Материал Coral Club компаниясының wellness-эксперті, нутрициолог-дәрігер Катира Жанпейісовамен болған сұхбат негізінде дайындалды. 

Қазақ даласының аптап ыстық жазы кезінде бабаларымыз денсаулық пен сергектікті дұрыс ішілетін сусындармен сақтаудың сырын білген. Қымыз, шұбат, айран, жарма-шалап, шөп тұнбалары — бұл дәстүрлі сусындар тек шөлді басып қана қоймай, ағзаны күшейтіп, күн ыстығында әлсіздікке жол бермейтін.

Бүгінде, тәтті газды сусындар мен энергетикалар дәуірінде, осы ұмыт қалған дәстүрлі рецепттерге қайта оралу — уақыт талабы. Олар әлі де өзектілігін жоғалтқан жоқ.

Қазақ жазында қандай сусындар ішкен?

Катира Жанпейісованың айтуынша, қазақ даласында ғасырлар бойы шілденің шіліңгір ыстығында адамдар келесі табиғи әрі пайдалы сусындарды тұтынған:

• Қымыз – ашытылған бие сүті;
• Шұбат – ашытылған түйе сүті;
• Айран – сұйытылған қатық немесе айран (қазіргі кефирге ұқсас);
• Жарма-шалап – айранға су мен тұз қосылған салқын сусын;
• Құрғақ жеміс-жидектерден қайнатылған компоттар – мейіз, өрік, алма және тағы басқа кептірілген жемістерден;
• Шөп тұнбалары – әсіресе таңқурай (чабрец), жалбыз (мята), итмұрын (шиповник) сияқты шипалы өсімдіктерден дайындалған.

Бұл сусындар тек шөлді басып қоймай, ағзаның ішкі тепе-теңдігін сақтауға, иммунитетті нығайтуға және ыстыққа бейімделуге көмектескен.

Бұл сусындардың ағзаға қандай пайдасы бар?

Ашытылған дәстүрлі сусындар – табиғи пробиотиктердің көзі. Олар асқазан-ішек жолының саулығын қолдайды, B тобы дәрумендерінің синтезіне ықпал етеді, зат алмасуды жақсартады және физикалық жүктемеден кейін ағзаның қалпына келуін тездетеді.

Бұдан бөлек, мұндай сусындар аптап ыстықта ағзаның сұйықтық пен электролит тепе-теңдігін табиғи жолмен қалпына келтіруге көмектеседі. Қымыз бен шұбаттың құрамында жеңіл бактерияға қарсы әсері бар биоактивті заттар кездеседі, бұл оларды денсаулық үшін тіпті де пайдалы етеді.

Су-тұз теңгеріміне әсері

Ашытылған сусындардың құрамындағы натрий, калий, кальций және магний сынды маңызды минералдардың арқасында олар ағзаның су-тұз балансын сақтауға көмектескен. Бұл әсіресе жазда — ағза тер арқылы көп мөлшерде электролиттерді жоғалтатын кезде — ерекше маңызды. Дәстүрлі сусындар табиғи жолмен осы жоғалтуды өтеп, дененің тұрақты жұмыс істеуіне жағдай жасаған.

Неліктен құрамында табиғи пробиотиктері бар сусындарды таңдаған жөн?

Жаз мезгілінде асқазан-ішек жолы әлсіз әрі сезімтал күйге түседі — бұған себеп жиі жеңіл-желпі тамақтану, тамақ режимінің өзгеруі және жалпы ыстықтың ағзаға түсіретін стрессі.

Табиғи пробиотиктер бұл жағдайда:

• иммунитетті нығайтады;
• асқорытуды жақсартады;
• ішек микрофлорасының балансын қалпына келтіреді;
• дәрумендердің, әсіресе B тобының синтезін қолдайды.

  Осының барлығы ыстық пен ішкі жүктемеге төтеп беру үшін ағзаға ерекше маңызды.

Жаздың ыстығында ас қорытуға не көмектеседі?

Ас қорыту жүйесіне ең жақсы әсер ететін ашытылған сусындар:

• қымыз
• шұбат
• айран
• жарма-шалап
• тірі ашытқы мәдениеттері бар үй кефирі

Бұл сусындар ас қорыту процесін белсендіреді, ішек микрофлорасын қолдайды, және зат алмасуды қалыпқа келтіруге көмектеседі.

Олардың газды сусындардан қандай артықшылықтары бар?

• Құрамында қант пен консерванттар жоқ;
• Микрофлораны бұзбай, керісінше қолдайды;
• Табиғи ферменттерге бай;

  Шын мәнінде шөлді қандырады, ал тәтті газдалған сусындар тек шөлді күшейтіп, зат алмасуға кері әсер етеді.

Бүгінде мұндай дәстүрлі рецепттер өзекті ме?

«Әрине, өзекті», — дейді Катира Жанпейісова. — «Бұл – табиғи функционалды сусындар. Қазіргі таңда қант, фастфуд пен өңделген өнімдердің көбейген кезеңінде мұндай табиғи өнімдер денсаулықты қолдау үшін ерекше қажет».

Бабаларымыз қандай шөптік сусындарды тұтынған?

• Итмұрын тұнбасы — табиғи С дәрумені көзі
• Жалбыз бен таңқурай (чабрец) — жүйке жүйесіне тыныштандыратын әсер береді
• Құрғақ жеміс-жидек компоттары (қызыл қарақат, өрік, мейіз) — антиоксиданттарға бай
• Тәтті мия (солодка) мен одуванчик тамырының қайнатпасы — жеңіл табиғи детокс әсері бар

Дәстүр мен заманауи тамақтануды қалай үйлестіруге болады?

• Күнделікті рационға ашытылған сусындарды енгізу
• Газдалған сусындарды — табиғи қайнатпалар мен шайлармен алмастыру
• Су ішуді ұмытпау (мысалы, Coral Mine қосылған су)
• Тамақтың теңгерімін сақтау — ақуыз, май және көмірсулар үйлесімі

  Осындай тәсіл иммунитетті сақтауға, асқазан-ішек жолының саулығын қамтамасыз етуге және жалпы жағдайды жақсартуға көмектеседі — тіпті жаздың ең ыстық күндерінде де.

Abai.kz