Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев БҰҰ Бас Ассамблеясының 80-ші сессиясында сөз сөйлеп, халықаралық институттарға деген сенім дағдарысы, жаһандық тұрақтылыққа қауіптер және көпжақты дипломатияның маңызы мәселелеріне тоқталды. Елдің қазіргі халықаралық бастамалары, аймақтық қауіпсіздік, климаттық өзгерістерге қарсы шаралар және гуманитарлық ынтымақтастық туралы нақты фактілермен бөлісті. Осы мәселелер бойынша  Сенат депутаты, халықаралық қатынастар, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің мүшесі Бибігүл Жексенбай өз пікірін білдіріп, Қазақстанның халықаралық аренадағы сенімді әріптес ретінде рөлін атап өтті.

– Президент халықаралық институттарға сенім дағдарысы әлемдік тұрақтылыққа қауіп төндіреді деді. Қазақстан бұл сенімді қалпына келтіруге қалай үлес қоса алады?

– Қазақстан көпжақты дипломатияны әрқашан қолдап келеді. Еліміз БҰҰ-ға мүше болған 33 жылда Орталық Азиядағы тұрақтылықтың тірегі ретінде халықаралық құқықты сақтау, ядролық қарусыздану, дінаралық және өркениетаралық диалогты дамыту арқылы сенімді қалпына келтіруге өз үлесін қосып келеді. Сонымен қатар, Сирия мәселесіне орай болған Астана процесі, жиырма жылдан бері жемісті жұмыс жасап келе жатқан Әлемдік және дәстүрлі діндер көшбасшылары съезі сияқты алаңдар Қазақстанның бейбіт бастамаларының нақты үлгісі деуге болады. Одан басқа Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев көтеріп жүрген Климат өзгерісі, Су дипломатиясы, аймақтық ұйымдар арқылы өңірлік мәселелерге баса назар аудару сияқты бастамалары - Орта державалар әлеуітінің жоғары екенін көрсетеді.

Ел тек саяси қатынастармен шектелмей, экономикалық және экологиялық ынтымақтастық арқылы да ықпал жасайды. Әртүрлі көпжақты жобалар Қазақстанның сенімді серіктес екенін көрсетеді. Халықаралық құқықты сақтау және қауіпсіздікке үлес қосу тәжірибесі басқа мемлекеттерге үлгі бола алады. Дипломатиялық құралдарды тиімді пайдалану, дағдарыстарды алдын алу, гуманитарлық бастамалар ел беделін арттырады. Сонымен қатар, Қазақстан өңірлік және жаһандық деңгейде тұрақтылық пен сенімді нығайтуға бағытталған бастамаларды жалғастыруда. Президенттің БҰҰ-дегі сөзінде елдің осы бағыттағы рөлі мен бастамалары нақты көрсетілді.

– Президент орта державалар ірі державалар арасындағы бөлінушілікте «көпір» бола алады деді. Қазақстан бұл миссияны атқара алады ма?

– Иә, Қазақстан геосаяси тұрғыдан да, тәжірибесі жағынан да «көпір» бола алады. Елдің Еуразия жүрегіндегі орналасуы, теңгерімді сыртқы саясаты және «барлықпен достық, ешкімге қастық жоқ» ұстанымы оған мүмкіндік береді. Қазақстан бұған дейін де Мәскеу мен Киев, Баку мен Ереван, Тегеран мен Батыс арасында диалог орнатуға үлес қосқан.

Қазақстанның рөлі тек саяси келіссөздерде ғана көрінбейді. Ел экономикалық және гуманитарлық жобалар арқылы да ықпал ете алады. Келіспеушіліктерді бейбіт жолмен шешуге бағытталған тәжірибе «көпір» миссиясын нығайтады. Қазақстан халықаралық сенімді арттыруда Орта державалардың рөлін нақты көрсетеді. Транзиттік және инвестициялық әлеуетті пайдалану да келіссөздер процесіне оң әсерін тигізеді. Елдің дипломатиялық позициясы бейтараптық пен әділдік принципіне сүйенеді. Президенттің БҰҰ-дағы кездесулері мен келіссөздері осы миссияның тиімділігін нақты көрсетті.

