Былтырғы жылдан бері, түркі  мемлекеттері жетекшілерінің ішіндегі, әлемге ең танымал, көрнекті саясаткер Реджеп Тайып  Ердоған туралы біраз мағлұматтар жинаған едім. Сонымен қатар,  қазіргі уақыттағы түрік мемлекетінің дамуы мен түрік халқы  туралы бұрынғы - соңғы шыққан деректерді теріп, елеп-екшеп, қазақ оқырмандары біле жүрсін деп, сіздерге ұсынып отырмын.  

Түркия Республикасы — Еуразия құрлығының түйіскен тұсында орналасқан, геосаяси жағынан да, тарихи-мәдени тұрғыдан да аса маңызды мемлекет. Бұл ел – Шығыс пен Батысты жалғайтын көпір іспеттес. Осман империясының мұрагері саналатын Түркия бүгінде заманауи, қуатты, өз саясатын дербес жүргізе алатын ел ретінде қалыптасты. Осы жолда елдің қазіргі президенті Реджеп Тайып Ердоғанның қосқан үлесі орасан зор. Ол Түркияны жаңа бағытқа бұрып, ел дамуының жаңа белесіне жол ашты.

Бүгінгі күні түрік халқы тек ішкі дамуымен ғана емес, халықаралық аренада да өз жетістіктерімен ерекшеленіп отыр. Түрік мемлекеті ғылым, технология, мәдениет, білім беру, әскери өнеркәсіп, сыртқы саясат, медицина және спорт сияқты негізгі салаларда әлемдік жетістіктерге жетті. Бұл табыстар мемлекеттің стратегиялық даму жоспарының және түрік халқының еңбекқорлығы мен отансүйгіштігінің айқын көрінісі.

Реджеп  Ердоған – жаңа Түркияның негізін қалаушы

Реджеп Тайып Ердоған 1954 жылы Стамбул қаласында қарапайым отбасында дүниеге келді. Жастайынан саясатқа қызығушылық танытқан ол, 1994 жылы Стамбул қаласының мэрі ретінде танылды. Бұл қызметі кезінде ол қала инфрақұрылымын дамытып, су тапшылығы, көлік кептелісі сияқты күрделі проблемаларды шешуде айтарлықтай нәтижелер көрсетті. Оның халықпен ашық жұмыс істеуі және шешім қабылдаудағы батылдығы түрік қоғамына ерекше әсер қалдырды.

2001 жылы Ердоған "Әділет және даму" (AK Parti) партиясын құрды. Бұл партия елдегі исламдық құндылықтар мен заманауи демократиялық басқаруды жинақтауға  тырысты. 2003 жылы Ердоған Түркияның Премьер-министрі болып сайланды. Сол уақыттан бері ол елді экономикалық, әлеуметтік, саяси және әскери жағынан үлкен өзгерістерге ұшыратты.

Ердоған билік еткен жылдары Түркияның экономикасы бірнеше есеге өсті. Елдің ІЖӨ (ішкі жалпы өнімі) күрт артты, құрылыс саласы дамып, жаңа жолдар, көпірлер, метро желілері, ауруханалар мен мектептер салынды. Стамбулда әлемдегі ең ірі әуежайлардың бірі — жаңа халықаралық әуежай салынды. Сонымен қатар, денсаулық сақтау жүйесінде "қалалық ауруханалар" жобасы іске асырылып, заманауи медициналық қызмет көрсету деңгейі айтарлықтай артты.

Сыртқы саясатта да Ердоған батыл шешімдер қабылдады. Түркияның Таяу Шығыс, Балқан, Кавказ және Орталық Азия елдерімен қарым-қатынасын белсенді дамытты. Сондай-ақ Түркия Африка мемлекеттерімен тығыз ынтымақтастық орнатып, гуманитарлық көмек пен инвестициялық жобалар арқылы құрлықтағы ықпалын арттырды. Бүгінде Түркия НАТО-ның мүшеcі бола тұра, өз ұлттық мүддесін дербес қорғауға қабілетті мемлекет ретінде қалыптасты.

Түрік халқының әлемдік жетістіктері

Түркия соңғы онжылдықтарда ғылым мен технология саласында үлкен серпіліс жасады. Бұл бағыттағы басты жетістіктерге тоқталсақ:

Ұлттық дрондар мен әскери технологиялар

Baykar компаниясы әзірлеген Bayraktar TB2 және Akıncı дрондары бүгінде әлемнің бірнеше елінде қолданылып жатыр. Бұл дрондар әскери операцияларда, барлау мен қауіпсіздік салаларында аса тиімділігін көрсетті. Bayraktar TB2 дроны Әзербайжан мен Украинадағы қақтығыстарда қолданылып, өзінің сапасы мен тиімділігін дәлелдеді. Түркия әлемдегі санаулы дрон экспорттаушы елдердің қатарына кіріп отыр.

