ۇسىنىس: جاڭاوزەن قالاسىنىڭ اتىن وزگەرتۋ كەرەك!
ماڭعىستاۋدا بەكەت اتا اتىنداعى قالا بولسا...
جاڭاوزەندىك اقساقالدار وسىنداي ۇسىنىس جاسادى
قۇربان ايتتىڭ ەكىنشى كۇنى ەل ازاماتتارى مەن ماڭعىستاۋلىق اقساقالدار وعلاندى جەرىندەگى بەكەت اتا باسىنا زيارات ەتىپ، بابا رۋحىنا ءتاۋ ەتتى. زياراتقا ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اكىمى باۋىرجان مۇحامەدجانوۆ تا باردى. اكىم ءوز اتىنان قۇربان شالىپ، جينالعان جۇرتشىلىققا اس بەردى. اق داستارحان باسىندا اقساقالدارمەن كەلەلى كەڭەس قۇردى. «بۇگىن ەرەكشە كۇن بولىپ تۇر. بىرىنشىدەن - قاسيەتتى قۇربان ايت، ەكىنشىدەن - كيەلى جەردە باس قوسىپ وتىرمىز. وسىنداي كيەلى جەردە ولكەمىزدىڭ دامۋ بولاشاعى تۋرالى اقساقالدارمەن وي ءبولىسىپ، اقىلداسقىم كەلەدى» - دەدى وبلىس باسشىسى.
جيىندا وبلىستىڭ بىرنەشە وزەكتى ماسەلەسى تالقىلاندى. سونىڭ ىشىندە جاڭاوزەندىك اقساقالداردىڭ ۇسىنىسى ەرەكشە بولىپ شىقتى. ولار جاڭاوزەن قالاسىن بەكەت اتا دەپ اتاۋدى قالايتىنىن جەتكىزدى.
ماڭعىستاۋدا بەكەت اتا اتىنداعى قالا بولسا...
جاڭاوزەندىك اقساقالدار وسىنداي ۇسىنىس جاسادى
قۇربان ايتتىڭ ەكىنشى كۇنى ەل ازاماتتارى مەن ماڭعىستاۋلىق اقساقالدار وعلاندى جەرىندەگى بەكەت اتا باسىنا زيارات ەتىپ، بابا رۋحىنا ءتاۋ ەتتى. زياراتقا ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اكىمى باۋىرجان مۇحامەدجانوۆ تا باردى. اكىم ءوز اتىنان قۇربان شالىپ، جينالعان جۇرتشىلىققا اس بەردى. اق داستارحان باسىندا اقساقالدارمەن كەلەلى كەڭەس قۇردى. «بۇگىن ەرەكشە كۇن بولىپ تۇر. بىرىنشىدەن - قاسيەتتى قۇربان ايت، ەكىنشىدەن - كيەلى جەردە باس قوسىپ وتىرمىز. وسىنداي كيەلى جەردە ولكەمىزدىڭ دامۋ بولاشاعى تۋرالى اقساقالدارمەن وي ءبولىسىپ، اقىلداسقىم كەلەدى» - دەدى وبلىس باسشىسى.
جيىندا وبلىستىڭ بىرنەشە وزەكتى ماسەلەسى تالقىلاندى. سونىڭ ىشىندە جاڭاوزەندىك اقساقالداردىڭ ۇسىنىسى ەرەكشە بولىپ شىقتى. ولار جاڭاوزەن قالاسىن بەكەت اتا دەپ اتاۋدى قالايتىنىن جەتكىزدى.
جاڭاوزەن قالاسى اقساقالدار كەڭەسىنىڭ توراعاسى اسىلبەك ايداروۆ قالانىڭ اتىن وزگەرتۋ تۋرالى يدەيانى ورتاعا تاستادى. ونىڭ ايتۋىنشا، قازاقتىڭ ءوز وي-ارمانى بار. ول - بۇرىنعى وتكەن رۋحاني تۇلعالارىمىزدى، بابالارىمىزدى ۇلىقتاپ، ولاردىڭ ءومىرىن ونەگە ەتۋ، ەڭبەگىن ساقتاپ قالۋ ماقساتىندا ايانباي قىزمەت قىلۋ. «قالامىزدىڭ اتىن، وزدەرىڭىز ۇلىقتاپ، باس يەتىن بەكەت اتا اتىمەن اتاۋدى جاڭاوزەندىك اقساقالدار قولداپ وتىر، وسى ۇسىنىستى سىزدەردىڭ تالقىلارىڭىزعا سالعىمىز كەلەدى»، - دەدى ا.ايداروۆ.
