povesti

Basy: Jetesiz

Men oqushylar osy isten keyin hanzularmen araz bop keteme dep qorqyp edim. Degenmen, barlyghy bala kónilmen ony kóp ótpey-aq úmytyp ta ketti.

Men keterden eki kýn búryn mektep barlyq oqushylardy jinap alyp ruhany tәrbie jiynyn ótkizdi.

Búl ruhany tәrbie jinalysy ýshin mektepte bir kýn sabaq toqtatyldy.

Jiynda mektep bolyp eki oqushyny syngha aldy. Olar sabaq oqymaydy, tipti mektepte qyz-jigit bop erte mahabbattasqan. Onyng biri bizding synyptaghy Qaysar. Qaysar men basqa synyptyng bir qyz oqushysy alannyng ortasyna túrghyzyldy. Aynaladaghy oqushy, múghalimderding bәri ekeuine tesile qaraydy. Sonymen mektep basshylary sóz alyp jelpine, «Biz qazaqtar nashar halyqtardan bolmauymyz kerek!» desip jatty.

Kópshilik oqushylardyng bireuleri tómen qaraydy, bireulerining jýzi súrghylt tartyp  ýndemey túr.

Sonymen basshylarymyz sózin әrmen qaray jalghastyrady: «Keybireuleriniz әke-sheshelerinizge ókpeleysizder, taghy bireuleriniz jaghday joqtyghyn aityp nalisyzdar. Degenmen, búnyng bәrin ózgertuge tek bir-aq nәrse kómegin tiygize alady. Ol – senderding oqugha degen qajyr-qayrattaryn. Ata-analaryng senderge aqsha berip oqy dese sender mektepke kelip mahabbattasasyndar! Búlay qaytyp olardyng ýmitin aqtaysyndar, a?!»

Men azdap taghatym tauslghanday boldy. Búlardy aitqany da jón-au. Balalar jaqsy oqugha minddetti de. Degenmen, mening sanamda qazaq degen últ erkin ósken tau qyrany sekildi edi. Múnday búghauly oidy birden qabylday da qoymas-au deymin.

Osylay oigha shomyp túrghanymda maghan tesile qarap túrghan Áygerimdi kózim shaldy.

Osy kezde mektep basshysynyng dauysy taghy estildi, «aralarynda mahabbattasqandar taghy bar ma? Ózdering kelip moyyndasandar jaza jenil bolady.» desip jatty.

Áygerim  maghan sezimge toly janaryn qadap túryp qulana bir jymiyp qoydy.

Men qabaghymdy týiip, qolymmen ymdap «qoy» degen belgi ettim. Sosyn sausaghymdy ernime tiygizim ýn shygharma dep taghy belgi berdim.

Mening alandaghan týrimdi kórip Aygerim  jay bir kýrsindi de kýlip jiberdi.

Keyin Áygerimnen sol sәtte ne oilaghan oiynbar edi dep súradym.

Ol ózin әshkerelegisi kelgenin aitty.

Basshylargha: «Men Beyjinnen kelgen múghalimge ghashyq boldym, biraq ol meni únatpady» dep aitqysy kelipti.

– Nege? – dep súradym.

Ol ózining osylay istegende menimen birge bola alar ma eken degen ýmiti bolghandyghyn aitty. Ekeumiz barlyq oqushylar men múghalimder aldynda túrsaq, barshasy bizge qarap túrsa ózin baqytty sezinetindigin aitty.

Eki kýnnen keyin men ketemin.

Endi mýmkin ómir baqy kezdestire almaytyn osy bir boyjetkenge qarap qatty qimas bir sezim jýregimdi sharpidy. Onyng óne boyynan anqyghan sýtting hosh iyisi múrnyma kelgende osy iyis oghan qana tәn ekendigin sezemin.

Men odan tandana:

– Áygerim, shynyndy aitshy, nege meni jaqsy kórip qaldyn? – dep súradym.

– Sebebi, siz qonjyq sekildisiz, – dep jauap qatty, ol.

– Jónindi ait, – dep qabaq týiemin.

– Kafka sebepti, – dedi ol.

– Kafka? Kafka deysing be? Nege ol sebepti? Sen ony bilmeysing ghoy.

– Siz maghan aityp bergen joqsyz ba? Siz maghan adam erkin bolu kerk, demokratiyashyl bolu kerek dep aityp berdiniz.

– Onda sen nening «demokratiya» ekendigin bilesing be?

– Joq, bilmeymin.

– Onda nege mening aitqan qaydaghy-jaydaghy sózderime bola meni jaqsy kórip qaldyn?

Kenetten Áygerim  mening qúshaghyma qúlay ketti.

Ol erke ýnmen: – Sebebi, maghan búlardy eshkim aityp kórmegen.  Mende Kafkanyng nendey bәle ekenin bilmeymin. Biraq men biletinim maghan múnday әngimelerdi  eshkim de eshqashan aitpas edi, – dep byldyrlady.

Men onyng súmbyl shashynan aqyryn ghana sipap qoydym.

Áygerim  biraz túrdy da,  – Men keleshekte jaqsy oqyp, kóptegen kitap oqyp Kafkanyng ne ekenin biletin bolamyn, – dep uәde etti.

Men onyng qúlaghyna taqap baryp aqyryn ghana, – Bir kýni sen Kafkanyng ne ekendigin biletin bolasyn. Bir kýni bәrin tanityn bolasyn, – dep syrbylap qoydym.

Sen Kafkany bilgen kýni onyng mәn-maghynasyz ekendigin biletin bolasyn.

Áygerim  basyn mening keudeme aqyryn ghana sýiep túrdy, men de ony jenil qúshaqtap túrmyn. Sol sәtte ol taghy sol әnge saldy:

«Mingen atym astymda qúla qasqa,

Shenber saldym qúdyqqa qúlamasqa.

Ádeyi izdep auylyna barghanymda,

Tanymaghan adamday túra qashpa.

 

Jýgirip shyqtym beleske,

Beles jaqyn emes pe.

Osy otyrghan otyrys

Bir ghaniybet emes pe».

Qoshtasar sәtte, búl әnning jetkizgen syry men syny tipten ashyla týskendey boldy.

Áygerim  qaytqan song men jalghyz ózim tósekke shalqamnan týsip jattym da tóbege qadalyp úiqysyz týndi ótkerdim.

Áli esimde, Áygerimdey 14 jas kezim edi. Men de bir qyzgha ghashyq bolghanmyn. Aqyn edi, dәstýrli ýlgide keremet ólender jaza biletin. Ózi de sonday bir poeziya sekildi tamyljyghan aru edi. Qytaydyng dәstirli klassikalyq ónerinen nәr alghan tamasha aru bolatyn.

Biz birge kóp әngimelesetinbiz. Birtindep oghan ghashyq bop qaldym, әri óz sezimimdi de bildirdim. Ol kezde әli bala edim, sondyqtan aitqanymnyng bәri balalyqtyng sózi edi. Ony sýietindigimdi aityp, keleshekte onymen ýilenemin dep te qoydym.

