Keshe Qazaqstangha Qytay basshysy Shy myrza kelip-ketti. Kóp bógelgen joq. Keshe keldi, keshe ketti. Kelerden búryn ýshbu hat jazyp, maqala jariyalady. Shy óz maqalasynda ne jazghanyn keshe sóztalqy jasadyq. Qaytalap jatpayyq.

Ýsh jylgha juyq ýiden shyqpay otyrghan Shy myrza әueli attyng basyn Astanagha búryp, qaranghy týse bere Samarghangha attanyp ketti. Shiydi Qazaqstan preziydenti әuejaydan kýtip aldy. Ekeuara әjeptәuir qytaysha shýiirkelesip, Aqordagha qaray bardy.

Eki el basshynyng naqty qanday qújattargha qol qoyghany, memleketaralyq kelisimderding egjey-tegjey aityla qoyghan joq. Belgilisi mynau ghana:

Qytay aqpary:

Taraptar arasynda qúqyq qorghau, arnayy qyzmet pen qorghanys vedomstvosy salalarynda baylanysty kýsheytu, ýshinshi kýshtermen birlesip kýresu, transúlttyq úiymdasqan qylmystyq toptar men zansyz esirtki biznesimen kýresu, syrtqy kýshterding elishilik mәselelerge aralasuyn boldyrmau, aimaqta beybitshilik pen túraqtylyqty saqtaugha birlesip kýsh salu degen mәseleler talqy bolghan.

Aqordanyng aqpary:

Taraptar kólik-logistika, azyq-týlik ónerkәsibi, auyl sharuashylyq salalarynyng mәseleleri jәne transshekaralyq ózender jayyn talqylady. Kelissózderden keyin eki memleketting basshylary Qazaqstan Respublikasy men Qytay Halyq Respublikasy arasyndaghy diplomatiyalyq qatynastardyng ornatylghanyna 30 jyl toluyna oray birlesken mәlimdemege qol qoydy.

Toqaev:

«Búl – pandemiyadan keyin sizding shetelge alghashqy saparynyz. Sondyqtan osy saparynyz tarihy maghynagha iye. Men múny joghary dengeydegi ózara senim men yntymaqtastyqtyng kórinisi dep baghalaymyn. Biylghy 5 aqpanda XXIV Qysqy Olimpiada oiyndarynyng ashylu saltanatyna qatysqanymdy bilesiz. Sol kezde Beyjinde ótken kezdesuimizdi yqylaspen eske alamyn», - dedi.

Shy tóragha:

«Halyqaralyq jaghday qalay ózgerse de, biz aldaghy uaqytta Qazaqstannyng tәuelsizdigin, egemendigin jәne territoriyalyq tútastyghyn saqtauyna qoldau kórsetemiz. Túraqtylyq pen damudy qamtamasyz etu jónindegi Siz jýrgizip jatqan reformalardy tolyq qolday otyryp, sizding elinizding ishki isterine qanday da bir kýshterding aralasuyna ýzildi-kesildi qarsy bolamyz. Qytay Qazaqstannyng senimdi dosy әri seriktesi jәne solay bolyp qala beredi. Qazaqstan men Qytay arasynda diplomatiyalyq qarym-qatynastar ornaghaly beri baylanystarymyz beriktik synynan layyqty ótti, sonday-aq ýnemi jana mazmúnmen tolyghyp, damyp, óz jemisin berip keledi. Bizding elderimiz birqatar salada yntymaqtastyqtyng ýlgisin kórsetti. Halyqtarymyzdyng dostyghynyng arqasynda 1780 shaqyrymgha sozylghan shekara mәselesin alghashqylardyng biri bolyp sheshtik. Biz birinshi bolyp, industriyalandyru salasyndaghy halyqaralyq yntymaqtastyqty damyta bastadyq. Osylaysha «Bir beldeu - bir jol» baghdarlamasy ayasyndaghy yntymaqtastyqtyng ýlgisin kórsettik. Biz ekijaqty qarym-qatynastardy jan-jaqty mәngilik strategiyalyq seriktestik dengeyine kóterdik. Serpindi damugha qol jetkizgen qytay diplomatiyasy ýshin múnyng manyzy zor. Býginde Qazaqstan men Qytay qarym-qatynasy jana tarihy beleske qadam basty», - dedi.