– Президент Қауіпсіздік Кеңесінің реформасы стратегиялық қажеттілік екенін айтты. Сіз оның жүзеге асу мүмкіндігін қалай бағалайсыз?

– Қауіпсіздік Кеңесін реформалау – оңай шешілетін мәселе емес. Ірі державалар арасындағы мүдде қайшылығы бұл процесті тежеп отыр. Дегенмен, уақыт өте келе реформаға деген сұраныс күшейе береді. Қазақстан сияқты елдердің үн қосуы бұл процесті жеделдетпесе де, оның маңыздылығын күн тәртібінде ұстап тұруға ықпал етеді.

Қауіпсіздік Кеңесін жаңарту халықаралық сенім мен тұрақтылықты арттыру үшін маңызды. Азиялық, африкалық және латиноамерикалық мемлекеттердің өкілеттілігін арттыру қажеттілігі мен Орта державалардың дауысы шешімдердің тиімділігін күшейтеді. Қазақстан дипломатиялық бастамалар арқылы реформаның күн тәртібінде қалуына үлес қосады. Реформа дамушы мемлекеттердің дауысы естілуі үшін де маңызды. Ел бейтараптықты сақтап, теңгерімді қолдауға ұмтылады. Президенттің БҰҰ-де көтерген тақырыптары осы реформаның стратегиялық маңыздылығын көрсетуге бағытталған.

– Қазақстан қақтығыс орнына диалогты насихаттап, бейбітшілік орнатушы ел ретінде өз имиджін күшейте ала ма?

– Әрине. Қазақстанның бейбітшілік орнатушы имиджі бұрыннан қалыптасқан. 2010 жылғы ЕҚЫҰ саммитін өткізуі, Сирия жөніндегі Астана процесі, ядролық қарусыздану тәжірибесі – соның дәлелі. Бұл бағытты жалғастыру Қазақстанға тек халықаралық бедел әкеліп қана қоймай, ұлттық қауіпсіздікті де нығайтады.

Сонымен қатар, ел тек қақтығысты алдын алумен шектелмей, гуманитарлық салдарды азайтуға және сенімді қарым-қатынас орнатуға бағытталған нақты қадамдар жасайды. Қазақстан дипломатиялық бастамалар арқылы өңірлік және жаһандық деңгейде диалогқа жол ашады. Елдің тәжірибесі басқа мемлекеттер үшін үлгі болады. Халықаралық платформаларда бейбіт келіссөздерді қолдау Орта державалар рөлін көрсетеді. Бейбітшілік орнатушы рөл экономикалық және әлеуметтік ынтымақтастықты қамтиды. Ел әділдік пен теңгерімділік принципін басшылыққа алады. Президенттің БҰҰ-дегі кездесулері осы бағыттағы нақты қадамдарды көрсетеді.

– Қазақстанның халықаралық бастамалары елдің дипломатиялық имиджіне қалай әсер етеді деп ойлайсыз?

– Қазақстанның халықаралық бастамалары елді сенімді әріптес, жауапты мемлекет ретінде көрсетеді. Ядролық қарудан бас тарту, климатқа қатысты міндеттемелер, гуманитарлық көмек көрсету – елдің бейбіт және конструктивті екенін дәлелдейді.

Сонымен қатар, цифрландыру, жасанды интеллект және инвестициялық жобалар Қазақстанның Орта державалар ретіндегі рөлін нығайтады. Бұл халықаралық қауымдастықпен ынтымақтастықты күшейтеді. Ел дипломатиялық байланыстар арқылы сенімді серіктес ретінде мойындалады. Экологиялық және әлеуметтік жобалар гуманитарлық жауапкершілікті көрсетеді. Қазақстан халықаралық бастамалары арқылы беделін арттырады. Елдің саяси, экономикалық және әлеуметтік ынтымақтастықтағы рөлі халықаралық деңгейде көрінеді. БҰҰ-де өткен кездесулер мен сөздер Қазақстанның бастамаларының тиімділігін нақты көрсетті. Сонымен қатар, бұл әрекеттер тұрақты даму және халықаралық сенімді арттыруға ықпал етеді.

Abai.kz