Ol bolsa, sol sәtte mening albyrtyghymnan seskenip te qalghan. Ol meni jaqsy kóredi dep oilap jýrdim, óz ózimdi bir jaqsy jigit qatarynan da kórushi edim. Biraq sonynda aqyry maghan kelispeytindigin aitty. Mening albyrt sezimim oghan lapyldaghan jalyndy ot bop kórinedi, ony ýreylendiredi eken.

Sol jyldary osy is meni kóp kýizeltken edi.

Endi mine tósekte jatyp bәrin eske alyp bayyppen oy jýgirttim. Sol kezdegi mening sýng tәsilim dәl Áygerimdiki sekildi bolypty-au. Sonday bir sýy tek mening minezime ghana tәn dep oilaushy edim. Al endi Áygerimning maghan degen sezimin bayqap men kenetten bәrin týsingendey boldym. Mýmkin,búnday sýy búkil bir últqa tәn shyghar.

Degenmen, bes jyl shamasynday uaqyt ótkennen keyin, 19 jasymda men sol boyjetken maghan kórsetken minezin Áygerimge kórsettim. Onyng sýngi tym albyrt, tym baylamsyz, tipti adamgha bir taghat bermeytindey.

Búl sezimdi teriske shygharsam ózimdi teriske shygharghan bolmaymyn ba?

Qasymda birge jýrgen kóp dostarym maghan shynayy ómirge jaqyn bolugha shaqyrady. Al, shynayy ómir degen ne? Barshasy maghan aqylghóisip: «Sening sýnging tym albyrt, beyne lapyldaghan ot sekildi. Eshkim de óitip sýimeydi», – deydi.

Mýmkin mening búlaysha sýyim mening qazaq balasy bolghanymnan shyghar?

Qazaqty óte ozyq últ dep maqtanayyn dep otyrghan joqpyn. Biz úshaq jasap tenizge keme jibermedik. Deytúrghanmen, boyymyzdy kernegen bir shynayylyq qashanda bizben birge jýredi. Bizde tausylmas bir sezim bar. Búl sezim asqaq ta emes, bәseng de emes. Sen oghan bir uys topyraq ber, ol onda jamyray jayylady, kóktep ósedi. Saghan bir uys topyraqqa degen sýiispenshilikting qanday ekendigin pash ete biledi. Mineki, ol  osynday bir sýiispenshilik.

Búl bir shynayy sýiispenshilik.

Men kezinde adamgha osy bir shynayy sýiispenshilikting ózi jeterlik, búdan asqan shynaylyqtyng ne keregi bar dep oilaushy edim.

Men әli de osynday senimdemin.

Oy jeteginde ketip ózimning qalay syrqattanyp qalghanymdy bilmey de qalyppyn.

Dene qyzuym 39,5℃ bolypty. Essiz jatyp Áygerimning atyn shaqyra berippin. Osy uaqytqa deyin ózimning qanday aurumen auyrghanymdy bilmedim. Degenmen, dene qyzuym kóterilip sausaqtarym da qatty talyp auyrghanyn bilemin.

Talyqsyp jatyp Áygerimning tósegimning janyna kelgenin bildim. Onyng júpar iyisi keudemdegi bos jatqan bir olqylyqtyng ornyn toltyrghanday boldy.  Syrqattanyp jatyp onyng jýzining menen sonshalyqty alystap ketkenin bayqaghanday bodym. Tek kýlgin kóilegi ghana kóz aldymda jelbirep elestey beredi.

Sharshap jatyp-aq kónildegi bir armanym oryndalghanday boldy, alayda dәl osy sebepten sharshaghynym odan ary  ýdegendey boldy.

Kózimdi júmsam Áygerimning jylaghanyn qúlaghym shaldy. Alay da jalghan sekildi bop ta estiledi.

– Múghalim, múghalim, qayjeriniz auyryp túr?

– Qyzyp túrmyn, sausaqtarym da syrqyrap shydatpay túr.

Ýy ishi sәl tynyshtalyp edi, kenet bireuding syrtqa jýgirip shyqqan dybysy estildi.

Bes alty minuttan keyin qayta kirdi.

Áygerim tósegimning janyna kelip otyrdy da: – Múghalim, múnday auru saharada ýnemi bolyp túrady. Oghan qazaq eminen asqan em-dom tappaysyz. Mende sol emdik dәriler bar edi, men sizge jaghyp bereyin. Siz bir týn tynysh jatyp úiqtasanyz qolynyz da auyrmaytyn bolady, qyzuynyz da basylady, – dedi.

Esimdi anyq bilmeymin, tek aqyryn ghana basymdy iyzegen ekenmin.

Sonan song onyng qolymdy ústaghanyn sezdim. Qyz qolynyng oiylghan  jerleri alaqanyma anyq sezildi. Alayda osy qatqyl jarghaqtar mening kónilime bir ghajayyp tynyshtyq ornatqanday boldy.

Ol taghy bir qolymen mening tirnaqtarynma dәrisin jaghyp jatty.

Jagha otyryp, – Qorqpa! Shyday týs, az ghana qaldy. Asyqpa, qorqpa! Bir úiqtap túrsanyz bәri jaqsy bolady, – dep meni júbatady.

Beyne anasy syrqattanghan balasyn júbatyp jatqanday boldy.

Sol sәtte kózimnen ystyq jas eriksiz ytqyp shyqty. Men ózimning qateleskenimdi bildim. Osy jyldardan beri men bir iste qatelesip keletin siyaqtymyn. Biraq naqty ne? Ózim de bilmeymin.

Kenet onyng qolyn qatty qysyp qaldym. Ketetin men emes, qayta ol sekildi. Basbarmaghymmen onyng jarylyp qatayghan qolynyng syrtyn aqyryn sipalap qoyam, keyde qay uaqtan beri payda bolghany belgisiz, qolynyng oiylghan jerlerine baryp tiyisip ketem. Birdemeni izdegendeymin.

Ol da osy sәtte jylap jiberdi.

Men kýngirt bir halde jatyp oghan, – Mynau sening qolyng ba? – dep qaldym.

Ol jauap qatpady. Men de jauap kýtpegen edim.

Onyng qoldaryn ústap jatyp búl boyjetkenmen ózimning qanshalyqty ózgeshe ekendigimdi bayqadym.

Endi kenet ózimning qateligimdi tanyghanday boldym: osy bir ózgeshelikti bayqamay nemese moyyndamay jýr ekenmin-au, men.

Búl ózgeshelikti endi moyyndadym, al moynydaghan sәtte esh ózgeshelik joq sekildi bolady.

Qalay degenmende beyjindik aksentpen hanzusha sóileytin qazaq balasymyn ghoy.

Mening qolym mәngi osylay nәp-nәzik, beyne әiel zatynyng qoly sekildi. Al qazaqqa tәn qayratty qol mende joq.

Men sahara qazaqtarynan ózgeshemin. Onda mening de bir auylym bar der edim, alayda men ol auylgha qayta almaymyn.