Sonan song eki el basshylary «Qazaqstan – Qytay: mynjyldyq dialog» atty kórmeni tamashalady. Artynsha preziydent Toqaev Shy tóraghany «Altyn Qyran» ordenimen maparattap, әuejaygha deyin shygharyp saldy. Bizden úshyp, Ózbekstangha jetken Shy tóraghany Mirziyeev sәn-saltanatymen kýtip aldy. Shy tóragha úshaqtan týser-týspesten ózbekting әnshi-biyshileri óner kórsetip, әuejay alanynda konsert qoydy. Búl endi bólek taqyryp. qazaq-qytay kezdesuine oralayyq...

Jogharydaghy resmy aqparattardan ekipen qoyyp sóz etetin manyzdy túsy – Qytay tóraghasynyng «Qazaqstan aumaghynyng tútastyghyn qorghaymyz», - dep uәde etkeni.

«Qazaqstannyng tәuelsizdigin, egemendigin jәne territoriyalyq tútastyghyn saqtauyna qoldau kórsetemiz. Sizding elinizding ishki isterine qanday da bir kýshterding aralasuyna ýzildi-kesildi qarsy bolamyz», - dedi Shy tóragha.

Shy myrza ózining Qazaqstangha kelerden búryn jazghan maqalasynda da «ýshinshi kýshter» turaly sóz etken. Aqordadaghy resmy jiynda da osy «ýshinshi kýshterden» keletin qauip jayly qadap aitty. Alayda, Shy myrza ol naqty qanday kýshter ekenine, qauipting qaydan ekenine egjey-tegjeyli toqtalghan joq.

Óz kezeginde preziydent Toqaev «mәngilik әriptestik dittegen biyikke kóterildi», - dep sóiledi. Toqaev «mәngilik әriptestik» termiynin Toqaev alghash ret 2019 jylghy qyrkýiekte Pekinge saparlap barghan uaqytta qoldanghan.

Sarapshylar: «Rim Papasy men Shy tóraghanyng Astanagha bir kýnde kelui beker emes. Din liyderlerining siezi Qytay tóraghasynyng saparyn kólegeylep qaldy. Búl sanaly týrde josparlanghan. Óitkeni, pandemiyadan keyin alghashqy saparyn arnayy Qazaqstangha jasaghan Shy tóraghanyng búl kelisine әlemning ózge júrty qalay qaraydy degen mәsenle taghy bar. Qazaqstan ózine qatysty AQSh pen Batys, Resey sekildi alpauyttardyng súraghy kóbeygenin qalamaydy. Al shyn mәninde Shiyding kelui Rim Papasynyng keluinen de manyzdyraq mәsele edi», - deydi.

Taqyrypqa túzdyq: Osyghan deyin «Qazaqstandy biz qorghaymyz», - degen sózdi Týrkiya preziydenti Rejep Tayyp Erdoghan aitqan edi. Biyl 10 mamyrda preziydent Toqaev Týrkiyagha saparlap barghan. Sol kezdesude Týrkiya preziydenti: «Biz әriptestigimizdi keneytilgen strategiyalyq seriktestik dengeyine kóterdik. Týrkiya men Qazaqstan – ortaq tariyh, til, din jәne mәdeny qúndylyqtardan quat alghan әri myqty baylanys ornatqan bauyrlas memleketter. Biz Qazaqstannyng túraqtylyghy men tynyshtyghyna erekshe kónil bólemiz.  Qazaq bauyrlarymyzdyng túraqtylyghy men tynyshtyghyna asa mýddeli ekenimizdi jәne sauda-ekonomikalyq, mәdeniyet, qauipsizdik salalarynda birge bolatynymyzdy aitqym keledi», degen edi Erdoghan.

Sarapshylar pikirinshe Qytay ózining negizgi logistikalyq әriptesi Reseyding jaghdayy nasharlaghan ýstine nasharlap, ekonomikalyq nokdaun alghannan keyin, Shy tóragha balama jol izdep shyqqan. Sóitip, sol izdegen joldy Qazaqstanan tapqan. Búl jerde ekpin týsirip aitatyn mәsele – Qytay, Qazaqstan, Ázirbayjan men Týrkiya arasyndaghy logistika qúrylysy. «Qytay tóraghasynyng «Qazaqstandy qorghau» turaly sózderi teginne-tek aitylmaghany belgili. Shy tóragha osy sózderi arqyly Qazaqstada mýddesi bar ekenin eskertti. Al Shiyding sózin estui tiyis júrt estidi», - deydi sarapshylar.

Siz ne deysiz?

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz