Бұл Үстірттің үстінде талай бәйге болып, дүлділдердің дүбірі толас таппаған. Соның ішінде аламан бәйгеде арғымақтары өзгеге байрақ бермеген арда жұртты сескендірген Шеркеш Баба деген кісінің Құлагері бір бөлек хикая.

Әлқисса, малға жарлы болса да жүрегінің оты бар, аламан бәйге дегенде ішер асын ұмытар қазаққа тән дерті бар, жүз жылқыға татитын жалғыз жүйрік аты бар Шеркеш Баба Үстірттің үстіне көшіп келді.

-Бұл Адай бәйгеге жүз қой, он қара, бір алтын тігеді. Соны алғанда жарлы боламын ба?

Жүйрік аты мен өзінің атбегілік өнеріне сеніп, бес қанат қараша үйімен сыбай қонған оны адай ауылдары бөтенсіремей қарсы алып, еруліктерін беріп жатты. Күнде бір үйден бағланның басын мүжігеннен басқа уақытта, Баба Құлагерін баптаған. Әне- міне дегенше жүйріктің аяқ алысы сынға түсер күн де келіп жетті. Бәйімбет ауылы ас берді. Бәйімбет Бөлей де белгілі атбегі. Осы жолы ары бір ағайын оның Орбас атты жүйрігінен дәмелі. Бәйгені ошақ басында қалдырмақ. Сол үшін біраздан бері Орбасты балапандай баптаулы.

Айтулы мерекенің нағыз қызған кезі. Ел- жұрт ентелей күткен бәйгеде аттардың алды болып Шеркеш Бабаның Құлагері, одан соң Орбас көрінді. Қарақшыға таяғанда тартушылар Құлагерден Орбастың шылбырын оздырып, бас бәйгені бермейтінін білдірді. Жиналған жұртты әрі –сәрі еткен бұл дау аттарды қайта жарыстырғанда шешілетін болып, пәтуа жасалды.

Бұл Үстірттің үстінде талай бәйге болып, дүлділдердің дүбірі толас таппаған. Соның ішінде аламан бәйгеде арғымақтары өзгеге байрақ бермеген арда жұртты сескендірген Шеркеш Баба деген кісінің Құлагері бір бөлек хикая.

Әлқисса, малға жарлы болса да жүрегінің оты бар, аламан бәйге дегенде ішер асын ұмытар қазаққа тән дерті бар, жүз жылқыға татитын жалғыз жүйрік аты бар Шеркеш Баба Үстірттің үстіне көшіп келді.

-Бұл Адай бәйгеге жүз қой, он қара, бір алтын тігеді. Соны алғанда жарлы боламын ба?

Жүйрік аты мен өзінің атбегілік өнеріне сеніп, бес қанат қараша үйімен сыбай қонған оны адай ауылдары бөтенсіремей қарсы алып, еруліктерін беріп жатты. Күнде бір үйден бағланның басын мүжігеннен басқа уақытта, Баба Құлагерін баптаған. Әне- міне дегенше жүйріктің аяқ алысы сынға түсер күн де келіп жетті. Бәйімбет ауылы ас берді. Бәйімбет Бөлей де белгілі атбегі. Осы жолы ары бір ағайын оның Орбас атты жүйрігінен дәмелі. Бәйгені ошақ басында қалдырмақ. Сол үшін біраздан бері Орбасты балапандай баптаулы.

Айтулы мерекенің нағыз қызған кезі. Ел- жұрт ентелей күткен бәйгеде аттардың алды болып Шеркеш Бабаның Құлагері, одан соң Орбас көрінді. Қарақшыға таяғанда тартушылар Құлагерден Орбастың шылбырын оздырып, бас бәйгені бермейтінін білдірді. Жиналған жұртты әрі –сәрі еткен бұл дау аттарды қайта жарыстырғанда шешілетін болып, пәтуа жасалды.

-Қане, шеркеш, бас бәйгеден дәмең болса атыңды қайта қос!

Қойдың жұмыршағына сабын езіп көрсетіп тұрып, ауылдың тентек жігіттері осылай сес көрсетті.