Meni osy is kýizeltedi. Ózimdi tastandy baladay sezinemin.

Endi bildim, ózgeshelik qolda túrghan joq eken.

Áygerim ekeusizding qolymyz úqsamaydy. Degenmen, búl ózgeshelik mening qolymda oiylghan jer joq, al onikinde bar degende túrghan joq.

Qayta bizding qoldarymyz birimizding qolymyzdy birimiz qysa ala ma degende túr.

Búndaghy aitar oy sonshalyq kýrdeli de emes. Ony kitaptan qarap tapqan emespin: Tek qazaqtyng qolyn qysyp kórseniz sonda ghana qazaqtyng kim ekenin, ózinning kim ekenindi, mekening qayda ekenin bilesin.

Biz biraz jylasyp aldyq. Biraq ekeumiz de, bir birimizding ne sebepti kýizelip otyrghandyghymyzdy bilmeymiz.

Endi esime týsti, qalada jýrip jylamaghaly kóp bolghan eken. Ayyrlysar sәtte de, jenilgende de, jalghyzsyraghanda da, kýizelgende de... men jylaghan emespin. Sonda qalada jýrgenimde men sonshalyq batyl ma edim? Joq kóz jasy men jan jarasyn kórsetu qalada óreskeldikting beynesi me? Árkim ózining kóz jasy men jan jarasyn jasyrugha tyrysady, mahabbaty men qarghysyna birdey tizgin salady. Metronyng ishinde týrlerin baysaldy ústap beyne ruhsyz bir kýide otyryp qolyndaghy týrli oiynshyghymen әlek bolady. Tek «týsetin jolaushylar dayyn bolynyzdar» degen habarlandyrudy estigen sәtte ghana eriksiz esik jaqqa syghylysady. Esikten shyghady da qalyng nópir arasynda ghayyp bolady...

Men sharshaghanymnan taghy úiqygha kettim.

Oyansam Áygerim  tósegimning janynda kýlimsirep otyr eken.

Sausaqtarymnyng auyrghany shynymen basylypty, basymnyng qyzuy da qaytyp qalghan eken. Qolyma endi qarap edim, shoshyp qaldym. Tyrnaghymdy kýlgin renge әsemdep boyap tastapty. Jyltyrap kózding jauyn alady.

Endi oyanyp bolghan iske tanyrqay qarap otyrmyn. Al Áygerim  bolsa synqyldap kýle jóneldi.

– Sening aitqan qazaqy em-domyng sonda tyrnaq boyaghysh may ma?

– Men múny kóp aqshagha satyp aldym. Qaramaysyz ba, auyrghany basyldy emes pe?

Ghajap! Shynymen auyrmaydy.

Ol sózin jalghastyryp, «Men búl maydy jaqqanymda ishimnen múghalimning syrqaty tezirek jazylyp ketsin, tezirek jazylyp ketsin! dep tilep otyrdym. Mine, shyn jazylyp ketipti, – dedi.

Oghan qarap jay ghana basymdy iyzedim.

Qaytar uaqytm tayady.

Ýnemi ózim jalghyz qalashyqta sendelemin. Keshki shapaqta búl qala sonday әsem syrgha bólenedi. Adamdary da sonshalyq jaybaraqat jýredi.

Búl qalany qalam úshynda kóbirek suretteyin-aq deymin, sebebi ol da bir kýni býgininen aiyrylar. Aghashtar әiteuir bir kýni kesiletini sekildi. Alayda kóp tolghanyp otyryp jazugha bara almadym.

Jol jýrer aldynda Aydanamen «Hay myrzanyng ashanasynda» boldym. Odan búryn ózi júmys istegen restorangha qaytyp barasyng ba dep súraghanymda ol ózining әli bir sheshimge kelmegenin aitty. Men onyng keleshekte óte tamasha jan bolatynyna senimdilik bildirdim. Ol búl oiyma da esh pikir bildire almady. Aydana kóbinde tomagha-túiyq jýretin. Oghan alandaushylyq tanytyp búlay bola berse hanzushany jaqsy ýirenip barghan kýnning ózinde de bәri sәtti bola qoymaytyndyghyn aitayyn dep oqtaldym. Biraq aitugha dәtim barmady.

Jasymyz endi jiyrmagha jaqyndady. Býgingi kýn qalay bolsa da ertenimiz núrly bolatynyna senimdimin.

Ár adam qazaq әnindegi keleshekke degen senimmen ómir sýru kerek dep bilemin.

Men Hay myrzagha qosh aittym. Ol kisi tandanghanday bop menen qayda baratynymdy súrady. Men oghan Beyjinnen kelgenimdi aittym.

Qart myrza qolyndaghy gazetin qoyyp ornynan túrdy da, mening qolymnan ústap túryp, «Balam, qayda jýrsende jaqsy oqy. Jolyng bolsyn dep tileymin. Keyin elimizdi kórkeytu ýshin ter tógetin bolasyn» – dedi.

Beyjinde maghan bireu múnday sóz aitsa ony qaljyndap túr dep qabyldaushy edim.

Al myna shashyn qyrau basqan Hay myrza meninshe Shynjangha eng alghash kelgen kommunisttik qogham qúrlysshylar qatarynan bolsa kerek. Onyng әr sózinen shyndyqty angharugha bolady. Ózining ashyp otyrghan myna kishkene ashanasy ispetti shynayy.

Keshte birge otyryp songhy nandy ýzip jep shay ishtik.

Oqushylar maghan taghy da sol әndi aityp berdi.

Aynalayyn qaraghym, qal jaqsy ma. A hau,

Sala berme kózindi әr jaqsygha halaulim –ay.

Sala berseng kózindi әr jaqsygha. a hau.

Bәri jaqsy kóriner alghashqyda, halaulim-ay

Jýgirip shyqtym beleske,

Beles jaqyn emes pe.

Osy otyrghan otyrys,

Bir ghaniybet emes pe?

Tipti qoshtasar kýnning ózinde de, bizding әngimemiz tausylar emes.

Áygerim ayaghyn úyala basyp mening bólmeme kirip keldi. Búl mening múndaghy songhy týnim edi.

Bir birimizge úzaq qarap túrmyz. Biraq, aitar eshtenemiz de joq.

Men odan:

– Keyin qayda bolasyn? –  dep súraghanymda, ol:

–  Osy saharada qalamyn, – dedi.

– Sahara deysing be? –  dep óz ózime kýbirley sóiledim. Sodan әri úzaq ýnsizdik jalghasty.

– Ótkende auyrghanynyzdyng sebebi mening tentektigimnen boldy ma?  – dep óz-ózin kinәlaghanday boldy ol.

– Áy, aqymaq bolma. Men ózimning bostyghymnan auyrdym, – dep júbatyp qoydym.

Onyng jýzine qarap túryp qaldym. Ol shynynda da bir әdemi boyjetken. Tek ómir ony nәziktikten aiyrghanday kórindi.

