Қытай мен Қазақстан Ресейді толығымен айналып өтетін Еуропаға жаңа теміржол бағытын іске қосты. Бұл соғыс пен санкциялардың Ресейді сенімсіз серіктеске айналдырғанының тағы бір дәлелі. Қытай мен Қазақстан жүктерді Ресейді айналып өтіп Еуропаға жеткізуге мүмкіндік беретін жаңа теміржол бағытын іске қосты, деп хабарлады сейсенбіде «Қазақстан темір жолы» баспасөз қызметі.

Бұл Мәскеудің транзиттік салмағына ауыр соққы, өйткені бұрын негізгі логистикалық артерия Ресей аумағы арқылы өтіп, табыс пен саяси ықпалды қамтамасыз ететін. Қазір Қытай Ресейге тәуелді болғысы келмейтінін ашық көрсетуде, ал Ресейдің ресми серіктесі болып табылатын Қазақстан Мәскеудің қатысуынсыз жаңа көлік дәлізін ашу арқылы шын мәнінде Пекинмен бірге ойнады.

Алғашқы пойыз Қытайдың Чэнду қаласынан Қазақстан, Түркіменстан, Иран және Түркия арқылы Польшаның Лодзь қаласына жол тартты. Болжалды жол жүру уақыты 40 күн, бұл маршрутты ресейлік транзитке нақты балама етеді. Жоба China Railway Container Transport (CRCT) компаниясымен бірлесіп жүзеге асырылды.

Бұл Ресейге тиген жалғыз соққы емес. Қытай Ресейді логистикалық тізбектерден толығымен алып тастауға мүмкіндік беретін тағы екі бағытты белсенді дамытуда. Транскаспий халықаралық көлік жолы (ТИР) – Қазақстан, Каспий теңізі, Әзірбайжан және Грузия арқылы. Қырғызстан мен Өзбекстан арқылы өтетін теміржол – одан кейін жүк Каспий теңізі мен Түркия арқылы Еуропалық Одаққа өтеді. Бұл Ресейдің логистикада сенімсіз ғана емес, қажетсіз серіктеске айналып бара жатқанын білдіреді.

Jamestown Foundation қорының сарапшылары: «Ресей арқылы өтетін жол қауіпті» деп санайды. Украинадағы соғыс, санкциялар мен тұрақсыздыққа байланысты Ресей арқылы өтетін логистика кез келген уақытта бөгеліп қалуы мүмкін, Қытай үшін Еуропа мен Парсы шығанағына тұрақты бағыттардың болуы маңызды. Орталық Азиядағы Due Diligence  сарапшысы Әлішер Ильхамов: «Мәскеу болып жатқан жағдайға риза емес, бірақ ол ештеңе істей алмайды», - дейді. Ол Қытаймен қарым-қатынасты бұзбау үшін Ресей бұл жобаны сынай да алмайтынын атап көрсетеді.

Ресей маңызды транзиттік кірістерін жоғалтады: Ресей арқылы өткен Қытай жүк ағыны жаңа бағыттарға ауыстырылуда. Мәскеу бұдан былай Азия мен Еуропа арасындағы логистиканы бақылауда ұстамайды, бұл саяси қысым рычагы қазір Қазақстан, Қытай және Түркияның қолында.

Ресейдің ресми одақтастары өздерінің нақты ұстанымдарын көрсетеді: олар қолдаудың орнына Ресейдің жаһандық саудадан тыс қалдыратын балама жолдарды әзірлеуде. Ресей ақыры изгой - мемлекетке айналып барады және оның серіктестері Кремльге «арқасынан пышақ» болса да, оны айналып өту жолдарын іздейді.

Керімсал Жұбатқанов,

тарих ғылымдарының кандидаты, С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университетінің доценті

Abai.kz