Соңғы онжылдықтарда Ресей түрлі қақтығыстарға белсене араласып, халықаралық қауымдастықтың алаңдаушылығын тудырды. Кейбір сарапшылар Ресейдің күйреуі сыртқы агрессияның төмендеуіне әкеліп, бүкіл әлем үшін пайда болуы мүмкін деп санайды. Дегенмен, Америка Құрама Штаттарында ықтимал тұрақсыздық пен ядролық қарудың таралуына байланысты мұндай сценарийге қатысты алаңдаушылық бар.

АҚШ Ресейдің күйреуінен қорқады

Америкалық сарапшылар Ресейдің күйреуі – ядролық қарудың бақылаусыз таралуына және жаһандық тұрақсыздыққа әкелуі мүмкін деп алаңдайды. Профессор Марлен Ларуэльдің айтуынша, ұлы державаның күйреуі – азаматтық соғыстарды тудыруы мүмкін. Онда жаңа құрылымдар шекаралар мен экономикалық активтер үшін күреседі, ал элиталар мен барлау агенттіктері сепаратизм әрекеттерін басады. Бұған қоса, АҚШ президенті әкімшілігінде мұндай елдегі тұрақсыздықтың мұнай мен газ жеткізілімі мен азық-түлік қауіпсіздігіне әсер ететін жаһандық салдары болуы мүмкін екенін ескере отырып, Ресейдегі тұрақтылыққа қатысты сұрақтар талқыланған.

Батыс сарапшылары Ресей туралы не дейді?

Ресей басшылығы Батыста белгілі бір түсінік қалыптастыруға күш салуда. Ресейлік оппозициялық журналист Игорь Яковенконың айтуынша, Ресей батыстық сарапшылар мен саясаткерлерді ішінара сатып алуда. Сондай-ақ Путиннің ықпал ету агенттері батыс сарапшыларын – Валдай клубына шақыру арқылы ықпал етуде.

Ресейдің ыдырауының ықтимал салдары

Ресейдің ыдырауы идеясын жақтаушылар – бұл сыртқы агрессия деңгейін төмендетуі және КСРО ыдырағаннан кейін болған жаңа мемлекеттердегі еркіндік деңгейін арттыруы мүмкін деп санайды. Дегенмен, бұл сценарийдің қарсыластары халықаралық қауіпсіздікке, соның ішінде азаматтық соғыстар мен экономикалық тұрақсыздыққа әкелетін апатты салдары туралы ескертеді.

Ресейдің күйреуі – сарапшылар арасында әртүрлі пікірлер тудыратын күрделі және көп қырлы тақырып. Бір жағынан, агрессияның азаюына және еркіндіктің артуына үміт бар. Екінші жағынан, жаһандық тұрақсыздық пен ядролық қарудың таралуына қатысты алаңдаушылық бар. Бұл мәселеге әлеуетті пайда мен тәуекелді ескере отырып, теңгерімді және ойластырылған көзқарас қажет.

Сурет: Google іздеу жүйесінен алынды.

Оның үстіне Ресейдің өзінде елді күйреуге апарып соқтыратын тар ойлы билеуші ​​басқарып отыр деп санайтын наразы топ барған сайын ұлғайып барады.  Осыған байланысты Ресейдің Татарстан, Дағыстан, Саха (Якутия), Башқұртстан және басқалар ұлттық республикаларындағы аймақтық элиталар орталықпен, атап айтқанда Мәскеумен қарым-қатынастарын қайта қарастырғысы келеді.

Профессор Липсиц жақында Мәскеудің шығысқа қарай негізгі көлік бағыттарын жабуымен, Ресейдің өзінде көптеген ұлттық республикалар Қазақстан мен Каспий теңізі арқылы өтетін балама жолдарға назар аудара бастады. Бұл аймақтағы экономикалық байланыстарды нығайтуға және азиялық нарықтардың ықпалын арттыруға көмектеседі.  Бұл, әсіресе, Ресей құрамындағы түркі республикалары мен басқа да ұлттық құрылымдардың Қазақстан және Әзербайжанмен тарихи-мәдени байланыстарына назар аудара бастаған уақытта жүзеге асырылуда. Жергілікті элита барған сайын өздерінің ықпалы мен ресурстарын Мәскеуге бермей, қалай сақтап қалу туралы ойлануда.

Бұл тек экономикалық ғана емес, сонымен қатар Ресей Федерациясының ұлттық республикалары өздерінің ресурстарын бақылауға және тәуелсіздікке ұмтылатын саяси үрдістерді көрсетеді. Ұлттық республикалардағы жергілікті элита Мәскеудің әскери қимылдарға жіберіп жатқан қаражатының тиімсіз жұмсалып жатқанын түсінеді.

Сонымен бірге олар инфрақұрылым мен сауданы қоса алғанда, түрлі салаларда инвестиция мен ынтымақтастықты ұсынатын Қытай тарапынан қызығушылықтың артып отырғанын көріп отыр. Бұл аймақтық элиталарды дамудың жаңа жолдарын іздеуге ынталандырады, және олардың ресурстарын сақтауға және көбейтуге, сондай-ақ өз халықтарының ұзақ мерзімді әл-ауқатын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Керімсал Жұбатқанов,

тарих ғылымдарының кандидаты, С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық зерттеу университетінің доценті

Abai.kz