Kóz aldyma onyng siyr sauyp otyrghan beynesi elestep ketti. Mening jýregimning týkpirinde búdan asqan kórkem beyne joq ta shyghar-au, sirә. Al búny bilse ol quana ma eken? bilmeymin.

Kenet bir tolqyn sezim boyymdy biylep әketti. Oghan,  – Áygerim , meni qúshaqtasang bola ma? Keshir, seni sýimesem de... Men erteng qaytamyn. Sen meni qúshaqtay alasyng ba? –  dedim.

Mýmkin mening ótinishim orynsyz bolghan shyghar. Sonda da ol meni óz qúshaghyna aldy.

Ózimdi onyng múghalimi ekendigimdi úmyttym, tipti búl maghan ghashyq bolghan qyz ekenin de úmyttym. Men denemdi býrsiyte onyng qúshaghynda túryp onyng óne boyynan anqyghan sýtting júpar iyisin qúshyrlana iyiskedim kep.

Endi bayqadym, búl júpar iyis men ýshin qanday qymbatty desenizshi. Beyjinde zәulim ýiler, qayshyalysqan kósheler bar. Al múnday jenil ghana sýtting hosh iyisin eshqaydan tappaysyz.

Men Áygerim ge qarap, – Bilesing be? mening oiyma birdene kelip túr – dedim.

– Nemene?

– Keleshekte men shygharma jazamyn. Sen jayly jazamyn. Qazaq jastarymen birge nan jep, shay ishkenimdi jazamyn. Bizding últtyng myna әlemge degen eng pәk, әri eng tereng sýiispenshiligin jazmyn. Basqalar bizdi shynayy týsinsin dep jazamyn.

Ol tebirene basyn iyzedi.

Óz basym 14 jasar qyzdyng qúshaghynda túryp óz armanymdy osylay bayandaymyn dep oilamappyn. Degenmen, múnday dos aldynda neni aitsanda da qysylmay aita alady ekensin.

– Az ótpey Beyjinge jetesiz. Qyzdosynyzdy kóresiz. Kónildi shygharsyz?

Basymdy iyzedim de, qayta shayqadym. Sosyn bir auyz oida joq sóz aittym:

– Bilesing be? Men Beyjinde jýrsem kýnnen mezi bolam, – dedim.

– Nege? Nege kýndi únatpaysyz?

– Sebebi kýn shygha qalsa taghy bir qarbalastyqqa toly mazasyz kýn bastalady degen sóz. Keyde kýn eshqashan shyqpasa eken dep tileymin.

– Olay aitpanyz. Biz qazaq halqy kýndi sýiemiz. Biz kýndi sýiimiz kerek.

Aytyp boldy da, ol mening eki qolymdy qysyp-qysyp qoydy. Ol búl sózderdi aitqanda baladay beyildenip ketti. Mýmkin osynday balalyq peyilmen bizding qazaq kýndi sýietin shyghar.

– IYә, bir kýni hanzu dostarym mening shygharmamdy oqyghanda bizding últty shynayy týsinetin bolady. Olar saharagha tek taza aua men suretke týsu ýshin ghana kelmeydi, – dep baryp toqtadym. Onyng kózine tesile qarap túryp, taghy, – Olar saharagha kelip biz sekildi kýndi de sýiidi ýirenetin bolady, – dedim.

Búl sózderdi aityp bolyp ózimdi shekten tys sharshaghanday sezindim. Áygerimning qúshaghynda, onyng boyyndaghy sýtting júpar iyisin qúshyp túryp úiqygha kettim.

Meni qúshaqtaghan kýii Áygerim  de ýndemey túryp qaldy.

Ol sýietin jigit ózine osynshama dórekilik istep túr, tipti az ghana meyiri de joq.

Ábden qaytar kýn taqaghanda ghana ony óz qúshaghyna alyp túr. Beyne bir sәbiydi әldiylegendey.

Al jigit typ-tynysh qana qúshaqta myzghymay qalghyp ketken. Beyne eshqayda ketpeytindey, sol qúshaqta mәngi qalarday bolady.

Men auyzymdy dýrdiytip jatyp úiqygha ketippin de eshteneni de sezbey qalyppyn.

Ol maghan meyirlene úzaq qarap túrypty. Ózining sýigen jigiti, osy bir sәby sekildi balang jigit erten-aq ózin tastap alysqa ketedi.

Onyng qúshaghyndaghy ­­– óz jigiti. Ózine ghana tәn hanzadasy.

Tipti, eng songhy sәtke deyin bolsa da, men ony 14 jasar, mahabbattan basy ainalyp jýrgen jas qyz dep qaraghan emespin. Qayta ony býkil bir últtyng beynesindey elestemin.

Mýmkin búl men ýshin tragediya bolar.

Búl jas jigit, ózi kitap qúmar bilim paz.

Men keyde onyng ýreyi nege sonsha basym dep tanghalyp ta qalam? Búl qúshaqtasu oghan júbatu bola alar ma? ony ózgerte alar ma?

Al búnyng bәri ne ýshin?

Bәrin de qoydyq. Búl songhy qúshu, búl osy kishkene qalashyqtaghy songhy týn.

Bizding Áygerim  ózining sýigen jigitin qúshyp úiqygha ketti.

Ómirde bәri sәtti bola bermes.

Degenmen, olardyng bәri eng pәk, әri sýikimdi jandar. Adam pәk, әri sýikimdi bolsa týbi baqytty bolady...

Ayyrylysatyn sәt aqyry keldi.

Synyptaghy bar oqushym meni qalashyqtaghy avtobeketke kelip shygharyp saldy.

Kólik orynynan qozghalmastan qyz oqushylarym jylay bastady.

Áygerim  bәrin bastap enirep jylap túr...

Aydana mening qolymnan jabysyp: – Búryn eshkim bizge siz sekildi aqyl aityp kórmegen edi, – deydi.

Men olardyng jýzderine anyryp túryp qaldym. Múghalimning mindeti oqushylaryna aqyl aitu emegende nemene? Bilmeymin. Osy uaqytqa deyin olargha nendey aqyl aityp ýlgerdi ekem?!

Kózge týspeu ýshin qalashyqta jýrgende qarapayym kiyimderdi kiyip jýrdim. Tek keterde ghana sapaly qymbat kiyimderimdi auystyryp aldym.

Óz kiyimime qarap túrmyn.

Osy kiyim kiyisimmen-aq olardan sonshalyq bir alys ekenimdi sezindim

Avtobus kelgen song men birden biylet aldym da ishine jayghastym.

Kólik ishindegi tolyp otyrghan jolaushylar syrtta jylap túrghan oqushylardy kórip tan-tamasha bolysty. Terezeden syrtqa ýnilip jergilikti aksentpen, «Qarashy, myna balalar ózi qyzyq eken. Ne bolghan ózderine? Sonsha jylaghany nesi?» – desip jatty.

Búryn kóneleu kiyimmen jýrgenimde júrt men jayly ne dese de elemeushi edim.

Biraq endi osynshama adam meni kózderining úshymen baghyp, kýbir-sybyr sóilep, ózderinshe tújyrym jasaydy.

Men tartynshaqtap, – Men olardyng qaladan kelgen múghalimi edim... balalar jón bilmeydi ghoy, kónilge almanyzdar, – dep qoydym.

Barlyghy maghan qaraydy, al men teris búrylyp otyryp aldym.

Syrtta oqushylarym shulap jatyr:

– Múghalim, sau bolynyz!

–  Múghalim, sau bolynyz!»

– Múghalim, bizdi úmytyp ketpeniz!»

Bәri jylap jatyr. Bajaylap qarasam, Qaysar men Qayrat ta jylap túr eken. Maghan onsha únamaghan balalardyng jylap túrghany mening jýregimdi jibitip jiberdi.

Bәri de qoldaryn búlghaydy.

Men taghy da teris ainaldym da jýrgizushige: – Jýrgizushi. tezdetiniz, kettik!  – dedim. Jýrgizushi búndaydy kóp kórmese kerek, anyryp túryp qalypty.

Men taghy aiqay saldym:

– Jýrgizushi! Qane, jýreyik!»

Jýrgizushi endi ghana esin jighanday bop, kólikti aqyryn qozghalta bastady.

Men terezeden basymdy shyghardym.

Balalardyng bәri avtobusqa erip jýgirip keledi eken.

Jýgirip bara jatyp, «Múghalim, qalay da taghy kelinizshi!»  dep jalynghanday bolady.

Al búl jýgirgen toptyng ishinde Áygerim  joq.

Ol ózining kýlgin kóilegin kiyip әdemilenip jasanyp alghan eken.

Eki qolymen betin basyp jylap túr.

Avtobustyng artynan jýgirmedi.

Onyng dausy bolsa birden tanyr edim. Alay da ol maghan әli «sau bolynyz» degen bir auyz qoshtasu aitqan joq.

Tek jalghyz ózi sharasyzdyqtan jylap túr.

Maghan tanys Áygerim әdette jylaghanda dauystap ókirip jylaushy edi. Al búl qoshtasarda ýnsiz túr.

Kýlgin kóilekting kólenkesi kóz úshynda ghayyp bolghan sәtte men de sol balalar sekildi ókirip jylaghym keldi.

Alayda kóliktegilerding bәri menen kózin alar emes.

Men italiyalyq tanymal markaly kiyimimdi kiyip alghanmyn. Sóilesem beyjindik aksentim bilinip túr.

Óz-ózime dauystap, «E, balalar emes pe? Áli isting jónin bilmeydi ghoy!» – dep qoydym.

Keterde bir uys jusan ala ketem be dep oilap edim, úmytyp ketippin.

Jol boyy avtobus saharany endey ótip zymyrap barady. Anda-sanda terezede aqboz kiyiz ýiler jalt berip kórinip ghayyp bolyp kete barady.

Beyjinge qaytyp kelgennen keyin qazaq últynyng ókili retinde bir az últ jazushylar konferensiyasyna bardym.

Konferensiyada jinalghan qauymnyng talqylaghany az últtar ómirin qalay jandy da әsem surettep jazu boldy.

Taqyryp shynymen ózekti boldy, degenmen, men belgisiz bir múnda qaldym.

Áygerim, seni qalay jazsam tolyq surettey alarmyn?

Osyny oilap ózimning kýlkili jaghdayda otyrghanymdy bayqaymyn.

Aqyry qyzdosymmen de kezdestim. Oghan jýndes bir quyrshaq týie syiladym. Ýrimjide jýrgende ózim tandap satyp alghamyn. Degenmen, oghan onsha únamaghanday boldy. Naqty sebebin men de bile almadym. Qalalyqtardyng neni shynayy únatatynyn bilip bolmaysyz.

– Balalar sýikimdi me eken?

– M, iyә. Men sol jaqtan kelgen bala emespin be?

Ol menen ol jaqtaghy boyjetkender әdemi bola ma eken dep súrady. Men Áygerim  jayly aityp berdim. Sonsha qúlaq qoyyp tyndaghynymen onyng búl isterge mýldem qyzyqpaytynyn bayqadym.

Men kenet onyng qolymnan ústay alyp:

– Aytpaqshy, senen súrayyn dep edim. Sen Shynjang jayly ne bilesing ? –dedim.

– Án, bi, dombyra...

– Odan basqa she?

– Odan basqa sen barsyng – dep synghyrlay kýldi.

Ol mening júbanghan qabaghymdy bayqaghanday boldy da, meni ayaghanday bop,   – Ne boldy? Renjittim be? – dedi. Osy oraydy paydalanyp óz últym jayly aityp bereyin dep oiladym da kenet eshtene bolmaghanday, – Ne boldy? Eshtene. Bәri jaqsy, – dey saldym.

Ol oiyna birdene oralghanday bop:

– IYә, aitpaqshy.Senderde qyzdar moyynyn qozghaltyp biyleydi emes pe, – dedi.

Men biraz oilanyp qaldym da:

– Ol bizding by emes, úighyrlardyng biyi, – dedim.

Ol tandanghanday bop maghan qarady da:

– Áy, qoyshy. Qazaghyng ne, ýighyryng ne, bәri birdey emes pe? Bәribir sol jaqtyng bii ghoy,  – dedi.

Men ýndemey basymdy ghana iyzedim.

Búl onyng qateligi emes. Mәselening mәn-jayy múnda: búl qalada adamdr últ degen úghymgha qatysy joq ómir sýrude.

Ol qymbat jasanu búiymdaryn paydalanydy; onyng kóilegi de Áygerimning kóileginen әdemi.

Áygerim di oilasam, qazaqty oilasam sharasyz sergeldeng kýy keshemin.

Qyzdosymdy tipti de qattyraq qysa qúshaqtap túryp sýiip-sýiip aldym.

Endi oghan jaqynday bergende mening múrnymdy jarghan sýtting hosh iyisi emes.

Tek Fransiya iyissuynyng hosh iyisi ghana.

Men ony sýiemin. Ol sonday bir sanaly, salmaqty qyz. Degenmen, búl meni qatty sharshatady.

Bizding birge bir kofehana ashamyz degen armanymyz bar edi.

Degenmen, men jasym 19-da bolsa da uniyversiytette oqymadym, bar bolghany mәn-maghynasyz әngimeler, jyrlar jazyp zorgha kýneltemin.

Gýlzar manyndaghy oryndyqqa otyryp alyp ýnemi keleshekte ashamyz degen kofehanany qalay jobalau jayly kóp aitysatynbyz. Aytyp bolyp, ekeumiz de ýndemey qalushy edik. Mýmkin jastyqtyng jeligi de shyghar. Áytsede, jastyghynda búlay arman qumasang ómirinning ne sәni bolmaq. El aralap, jep iship, oinap kýlumen ótkergen ómir quys keudelikke aparyp soqtyrady ghoy. Onday ómirden de qyzyq tappaysyn.

Áygerim jayly ýnemi oilanyp jýretin boldym. Nege onymen bolghanymda bәri sonday qarapayym bop ketedi?

Qyzdosym jaqynnan beri kanikul kezindegi kurstargha baryp jýr. Sondyqtan, jalghyz ózim Beyjing kóshesinde ýnemi jalghyz sendeludi taptym. Bayqasam bәri men qiyaldaghanday jaqsy emes eken. 789 -shy óner qalashyghy tolghan jasandy súlulyq. Barlyghy ózinshe takapparlanghan nemese jas boyjetkenderdi aldaugha ghana jaramdy. Nәnlogu kóshelerinde satylyp jatqan qolóner búiymdary industriya jelisinde toptastyrylyp óndirilgen búiymdar. Sәni bolghanymen barlyghynyng qúny tómen, mәni az.

Sóite jýre bir kýni túghysh mahabbatymdy da kezdestirdim.

Onymen kezdeskende alghash auyz ashyp aitqan әngimem Shynjanda jýrip ashyq aspannan júldyzdardy tamashalau boldy. Ol tynysh qana tyndaghannan basqa esh reasiya jasaghan joq. Shyndyghynda júldyzdy aspandy ózing baryp tamashalamasang basqanyng әngimelegeni saghan týk әser etpeydi.

Endi ghana ekinshi kursta oqyp jýrsede, ol aghylshyn tilin ózdiginen ýirene bastapty. Keleshekte Amerikagha baryp oquyn jalghastyrmaqshy eken.

Men búryn ony erekshe jaratylghan bir jan  dep qaraushy edim, endi baqsam ol da myna qoghamnyng bir synyghyna ainalyp qalghan eken.

Bar adam janúshyra algha úmtylghan myna zamanda ómirding ózi jobalanyp josparlanyp qoyylghanday kórinedi. Egerde az ghana salghyrttyq jasasang kórsetkishke jetpey armanda qalatynday jýremiz. Tipti mahabbat, ýilenu sekildi nәrseler de sol joba, jospardyng bir bólegine ainalghan.

Ol ózi mahabbat jayly esh oilanbaghanyn aitty. «27, 28 jasqa jetkende әke-sheshesining aralasuymen bir arqa sýier adam tauyp túrmystanyp ketsem boldy» deydi. Oghan birdemelerdi aitayyn dedim de toqtap qaldym. Myna qoghamda qarap túrsang barlyghy osylay emes pe?

Aldymdaghy myna boyjetkendi kezinde qúshqan edim, sýigen edim. Endi onyng aitqanyna qarap túrsam mahabbat pen ýy boludyng ózin jospargha ainaldyryp jiberip otyr. Ózimen qatysy shamaly deydi. Mýmkin búlda qalypty qúbylys shyghar. Degenmen, men sheksiz tandanuda qaldym. Men odan:

–  Mahabbatqa senbeysing be? – dep súradym

– Shamaly senemin, – dedi ol.

Áriyne, mynaday qalada múnday sózge týsinistikpen qarau kerek.

Degenmen, ol ózining balakezinde kesilgen sol aghashtardy әli de qimaytynyn aitady.

Qúday-au, on jyldan asa uaqyt boldy. Jer-әlem odan beri san qúbyldy emes pe? Qimaytyn endi nesi bar?

Tek sol aghashtardy ghana qiya almaymyn deydi.

Men shamasy týsingendey boldym.

Ekeumiz de ýnsiz úzaq túryp qaldyq.

Men oghan Áygerim  jayly aittym.

Ol maghan: «Áygerim men mening últym – mening jasyl aghashtarym» deydi. Men týsine qoymadym, sonda da súramadym.

Menen ne oilap otyrsyng dep súraydy.

Men qalalyqtar múnday oigha barmauy qajet deymin, sebebi búl adamdy sharshatqannan basqa týk te bermeydi.

Ol: «adamda bir maqsat boluy qajet» deydi. Sol maqsatqa jetken kýni ózindi birden tauyp alatyn bolasyng mys.

– Nege «birden»?

– IYә, búl endi dәl maqsatyna jetken sәtte ghana bolatyndyqtan ghoy.

Shyndyghynda búlardyng bәri últpen týkte qatysy joq. Mysaly, men de basqa da qala túrghyndary sekildi osynda ómir sýrip jatyrmyn. Biz últsyz ómir sýrip jatqan tobyrmyz. Kafka aitqanday biz qonyzgha ainalghanbyz. Bir kýni ómirdi týsingen sәtte qaytadan adam keypine enermiz. Áli jaspyz, bir kýni ózimizdi birden tauyp alghan kezde, qaytadan adam bolyp shygha kelemiz.

Osynsha beynetpen ómir sýrip jatuymyzdyng maqsaty sol adam qalpyna kelu emes pe?

Ol dúrys aitady. Degenmen, onyng nege mahabbat jayly oilamaymyn, әiteuir bir kýni ýilenip ketsem boldy degenining bayybyna bara almadym.

Onyng qimaytyny aghashtar emes, sebebi, aghashtan aiyrylu eshtenening simvoly emes qoy.

Tuyla salyp biz bәrinen aiyryla bastaymyz.

Oylay kele men bәrin týsingendey boldym. Qala ómirinde kóz aldyndy qansha anyq kórsen, sonsha adasa bastaydy ekensin.

Endi sol bayaghy maghan aghashtyng qalay kesilip qalay qúlaghanyn aita beretin sol bir boyjetkendi qatty saghynatyn boldym. Al kóz aldymdaghy myna aqyl aitqysh qyzdan bezip ketkim bar.

Eger ol bir kýni ózin birden taba alatynyna senimdi bolsa nege óz ózinen alystay beredi.

Qyzdosymmen aqyry aiyrylysyp kettim. Sony osylay bolatynyna búryn-aq kózim jetken, degenmen, sonda da qatty múng keshtim.

Ol maghan: – Kofehana jayly armandarymyz tym asqaq bop ketti. Ony jýzege asyru tek sening ghana qolynnan keledi, – deydi.

– Sen keremet jigitsin, biraq men sen izdegen jan emespin.

– Seni esimde mәngi saqtaymyn. Sen jaqsy jansyn!

Osy sózderdi aitqanda mening oiyma kelgen jalghyz-aq nәrse ony bassalyp qúshaqtap eshqayda da jibermeu.

Aqyry ketti. Jalghyz qaldym. Dese de, ol tipti ketpegen kýnning ózinde men bayaghydan jalghyz emes pe edim?

Ol barda ony qúshyp ózimning barlyghymdy sezinetinmin. Endi ol da ketti, men ózimdi joghaltyp alghanday bolamyn.

Onyng aitqanynyng bәri shyndyq. Degenmen, onyng taghy bir aita almay ketken shyndyghy bar. Ol meni endi qaytyp sýimeydi. Maghan qarap jymighan kýndikti jýzin kórsetedi. Onyng meni qashannan beri sýimey qalghanyn bilmedim. Mýmkin ol meni bastan-ayaq sýimetin de shyghar?