بۇل باستاما وبلىستىڭ بارلىق ايماقتارىنان كەلگەن اقساقالداردىڭ اراسىندا قىزۋ پىكىرتالاس تۋدىردى. ءوز ويىن بىلدىرگەندەردىڭ ءبىرى - ساقىپ كەرەلباەۆ اقساقال. ول ماڭ دالادا ءۇش قاسيەتتى اتاۋ بارىن ايتتى. ونىڭ ءبىرىنشىسى، ماڭعىستاۋ اتى. ەكىنشى، اداي اتا. وعان وتپان تاۋدا ەسىمى اسپەتتەلىپ، ەسكەرتكىش قويىلدى. «ءۇشىنشىسى، بەكەت اتا ەكەنىنە ەشكىمنىڭ تالاسى جوق شىعار. دەمەك، بابامىزدىڭ اتىمەن قانداي شاھاردى اتاساق تا جاراسادى»، - دەدى س.كەرەلباەۆ.
سونىمەن قاتار، ول: «وبلىسىمىزدا اتا اتىمەن اتالاتىن مەشىت قانا بار، ول ازدىق ەتەدى. سوندىقتان بابامىزدى ۇلىقتاپ، رۋحاني بولمىسىن ناسيحاتتاۋىمىز كەرەك»، - دەيدى. قاريالاردىڭ ايتۋىنشا، اتاق-ابىرويى اسقان، ءپىر تۇتاتىن بابامىزدىڭ اتىن اۋىلعا بەرە سالعان ورىندى بولمايدى، سول سەبەپتى جاڭاوزەن قالاسىنا بەرۋ وتە دۇرىس ۇسىنىس بولار ەدى. «ويتكەنى، جاڭاوزەن 120 مىڭ حالقى بار كەڭ، كەلىستى شاحار، ءارى تابىسى مول قالا»، - دەپ اتاپ ءوتتى اقساقالدار.
بۇل ۇسىنىس بىرنەشە جىل بۇرىن قوزعالعان
اقتاۋ قالاسىنىڭ تۇرعىنى ساقىپ كەرەلباەۆ: «ماڭعىستاۋدا بەكەت اتا دەپ ۇلكەن ەلدىمەكەننىڭ اتىن بەرىپ جاتساق، ول ۇتىلعاندىق ەمەس»، - دەيدى. ءتىپتى بۇل شارا الدەقاشان ىستەلۋ كەرەك ەدى دەپ ەسەپتەيدى ول. ءيا، بەكەت اتانىڭ اتىن جاڭاوزەنگە بەرۋ بۇگىن عانا كوتەرىلگەن، تالقىلانعان ماسەلە ەمەس. ەل اعالارى مۇنداي ويدى بىرنەشە جىلدان ايتىپ كەلگەن ەكەن. اسىلبەك ايداروۆ ەكى جىل بۇرىن اتانىڭ 260 جىلدىعىندا وسىنداي ۇسىنىس ايتىلعانىن جەتكىزدى. بىراق ول اياقسىز قالىپتى.
تاريحقا قيانات بولمايدى
باستاماعا اقساقالدار جان-جاقتى ساراپتاما جاسادى. مىسالعا، جاڭاوزەندىك اقساقال تىنىشتىق بازارباەۆتىڭ پىكىرىنشە، جاڭاوزەن قالاسىن بەكەت اتا دەپ اۋىستىرساق، تاريحقا ەش قيانات بولمايدى. ويتكەنى، بۇل اتاۋ كەڭەستىك كەزەڭدە قازاقتىڭ تاريحىن بىلمەيتىن باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ اسپاننان الىپ، قويا سالعان اتى. 1960 جىلدارى جەر قويناۋىنىڭ يگەرىلۋىنە بايلانىستى پايدا بولعان قالانىڭ اتىن كەڭەس ۇكىمەتى «نوۆىي ۋزەن» دەپ اتاعان. ونى «جاڭاوزەن» دەپ وزىمىزدىكىلەر قازاقشالاپ العان ەكەن. ول ۋاقىتتا قالادا 30 مىڭعا جەتەر-جەتپەس ادام تۇراتىن. تىنىشتىق بازارباەۆ قالانىڭ تاريحي تامىرى قىزىلساي اۋىلىندا جاتقانىن ايتادى. ال بەكتۇر تولەۋعاليەۆ جاڭاوزەن دەگەن ءسوزدىڭ ءتۇپ-توركىنى تۇركمەندەردىڭ وجەن دەگەن سوزىنەن شىققانىن جەتكىزدى. «ماڭعىستاۋدا وزەن دە، كول دە بولعان جوق. بۇل جەردە تەك قۇدىق بولعان»، - دەيدى قاريا.
بەكەت اتا اتى قالاعا بەرىلۋگە لايىقتى، وعان ەش تالاس جوق دەستى اقساقالدار. وعان تاعى ءبىر مىسال، ەلىمىزدە ۇلى تۇلعالاردىڭ اتىمەن اتالعان قالالار جەتەرلىك. اباي، ساتباەۆ، شەۆچەنكو دەپ اتالعان قالالار بار. ول از دەسەڭىز، پاتشالى رەسەي مەن كەڭەستىك كەزەڭدە كوپتەگەن قالامىز تەگى دە، ەلگە سىڭگەن ەڭبەگى دە بەلگىسىز، كەزدەيسوق تۇلعالاردىڭ اتىمەن اتالعانى بەلگىلى. كۇنى كەشە ماڭعىستاۋداعى قاراقيا اۋدانىن ەراليەۆ دەپ جۇرگەنىمىز ەسىمىزدە. قازىرگى كەزدە شالقار اۋليەنىڭ اتىمەن ۇلكەن ەلدىمەكەن اتالىپ وتىرعانىن دا بىلەمىز. مۇنداي دەرەك-دايەكتەر ەلىمىزدە دە، الەم تاريحىندا دا جەتىپ ارتىلادى. سوندىقتان، قازاقستان حالقى مويىنداعان، باس يەتىن اۋليەنىڭ اتىمەن اتاساق ەش ابەستىك بولمايدى دەپ وتىر اقساقالدار.
بەكەت اتانىڭ جولى - بىرلىكتىڭ، ەلدىكتىڭ جولى
اقساقالدار جيىندا تاعى ءبىر ءۋاجدى العا تارتتى. «بۇل قالا، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ءپىر بەكەتكە باراتىن قاقپا»، - دەيدى. شىندىعىندا، بەكەت اتاعا باراتىن زياراتشىلاردىڭ بارلىعى وسى قالانىڭ ۇستىنەن وتەدى. كوپتى كورگەن اقساقالدار ارىدەن ويلايدى عوي. اۋليە بابانىڭ اتىن بەرۋ قالانىڭ جارقىن بولاشاعىنا جول اشاتىن ىرىم بولار ەدى. «جاڭا اتاۋمەن اتالسا، شاھاردىڭ جولى اشىلادى»، - دەيدى قاريالار. سونىمەن بىرگە، بۇل شارانىڭ تاربيەلىك ءمانى دە بار. اقتاۋ قالاسىنىڭ تۇرعىنى ساعىن قىرىمقۇلوۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇل اتاۋ حالىقتى بەكەت اتانىڭ جۇرگەن رۋحاني جولىنا باستايدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، قالا جۇرتشىلىعىنا جاۋاپكەرشىلىك جۇكتەيدى. «ءمادينادا - مۇحاممەد، تۇركىستاندا - قوجا احمەت، ماڭعىستاۋدا - پىر بەكەت دەگەن اسىل ءسوز - ءبىزدىڭ تىرەگىمىز، اداسپايتىن التىن شىنجىرىمىز ەكەنى راس. وسى رەتتە، تىنىشتىق بازارباەۆ: «ەلىمىزدە ءپىر بەكەت اتانى بىلمەيتىن ادام جوق، ولاردىڭ اۋليەگە قۇرمەتى ەرەكشە، قاتتى سىيلايدى. سوندىقتان قالا كوركەيىپ، رۋحاني تازارادى دەپ ويلايمىن»، - دەدى. اسىلبەك ايداروۆ اتانىڭ شاراپاتىمەن جاستار ادامگەرشىلىككە، وتانسۇيگىشتىككە تاربيەلەنەدى دەپ وتىر. ال ساقىپ كەرەلباەۆ: «بۇل قالا جانە ونىڭ تۇرعىندارى كەلەشەكتە بەكەت اتا جولىنىڭ ۇلگىسىن كورسەتەتىن بولادى»، - دەيدى.
