پوۆەست

باسى: جەتەسىز

مەن وقۋشىلار وسى ىستەن كەيىن حانزۋلارمەن اراز بوپ كەتەمە دەپ قورقىپ ەدىم. دەگەنمەن، بارلىعى بالا كوڭىلمەن ونى كوپ وتپەي-اق ۇمىتىپ تا كەتتى.

مەن كەتەردەن ەكى كۇن بۇرىن مەكتەپ بارلىق وقۋشىلاردى جيناپ الىپ رۋحاني تاربيە جيىنىن وتكىزدى.

بۇل رۋحاني تاربيە جينالىسى ءۇشىن مەكتەپتە ءبىر كۇن ساباق توقتاتىلدى.

جيىندا مەكتەپ بولىپ ەكى وقۋشىنى سىنعا الدى. ولار ساباق وقىمايدى، ءتىپتى مەكتەپتە قىز-جىگىت بوپ ەرتە ماحابباتتاسقان. ونىڭ ءبىرى ءبىزدىڭ سىنىپتاعى قايسار. قايسار مەن باسقا سىنىپتىڭ ءبىر قىز وقۋشىسى الاڭنىڭ ورتاسىنا تۇرعىزىلدى. اينالاداعى وقۋشى، مۇعالىمدەردىڭ ءبارى ەكەۋىنە تەسىلە قارايدى. سونىمەن مەكتەپ باسشىلارى ءسوز الىپ جەلپىنە، «ءبىز قازاقتار ناشار حالىقتاردان بولماۋىمىز كەرەك!» دەسىپ جاتتى.

كوپشىلىك وقۋشىلاردىڭ بىرەۋلەرى تومەن قارايدى، بىرەۋلەرىنىڭ ءجۇزى سۇرعىلت تارتىپ  ۇندەمەي تۇر.

سونىمەن باسشىلارىمىز ءسوزىن ارمەن قاراي جالعاستىرادى: «كەيبىرەۋلەرىڭىز اكە-شەشەلەرىڭىزگە وكپەلەيسىزدەر، تاعى بىرەۋلەرىڭىز جاعداي جوقتىعىن ايتىپ ناليسىزدار. دەگەنمەن، بۇنىڭ ءبارىن وزگەرتۋگە تەك ءبىر-اق نارسە كومەگىن تيگىزە الادى. ول – سەندەردىڭ وقۋعا دەگەن قاجىر-قايراتتارىڭ. اتا-انالارىڭ سەندەرگە اقشا بەرىپ وقى دەسە سەندەر مەكتەپكە كەلىپ ماحابباتتاساسىڭدار! بۇلاي قايتىپ ولاردىڭ ءۇمىتىن اقتايسىڭدار، ا؟!»

مەن ازداپ تاعاتىم تاۋسلعانداي بولدى. بۇلاردى ايتقانى دا ءجون-اۋ. بالالار جاقسى وقۋعا مىنددەتتى دە. دەگەنمەن، مەنىڭ سانامدا قازاق دەگەن ۇلت ەركىن وسكەن تاۋ قىرانى سەكىلدى ەدى. مۇنداي بۇعاۋلى ويدى بىردەن قابىلداي دا قويماس-اۋ دەيمىن.

وسىلاي ويعا شومىپ تۇرعانىمدا ماعان تەسىلە قاراپ تۇرعان ايگەرىمدى كوزىم شالدى.

وسى كەزدە مەكتەپ باسشىسىنىڭ داۋىسى تاعى ەستىلدى، «ارالارىڭدا ماحابباتتاسقاندار تاعى بار ما؟ وزدەرىڭ كەلىپ مويىنداساڭدار جازا جەڭىل بولادى.» دەسىپ جاتتى.

ايگەرىم  ماعان سەزىمگە تولى جانارىن قاداپ تۇرىپ قۋلانا ءبىر جىميىپ قويدى.

مەن قاباعىمدى ءتۇيىپ، قولىممەن ىمداپ «قوي» دەگەن بەلگى ەتتىم. سوسىن ساۋساعىمدى ەرنىمە تيگىزىم ءۇن شىعارما دەپ تاعى بەلگى بەردىم.

مەنىڭ الاڭداعان ءتۇرىمدى كورىپ ايگەرىم  جاي ءبىر كۇرسىندى دە كۇلىپ جىبەردى.

كەيىن ايگەرىمنەن سول ساتتە نە ويلاعان ويىڭبار ەدى دەپ سۇرادىم.

ول ءوزىن اشكەرەلەگىسى كەلگەنىن ايتتى.

باسشىلارعا: «مەن بەيجىڭنەن كەلگەن مۇعالىمگە عاشىق بولدىم، بىراق ول مەنى ۇناتپادى» دەپ ايتقىسى كەلىپتى.

– نەگە؟ – دەپ سۇرادىم.

ول ءوزىنىڭ وسىلاي ىستەگەندە مەنىمەن بىرگە بولا الار ما ەكەن دەگەن ءۇمىتى بولعاندىعىن ايتتى. ەكەۋمىز بارلىق وقۋشىلار مەن مۇعالىمدەر الدىندا تۇرساق، بارشاسى بىزگە قاراپ تۇرسا ءوزىن باقىتتى سەزىنەتىندىگىن ايتتى.

ەكى كۇننەن كەيىن مەن كەتەمىن.

