәтке,

Кешірер ем барлығын...

...ақ қағазға айтқан соң

Қара түнде қалды мұң...

 

*        *        *

 

Қаншама рет кезіктің қарсы алдымнан,

Талай сені танымай кеткем өтіп.

Біреулерге өзіңсің ән салдырған,

Біреулерді өлердей өкпелетіп.

 

Еліктіріп, елестей жоқ боласың,

Күндей шыға келесің қайдан күліп?

Бір жоласаң, шүпірлеп көп қонасың,

Біреулердің бастарын айналдырып.

 

Бір жетесің күдерін үзбегенге,

Былығы көп жүректен жерінесің.

Таппай, тауым шағылып, іздегенде

Көздерінен ұлымның көрінесің.

Бақыт...

 

*        *        *

 

Жүріп келем көшемен жайдақ, тайғақ,

Секіртеді сезігім антұрғандай.

Қара қазан түбінде қайнап-қайнап,

Дүниенің қызығы сарқылғандай.

 

Жау іздеген жандарды түсінбедім,

Қата алмадым жолында қарыс-кектің.

Болғаннан соң шамалы күшімде мін,

Айдалаға бөлініп, алыс кеттім.

 

Жаным күйіп, батамын тағы нуға,

Жалғастырам амалсыз ақ әнімді.

Аллашыл боп, күнәдан арылуға

ұры сауап жинаған заманымды...

 

Ұялатын кім қалды арға қарап,

Қайтарардай жұртымның қайран бағын?!

Жүр мұсылман болғанын жарнамалап,

Қарынына қанша май байланғанын.

 

Көңілімнің жайлауы таз болғандай,

Шошынамын осылар түсіме енсе:

адамды алдап, жиғаны аз болғандай

алдайтұғын Алланы күші келсе.

 

Өмір деген оларға тұйық көше,

Солар - құдай жазалап, шын ататын.

Біреу егер өзінен биіктесе,

Табанына мұз қойып, құлататын.

 

Жұмырына жұқ болмас жұтса бәрін,

Көріп, біліп, еңбегін бағалар кім  -

тізгін ұстап, тіріге ұқсағанын

бесігінен безінген балалардың...

 

Көшелердің кеудесін темір құрсап,

Көрерімді көрмекке жүріп келем.

Тоқтағандай болды да өмір бір сәт,

Қайта кетті басталып үмітпенен...

 

*        *        *

 

Нұр-жауынның толастамай легі,

Шу қалада қандай қызық адасу!

Қараңғыда жарық төгер реңі

Қандай қызық телефонмен жарасу!

 

Жолыққандай қыс ішінен бір көктем,

Қараңғыда қағаз бенен қаламсыз,

Қандай қызық телефонға сыр төккен

Ағыл-тегіл, алаңсыз...

 

Аспан түстес алақандай тақтаға

Әппақ жолдар тізіледі табанда.

Рақмет, жыр жазуға шақ қана

Телефонды ойлап тапқан адамға!

 

Құлан-таза жазылғандай қотырдан,

Оған бақыт әкелгендей бұл ай сәл.

Телефонға өлең жазып отырған

Біреу көрсең, хал-жағдайын сұрай сал...

 

*       *        *

 

Жүз рет құлап, жүз рет тұрдым,

Құлармын талай әлі мен.

Нан үшін талмай қызмет қылдым

Бала-шағаның қамымен.

 

Ұнамай ешбір жиын да маған,

Жақсымен келем жарасып.

Жүрсем де қара құйыннан аман

Өлеңнен қалдым адасып...

 

Көп болды мініп, жеке кетпедім

Желден де жүйрік, боз атын.

Білдірмей күннің бекер өткенін,

Қиналсам, қолын созатын.

 

Көп болды оны ерттемегелі,

Кетпегелі айға мен ұшып.

Бермейтін еді дертке де желі,

Тірліктің уын бөлісіп.

 

Көмкерер едім Айды да гүл боп,

Өзіме берсе ерікті.

Жақсы көрмесең, қайғы да, мұң жоқ -

Елестетесің өлікті.

 

Білмеймін қандай сый тастайтынын,

Туады мендей тағы өрен.

Өмірдің өзі - ұйқаспайтұғын,

Ақыры жұмбақ ақ өлең...

 

*        *        *

 

Қар жауып тұр құйылып, түйдектетіп,

Ағындатып, қалықтап, билеп кетіп.

Қар жауып тұр,

Қайнаған тіршіліктен

Қайта-қайта көзімді сүйреп кетіп...

 

Жақындаса жауратар жанын ашып,

Қар жауып тұр жарысып, жамырасып.