«ءولى جەبەمەي، ءتىرىنىڭ تىرلىگى العا باسپايدى دەگەن. بۇل قادام اتا رۋحىنا دەگەن شەكسىز قۇرمەتتىڭ بەلگىسى عانا ەمەس، اتا رۋحىنىڭ قولداۋىمەن ماڭعىستاۋدىڭ ودان ءارى دامۋىنىڭ كەپىلى بولادى»، - دەپ سەنەدى قاريالار.
ءتۇيىن
جاڭازەندىك اقساقالداردىڭ ۇسىنىسىن بارلىعى قولدادى. قىرىققا جۋىق قاريا قالانى بەكەت اتا دەپ وزگەرتۋ تۋرالى ۇسىنىس حاتقا قول قويىپ، وبلىس باسشىسىنا تاپسىردى. حاتتا: «ءسىز ءبىزدىڭ اۋليە اتامىزدىڭ اتىن ماڭگىگە ساقتاپ قانا قويماي، الەمدىك كارتالارعا ەنگىزسەك دەگەن يگى تىلەگىمىزگە تۇسىنىستىكپەن قارايتىنىڭىزعا سەنىمدەمىز. ءبىزدىڭ بۇل تىلەگىمىز - بۇكىل ەلدىڭ تىلەگى»، - دەلىنگەن. ەلدىڭ تىلەگىن قابىل العان ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اكىمى باۋىرجان مۇحامەدجانوۆ بۇل ۇسىنىس زاڭ شەڭبەرىندە قارالاتىنىن ايتتى. بۇل ماسەلە اۋەلى جاڭاوزەن قالالىق ءماسليحاتىندا قارالىپ بولعاسىن، ونوماستيكالىق كوميسسياعا جول تارتادى.
داۋرەن وماروۆ
اقتاۋ
ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اكىمى
ب. مۇحامەتجانوۆ ىنىمىزگە
قۇرمەتتى باۋىرجان ءالىمۇلى!
ءوزىڭىز باسشىلىققا كەلگەلى بەرى كيەلى ماڭعىستاۋ وڭىرىندە كوپتەگەن يگى ىستەر قولعا الىندى. ەل تىلەۋىن تىلەگەن اقساقالدار رەتىندە وسى يگى باستامالارىڭىزعا قولداۋىمىزدى بىلدىرەمىز.
2010 جىلى بۇكىل ەل بولىپ 260 جىلدىعىن اتاپ وتكەن اعارتۋشى ءارى رۋحانيات ابىزى بەكەت مىرزاعۇلۇلىنىڭ ماڭعىستاۋ تاريحى مەن رۋحاني ومىرىندەگى الار ورنى تۋرالى ءوزىڭىز جاقسى بىلەسىز.
قۇدايعا شۇكىر، ۇلت كوشباسشىمىزدىڭ سارابدال ساياساتىنىڭ ارقاسىندا تاۋەلسىز قازاقستان كوپتەگەن جەتىستىكتەرگە جەتتى. ونىڭ ىشىندە ماڭعىستاۋ ءوڭىرىنىڭ دە سوڭعى جيىرما جىلداعى العان اسۋلارى ايتىپ جەتكىزگىسىز. ەڭ باستىسى، وسى ارالىقتا، كەزىندە توز-توز بولىپ كەتكەن اداي اتا ۇرپاقتارى كىندىك قانى تامعان اتا جۇرتقا قايتا جينالىپ، «ولگەنى ءتىرىلىپ، وشكەنى جانعانداي» بولدى. ءبىز ەل يەسى، جەر كيەسى ءپىر بەكەت اتامىزدىڭ رۋحىن قايتا جاڭعىرتتىق.
ءبىز جاراتۋشىعا، پايعامبارعا سيىنا وتىرىپ، اۋليەلەرىن دە ۇمىتپاعان قازاقپىز، ءمادينادا -l مۇحاممەد، تۇركىستاندا -l قوجاحمەت، ماڭعىستاۋدا - ءپىر بەكەت دەپ ۇرانداتقان قازاقپىز.
ۇلكەننەن ۇلگى، اتادان ناقىل دەگەن. وسى ورايدا، اقساقالدار ءسوزىن جەرگە تاستاماعان ۇلتجاندى ۇل رەتىندە سىزگە ايتاتىن ءبىر ۇلكەن بۇيىمتايىمىز بار.
