دۇيسەنبى, 28 شىلدە 2025
الىستاعى باۋىرىم 194 0 پىكىر 28 شىلدە, 2025 ساعات 12:36

ەردوعان جانە تۇرىك حالقى...

سۋرەت: aa.com.tr سايتىنان الىندى.

بىلتىرعى جىلدان بەرى، تۇركى  مەملەكەتتەرى جەتەكشىلەرىنىڭ ىشىندەگى، الەمگە ەڭ تانىمال، كورنەكتى ساياساتكەر رەدجەپ تايىپ  ەردوعان تۋرالى ءبىراز ماعلۇماتتار جيناعان ەدىم. سونىمەن قاتار،  قازىرگى ۋاقىتتاعى تۇرىك مەملەكەتىنىڭ دامۋى مەن تۇرىك حالقى  تۋرالى بۇرىنعى - سوڭعى شىققان دەرەكتەردى تەرىپ، ەلەپ-ەكشەپ، قازاق وقىرماندارى بىلە ءجۇرسىن دەپ، سىزدەرگە ۇسىنىپ وتىرمىن.  

تۇركيا رەسپۋبليكاسى — ەۋرازيا قۇرلىعىنىڭ تۇيىسكەن تۇسىندا ورنالاسقان، گەوساياسي جاعىنان دا، تاريحي-مادەني تۇرعىدان دا اسا ماڭىزدى مەملەكەت. بۇل ەل – شىعىس پەن باتىستى جالعايتىن كوپىر ىسپەتتەس. وسمان يمپەرياسىنىڭ مۇراگەرى سانالاتىن تۇركيا بۇگىندە زاماناۋي، قۋاتتى، ءوز ساياساتىن دەربەس جۇرگىزە الاتىن ەل رەتىندە قالىپتاستى. وسى جولدا ەلدىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى رەدجەپ تايىپ ەردوعاننىڭ قوسقان ۇلەسى وراسان زور. ول تۇركيانى جاڭا باعىتقا بۇرىپ، ەل دامۋىنىڭ جاڭا بەلەسىنە جول اشتى.

بۇگىنگى كۇنى تۇرىك حالقى تەك ىشكى دامۋىمەن عانا ەمەس، حالىقارالىق ارەنادا دا ءوز جەتىستىكتەرىمەن ەرەكشەلەنىپ وتىر. تۇرىك مەملەكەتى عىلىم، تەحنولوگيا، مادەنيەت، ءبىلىم بەرۋ، اسكەري ونەركاسىپ، سىرتقى ساياسات، مەديتسينا جانە سپورت سياقتى نەگىزگى سالالاردا الەمدىك جەتىستىكتەرگە جەتتى. بۇل تابىستار مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق دامۋ جوسپارىنىڭ جانە تۇرىك حالقىنىڭ ەڭبەكقورلىعى مەن وتانسۇيگىشتىگىنىڭ ايقىن كورىنىسى.

رەدجەپ  ەردوعان – جاڭا تۇركيانىڭ نەگىزىن قالاۋشى

رەدجەپ تايىپ ەردوعان 1954 جىلى ستامبۋل قالاسىندا قاراپايىم وتباسىندا دۇنيەگە كەلدى. جاستايىنان ساياساتقا قىزىعۋشىلىق تانىتقان ول، 1994 جىلى ستامبۋل قالاسىنىڭ مەرى رەتىندە تانىلدى. بۇل قىزمەتى كەزىندە ول قالا ينفراقۇرىلىمىن دامىتىپ، سۋ تاپشىلىعى، كولىك كەپتەلىسى سياقتى كۇردەلى پروبلەمالاردى شەشۋدە ايتارلىقتاي ناتيجەلەر كورسەتتى. ونىڭ حالىقپەن اشىق جۇمىس ىستەۋى جانە شەشىم قابىلداۋداعى باتىلدىعى تۇرىك قوعامىنا ەرەكشە اسەر قالدىردى.

2001 جىلى ەردوعان "ادىلەت جانە دامۋ" (AK Parti) پارتياسىن قۇردى. بۇل پارتيا ەلدەگى يسلامدىق قۇندىلىقتار مەن زاماناۋي دەموكراتيالىق باسقارۋدى جيناقتاۋعا  تىرىستى. 2003 جىلى ەردوعان تۇركيانىڭ پرەمەر-ءمينيسترى بولىپ سايلاندى. سول ۋاقىتتان بەرى ول ەلدى ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك، ساياسي جانە اسكەري جاعىنان ۇلكەن وزگەرىستەرگە ۇشىراتتى.