Ағаш қана серейіп, селт етпейді,

Көкірегі көктемге әлі ғашық.

 

Қар жауып тұр бұрқырап, бұраңдасып,

Қара жерге лап қойып, ұрандасып.

Көшедегі көліктер шыңғырады

Абайсызда алғандай жылан басып.

 

Қар жауып тұр қараны бүркемелеп,

Ұшып келе жатқандай мың көбелек.

Қар астында бәйшешек гүлін ашса,

Кетер ме екен кеміріп бір кемелек...

 

Төтелетіп, төменге жол алғандай

Қар жауып тұр.

Ерісе, обал қандай...

Арманымның адасқан шағаласы

Отанына сағынып оралғандай.

 

Қар жауып тұр қанатын желбіретіп,

Еркелетіп көңілді, елжіретіп.

Көз алдымнан осы бір әппақ әлем

Қалмаса екен, шіркін-ай, енді кетіп...

 

*        *        *

 

Қанатым қайта қағылып -

Шарпыған шетін от талай.

Алланың нұрын жамылып,

Барамын ұшып, тоқтамай.

 

Сүймей-ақ астың майлысын,

Кимей-ақ қымбат, түрлі ішік,

Көтеріп гүлдің қайғысын,

Барамын бумен бірге ұшып...

 

*        *        *

 

Өкпелеме бұл өмірдің азына,

бұрылып кеп,

Қыс ішінде қырық шаршы жазыма

жылынып кет...

Бұрылып кет.

Өліп қалсаң, қайтадан тіріліп кет.

Бал қосып, шай ішеміз.

 

Өкпелеме бұл өмірдің қысына,

қысылып кеп,

Ұятсыздар әлемінің исінен

ұшынып кеп,

Енді қайта тоңбастай ысынып кет.

Бал қосып, шай ішеміз.

 

Қыс ішінде қырық шаршы жазыма

сен келіп кет.

Мейлі, мені жылуға кенде ғып кет.

Емделіп кет,

Аш көңілге аямай жем беріп кет.

Бал қосып шай ішеміз.

 

Өкпелеме жер жаурап, терек тоңса,

Жазыма бір келіп кет,

Керек болса.

Өкпелесең өкпеле маған ғана -

себеп болса...

Бал қосып, шай ішеміз...

 

*       *        *

 

Қосылса дағы мың бояу,

Қара түс   түгел жеңеді.

Көңілге түссе шын қаяу,

Басқаның бәрі өледі.

 

Қалмайды қызыл, жасыл да,

Қара түс бәрін қырады.

Ақыры қара шашыңда

Ақ қана билік құрады.

 

Бере ме шайтан тілегін,

Қараның күші  орасан.

Қып-қызыл сенің жүрегің

Қарайып кетер жоласаң.

 

Жемісі күннің - мың бояу

Қарадан қашып келеді.

Түнектен шыққан түнгі ояу,

Көзіңнің бар ма көмегі?

 

Тосады бәрін ерінбей,

Қанаты жанның талғанда.

Күн дағы қалар көрінбей

Қара бұлт қамап алғанда.

 

Көнбейді тұсау, ноқтаға,

Өңдінің бәрі өрістей.

Көгілдір аспан тек қана

Келеді әлі беріспей.

 

Таба алмай ешкім әлі емін,

Қайнайды   қара басынып.

Жанымның әппақ әлемін

Келемін  содан жасырып.

 

*        *        *

 

Тереземнің ағарып ар жағы әлі

Бүгін тағы түсімде қар жауады...

 

Қармен бірге қалықтап, ұшып жүрем,

Ұшып жүріп, көп жайды түсіндірем.

 

Терезелер жанымды ұғар ма екен...

Шынымды айтсам, шытынап, сынар ма екен?!

 

Арындаған ауыздай сандырақтап,

Ән салсам ба ең биік тауды мақтап...

 

 

Қармен бірге мен дағы қонар ма екем,

Қара жерде қалтырап, тоңар ма екем...

 

Табандарға көрініп ақ қар бөтен,

Қаршылдатып, қағынып, таптар ма екен?!

 

... Тереземнің қап-қара ар жағы әлі -

Бәлкім бүгін түсімде қар жауады...

 

 

*        *        *

 

Асылдан қалған сарқындай,

Құмар боп қара құлыпқа,

Батпаққа тамған алтындай

Күн батып кетті бұлтқа.

 

Көруден жерді қажалған

Көздерін жұмып, жұбанып.

Қалыңнан қашып сазы алуан,

Қайтадан жатыр құралып...

 

Демалыс алды күн бүгін

Айласын елден асырып.

Айтылмай кетер шындығын

Алысқа жатыр жасырып...

 

 

*        *        *

 

 

Жығылды көзім -

нұр күткен,

Соқпағым мынау -

ілбіткен...

Құлады басым құлазыған кеудеме

тірліктен.

 

Суындым -

қаңтардың қара тасындай,

Күлкім -

сараңның құйған асындай.

Үзілді адасқан ойларым

құлдың  құнсыз басындай.

 

Білдім

тірліктің түпсіз қуысын,

Күлдім

күлмеңдегенге күні үшін.

Тұрмын

Тұрақсыз құмның үстінде,

Әй, құрысын...

 

Қалдым

шашудай жерде шашырап.

Өмір -

тастан да гөрі тасырақ...

Ырсылда пайда қуалап,

Бәрің бір қулық асырап...

 

 

*        *        *

 

Жапырағың жайқалып,

шақырып ең, Алматы,

Ақындарға таусылмас тақырып ең, Алматы.

Арығыңда қалтылдап ағып бара жататын

Ат басындай алмаңнан татырып ең, Алматы...

 

Таза-ақ едің, Алматы,

Ғажап едің, Алматы!

 

Жасыл бағы жанымды көрікті еткен Алматы,

Тумаса да туғандай болып кеткен Алматы.

Сары күзге малынып,

сағынудан жалығып,

күндерімнің куәсі - өліп кеткен, Алматы.

 

Таза-ақ едім, Алматы,

Ғажап едім, Алматы!

 

Тасқа шаншып қоя алсаң, таяқ өнер Алматы,

Қыр қазағы қызығып, сая көрер Алматы.

Қарт Алатау қабағын жадыратып жатсын деп,

Жасаған да қалмаған аяп өнер Алматы.

 

Балаң едің, Алматы,

Дарам едің, Алматы.

 

Көктем келсе, көрінбей, гүлге айналған  Алматы,

Төбесінен кете алмай, күн байланған Алматы.

Сен едің ғой ертегім  шынға айналған,  Алматы....

Өмірімнен аумайсың  мұңға айналған, Алматы.

 

Балаң едім, Алматы,

Дараң едім, Алматы...

 

 

Бір едің ғой, Алматы,

Жыр едің ғой, Алматы.

Ертегінің соңындай  тірі едің ғой, Алматы...

 

*        *        *

 

Келші, көктем-сіңілім,

Қайда кеттің қыдырып -

желп-желп етіп тұлымың,

бұлақ болып жүгіріп?!

 

Қоңыраудай сыңғырлап, күліп жүр ме екенсің?

Келеріңді бір күні біліп жүр ме екенсің?

 

Бақытыңмен, бауырым,

қай жақтарды жылыттың?

Гүлдің жинап тәуірін,

Бізді қалай ұмыттың?

 

Басқа жердің бағына ұнап жүр ме екенсің?

Сар далаңды сағынып, жылап жүр ме екенсің?

 

Тоңдым, құлдай торығып,

Барлығыңды білдірші.

Түсімде бір жолығып,

Аязымды сындыршы.

 

Көшелердің бойында шұбап өнер ме екенсің?

Ала қардың астынан шыға келер ме екенсің...

 

Келші, көктем, құспенен,

Бір-ақ күнде білдірмей.

Қоштасуға қыспенен

Қалайын мен үлгірмей.

 

... Осы биыл сен әлде кешігер ме екенсің?

Келе ғой деп шақырсам, есінер ме екенсің...

 

 

*        *        *

 

Сен мені ая.

Сені мен...

Аяймын  сені,

бері қара!

Тағдырдың тасыр желімен

барарымыз - жер ғана...

 

Арман-ай...

 

Айналдым күнді.

Ай алыс...

Жүрегім еттей тартылған.

Көзімнен кетпей аяныш,

Қараймын жерге шарқ ұрған.

 

Арман-ай...

 

Аяныштың дертімен

айналып барам өлеңге.

Дүние барлық көркімен

шұрқырайды төменде.

 

Арман-ай...

 

Көзім кетсе ілініп,

Қалар ма екем тағы әнсіз.

Бір бұтаға тығылып,

Қонар ма екем алаңсыз.

 

Арман-ай...

 

Көңілімнің жайы алуан,

Ая мені, құлақ түр.

Аспан анау - аялған

Үнсіз іштей жылап тұр...

 

Арман-ай...

Қанатымның талғаны-ай...

 

*        *        *

 

Мен білмейтін адамдар:

көшелерде,

үйлерде,

Жаназада, жарыста,

емханада, билерде.