ءبىز سىزدەن ماڭعىستاۋداعى ۇلكەن ءبىر ەلدى مەكەنگە - السىزگە -l مەدەت، زارىققانعا - جەبەۋ، تارىققانعا - دەمەۋ، اسقانعا - توسقان، ساسقانعا -l سايا، ۇرپاققا -l ۇستاز، ۇلىسقا -l ۇران بولعان بەكەت اتا اتىن بەرۋدى سۇرايمىز. قازاقستاننىڭ ءىشى عانا ەمەس، اۋليە اتامىز تۋرالى حاباردار قاي ەلگە بارساڭىز دا، ماڭعىستاۋ دەسە ءپىر بەكەت قوسا اتالادى. بۇگىندە بەكەت اتا اتى مەن ماڭعىستاۋ ولكەسى ەگىز ۇعىمعا اينالدى. سوندىقتان، بىزدىڭشە بۇل كوپتىڭ كوكەيىندە ابدەن ءپىسىپ-جەتىلگەن، ورىندى دا ورنىقتى شەشىم بولار ەدى.
«ءولى جەبەمەي، ءتىرىنىڭ تىرلىگى العا باسپايدى» دەيدى. بۇل قادام اتا رۋحىنا دەگەن ءبىزدىڭ شەكسىز قۇرمەتىمىزدىڭ بەلگىسى عانا ەمەس، اتا رۋحىنىڭ قولداۋىمەن كيەلى ماڭعىستاۋدىڭ مۇنان ءارى دامۋىنىڭ كەپىلى بولار ەدى دەپ ويلايمىز.
ال، اتا اتى قاي جەرگە بەرىلۋى قاجەت دەگەنگە كەلسەك، كوپتىڭ پىكىرىنشە بۇل قازىرگى جاڭاوزەن قالاسى بولعانى ءجون.
بىرىنشىدەن، اۋليە جاتقان قاسيەتتى وعىلاندى جەرىنە باراتىن جالعىز جول وسى قالا ارقىلى وتەدى. ەل «اتا جولى» دەپ اتاعان جول وسى قالادان باستاۋ الادى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا بۇل قالا - ءپىر بەكەتكە باراتىن قاقپا.
ەكىنشىدەن، اتا رۋحىنىڭ اتاق، ايبارىن ەسكەرە وتىرىپ اۋليە اتامىزدىڭ اتىن شاعىن ءبىر اۋىلعا بەرە سالۋ ورىندى بولماس ەدى دەپ سانايمىز. ال، جاڭاوزەن - تۇرعىندارىنىڭ سانى 120 مىڭعا جەتكەن، كەڭ دە كەلىستى، ۇلكەن شاھار.
ۇشىنشىدەن، اتا اتىن جاڭاوزەنگە بەرۋ ارقىلى ءبىز تاريحقا ەشقانداي قيانات جاسامايمىز. بۇل كەشەگى كەڭەستىك داۋىردە اسپاننان الىنىپ، ەشتەمەگە باس قاتىرعىسى كەلمەگەن باسقا ۇلت وكىلدەرىنىڭ نوۆىي ۋزەن دەپ قويا سالعان اتاۋى.
جالپى، ەل ءپىر تۇتقان اۋليەلەردىڭ اتىنا تۇتاس قالا اتىن بەرۋ الەم تاريحىندا وتە كوپ كەزدەسەدى. مۇنداي مىسالداردى جۇزدەپ ەمەس، مىڭداپ ساناپ بەرۋگە بولادى. سوندىقتان، ءسىز ءبىزدىڭ اۋليە اتامىزدىڭ اتىن ماڭگىگە ساقتاپ قانا قويماي، الەمدىك كارتالارعا ەنگىزسەك دەگەن يگى تىلەگىمىزگە تۇسىنىستىكپەن قارايتىنىڭىزعا سەنىمدىمىز.
ءبىزدىڭ بۇل تىلەگىمىز - بۇكىل ەلدىڭ تىلەگى.
بۇل ماسەلە، كۇللى مۇسىلماننىڭ ۇلىق مەيرامى قۇربان ايت مەرەكەسى اياسىندا وعلاندىداعى بەكەت اتامىزدىڭ باسىندا جەرگىلىكتى جۇرتشىلىق باستاماسىمەن تالقىلانىپ، كوپشىلىكتىڭ كوڭىلىنەن شىقتى.
باۋرىجان! ۇسىنىسىمىزدى جەردە قالدىرماي، تولىقتاي قولداۋ كورسەتىپ، جۇمىستانىپ، وڭ شەشىم قابىلداۋعا ىقپال ەتۋىڭىزدى سۇرايمىز.
ىزگى نيەتپەن،
ماڭعىستاۋدىڭ ءبىر توپ اقساقالدارى
«Abai.kz»
