«Ózgening tiline óz tilin jyghyp beretin, namysqa jarymaghan sorly qazaqghym-ay, qashan oyanar ekensin», - dep Energetika ministrligine jazghyng keledi. Biraq olar qazaqtyng auyr sózderin pysqyrmaydy-au...

Osy ministrlikting qazirgi basshylarynyng istegen isterine qaraghanda qazaq memleketining mýdesi degen úghym olargha týsiniksiz siyaqty. Endigi ýmit jurnalisterden. Meninshe tómende jazylghan mәseleni kóteru, sheshu qazaq tilining órkendeuine septigin tiygizetine jәne Qazaqstannyng salagha baylanysty mekemelerindegi qazaq tildi mamandardyng qúqyqtary qorghalatyna kәmil senemin.

«Jer qoynauyn paydalanushylardyng jәne olardyng merdigerlerining kómirsutekterdi barlau nemese óndiru jәne uran óndiru jónindegi operasiyalardy jýrgizu kezinde paydalanylatyn tauarlardy, júmystardy jәne kórsetiletin qyzmetterdi satyp alu qaghidalaryn bekitu turaly Qazaqstan Respublikasy Energetika ministrining 2018 jylghy 18 mamyrdaghy № 196 búiryghy. Qazaqstan Respublikasynyng Ádilet ministrliginde 2018 jylghy 26 mausymda № 17122 bolyp tirkeldi».

Energetika ministrining 2018 jylghy 18 mamyrdaghy № 196 alghashqy búiryghy boyynsha, 5-shi tarmaqtyng 39-babynda: «Áleuetti jetkizushiler konkurstyq qújattamada kózdelgen jaghdaylarda basqa tilderdegi audarmany qosa berumen, konkurstyq  ótinimdi  memlekettik jәne orys  tilderinde úsynady», - delingen edi. Búl sóilemde memlekettik tilding jәne orys tilining pariyteti saqtalyp túrghan. Sanaly jәne memleket zan-qaghidalaryn syilaytyn konkursqa qatysushylar satap alynatyn materialdar, qondyrghy, qúrylghy, aspap, qúral-saymandardyng tehnikalyq mәlimetterin, sipattamalaryn, núsqaularyn jәne syzba-súlbalaryn qazaq tilinde jәne orys tilinde úsynatyn. Osynday talap bar kezinde QR qazaq tildi azamattardyng memlekettik tilde aqparat alu, tanysu, oqu qúqyghy saqtalghan edi. Jәne de búl talap memlekettik tildegi tehnikalyq aqparat qoryn kóbeytuge kóp septigin tiygizip túrghan edi.

Alayda, onsyzda óz elinde jaltaqtaghan jetimning kýnin keship jýrgen qazaq tiline taghy bir soqqy tiydi.   Osy  № 196 búiryqqa Energetika ministrining mindetin atqarushy 26.05.2022 № 190 búiryghy arqyly , 5-shi tarmaqtyng 39-babyna: «Áleuetti jetkizushiler konkurstyq qújattamada kózdelgen jaghdaylarda basqa tilderdegi audarmany qosa bere otyryp, konkurstyq ótinimdi memlekettik jәne (nemese) orys tilderinde úsynady», - dep, әleuetti jetkizushilerge  konkurstyq  ótinimdi  tek bir tilde ghana úsynugha mýmkindik beretin  nemese degen shylau sózdi qosty. Ashyghyn jazghanda, búl búiryq kýshine engennen keyin, nemese degen shylau sóz arqyly qújattamalar tek orys tilinde úsynylatyn boldy, sodan  memlekettik tilding qoldanu ayasyn azaytyp, shektep, qazaq tildi azamattar men mamandardyng júmysyna núqsan keltirip, tildik shekteuler men qiyndyqtar tudyrdy. Oghan qosa búl búiryq, Qazaqstan Respublikasyndaghy til sayasatyn iske asyrudyng 2020-2025 jyldargha arnalghan memlekettik baghdarlamasyna, Qazaqstan Respublikasyndaghy til turaly ZANYNYNG 2, 3, 4, 7, 8, 10 baptarynyng talaptaryna da qayshy keledi.

Osy qayshylyqtargha baylanysty men EM-ne eki ret hat jazdym, tirkemedegi qýjattarmen tanysularynyzdy súraymyn. Mening 04.05.2023 jyly jazylghan № JT-2023-00794200 súrauyma naqty jauap bolmaghasyn, 27.05.2023 jyly № JT-2023-00947226 shaghym jazdym. Shaghymyma baylanysty 19.06.2023 jyly EM-ning ókilderimen shaghymdy «uatsap» arqyly talqylau ótkizildi. Talqylau barysynda EM-ning zangeri mening memlekettik tilde qoyghan súraqtaryma memlekettik tilde mýldem jauap bermey, «mne tak udobno», - dep, mening súraqtaryma tek orys tilinde ghana jauap berip, mening konstitusiyalyq qúqtarymdy shektedi.  «26.05.2022 № 190 búiryghymen  nemese degen shylau sóz qanday sebeppen qosyldy?» degen mening qoyghan súraghyma naqty jauap bere almady.

Jalghyzdyng ýni shyqpas degen bar, atalghan qújattaghy – «QR Energetika ministrining mindetin atqarushynyng 26.05.2022 № 190 búiryghymen engizilgen» - «memlekettik jəne (NEMESE) orys tilderinde úsynady» degen ózgeristing kýshi joyylyp, Qazaqstan Respublikasy Energetika ministrining 2018 jylghy 18 mamyrdaghy № 196 búiryghy. Qazaqstan Respublikasynyng Ədilet ministrliginde 2018 jylghy 26 mausymda № 17122 bekitilgen - MEMLEKETTIK JÁNE ORYS TILDERINDE ÚSYNADY, - degen núsqasyn qaytadan kýshine enuine yqpal etulerinizdi ótinemin.

Esjan Nartay Seytbahiyúly

Abai.kz