MANGhYSTAUDA BEKET ATA ATYNDAGhY  QALA BOLSA...

Janaózendik aqsaqaldar osynday úsynys jasady

Qúrban Ayttyng ekinshi kýni el azamattary men manghystaulyq aqsaqaldar Oghlandy jerindegi Beket Ata basyna ziyarat etip, baba ruhyna tәu etti. Ziyaratqa Manghystau oblysynyng әkimi Bauyrjan Múhamedjanov ta bardy. Ákim óz atynan qúrban shalyp, jinalghan júrtshylyqqa as berdi. Aq dastarhan basynda aqsaqaldarmen keleli kenes qúrdy. «Býgin erekshe kýn bolyp túr. Birinshiden - qasiyetti Qúrban ait, ekinshiden - kiyeli jerde bas qosyp otyrmyz. Osynday kiyeli jerde ólkemizding damu bolashaghy turaly aqsaqaldarmen oy bólisip, aqyldasqym keledi» - dedi oblys basshysy.

Jiynda oblystyng birneshe ózekti mәselesi talqylandy. Sonyng ishinde janaózendik aqsaqaldardyng úsynysy erekshe bolyp shyqty. Olar Janaózen qalasyn Beket Ata dep ataudy qalaytynyn jetkizdi.

MANGhYSTAUDA BEKET ATA ATYNDAGhY  QALA BOLSA...

Janaózendik aqsaqaldar osynday úsynys jasady

Qúrban Ayttyng ekinshi kýni el azamattary men manghystaulyq aqsaqaldar Oghlandy jerindegi Beket Ata basyna ziyarat etip, baba ruhyna tәu etti. Ziyaratqa Manghystau oblysynyng әkimi Bauyrjan Múhamedjanov ta bardy. Ákim óz atynan qúrban shalyp, jinalghan júrtshylyqqa as berdi. Aq dastarhan basynda aqsaqaldarmen keleli kenes qúrdy. «Býgin erekshe kýn bolyp túr. Birinshiden - qasiyetti Qúrban ait, ekinshiden - kiyeli jerde bas qosyp otyrmyz. Osynday kiyeli jerde ólkemizding damu bolashaghy turaly aqsaqaldarmen oy bólisip, aqyldasqym keledi» - dedi oblys basshysy.

Jiynda oblystyng birneshe ózekti mәselesi talqylandy. Sonyng ishinde janaózendik aqsaqaldardyng úsynysy erekshe bolyp shyqty. Olar Janaózen qalasyn Beket Ata dep ataudy qalaytynyn jetkizdi.

Janaózen qalasy aqsaqaldar kenesining tóraghasy Asylbek Aydarov qalanyng atyn ózgertu turaly iydeyany ortagha tastady. Onyng aituynsha, qazaqtyng óz oi-armany bar. Ol - búrynghy ótken ruhany túlghalarymyzdy, babalarymyzdy úlyqtap, olardyng ómirin ónege etu, enbegin saqtap qalu maqsatynda ayanbay qyzmet qylu. «Qalamyzdyng atyn, ózderiniz úlyqtap, bas iyetin Beket Ata atymen ataudy janaózendik aqsaqaldar qoldap otyr, osy úsynysty sizderding talqylarynyzgha salghymyz keledi», - dedi A.Aydarov.

Búl bastama oblystyng barlyq aimaqtarynan kelgen aqsaqaldardyng arasynda qyzu pikirtalas tudyrdy. Óz oiyn bildirgenderding biri - Saqyp Kerelbaev aqsaqal. Ol mang dalada ýsh qasiyetti atau baryn aitty. Onyng birinshisi, Manghystau aty. Ekinshi, Aday ata. Oghan Otpan tauda esimi әspettelip, eskertkish qoyyldy. «Ýshinshisi, Beket Ata ekenine eshkimning talasy joq shyghar. Demek, babamyzdyng atymen qanday shahardy atasaq ta jarasady», - dedi S.Kerelbaev.