ەندى مۇمكىن ءومىر باقي كەزدەستىرە المايتىن وسى ءبىر بويجەتكەنگە قاراپ قاتتى قيماس ءبىر سەزىم جۇرەگىمدى شارپيدى. ونىڭ ونە بويىنان اڭقىعان ءسۇتتىڭ حوش ءيىسى مۇرنىما كەلگەندە وسى ءيىس وعان قانا ءتان ەكەندىگىن سەزەمىن.

مەن ودان تاڭدانا:

– ايگەرىم، شىنىڭدى ايتشى، نەگە مەنى جاقسى كورىپ قالدىڭ؟ – دەپ سۇرادىم.

– سەبەبى، ءسىز قونجىق سەكىلدىسىز، – دەپ جاۋاپ قاتتى، ول.

– ءجونىڭدى ايت، – دەپ قاباق تۇيەمىن.

– كافكا سەبەپتى، – دەدى ول.

– كافكا؟ كافكا دەيسىڭ بە؟ نەگە ول سەبەپتى؟ سەن ونى بىلمەيسىڭ عوي.

– ءسىز ماعان ايتىپ بەرگەن جوقسىز با؟ ءسىز ماعان ادام ەركىن بولۋ كەرك، دەموكراتياشىل بولۋ كەرەك دەپ ايتىپ بەردىڭىز.

– وندا سەن نەنىڭ «دەموكراتيا» ەكەندىگىن بىلەسىڭ بە؟

– جوق، بىلمەيمىن.

– وندا نەگە مەنىڭ ايتقان قايداعى-جايداعى سوزدەرىمە بولا مەنى جاقسى كورىپ قالدىڭ؟

كەنەتتەن ايگەرىم  مەنىڭ قۇشاعىما قۇلاي كەتتى.

ول ەركە ۇنمەن: – سەبەبى، ماعان بۇلاردى ەشكىم ايتىپ كورمەگەن.  مەندە كافكانىڭ نەندەي بالە ەكەنىن بىلمەيمىن. بىراق مەن بىلەتىنىم ماعان مۇنداي اڭگىمەلەردى  ەشكىم دە ەشقاشان ايتپاس ەدى، – دەپ بىلدىرلادى.

مەن ونىڭ سۇمبىل شاشىنان اقىرىن عانا سيپاپ قويدىم.

ايگەرىم  ءبىراز تۇردى دا،  – مەن كەلەشەكتە جاقسى وقىپ، كوپتەگەن كىتاپ وقىپ كافكانىڭ نە ەكەنىن بىلەتىن بولامىن، – دەپ ۋادە ەتتى.

مەن ونىڭ قۇلاعىنا تاقاپ بارىپ اقىرىن عانا، – ءبىر كۇنى سەن كافكانىڭ نە ەكەندىگىن بىلەتىن بولاسىڭ. ءبىر كۇنى ءبارىن تانيتىن بولاسىڭ، – دەپ سىربىلاپ قويدىم.

سەن كافكانى بىلگەن كۇنى ونىڭ ءمان-ماعىناسىز ەكەندىگىن بىلەتىن بولاسىڭ.

ايگەرىم  باسىن مەنىڭ كەۋدەمە اقىرىن عانا سۇيەپ تۇردى، مەن دە ونى جەڭىل قۇشاقتاپ تۇرمىن. سول ساتتە ول تاعى سول انگە سالدى:

«مىنگەن اتىم استىمدا قۇلا قاسقا،

شەڭبەر سالدىم قۇدىققا قۇلاماسقا.

ادەيى ىزدەپ اۋىلىڭا بارعانىمدا،

تانىماعان ادامداي تۇرا قاشپا.

 

جۇگىرىپ شىقتىم بەلەسكە،

بەلەس جاقىن ەمەس پە.

وسى وتىرعان وتىرىس

ءبىر عانيبەت ەمەس پە».

قوشتاسار ساتتە، بۇل ءاننىڭ جەتكىزگەن سىرى مەن سىنى تىپتەن اشىلا تۇسكەندەي بولدى.

ايگەرىم  قايتقان سوڭ مەن جالعىز ءوزىم توسەككە شالقامنان ءتۇسىپ جاتتىم دا توبەگە قادالىپ ۇيقىسىز ءتۇندى وتكەردىم.

ءالى ەسىمدە، ايگەرىمدەي 14 جاس كەزىم ەدى. مەن دە ءبىر قىزعا عاشىق بولعانمىن. اقىن ەدى، ءداستۇرلى ۇلگىدە كەرەمەت ولەڭدەر جازا بىلەتىن. ءوزى دە سونداي ءبىر پوەزيا سەكىلدى تامىلجىعان ارۋ ەدى. قىتايدىڭ ءداستىرلى كلاسسيكالىق ونەرىنەن ءنار العان تاماشا ارۋ بولاتىن.

ءبىز بىرگە كوپ اڭگىمەلەسەتىنبىز. بىرتىندەپ وعان عاشىق بوپ قالدىم، ءارى ءوز سەزىمىمدى دە ءبىلدىردىم. ول كەزدە ءالى بالا ەدىم، سوندىقتان ايتقانىمنىڭ ءبارى بالالىقتىڭ ءسوزى ەدى. ونى سۇيەتىندىگىمدى ايتىپ، كەلەشەكتە ونىمەن ۇيلەنەمىن دەپ تە قويدىم.