 

Мен білмейтін адамдар

қуанады, күледі,

Мен білмейтін өмірін өздерінше сүреді.

 

Мен білмейтін адамдар

(мен де соның біреуі)

Өзге түгіл өзін де түсіне алмай жүреді...

 

Қаламымен жазылған құдіреттің көктегі,

Мен білмейтін адамдар - жұмбақ кітап беттері.

 

Мен білмейтін адамдар -

көрінбейтін ұшқаны,

тас үйлердің ерекше тағдыры бар құстары.

 

... тереземді ұратын тамшылардың тырсылы -

Мен білмейтін адамдар жүрегінің дүрсілі...

 

*        *        *

 

Қалада мынау қарғалы

Күлген де болам наз айтып,

Көңілім кімнен қалмады,

Көзімнің нұрын азайтып.

 

Қанатың қайда қырқылған,

Көңілдің көркем нәзігі?

Адасып қалған жұртыңнан

Жанымның бітті азығы...

 

Қалада мынау қарғалы

Жүзеді жүрек әлі өңді.

Көруден көзім талмады,

Сенеміз кімге, ал, енді?..

 

*        *        *

 

Қаланың қара сөздерін

Қараша ұғар күркілдек.

Көк түннің қызыл көздері

Жұмылып жатыр біртіндеп.

 

Көк түннің көне суығы

Тамаққа сонда тас кептер.

Жанымның жалғыз жуығы

Сен қайда жүрсің, аш кептер?

 

Қашық та емес жол да аса,

Сен қайда жүрсің ұмытып?

Жегізер дәнім болмаса,

Жібермес пе едім жылытып.

 

Көк түндей суық кейде есің,

Мені де қойдың қатырып.

Көңілдің жыртық жейдесін

Жамай бер енді аһ ұрып...

 

***

Азаттық!

 

Қаншама ағаш егілді екен сен үшін,

Қаншама дән себілді екен сен үшін.

Қаншама ақын қара жерге тірідей

Көмілді екен сен үшін...

 

Қанша қылыш сермелді екен сен үшін,

Қанша батыр жерленді екен сен үшін.

Қара жауын, қара тастың  сызында

Тергелді екен сен үшін...

 

 

Қаншама ұлды тор алды екен сен үшін,

Арылмайтын сор алды екен сен үшін.

Қанша бұрым білегіне жауыздың

Оралды екен сен үшін..

 

Қаншама жан сөгілді екен сен үшін,

Қаншама қан төгілді екен сен үшін.

Мөлдіреген көк аспанды ту еткен

Менің алтын жеңісім!

 

Сенің атың - жаздың жайлы желінде,

Тыныштықта балқыған жер демінде.

Алма ағашы сияқтанып гүлдейсің

Атыңды айтып, күбірлеген ерінде.

 

Өлеңдесің қаламымнан құлаған,

Өзімдесің - түсінбейтін бір адам.

Үніндесің шырылдаған сәбидің

Қол-аяғын босатуды сұраған.

 

 

Сен - күнімсің, жарып шыққан бұлтты,

Сен үнімсің бұзған қара құлыпты.

Биіктікке құмары бір қанбаған -

Сен - бағымсың, қыран болып самғаған.

 

Ұлы армансың, алты алашты тербеген,

Ұлы айқайсың, көкіректі кернеген.

Жебеушісі - желді сүйген жанымның,

Сен - шуақсың, өлтірсе де өлмеген,

Азаттық!

 

 

 

***

 

Алатаудың басында қысы-жазы қар жатыр,

Қарға айналған жасымда төгілмеген зар жатыр.

Арманына жете алмай, шөгіп қалған нар жатыр,

Қараюды білмейтін қасіретті  ар жатыр.

 

Алатаудың басында атар-атпас таң жатыр,

Қызылкүрең қан жатыр... ең ақырғы хан жатыр...

Бақ іздеген бабамның басын шауып алмаққа

Бар ақылын жұмсаған дұшпандардан шаң жатыр.

 

Алашымның басынан бір кетпеген мұң жатыр,

Сол мұңымды жасырып, жарбаңдаған түн жатыр.

Алатаудың басында биіктікке шақырып,

Еміс-еміс естілген құдіретті үн жатыр.

 

Биіктей бер, құмдай боп, ұсақталмай, ұлы елім!

Сенен басқа жоқ менің дүниеде тірегім...

Аңсағаным - Азаттық, күндей болып реңің,

Шеш көңілдің шідерін!

(Жалғасы бар)

Abai.kz