Sonymen qatar, ol: «Oblysymyzda Ata atymen atalatyn meshit qana bar, ol azdyq etedi. Sondyqtan babamyzdy úlyqtap, ruhany bolmysyn nasihattauymyz kerek», - deydi. Qariyalardyng aituynsha, ataq-abyroyy asqan, pir tútatyn babamyzdyng atyn auylgha bere salghan oryndy bolmaydy, sol sebepti Janaózen qalasyna beru óte dúrys úsynys bolar edi. «Óitkeni, Janaózen 120 myng halqy bar ken, kelisti shahar, әri tabysy mol qala», - dep atap ótti aqsaqaldar.

BÚL ÚSYNYS BIRNEShE JYL BÚRYN QOZGhALGhAN

Aqtau qalasynyng túrghyny Saqyp Kerelbaev: «Manghystauda Beket Ata dep ýlken eldimekenning atyn berip jatsaq, ol útylghandyq emes», - deydi. Tipti búl shara әldeqashan istelu kerek edi dep esepteydi ol. IYә, Beket Atanyng atyn Janaózenge beru býgin ghana kóterilgen, talqylanghan mәsele emes. El aghalary múnday oidy birneshe jyldan aityp kelgen eken. Asylbek Aydarov eki jyl búryn Atanyng 260 jyldyghynda osynday úsynys aitylghanyn jetkizdi. Biraq ol ayaqsyz qalypty.

TARIYHQA QIYaNAT BOLMAYDY

Bastamagha aqsaqaldar jan-jaqty saraptama jasady. Mysalgha, janaózendik aqsaqal Tynyshtyq Bazarbaevtyng pikirinshe, Janaózen qalasyn Beket ata dep auystyrsaq, tariyhqa esh qiyanat bolmaydy. Óitkeni, búl atau Kenestik kezende qazaqtyng tarihyn bilmeytin basqa últ ókilderining aspannan alyp, qoya salghan aty. 1960 jyldary jer qoynauynyng iygeriluine baylanysty payda bolghan qalanyng atyn kenes ýkimeti «Novyy Uzeni» dep ataghan. Ony «Janaózen» dep ózimizdikiler qazaqshalap alghan eken. Ol uaqytta qalada 30 myngha jeter-jetpes adam túratyn. Tynyshtyq Bazarbaev qalanyng tarihy tamyry Qyzylsay auylynda jatqanyn aitady. Al Bektúr Tóleughaliyev Janaózen degen sózding týp-tórkini týrkmenderding ójen degen sózinen  shyqqanyn jetkizdi. «Manghystauda ózen de, kól de bolghan joq. Búl jerde tek qúdyq bolghan», - deydi qariya.

Beket Ata aty qalagha beriluge layyqty, oghan esh talas joq desti aqsaqaldar. Oghan taghy bir mysal, elimizde úly túlghalardyng atymen atalghan qalalar jeterlik. Abay, Sәtbaev, Shevchenko dep atalghan qalalar bar. Ol az deseniz, patshaly Resey men Kenestik kezende kóptegen qalamyz tegi de, elge singen enbegi de belgisiz, kezdeysoq túlghalardyng atymen atalghany belgili. Kýni keshe Manghystaudaghy Qaraqiya audanyn Eraliyev dep jýrgenimiz esimizde. Qazirgi kezde Shalqar әuliyening atymen ýlken eldimeken atalyp otyrghanyn da bilemiz. Múnday derek-dәiekter elimizde de, әlem tarihynda da jetip artylady. Sondyqtan, Qazaqstan halqy moyyndaghan, bas iyetin әuliyening atymen atasaq esh әbestik bolmaydy dep otyr aqsaqaldar.