ول بولسا، سول ساتتە مەنىڭ البىرتىعىمنان سەسكەنىپ تە قالعان. ول مەنى جاقسى كورەدى دەپ ويلاپ ءجۇردىم، ءوز ءوزىمدى ءبىر جاقسى جىگىت قاتارىنان دا كورۋشى ەدىم. بىراق سوڭىندا اقىرى ماعان كەلىسپەيتىندىگىن ايتتى. مەنىڭ البىرت سەزىمىم وعان لاپىلداعان جالىندى وت بوپ كورىنەدى، ونى ۇرەيلەندىرەدى ەكەن.

سول جىلدارى وسى ءىس مەنى كوپ كۇيزەلتكەن ەدى.

ەندى مىنە توسەكتە جاتىپ ءبارىن ەسكە الىپ بايىپپەن وي جۇگىرتتىم. سول كەزدەگى مەنىڭ ءسۇيۋ ءتاسىلىم ءدال ايگەرىمدىكى سەكىلدى بولىپتى-اۋ. سونداي ءبىر ءسۇيۋ تەك مەنىڭ مىنەزىمە عانا ءتان دەپ ويلاۋشى ەدىم. ال ەندى ايگەرىمنىڭ ماعان دەگەن سەزىمىن بايقاپ مەن كەنەتتەن ءبارىن تۇسىنگەندەي بولدىم. مۇمكىن،بۇنداي ءسۇيۋ بۇكىل ءبىر ۇلتقا ءتان شىعار.

دەگەنمەن، بەس جىل شاماسىنداي ۋاقىت وتكەننەن كەيىن، 19 جاسىمدا مەن سول بويجەتكەن ماعان كورسەتكەن مىنەزىن ايگەرىمگە كورسەتتىم. ونىڭ ءسۇيۋى تىم البىرت، تىم بايلامسىز، ءتىپتى ادامعا ءبىر تاعات بەرمەيتىندەي.

بۇل سەزىمدى تەرىسكە شىعارسام ءوزىمدى تەرىسكە شىعارعان بولمايمىن با؟

قاسىمدا بىرگە جۇرگەن كوپ دوستارىم ماعان شىنايى ومىرگە جاقىن بولۋعا شاقىرادى. ال، شىنايى ءومىر دەگەن نە؟ بارشاسى ماعان اقىلعويسىپ: «سەنىڭ ءسۇيۋىڭ تىم البىرت، بەينە لاپىلداعان وت سەكىلدى. ەشكىم دە ءويتىپ سۇيمەيدى»، – دەيدى.

مۇمكىن مەنىڭ بۇلايشا ءسۇيۋىم مەنىڭ قازاق بالاسى بولعانىمنان شىعار؟

قازاقتى وتە وزىق ۇلت دەپ ماقتانايىن دەپ وتىرعان جوقپىن. ءبىز ۇشاق جاساپ تەڭىزگە كەمە جىبەرمەدىك. دەيتۇرعانمەن، بويىمىزدى كەرنەگەن ءبىر شىنايىلىق قاشاندا بىزبەن بىرگە جۇرەدى. بىزدە تاۋسىلماس ءبىر سەزىم بار. بۇل سەزىم اسقاق تا ەمەس، باسەڭ دە ەمەس. سەن وعان ءبىر ۋىس توپىراق بەر، ول وندا جامىراي جايىلادى، كوكتەپ وسەدى. ساعان ءبىر ۋىس توپىراققا دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتىڭ قانداي ەكەندىگىن پاش ەتە بىلەدى. مىنەكي، ول  وسىنداي ءبىر سۇيىسپەنشىلىك.

بۇل ءبىر شىنايى سۇيىسپەنشىلىك.

مەن كەزىندە ادامعا وسى ءبىر شىنايى سۇيىسپەنشىلىكتىڭ ءوزى جەتەرلىك، بۇدان اسقان شىنايلىقتىڭ نە كەرەگى بار دەپ ويلاۋشى ەدىم.

مەن ءالى دە وسىنداي سەنىمدەمىن.

وي جەتەگىندە كەتىپ ءوزىمنىڭ قالاي سىرقاتتانىپ قالعانىمدى بىلمەي دە قالىپپىن.

دەنە قىزۋىم 39,5℃ بولىپتى. ەسسىز جاتىپ ايگەرىمنىڭ اتىن شاقىرا بەرىپپىن. وسى ۋاقىتقا دەيىن ءوزىمنىڭ قانداي اۋرۋمەن اۋىرعانىمدى بىلمەدىم. دەگەنمەن، دەنە قىزۋىم كوتەرىلىپ ساۋساقتارىم دا قاتتى تالىپ اۋىرعانىن بىلەمىن.

تالىقسىپ جاتىپ ايگەرىمنىڭ توسەگىمنىڭ جانىنا كەلگەنىن ءبىلدىم. ونىڭ جۇپار ءيىسى كەۋدەمدەگى بوس جاتقان ءبىر ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرعانداي بولدى.  سىرقاتتانىپ جاتىپ ونىڭ ءجۇزىنىڭ مەنەن سونشالىقتى الىستاپ كەتكەنىن بايقاعانداي بودىم. تەك كۇلگىن كويلەگى عانا كوز الدىمدا جەلبىرەپ ەلەستەي بەرەدى.