ەردوعان بيلىك ەتكەن جىلدارى تۇركيانىڭ ەكونوميكاسى بىرنەشە ەسەگە ءوستى. ەلدىڭ ءىجو (ىشكى جالپى ءونىمى) كۇرت ارتتى، قۇرىلىس سالاسى دامىپ، جاڭا جولدار، كوپىرلەر، مەترو جەلىلەرى، اۋرۋحانالار مەن مەكتەپتەر سالىندى. ستامبۋلدا الەمدەگى ەڭ ءىرى اۋەجايلاردىڭ ءبىرى — جاڭا حالىقارالىق اۋەجاي سالىندى. سونىمەن قاتار، دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىندە "قالالىق اۋرۋحانالار" جوباسى ىسكە اسىرىلىپ، زاماناۋي مەديتسينالىق قىزمەت كورسەتۋ دەڭگەيى ايتارلىقتاي ارتتى.

سىرتقى ساياساتتا دا ەردوعان باتىل شەشىمدەر قابىلدادى. تۇركيانىڭ تاياۋ شىعىس، بالقان، كاۆكاز جانە ورتالىق ازيا ەلدەرىمەن قارىم-قاتىناسىن بەلسەندى دامىتتى. سونداي-اق تۇركيا افريكا مەملەكەتتەرىمەن تىعىز ىنتىماقتاستىق ورناتىپ، گۋمانيتارلىق كومەك پەن ينۆەستيتسيالىق جوبالار ارقىلى قۇرلىقتاعى ىقپالىن ارتتىردى. بۇگىندە تۇركيا ناتو-نىڭ مۇشەcى بولا تۇرا، ءوز ۇلتتىق مۇددەسىن دەربەس قورعاۋعا قابىلەتتى مەملەكەت رەتىندە قالىپتاستى.

تۇرىك حالقىنىڭ الەمدىك جەتىستىكتەرى

تۇركيا سوڭعى ونجىلدىقتاردا عىلىم مەن تەحنولوگيا سالاسىندا ۇلكەن سەرپىلىس جاسادى. بۇل باعىتتاعى باستى جەتىستىكتەرگە توقتالساق:

ۇلتتىق دروندار مەن اسكەري تەحنولوگيالار

Baykar كومپانياسى ازىرلەگەن Bayraktar TB2 جانە Akıncı دروندارى بۇگىندە الەمنىڭ بىرنەشە ەلىندە قولدانىلىپ جاتىر. بۇل دروندار اسكەري وپەراتسيالاردا، بارلاۋ مەن قاۋىپسىزدىك سالالارىندا اسا تيىمدىلىگىن كورسەتتى. Bayraktar TB2 درونى ازەربايجان مەن ۋكرايناداعى قاقتىعىستاردا قولدانىلىپ، ءوزىنىڭ ساپاسى مەن تيىمدىلىگىن دالەلدەدى. تۇركيا الەمدەگى ساناۋلى درون ەكسپورتتاۋشى ەلدەردىڭ قاتارىنا كىرىپ وتىر.

TOGG — ۇلتتىق ەلەكتروموبيل

2022 جىلى تۇركيا TOGG اتتى تولىقتاي وتاندىق ەلەكتروموبيل ءوندىرىسىن باستادى. بۇل جوبا تۇرىك ينجەنەرلىك ويىنىڭ جانە يننوۆاتسيالىق مۇمكىندىكتەرىنىڭ ناقتى ناتيجەسى بولدى. TOGG ەلەكتروموبيلى تۇركيانىڭ جاھاندىق كولىك يندۋسترياسىندا ءوز ورنىن تابۋىنا جول اشتى. سونىمەن قاتار، بۇل جوبا ەلدىڭ "جاسىل ەكونوميكا" مەن "تەحنولوگيالىق تاۋەلسىزدىك" ساياساتىنا ساي كەلەدى.

عارىش سالاسىنداعى العا باسۋ

تۇركيا ءوزىنىڭ ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگىن (TUA) قۇرىپ، 2023 جىلى العاشقى تۇرىك عارىشكەرى الىپەر گەزەراۆجى-نى حالىقارالىق عارىش ستانتسياسىنا جىبەردى. سونىمەن قاتار، ەل الداعى ۋاقىتتا ايعا عارىشتىق زوند جىبەرۋدى جوسپارلاپ وتىر. بۇل — تۇركيانىڭ تەك جەر بەتىندە عانا ەمەس، عارىش كەڭىستىگىندە دە ءوز ورنىن الۋعا ۇمتىلۋىنىڭ ايعاعى.

دەنساۋلىق ساقتاۋ مەن بيوتەحنولوگيا

COVID-19 پاندەمياسى كەزىندە تۇركيا ءوز ۆاكتسيناسىن — TURKOVAC ۆاكتسيناسىن جاساپ شىعاردى. بۇل ەلدىڭ مەديتسينالىق جانە بيوتەحنولوگيالىق الەۋەتىنىڭ ارتۋىنىڭ ايقىن دالەلى. سونىمەن قاتار، تۇركيا مەديتسينالىق تۋريزم بويىنشا الەمدە الدىڭعى ورىنداردا تۇر. جىل سايىن جۇزدەگەن مىڭ شەتەلدىك پاتسيەنت تۇركياعا ەمدەلۋگە كەلەدى.

مادەنيەت، ونەر جانە سپورتتاعى جەتىستىكتەر

تۇرىك حالقى ءوز مادەنيەتىمەن الەمگە تانىمال. تۇرىك كينوسى مەن سەريالدارى الەمنىڭ 140-تان استام ەلىندە كورسەتىلەدى. مىسالى، "Ertuğrul", "Muhteşem Yüzyıl" جانە "Kuruluş Osman" سەريالدارى ورتالىق ازيا، تاياۋ شىعىس جانە لاتىن امەريكاسىندا ۇلكەن تانىمالدىققا يە. بۇل — تۇركيانىڭ "مادەني جۇمساق كۇشىنىڭ" بولىگى.

تۇرىك ادەبيەتى دە الەمدىك دەڭگەيدە مويىندالعان. نوبەل سىيلىعىنىڭ يەگەرى ورحان پامۋكتىڭ شىعارمالارى كوپتەگەن تىلدەرگە اۋدارىلىپ، الەمدىك بەستسەللەرلەر قاتارىنا ەنگەن. تۇرىك جازۋشىلارى مەن اقىندارى ۇلتتىق بولمىس پەن زاماناۋي ماسەلەلەردى شەبەر ۇيلەستىرىپ، ادەبيەتتىڭ بيىك شىڭىنا كوتەرىلدى.

سپورت سالاسىندا دا تۇركيانىڭ جەتىستىكتەرى مول. فۋتبولدان ۇلتتىق قۇراماسى بىرنەشە مارتە ەۋروپا چەمپيوناتتارىنا قاتىسىپ، جوعارى ناتيجە كورسەتتى. سونىمەن قاتار، كۇرەس، اۋىر اتلەتيكا، تاەكۆوندو، گيمناستيكا جانە بوكس سەكىلدى سپورت تۇرلەرىندە تۇرىك سپورتشىلارى حالىقارالىق جارىستاردا التىن، كۇمىس، قولا مەدالدار جەڭىپ الۋدا. تۇركيا 2023 جىلى UEFA چەمپيوناتىنىڭ ىرىكتەۋ كەزەڭىنەن ءوتىپ، فۋتبول تاريحىنداعى جاڭا پاراقتى اشتى.

تۇركيا بۇگىندە جاڭا دامۋ كەزەڭىنە اياق باستى. بۇل جولدىڭ باسىندا تۇرعان كوشباسشى — رەدجەپ تايىپ ەردوعان. ول تەك ساياساتكەر عانا ەمەس، ۇلتتىق ستراتەگيانى جۇزەگە اسىرا الاتىن، باتىل شەشىمدەر قابىلداي الاتىن، حالىق سەنىمىنە يە بولعان تاريحي تۇلعا. ونىڭ باستاماسىمەن تۇركيا ءوزىن الەمگە جاڭا قىرىنان تانىتتى: عىلىمي-تەحنيكالىق دەرجاۆا، مادەني-تاريحي ىقپال يەسى، ايماقتىق ليدەر، گۋمانيتارلىق كومەكتىڭ ۇلگىسىن كورسەتەتىن ەل.

تۇرىك حالقى — ەڭبەكقور، بىلىمگە قۇشتار، ءوز ۇلتتىق تامىرىن ساقتاي وتىرىپ، زاماناۋي الەممەن ۇندەسە الاتىن حالىق. ولار عىلىمدا، تەحنيكادا، سپورت پەن ونەردە كوپتەگەن بيىكتەردى باعىندىردى. بۇگىندە تۇرىكتەردىڭ جەتىستىكتەرى بۇكىل ادامزاتتىڭ ورتاق مۇراسىنا اينالۋدا. تۇركيانىڭ وسىنداي قارقىندى دامۋى باسقا ەلدەرگە دە ۇلگى بولارى انىق. تۇرىكتەردىڭ ۇرانى – "Kendi göbeğimizi kendimiz keseceğiz" – ياعني، ء"وز تاعدىرىمىزدى ءوزىمىز شەشەمىز". بۇل ۇستانىم ولاردىڭ تابىسىنىڭ باستى كىلتى دەۋگە بولادى.

بەيسەنعازى ۇلىقبەك،

قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz

0 پىكىر