Ony qúshaqtap jibermey-aq qoyayyn deymin. Alayda tek kýlip túryp, «qosh-sau bol!» deuden basqa qolymnan eshtene kelgen joq.

Onyng kýlkisi qanday, shirkin. Maghan, «Sen birden eseyip kettin. Naghyz azamat boldyn», – deydi.

Degenmen, men búlay eseyding ózimdi birden tauyp aluyma kómegin tiygize me joq pa bilmedim.

Alghashqy mahabattymdy izdeyin dep edim, ol jalghasty bilim asyrugha dayyn dalyp әbiger bolyp jýr eken. Basqa dostarymnyng jaghdayy da shamaly solay.

Endi bayqadym, mynau meni jastayymnan baghyp qaqqan qalada mening arqa sýier bir dosym joq eken-au.

Qyzdosymmen aiyrylysyp ketkennen keyin kýnde Áygerimdi oilaytyn boldym. Metrogha otyrdym da 13-shi jelining bas beketinen songhy beketine deyin bardym. Tapjylmay otyryp vagongha kirgen-shyqqan jolaushylardy baghamyn. Men beyne joghalghan zatqa izdeu salghan jarnama spetti eshkimning de kózine ilikpeymin. Eshkim súrap bilmeydi. Osylaysha metronyng bas beketi men songhy beketi aralyghynda tolassyz san qaytara jýrip óttim.

Beyjing jazynyng týni edi. Jalghyz ózim ýiden shyqtym da kóshe jaqqa bettedim. Seven-eleven supermarketinen eki dayyn Onigiry (japon tamaghy, kýrishten jasalady) aldym da jýre jey bastadym. Jolda eshkimning qarasy kórinbeydi. Degenmen, bireu quyp kele jatqanday bop qolymdaghy asymdy obyp kelem.

Týnning osy bir túnghiyghynda adasyp ketkim keledi. Alayda ózimdi ózim joghaltyp aludan qorqamyn. Ózimdi sýigim keledi, әri sonsha bir qorlap, jerlep alghymda keledi. Biraq, bәri bir eshtene de istey almadym. Eshtene de istey almay Beyjinning týngi kóshesinde sendelip әli kelemin, men paqyr. «Paqyrmyn ba?» Tipti sol paqyrlyqqa da jaramaymyn-au. Bәri de bos, bos kýide Beyjinning kóshesinde kelemin. Áredikte mas bolyp shaliyp jatqan bir- eki sheteldikti bayqaymyn. Osynshama alysqa mastyq izdep kelmegen shyghar-au, sirә. Nege býitti eken?

«Enendi úrayyn!»  Kópirding astynda japadan jalghyz túryp boqtyty jiberdim kep. Búdan basqa biler boqtyghym bolsashy. Jymjyrt týnde boqtasan, boqtaytyn kisi de tappaysyn. Áygerim  mening myna týrimdi elestete ala ma eken?  Ómir meni osylay etkenine ózim de tang tamashamyn.

Beyjing meni bauyryna baspay ma dep qatty alandaushy edim. Endi oilasam bәri bos alandaushylyq eken.

Búl qala eshkimdi bauyryna basyp kórgen emes, eshkimdi de syrtqa tepken joq.

Men bir jýrgen jetesizbin.

Sabaq ótkende, «Uanfujing kóshesine qalay baramyn?» dep ýiretemin. Olar tipti ómir boyy ol kóshege ayaq baspas. Olardyng búl sóilemdi qaytalaghandaghy shattanghan jýzin kórsem boldy ózimning naghyz jetesiz ekenimdi týsinemin.

Áygerimge demokratiya jayly, Kafka jayly kóp aittym. Sonda oghan ne payda әkeldi?

Oghan demokratiyanyn, erkindikting qajeti qansha? Onyng ómirining qarapayym bolghany sonshalyq ol ózi sýigen jigitining qasynda qaluyn ghana tileytin. Alayda onyng jigitining qolynan kelmedi.

Áygerim, sening júpar sýt iyising bar. Men ýshin ol әiel zatynyng eng baghaly iyisi bolsa da, mening ómir boyy úmyta almaytyn lәzzatym bolsa da, men sening janynda qala almadym.

Men qorqtym. Ózimning sonsha qorqaq ekenimdi birinshi ret bayqadym.

Men basqalardyng maghan qarap, «welcome to china» degeninen qorqtym.

Men ózimning basqalargha úqsamay qaluymnan qorqtym. Mýmkin úqsamaghandyq emes, qayta qala ómirindegi belgili bir mәn-maghynasyzdyqtan bolsa kerek.

Men basqalardyng menen bezuinen qorqamyn. Myna aspanmen tiresken zәulim ýiler ishinde jýrsem óz últym menen bezgendey bolady. Endi bir kýni myna qala da menen bezse ne bolarmyn? Aqylgha mýldem qonymsyz shyghar. Biraq men bәribir qatty ýreylenemin.

– Keshir, Áygerim . Men osynday bir jetesiz ekenmin.

Qyzdosymdy qiyaldap ketem de sol sen sekildi meni óz qúshaghyna alsashy, maghan sen bergen әsem sәt pen júbanyshty ol da syilasashy dep ketemin.

Alayda múnyng bәri bolghan joq.

Ol maghan tek «sen jaqsy jansyn» degen bir auyz sóz qaltyrdy da kete bardy.

Aydana qansha enbekqor delik, jaraydy. Onyng jetken jetistigi sol bir ýzdik dayashy degen ataq qana emes pe? Odan basqa qanay arman bolar deysin? Onyng armandaghany sol basqalar sekildi hanzsha sóiley alsa, az tola bilimdi bolsa boldy emes pe?

Qaysar men Qayrat she? «Tónirekterinde jaqsy hanzu azamattary bar shyghar?» – degen súraqqa olar basyn da iyzegen joq. Kishkene ashanada tamaqtanghanda da, olar hanzusha sóilep otyrghan qalyng jastyng arasynda tis jaryp bir auyz sóz aitqan joq. Olardyng ómiri bastan-ayaq osynday ýnsiz sekildi. Aynaladaghy jandardyng ne dep jatqanyn eshqashan bile almaydy.

Al sonda qalalyqtar jetesiz emes deymisiz?

Qalalyqtar ýnemi araqashyqtyq saqtap jýredi. Men dostarymdy qazaq bauyrlarym sekildi qúshaqtay alayyn desem, olar, «Ýi! Bauyrym, meni jynystastardan dep oilap qaldyng ba. Aralyq saqta, aralyq» – dep at tonyn ala qashady. Basqany qúshaqtap ta kórmegen adam baqytty bolady dep oilaysyz ba?

Mening bir dosym mening әngimemdi estip bolyp, «Jetesiz bolmau degen sonda nemene? Aydana Beyjing uniyversiytetine týsip oqydy delik, onda túrghan ne bar? Baqytty bola ala ma?  Áygerimning saghan qoly jetti delik, sonda ol da jeteli boldy deymiz be? Bәri de sol bayaghy qalpynda emes pe?» – dep aityp edi. Dәl solay siyaqty.

Bәrimizdi de sonday bir jetesizdik shyrmap alghan.

Keyin qyzym bolsa dep armandaymyn. Onymen birge Beyjinde ómir sýrsem. Sonda men oilaymyn, mening qyzymnyng ón-boyynan sýtting iyisi anqyp túrar ma eken? Áygerim, ol saghan tartatyn bola ma, joq әlde mening qyzdosym sekildi bop óse me? Ol sýiispenshilik degenning ne ekenin týsine ala ma?

Búdan bylayghy ómirde mening Tokio sekildi qaynaghan qalada, Parij sekildi romantika mekeninde nemese Londonday klassika otanynda izderim qalar. Al sol bayaghy kishkene qalashyqqa endi qaytyp baruym ne ghaybyl.

Sen de bir kýni túrmysqa shygharmysyn? Auyldyng bir malshy jigitine? Ol maskýnem bolar ma eken? Ol seni ayap kýiiner me eken?

Sen úzatylyp bara jatqanynda meni esine alarmysyn? Óz qúshaghynda bir týn әldiylegen sol Beyjindik jigitti qaytyp oilaysyng ba?

Men qazaqpyn. Men de seni sýiemin. Búl bar shyndyghym. Alayda, Áygerim, bizding ómir sýrgen dýnie mine, osynday eken. Ol sening sýigen jigitinning qúshaghynnan sytylyp úshyp Beyjing asatynyna esh kýiinbeydi eken. Bәri búlay bolmaugha tiyis edi.

Bir kýni bizding últta qala jaghalaytyn bolady. Nemese qalalyqtar sekildi iykemsiz bir ómirmen auyldarda toptasady.

Aygerim, bir kýni sening de nemere qyzyng iyis suynyng júparyn anqytyp túratyn bolar.

Sol kezde sen meni týsine bastarsyn. Bolmasa meni odan beter týsinbey ketersin!

Tanghy saghat tórt mezgili,  CBD ofistary iyin tiresken komersiyalyq audan. Búnda júmysta jýrgen eshkim de joq. Beyjinning eng sәndi dep sanalatyn búryshy búl sәtte tym-tyrys kýige engen. Osy bir tynyshtyqtyng sonyna ala әiel dauysynyng ókirip jylaghany qúlaghyma shalynghanday boldy. Dauys jaqqa qaray bet aldym. Baqsam forma kiygen bir taptinaqtay boyjetken úzyn oryndyqta ókirip otyr eken. Ózi sonday bir әdemi jaratylys.

Basyn tómen salyp alypty. Shashy óksigen sayyn denesimen birge silkinedi. Endi ghana bir qarapayym aqiqatty týsingendey boldym: Beyjinde de baqytsyz qyzdar bar eken-au. Aynalyp kelgende bәri ómirding istegeni ghoy. Al ómir degen ómir. Meyli kýlgin kóilek kieyik, forma kieyik, júpyny kieyik, Italiyalyq markany kieyik, bәribir kýizelis pen jetesizdik seziminen qútyla almaydy ekenbiz.

Qaghaz sýlgini oghan úsynghanymda ol maghan qarap jymiya kýldi. Tәiir-ay! Qalalyqtar ókirip jylap otyrsa da osynsha tәtti kýlkisin joghaltpaydy. Onay emes-au.

Ony júbatayyn dep oiladym. Alayda onyng endi jylay qoymaytynyn kórip lezde tayyp túrdym.

Kómek  qajet bolghan adamdar kómek bergisi kelip túrghan jandargha osynsha teris minez kórsetip yryqsyz kýide qaldyratyn zaman tughan ba?

Joq kómek qolyn sozghysy kelip túrghan adam ketkennen keyin ghana onyng kónili jay taba ma?

Al kómektesushi ketip qalsa taghy ózin bireu laqtyryp ketkendey sezinedi. Jalghyzdyq ony jegidey jep taghy bireuding kelip ózin júbatuyn kýtedi...

Aryqaray taldamay-aq qoyayyn. Tang atyp, kýn de shyghayyn dep qalypty. Jol ýstindegi jýrginshilerge arnalghan aspaly kópirde túryp qazaqsha әn saldym:

«Aynalayyn qaraghym hal jaqsy ma,

Sala berme kózindi әr jaqsygha.

Sala berseng kózindi әr jaqsygha,

Bәri jaqsy kóriner alghashqyda.

Jýgirip shyqtym beleske,

Beles jaqyn emes pe,

Osy otyrghan otyrys

Bir ghaniybet emes pe, ai

Mingen atym astymda qúla qasqa,

shenber saldym qúdyqqa qúlamasqa.

Ádeyi izdep auylyna barghanymda,

Tanymaghan adamday túra qashpa.

 

Jýgirip shyqtym beleske,

Beles jaqyn emes pe.

Osy otyrghan otyrys

bir ghaniybet emes pe?».

Kýn de shyqty. Bәri jym-jyrt. Myna tynyshtyqta búl qala tipti Beyjinge úqsamay da qaldy.

Áygerim, sening sýigen jigiting sening janynda qala almady. Saharanyng perzenti qaynaghan qala ómirin mәngi týsinbeydi. Mening túnghysh mahabatym ómir jayly kóp bilip oiyna týiipti, alayda oidan ketpes sol kesilgen aghash onyng mәngi jýrek jarasyna ainalghan eken. Al hanzu qyzdosym qashanda kýlimsirep jýredi. Tabyssa da, qayta aiyrylsa da, biraq eshqashan baqytty bolghan emes...

Múnyng bәri adamdy qatty týniltedi.

Men mýmkin sening oiyndaghy Kafka bolarmyn nemese bolmaspyn. Naghyz jazushy qanday bolatynyn bilmeymin.

Biraq biletin bir nәrsem bar: qanday jetistikke jetsem de men bir jetesizbin.

Sebebi, men senen aiyrylyp qaldym. Biz birimizden-birimiz aiyrylyp qaldyq.

Osynyng ózi qanday jetesizdik ekenin bilesing be?

Áygerim, saghan eshqashan tis jaryp aita almaghanyma ókinishtimin.

Men seni shynayy sýiemin.

Sebebi, sen maghan jylulyqty sezindirdin, qashan ózimdi jetesiz sezinsem de, sol jylulyq meni mәngi jebeydi.

Jetesizdikten men saghan ghashyqpyn.

Jetesizdikten men senen ketip qaldym.

Ottay jarqyraghan kýnge qarap men qazaqtardyng nege ony sýietinin bilgendeymin.

Kýnge qarap biz bәrimiz ózimizdi jetesiz sezinermiz.

Oyyma qazaq halyq әnining tolqyny taghy kernedi.

Men endi týsindim:

Bizding jetesiz bolatyn týkte jónimiz joq.  Al jetesiz bolmasqa taghy sharasyzbyz.

(Sony)

Aydos Amantayúly,

Aghylshyn tilinen audarghan Bibol Álipbayúly,

Dayyndaghan Álimjan Áshimúly. 

Abai.kz