شارشاپ جاتىپ-اق كوڭىلدەگى ءبىر ارمانىم ورىندالعانداي بولدى، الايدا ءدال وسى سەبەپتەن شارشاعىنىم ودان ارى  ۇدەگەندەي بولدى.

كوزىمدى جۇمسام ايگەرىمنىڭ جىلاعانىن قۇلاعىم شالدى. الاي دا جالعان سەكىلدى بوپ تا ەستىلەدى.

– مۇعالىم، مۇعالىم، قايجەرىڭىز اۋىرىپ تۇر؟

– قىزىپ تۇرمىن، ساۋساقتارىم دا سىرقىراپ شىداتپاي تۇر.

ءۇي ءىشى ءسال تىنىشتالىپ ەدى، كەنەت بىرەۋدىڭ سىرتقا جۇگىرىپ شىققان دىبىسى ەستىلدى.

بەس التى مينۋتتان كەيىن قايتا كىردى.

ايگەرىم توسەگىمنىڭ جانىنا كەلىپ وتىردى دا: – مۇعالىم، مۇنداي اۋرۋ ساحارادا ۇنەمى بولىپ تۇرادى. وعان قازاق ەمىنەن اسقان ەم-دوم تاپپايسىز. مەندە سول ەمدىك دارىلەر بار ەدى، مەن سىزگە جاعىپ بەرەيىن. ءسىز ءبىر ءتۇن تىنىش جاتىپ ۇيقتاساڭىز قولىڭىز دا اۋىرمايتىن بولادى، قىزۋىڭىز دا باسىلادى، – دەدى.

ەسىمدى انىق بىلمەيمىن، تەك اقىرىن عانا باسىمدى يزەگەن ەكەنمىن.

سونان سوڭ ونىڭ قولىمدى ۇستاعانىن سەزدىم. قىز قولىنىڭ ويىلعان  جەرلەرى الاقانىما انىق سەزىلدى. الايدا وسى قاتقىل جارعاقتار مەنىڭ كوڭىلىمە ءبىر عاجايىپ تىنىشتىق ورناتقانداي بولدى.

ول تاعى ءبىر قولىمەن مەنىڭ تىرناقتارىنما ءدارىسىن جاعىپ جاتتى.

جاعا وتىرىپ، – قورقپا! شىداي ءتۇس، از عانا قالدى. اسىقپا، قورقپا! ءبىر ۇيقتاپ تۇرساڭىز ءبارى جاقسى بولادى، – دەپ مەنى جۇباتادى.

بەينە اناسى سىرقاتتانعان بالاسىن جۇباتىپ جاتقانداي بولدى.

سول ساتتە كوزىمنەن ىستىق جاس ەرىكسىز ىتقىپ شىقتى. مەن ءوزىمنىڭ قاتەلەسكەنىمدى ءبىلدىم. وسى جىلداردان بەرى مەن ءبىر ىستە قاتەلەسىپ كەلەتىن سياقتىمىن. بىراق ناقتى نە؟ ءوزىم دە بىلمەيمىن.

كەنەت ونىڭ قولىن قاتتى قىسىپ قالدىم. كەتەتىن مەن ەمەس، قايتا ول سەكىلدى. باسبارماعىممەن ونىڭ جارىلىپ قاتايعان قولىنىڭ سىرتىن اقىرىن سيپالاپ قويام، كەيدە قاي ۋاقتان بەرى پايدا بولعانى بەلگىسىز، قولىنىڭ ويىلعان جەرلەرىنە بارىپ ءتيىسىپ كەتەم. بىردەمەنى ىزدەگەندەيمىن.

ول دا وسى ساتتە جىلاپ جىبەردى.

مەن كۇڭگىرت ءبىر حالدە جاتىپ وعان، – مىناۋ سەنىڭ قولىڭ با؟ – دەپ قالدىم.

ول جاۋاپ قاتپادى. مەن دە جاۋاپ كۇتپەگەن ەدىم.

ونىڭ قولدارىن ۇستاپ جاتىپ بۇل بويجەتكەنمەن ءوزىمنىڭ قانشالىقتى وزگەشە ەكەندىگىمدى بايقادىم.

ەندى كەنەت ءوزىمنىڭ قاتەلىگىمدى تانىعانداي بولدىم: وسى ءبىر وزگەشەلىكتى بايقاماي نەمەسە مويىنداماي ءجۇر ەكەنمىن-اۋ، مەن.

بۇل وزگەشەلىكتى ەندى مويىندادىم، ال موينىداعان ساتتە ەش وزگەشەلىك جوق سەكىلدى بولادى.

قالاي دەگەنمەندە بەيجىڭدىك اكتسەنتپەن حانزۋشا سويلەيتىن قازاق بالاسىمىن عوي.

مەنىڭ قولىم ماڭگى وسىلاي ءناپ-نازىك، بەينە ايەل زاتىنىڭ قولى سەكىلدى. ال قازاققا ءتان قايراتتى قول مەندە جوق.

مەن ساحارا قازاقتارىنان وزگەشەمىن. وندا مەنىڭ دە ءبىر اۋىلىم بار دەر ەدىم، الايدا مەن ول اۋىلعا قايتا المايمىن.

مەنى وسى ءىس كۇيزەلتەدى. ءوزىمدى تاستاندى بالاداي سەزىنەمىن.

ەندى ءبىلدىم، وزگەشەلىك قولدا تۇرعان جوق ەكەن.

ايگەرىم ەكەۋسىزدىڭ قولىمىز ۇقسامايدى. دەگەنمەن، بۇل وزگەشەلىك مەنىڭ قولىمدا ويىلعان جەر جوق، ال ونىكىندە بار دەگەندە تۇرعان جوق.

قايتا ءبىزدىڭ قولدارىمىز ءبىرىمىزدىڭ قولىمىزدى ءبىرىمىز قىسا الا ما دەگەندە تۇر.

بۇنداعى ايتار وي سونشالىق كۇردەلى دە ەمەس. ونى كىتاپتان قاراپ تاپقان ەمەسپىن: تەك قازاقتىڭ قولىن قىسىپ كورسەڭىز سوندا عانا قازاقتىڭ كىم ەكەنىن، ءوزىڭنىڭ كىم ەكەنىڭدى، مەكەنىڭ قايدا ەكەنىن بىلەسىڭ.

ءبىز ءبىراز جىلاسىپ الدىق. بىراق ەكەۋمىز دە، ءبىر ءبىرىمىزدىڭ نە سەبەپتى كۇيزەلىپ وتىرعاندىعىمىزدى بىلمەيمىز.

ەندى ەسىمە ءتۇستى، قالادا ءجۇرىپ جىلاماعالى كوپ بولعان ەكەن. ايىرلىسار ساتتە دە، جەڭىلگەندە دە، جالعىزسىراعاندا دا، كۇيزەلگەندە دە... مەن جىلاعان ەمەسپىن. سوندا قالادا جۇرگەنىمدە مەن سونشالىق باتىل ما ەدىم؟ جوق كوز جاسى مەن جان جاراسىن كورسەتۋ قالادا ورەسكەلدىكتىڭ بەينەسى مە؟ اركىم ءوزىنىڭ كوز جاسى مەن جان جاراسىن جاسىرۋعا تىرىسادى، ماحابباتى مەن قارعىسىنا بىردەي تىزگىن سالادى. مەترونىڭ ىشىندە تۇرلەرىن بايسالدى ۇستاپ بەينە رۋحسىز ءبىر كۇيدە وتىرىپ قولىنداعى ءتۇرلى ويىنشىعىمەن الەك بولادى. تەك «تۇسەتىن جولاۋشىلار دايىن بولىڭىزدار» دەگەن حابارلاندىرۋدى ەستىگەن ساتتە عانا ەرىكسىز ەسىك جاققا سىعىلىسادى. ەسىكتەن شىعادى دا قالىڭ ءنوپىر اراسىندا عايىپ بولادى...

مەن شارشاعانىمنان تاعى ۇيقىعا كەتتىم.

ويانسام ايگەرىم  توسەگىمنىڭ جانىندا كۇلىمسىرەپ وتىر ەكەن.

ساۋساقتارىمنىڭ اۋىرعانى شىنىمەن باسىلىپتى، باسىمنىڭ قىزۋى دا قايتىپ قالعان ەكەن. قولىما ەندى قاراپ ەدىم، شوشىپ قالدىم. تىرناعىمدى كۇلگىن رەڭگە اسەمدەپ بوياپ تاستاپتى. جىلتىراپ كوزدىڭ جاۋىن الادى.

ەندى ويانىپ بولعان ىسكە تاڭىرقاي قاراپ وتىرمىن. ال ايگەرىم  بولسا سىڭقىلداپ كۇلە جونەلدى.

– سەنىڭ ايتقان قازاقى ەم-دومىڭ سوندا تىرناق بوياعىش ماي ما؟

– مەن مۇنى كوپ اقشاعا ساتىپ الدىم. قارامايسىز با، اۋىرعانى باسىلدى ەمەس پە؟

عاجاپ! شىنىمەن اۋىرمايدى.

ول ءسوزىن جالعاستىرىپ، «مەن بۇل مايدى جاققانىمدا ىشىمنەن مۇعالىمنىڭ سىرقاتى تەزىرەك جازىلىپ كەتسىن، تەزىرەك جازىلىپ كەتسىن! دەپ تىلەپ وتىردىم. مىنە، شىن جازىلىپ كەتىپتى، – دەدى.

وعان قاراپ جاي عانا باسىمدى يزەدىم.

قايتار ۋاقىتم تايادى.

ۇنەمى ءوزىم جالعىز قالاشىقتا سەندەلەمىن. كەشكى شاپاقتا بۇل قالا سونداي اسەم سىرعا بولەنەدى. ادامدارى دا سونشالىق جايباراقات جۇرەدى.

بۇل قالانى قالام ۇشىندا كوبىرەك سۋرەتتەيىن-اق دەيمىن، سەبەبى ول دا ءبىر كۇنى بۇگىنىنەن ايىرىلار. اعاشتار ايتەۋىر ءبىر كۇنى كەسىلەتىنى سەكىلدى. الايدا كوپ تولعانىپ وتىرىپ جازۋعا بارا المادىم.

جول جۇرەر الدىندا ايدانامەن «حاي مىرزانىڭ اسحاناسىندا» بولدىم. ودان بۇرىن ءوزى جۇمىس ىستەگەن رەستورانعا قايتىپ باراسىڭ با دەپ سۇراعانىمدا ول ءوزىنىڭ ءالى ءبىر شەشىمگە كەلمەگەنىن ايتتى. مەن ونىڭ كەلەشەكتە وتە تاماشا جان بولاتىنىنا سەنىمدىلىك ءبىلدىردىم. ول بۇل ويىما دا ەش پىكىر بىلدىرە المادى. ايدانا كوبىندە توماعا-تۇيىق جۇرەتىن. وعان الاڭداۋشىلىق تانىتىپ بۇلاي بولا بەرسە حانزۋشانى جاقسى ۇيرەنىپ بارعان كۇننىڭ وزىندە دە ءبارى ءساتتى بولا قويمايتىندىعىن ايتايىن دەپ وقتالدىم. بىراق ايتۋعا ءداتىم بارمادى.

جاسىمىز ەندى جيىرماعا جاقىندادى. بۇگىنگى كۇن قالاي بولسا دا ەرتەڭىمىز نۇرلى بولاتىنىنا سەنىمدىمىن.

ءار ادام قازاق انىندەگى كەلەشەككە دەگەن سەنىممەن ءومىر ءسۇرۋ كەرەك دەپ بىلەمىن.

مەن حاي مىرزاعا قوش ايتتىم. ول كىسى تاڭدانعانداي بوپ مەنەن قايدا باراتىنىمدى سۇرادى. مەن وعان بەيجىڭنەن كەلگەنىمدى ايتتىم.

قارت مىرزا قولىنداعى گازەتىن قويىپ ورنىنان تۇردى دا، مەنىڭ قولىمنان ۇستاپ تۇرىپ، «بالام، قايدا جۇرسەڭدە جاقسى وقى. جولىڭ بولسىن دەپ تىلەيمىن. كەيىن ەلىمىزدى كوركەيتۋ ءۇشىن تەر توگەتىن بولاسىڭ» – دەدى.

بەيجىڭدە ماعان بىرەۋ مۇنداي ءسوز ايتسا ونى قالجىڭداپ تۇر دەپ قابىلداۋشى ەدىم.

ال مىنا شاشىن قىراۋ باسقان حاي مىرزا مەنىڭشە شىڭجاڭعا ەڭ العاش كەلگەن كوممۋنيستتىك قوعام قۇرلىسشىلار قاتارىنان بولسا كەرەك. ونىڭ ءار سوزىنەن شىندىقتى اڭعارۋعا بولادى. ءوزىنىڭ اشىپ وتىرعان مىنا كىشكەنە اسحاناسى ىسپەتتى شىنايى.

كەشتە بىرگە وتىرىپ سوڭعى ناندى ءۇزىپ جەپ شاي ىشتىك.

وقۋشىلار ماعان تاعى دا سول ءاندى ايتىپ بەردى.

اينالايىن قاراعىم، قال جاقسى ما. ا حاۋ،

سالا بەرمە كوزىڭدى ءار جاقسىعا ءحالاۋلىم –اي.

سالا بەرسەڭ كوزىڭدى ءار جاقسىعا. ا حاۋ.

ءبارى جاقسى كورىنەر العاشقىدا، ءحالاۋلىم-اي

جۇگىرىپ شىقتىم بەلەسكە،

بەلەس جاقىن ەمەس پە.

وسى وتىرعان وتىرىس،

ءبىر عانيبەت ەمەس پە؟

ءتىپتى قوشتاسار كۇننىڭ وزىندە دە، ءبىزدىڭ اڭگىمەمىز تاۋسىلار ەمەس.

ايگەرىم اياعىن ۇيالا باسىپ مەنىڭ بولمەمە كىرىپ كەلدى. بۇل مەنىڭ مۇنداعى سوڭعى ءتۇنىم ەدى.

ءبىر بىرىمىزگە ۇزاق قاراپ تۇرمىز. بىراق، ايتار ەشتەڭەمىز دە جوق.

مەن ودان:

– كەيىن قايدا بولاسىڭ؟ –  دەپ سۇراعانىمدا، ول:

–  وسى ساحارادا قالامىن، – دەدى.

– ساحارا دەيسىڭ بە؟ –  دەپ ءوز وزىمە كۇبىرلەي سويلەدىم. سودان ءارى ۇزاق ۇنسىزدىك جالعاستى.

– وتكەندە اۋىرعانىڭىزدىڭ سەبەبى مەنىڭ تەنتەكتىگىمنەن بولدى ما؟  – دەپ ءوز-ءوزىن كىنالاعانداي بولدى ول.

– ءاي، اقىماق بولما. مەن ءوزىمنىڭ بوستىعىمنان اۋىردىم، – دەپ جۇباتىپ قويدىم.

ونىڭ جۇزىنە قاراپ تۇرىپ قالدىم. ول شىنىندا دا ءبىر ادەمى بويجەتكەن. تەك ءومىر ونى نازىكتىكتەن ايىرعانداي كورىندى.

كوز الدىما ونىڭ سيىر ساۋىپ وتىرعان بەينەسى ەلەستەپ كەتتى. مەنىڭ جۇرەگىمنىڭ تۇكپىرىندە بۇدان اسقان كوركەم بەينە جوق تا شىعار-اۋ، ءسىرا. ال بۇنى بىلسە ول قۋانا ما ەكەن؟ بىلمەيمىن.

كەنەت ءبىر تولقىن سەزىم بويىمدى بيلەپ اكەتتى. وعان،  – ايگەرىم ، مەنى قۇشاقتاساڭ بولا ما؟ كەشىر، سەنى سۇيمەسەم دە... مەن ەرتەڭ قايتامىن. سەن مەنى قۇشاقتاي الاسىڭ با؟ –  دەدىم.

مۇمكىن مەنىڭ ءوتىنىشىم ورىنسىز بولعان شىعار. سوندا دا ول مەنى ءوز قۇشاعىنا الدى.

ءوزىمدى ونىڭ مۇعالىمى ەكەندىگىمدى ۇمىتتىم، ءتىپتى بۇل ماعان عاشىق بولعان قىز ەكەنىن دە ۇمىتتىم. مەن دەنەمدى بۇرسيتە ونىڭ قۇشاعىندا تۇرىپ ونىڭ ونە بويىنان اڭقىعان ءسۇتتىڭ جۇپار ءيىسىن قۇشىرلانا يىسكەدىم كەپ.

ەندى بايقادىم، بۇل جۇپار ءيىس مەن ءۇشىن قانداي قىمباتتى دەسەڭىزشى. بەيجىڭدە ءزاۋلىم ۇيلەر، قايشىالىسقان كوشەلەر بار. ال مۇنداي جەڭىل عانا ءسۇتتىڭ حوش ءيىسىن ەشقايدان تاپپايسىز.

مەن ايگەرىم گە قاراپ، – بىلەسىڭ بە؟ مەنىڭ ويىما بىردەڭە كەلىپ تۇر – دەدىم.

– نەمەنە؟

– كەلەشەكتە مەن شىعارما جازامىن. سەن جايلى جازامىن. قازاق جاستارىمەن بىرگە نان جەپ، شاي ىشكەنىمدى جازامىن. ءبىزدىڭ ۇلتتىڭ مىنا الەمگە دەگەن ەڭ پاك، ءارى ەڭ تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىگىن جازمىن. باسقالار ءبىزدى شىنايى ءتۇسىنسىن دەپ جازامىن.

ول تەبىرەنە باسىن يزەدى.

ءوز باسىم 14 جاسار قىزدىڭ قۇشاعىندا تۇرىپ ءوز ارمانىمدى وسىلاي باياندايمىن دەپ ويلاماپپىن. دەگەنمەن، مۇنداي دوس الدىندا نەنى ايتساڭدا دا قىسىلماي ايتا الادى ەكەنسىڭ.

– از وتپەي بەيجىڭگە جەتەسىز. قىزدوسىڭىزدى كورەسىز. كوڭىلدى شىعارسىز؟

باسىمدى يزەدىم دە، قايتا شايقادىم. سوسىن ءبىر اۋىز ويدا جوق ءسوز ايتتىم:

– بىلەسىڭ بە؟ مەن بەيجىڭدە جۇرسەم كۇننەن مەزى بولام، – دەدىم.

– نەگە؟ نەگە كۇندى ۇناتپايسىز؟

– سەبەبى كۇن شىعا قالسا تاعى ءبىر قاربالاستىققا تولى مازاسىز كۇن باستالادى دەگەن ءسوز. كەيدە كۇن ەشقاشان شىقپاسا ەكەن دەپ تىلەيمىن.

– ولاي ايتپاڭىز. ءبىز قازاق حالقى كۇندى سۇيەمىز. ءبىز كۇندى ءسۇيۋىمىز كەرەك.

ايتىپ بولدى دا، ول مەنىڭ ەكى قولىمدى قىسىپ-قىسىپ قويدى. ول بۇل سوزدەردى ايتقاندا بالاداي بەيىلدەنىپ كەتتى. مۇمكىن وسىنداي بالالىق پەيىلمەن ءبىزدىڭ قازاق كۇندى سۇيەتىن شىعار.

– ءيا، ءبىر كۇنى حانزۋ دوستارىم مەنىڭ شىعارمامدى وقىعاندا ءبىزدىڭ ۇلتتى شىنايى تۇسىنەتىن بولادى. ولار ساحاراعا تەك تازا اۋا مەن سۋرەتكە ءتۇسۋ ءۇشىن عانا كەلمەيدى، – دەپ بارىپ توقتادىم. ونىڭ كوزىنە تەسىلە قاراپ تۇرىپ، تاعى، – ولار ساحاراعا كەلىپ ءبىز سەكىلدى كۇندى دە ءسۇيۋدى ۇيرەنەتىن بولادى، – دەدىم.

بۇل سوزدەردى ايتىپ بولىپ ءوزىمدى شەكتەن تىس شارشاعانداي سەزىندىم. ايگەرىمنىڭ قۇشاعىندا، ونىڭ بويىنداعى ءسۇتتىڭ جۇپار ءيىسىن قۇشىپ تۇرىپ ۇيقىعا كەتتىم.

مەنى قۇشاقتاعان كۇيى ايگەرىم  دە ۇندەمەي تۇرىپ قالدى.

ول سۇيەتىن جىگىت وزىنە وسىنشاما دورەكىلىك ىستەپ تۇر، ءتىپتى از عانا مەيىرى دە جوق.

ابدەن قايتار كۇن تاقاعاندا عانا ونى ءوز قۇشاعىنا الىپ تۇر. بەينە ءبىر ءسابيدى الديلەگەندەي.