BEKET ATANYNG JOLY - BIRLIKTIN, ELDIKTING JOLY

Aqsaqaldar jiynda taghy bir uәjdi algha tartty. «Búl qala, bir sózben aitqanda, Pir Beketke baratyn qaqpa», - deydi. Shyndyghynda, Beket Atagha baratyn ziyaratshylardyng barlyghy osy qalanyng ýstinen ótedi. Kópti kórgen aqsaqaldar әriden oilaydy ghoy. Áulie babanyng atyn beru qalanyng jarqyn bolashaghyna jol ashatyn yrym bolar edi. «Jana ataumen atalsa, shahardyng joly ashylady», - deydi qariyalar. Sonymen birge, búl sharanyng tәrbiyelik mәni de bar. Aqtau qalasynyng túrghyny Saghyn Qyrymqúlovtyng aituynsha, búl atau halyqty Beket Atanyng jýrgen ruhany jolyna bastaydy. Bir sózben aitqanda, qala júrtshylyghyna jauapkershilik jýkteydi. «Mәdinada -  Múhammed, Týrkistanda - Qoja Ahmet, Manghystauda -  Pir Beket degen asyl sóz - bizding tiregimiz, adaspaytyn altyn shynjyrymyz ekeni ras. Osy rette, Tynyshtyq Bazarbaev: «Elimizde Pir Beket Atany bilmeytin adam joq, olardyng әuliyege qúrmeti erekshe, qatty syilaydy. Sondyqtan qala kórkeyip, ruhany tazarady dep oilaymyn», - dedi. Asylbek Aydarov Atanyng sharapatymen jastar adamgershilikke, otansýigishtikke tәrbiyelenedi dep otyr. Al Saqyp Kerelbaev: «Búl qala jәne onyng túrghyndary keleshekte Beket ata jolynyng ýlgisin kórsetetin bolady», - deydi.

«Óli jebemey, tirining tirligi algha baspaydy degen. Búl qadam ata ruhyna degen sheksiz qúrmetting belgisi ghana emes, ata ruhynyng qoldauymen Manghystaudyng odan әri damuynyng kepili bolady», - dep senedi qariyalar.

TÝIIN

Janazendik aqsaqaldardyng úsynysyn barlyghy qoldady. Qyryqqa juyq qariya qalany Beket Ata dep ózgertu turaly úsynys hatqa qol qoyyp, oblys basshysyna tapsyrdy. Hatta: «Siz bizding әulie atamyzdyng atyn mәngige saqtap qana qoymay, әlemdik kartalargha engizsek degen iygi tilegimizge týsinistikpen qaraytynynyzgha senimdemiz. Bizding búl tilegimiz - býkil elding tilegi», - delingen. Elding tilegin qabyl alghan Manghystau oblysynyng әkimi Bauyrjan Múhamedjanov búl úsynys zang shenberinde qaralatynyn aitty. Búl mәsele әueli Janaózen qalalyq mәslihatynda qaralyp bolghasyn, onomastikalyq komissiyagha jol tartady.

Dәuren Omarov

Aqtau

Manghystau oblysynyng әkimi

B. Múhametjanov inimizge

Qúrmetti Bauyrjan Álimúly!

Óziniz basshylyqqa kelgeli beri kiyeli Manghystau ónirinde kóptegen iygi ister qolgha alyndy. El tileuin tilegen aqsaqaldar retinde osy iygi bastamalarynyzgha qoldauymyzdy bildiremiz.

2010 jyly býkil el bolyp 260 jyldyghyn atap ótken aghartushy әri ruhaniyat abyzy Beket Myrzaghúlúlynyng Manghystau tarihy men ruhany ómirindegi alar orny turaly óziniz jaqsy bilesiz.

Qúdaygha shýkir, Últ Kóshbasshymyzdyng sarabdal sayasatynyng arqasynda tәuelsiz Qazaqstan kóptegen jetistikterge jetti. Onyng ishinde Manghystau ónirining de songhy jiyrma jyldaghy alghan asulary aityp jetkizgisiz. Eng bastysy, osy aralyqta, kezinde toz-toz bolyp ketken Aday ata úrpaqtary kindik qany tamghan ata júrtqa qayta jinalyp, «ólgeni tirilip, óshkeni janghanday» boldy. Biz El iyesi, Jer kiyesi Pir Beket Atamyzdyng ruhyn qayta janghyrttyq.

Biz jaratushygha, payghambargha siyna otyryp, әuliyelerin de úmytpaghan qazaqpyz, Mәdinada -l Múhammed, Týrkistanda -l  Qojahmet, Manghystauda - Pir Beket dep úrandatqan qazaqpyz.

Ýlkennen ýlgi, atadan naqyl degen. Osy orayda, aqsaqaldar sózin jerge tastamaghan últjandy úl retinde Sizge aitatyn bir ýlken búiymtayymyz bar.

Biz Sizden Manghystaudaghy ýlken bir eldi mekenge - Álsizge -l  Medet, Zaryqqangha - Jebeu, Taryqqangha - Demeu, Asqangha - Tosqan, Sasqangha -l Saya, Úrpaqqa -l Ústaz, Úlysqa -l Úran bolghan Beket Ata atyn berudi súraymyz. Qazaqstannyng ishi ghana emes, Áulie atamyz turaly habardar qay elge barsanyz da, Manghystau dese Pir Beket qosa atalady. Býginde Beket Ata aty men Manghystau ólkesi egiz úghymgha ainaldy. Sondyqtan, bizdinshe búl kópting kókeyinde әbden pisip-jetilgen, oryndy da ornyqty sheshim bolar edi.

«Óli jebemey, tirining tirligi algha baspaydy» deydi. Búl qadam Ata ruhyna degen bizding sheksiz qúrmetimizding belgisi ghana emes, Ata ruhynyng qoldauymen kiyeli Manghystaudyng múnan әri damuynyng kepili bolar edi dep oilaymyz.

Al, Ata aty qay jerge berilui qajet degenge kelsek, kópting pikirinshe búl qazirgi Janaózen qalasy bolghany jón.

Birinshiden, Áulie jatqan qasiyetti Oghylandy jerine baratyn jalghyz jol osy qala arqyly ótedi. El «Ata joly» dep ataghan jol osy qaladan bastau alady. Bir sózben aitqanda búl qala - Pir Beketke baratyn qaqpa.

Ekinshiden, Ata ruhynyng ataq, aibaryn eskere otyryp Áulie atamyzdyng atyn shaghyn bir auylgha bere salu oryndy bolmas edi dep sanaymyz. Al, Janaózen - túrghyndarynyng sany 120 myngha jetken, keng de kelisti, ýlken shahar.

Ýshinshiden,  Ata atyn Janaózenge beru arqyly biz tariyhqa eshqanday qiyanat jasamaymyz. Búl keshegi Kenestik dәuirde aspannan alynyp, eshtemege bas qatyrghysy kelmegen basqa últ ókilderining Novyy Uzeni dep qoya salghan atauy.

Jalpy, el Pir tútqan Áuliyelerding atyna tútas qala atyn beru әlem tarihynda óte kóp kezdesedi. Múnday mysaldardy jýzdep emes, myndap sanap beruge bolady. Sondyqtan, Siz bizding Áulie Atamyzdyng atyn mәngige saqtap qana qoymay, әlemdik kartalargha engizsek degen iygi tilegimizge týsinistikpen qaraytynynyzgha senimdimiz.

Bizding búl tilegimiz - býkil elding tilegi.

Búl mәsele, kýlli músylmannyng úlyq meyramy Qúrban ait merekesi ayasynda Oghlandydaghy Beket Atamyzdyng basynda jergilikti  júrtshylyq bastamasymen talqylanyp, kópshilikting kónilinen shyqty.

Bauryjan! Úsynysymyzdy jerde qaldyrmay, tolyqtay qoldau kórsetip, júmystanyp, ong sheshim qabyldaugha yqpal etuinizdi súraymyz.

Izgi niyetpen,

Manghystaudyng bir top aqsaqaldary

«Abai.kz»