Хас жүйрігінің амандығын ойлаған Баба амалсыз бірдің соңына келіспеске шарасы қалмады. Қойдың жұмыршағына езілген сабын бәйге аттың қолтығына жағылса, ол қайта келеге келмейді дей бер. Тентек пен теліден бәрі шығар. Бәлесінен аулақ. Бәйгенің бас аяғы бұл емес. Құлагер аман болса талай қылқұйрықтыны шаң қаптырып, талай атсейісті тәубасына түсірер, әлі. Есесін жіберіп алған Шеркеш Баба өзін осылайша жұбатқан.

Жоғары адай жер аяғы кеңігесін жылдағы әдетінше жаз жайлауы Жем, Сағыздың бойына көшті. «Топырақ шашты-Наршөккенде» атақты Тіней Жұбанбайдың ағасы Қалниязға ас берілетін болып сауын айтылды. Бұл жиынға Баба жаңадан тіккен алтықанат үйімен Құлагерімен барды. Текеге дейін атағы кеткен Тіней ауылының бұл асына ат жетер жердің бәрінен небір атсейістер баптаған жүйріктерін әкеліпті. Солардың бәрінің көңілін күпті қылған Шеркештің Құлагері. Бұл жолы ерен жүйрік бас бәйгені алмай қоймасы хақ. Адай атбегілері ақылдаса келіп, көздерінің сұғы бар, тілдері өткір екі адамды жүйрікті көріп келуге жұмсады. Олар Келімберді жағынан Олжашы Назар, Құдайкеден Тіней Мүсір еді. Қос сыншыны Шеркеш Баба жақтырмай қабылдады. Құла атты ақ жабумен тұмшалап алты қанат үйге кіргізіп қойыпты. Атбегі адайлар қымтаулы тұрған жүйріктің бар болғаны төрт тұяғын көріп, кері қайтты.

-Жүйріктің жайы қалай екен? Көрдіңдер ме?

-Төрт тұяғынан басқа еш жерін көре алмадық. Жануардың тұяқ бітісі зергер соққан алтын айшықтан да бетер екен, жерді баспай, ұшуға жаралғандай. Жылқы біткенге бәйге бермеймін деп тұр...

Олжашы Назар да, Тіней Мүсір де бір-бірін қоштап осылай десті.

Ертесіне бәйгеге қосылатын аттар алысқа айдалды. Алайда бұл жүйріктердің санатында Бабаның Құлагері жоқ еді.Қайран жүйріктің төрт тұяғы қорғасындай балқып кеткен. Бәйге аттарына қосуға келмей, алты қанат ақ боз үйден аттап басып шыға алмай қалды. Шеркеш Баба кірпік қақпай күзетіп, пәле-жаладан канша қорғап бақса да, жүйрік аттың төрт тұяғы аяқ астынан кеселге тап болыпты. Дүбірге елеңдеп, дегбірі таусыла ұмтылғанымен тұра алмай тұралап қалған қайран дүлдүлді арбаға тиеп, тағдырына лағнет айтып Баба ауылына қайтып келе жатты.

Адайлар бұл жүйрікке Ақан серінің Құлагеріне қастық қылған Батыраш құсап балта сілтемеген, ерен дүлділге найзадан да өткір көздің сұғы тиіп, қылыштан да кескір тіл тиген еді. Айналасын асып туған асылдығымен сескендіріп тастаған бұл жүйрікті тінейлер жағы «біз аттық», олжашылар жағы «біз аттық» деп біразға дейін әңгімеге арқау болды. Бір жаманы сол дау әлі күнге ұмытылмай жалғасып келеді.

Эпилог орнына

Кейуана Күйкеннің көкірегінде жатқан телегей теңіз сырдың бір мысқалы осындай. Шым-шымдап тартып көріп, түйсіне білсең бір сәт таңдайың бал татығандай, тіршіліктің таңғажайыптарына таң тамаша қаласың. Бір сәт көкейіңе мұң толып, көзіңе жас аларсың. Маңғаз жатқан маң даладан, мәрт мінезді бабалардың басқан ізін қарайсың. Пірлік пенен пенделіктің жер мен көктей арасын, сол іздерден табасың...

Бұл Үстірттің баяны көп жазатын.

Айнахан Есет