TOGG — ұлттық электромобиль

2022 жылы Түркия TOGG атты толықтай отандық электромобиль өндірісін бастады. Бұл жоба түрік инженерлік ойының және инновациялық мүмкіндіктерінің нақты нәтижесі болды. TOGG электромобилі Түркияның жаһандық көлік индустриясында өз орнын табуына жол ашты. Сонымен қатар, бұл жоба елдің "жасыл экономика" мен "технологиялық тәуелсіздік" саясатына сай келеді.

Ғарыш саласындағы алға басу

Түркия өзінің ұлттық ғарыш агенттігін (TUA) құрып, 2023 жылы алғашқы түрік ғарышкері Алыпер Гезеравжы-ны Халықаралық ғарыш станциясына жіберді. Сонымен қатар, ел алдағы уақытта Айға ғарыштық зонд жіберуді жоспарлап отыр. Бұл — Түркияның тек жер бетінде ғана емес, ғарыш кеңістігінде де өз орнын алуға ұмтылуының айғағы.

Денсаулық сақтау мен биотехнология

COVID-19 пандемиясы кезінде Түркия өз вакцинасын — TURKOVAC вакцинасын жасап шығарды. Бұл елдің медициналық және биотехнологиялық әлеуетінің артуының айқын дәлелі. Сонымен қатар, Түркия медициналық туризм бойынша әлемде алдыңғы орындарда тұр. Жыл сайын жүздеген мың шетелдік пациент Түркияға емделуге келеді.

Мәдениет, өнер және спорттағы жетістіктер

Түрік халқы өз мәдениетімен әлемге танымал. Түрік киносы мен сериалдары әлемнің 140-тан астам елінде көрсетіледі. Мысалы, "Ertuğrul", "Muhteşem Yüzyıl" және "Kuruluş Osman" сериалдары Орталық Азия, Таяу Шығыс және Латын Америкасында үлкен танымалдыққа ие. Бұл — Түркияның "мәдени жұмсақ күшінің" бөлігі.

Түрік әдебиеті де әлемдік деңгейде мойындалған. Нобель сыйлығының иегері Орхан Памуктың шығармалары көптеген тілдерге аударылып, әлемдік бестселлерлер қатарына енген. Түрік жазушылары мен ақындары ұлттық болмыс пен заманауи мәселелерді шебер үйлестіріп, әдебиеттің биік шыңына көтерілді.

Спорт саласында да Түркияның жетістіктері мол. Футболдан ұлттық құрамасы бірнеше мәрте Еуропа чемпионаттарына қатысып, жоғары нәтиже көрсетті. Сонымен қатар, күрес, ауыр атлетика, таэквондо, гимнастика және бокс секілді спорт түрлерінде түрік спортшылары халықаралық жарыстарда алтын, күміс, қола медальдар жеңіп алуда. Түркия 2023 жылы UEFA чемпионатының іріктеу кезеңінен өтіп, футбол тарихындағы жаңа парақты ашты.

Түркия бүгінде жаңа даму кезеңіне аяқ басты. Бұл жолдың басында тұрған көшбасшы — Реджеп Тайып Ердоған. Ол тек саясаткер ғана емес, ұлттық стратегияны жүзеге асыра алатын, батыл шешімдер қабылдай алатын, халық сеніміне ие болған тарихи тұлға. Оның бастамасымен Түркия өзін әлемге жаңа қырынан танытты: ғылыми-техникалық держава, мәдени-тарихи ықпал иесі, аймақтық лидер, гуманитарлық көмектің үлгісін көрсететін ел.

Түрік халқы — еңбекқор, білімге құштар, өз ұлттық тамырын сақтай отырып, заманауи әлеммен үндесе алатын халық. Олар ғылымда, техникада, спорт пен өнерде көптеген биіктерді бағындырды. Бүгінде түріктердің жетістіктері бүкіл адамзаттың ортақ мұрасына айналуда. Түркияның осындай қарқынды дамуы басқа елдерге де үлгі болары анық. Түріктердің ұраны – "Kendi göbeğimizi kendimiz keseceğiz" – яғни, "Өз тағдырымызды өзіміз шешеміз". Бұл ұстаным олардың табысының басты кілті деуге болады.

Бейсенғазы Ұлықбек,

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі

Abai.kz