ال جىگىت تىپ-تىنىش قانا قۇشاقتا مىزعىماي قالعىپ كەتكەن. بەينە ەشقايدا كەتپەيتىندەي، سول قۇشاقتا ماڭگى قالارداي بولادى.

مەن اۋىزىمدى ءدۇرديتىپ جاتىپ ۇيقىعا كەتىپپىن دە ەشتەڭەنى دە سەزبەي قالىپپىن.

ول ماعان مەيىرلەنە ۇزاق قاراپ تۇرىپتى. ءوزىنىڭ سۇيگەن جىگىتى، وسى ءبىر ءسابي سەكىلدى بالاڭ جىگىت ەرتەڭ-اق ءوزىن تاستاپ الىسقا كەتەدى.

ونىڭ قۇشاعىنداعى ­­– ءوز جىگىتى. وزىنە عانا ءتان حانزاداسى.

ءتىپتى، ەڭ سوڭعى ساتكە دەيىن بولسا دا، مەن ونى 14 جاسار، ماحابباتتان باسى اينالىپ جۇرگەن جاس قىز دەپ قاراعان ەمەسپىن. قايتا ونى بۇكىل ءبىر ۇلتتىڭ بەينەسىندەي ەلەستەمىن.

مۇمكىن بۇل مەن ءۇشىن تراگەديا بولار.

بۇل جاس جىگىت، ءوزى كىتاپ قۇمار ءبىلىم پاز.

مەن كەيدە ونىڭ ۇرەيى نەگە سونشا باسىم دەپ تاڭعالىپ تا قالام؟ بۇل قۇشاقتاسۋ وعان جۇباتۋ بولا الار ما؟ ونى وزگەرتە الار ما؟

ال بۇنىڭ ءبارى نە ءۇشىن؟

ءبارىن دە قويدىق. بۇل سوڭعى قۇشۋ، بۇل وسى كىشكەنە قالاشىقتاعى سوڭعى ءتۇن.

ءبىزدىڭ ايگەرىم  ءوزىنىڭ سۇيگەن جىگىتىن قۇشىپ ۇيقىعا كەتتى.

ومىردە ءبارى ءساتتى بولا بەرمەس.

دەگەنمەن، ولاردىڭ ءبارى ەڭ پاك، ءارى سۇيكىمدى جاندار. ادام پاك، ءارى سۇيكىمدى بولسا ءتۇبى باقىتتى بولادى...

ايىرىلىساتىن ءسات اقىرى كەلدى.

سىنىپتاعى بار وقۋشىم مەنى قالاشىقتاعى اۆتوبەكەتكە كەلىپ شىعارىپ سالدى.

كولىك ورىنىنان قوزعالماستان قىز وقۋشىلارىم جىلاي باستادى.

ايگەرىم  ءبارىن باستاپ ەڭىرەپ جىلاپ تۇر...

ايدانا مەنىڭ قولىمنان جابىسىپ: – بۇرىن ەشكىم بىزگە ءسىز سەكىلدى اقىل ايتىپ كورمەگەن ەدى، – دەيدى.

مەن ولاردىڭ جۇزدەرىنە اڭىرىپ تۇرىپ قالدىم. مۇعالىمنىڭ مىندەتى وقۋشىلارىنا اقىل ايتۋ ەمەگەندە نەمەنە؟ بىلمەيمىن. وسى ۋاقىتقا دەيىن ولارعا نەندەي اقىل ايتىپ ۇلگەردى ەكەم؟!

كوزگە تۇسپەۋ ءۇشىن قالاشىقتا جۇرگەندە قاراپايىم كيىمدەردى كيىپ ءجۇردىم. تەك كەتەردە عانا ساپالى قىمبات كيىمدەرىمدى اۋىستىرىپ الدىم.

ءوز كيىمىمە قاراپ تۇرمىن.

وسى كيىم كيىسىممەن-اق ولاردان سونشالىق ءبىر الىس ەكەنىمدى سەزىندىم

اۆتوبۋس كەلگەن سوڭ مەن بىردەن بيلەت الدىم دا ىشىنە جايعاستىم.

كولىك ىشىندەگى تولىپ وتىرعان جولاۋشىلار سىرتتا جىلاپ تۇرعان وقۋشىلاردى كورىپ تاڭ-تاماشا بولىستى. تەرەزەدەن سىرتقا ءۇڭىلىپ جەرگىلىكتى اكتسەنتپەن، «قاراشى، مىنا بالالار ءوزى قىزىق ەكەن. نە بولعان وزدەرىنە؟ سونشا جىلاعانى نەسى؟» – دەسىپ جاتتى.

بۇرىن كونەلەۋ كيىممەن جۇرگەنىمدە جۇرت مەن جايلى نە دەسە دە ەلەمەۋشى ەدىم.

بىراق ەندى وسىنشاما ادام مەنى كوزدەرىنىڭ ۇشىمەن باعىپ، كۇبىر-سىبىر سويلەپ، وزدەرىنشە تۇجىرىم جاسايدى.

مەن تارتىنشاقتاپ، – مەن ولاردىڭ قالادان كەلگەن مۇعالىمى ەدىم... بالالار ءجون بىلمەيدى عوي، كوڭىلگە الماڭىزدار، – دەپ قويدىم.

بارلىعى ماعان قارايدى، ال مەن تەرىس بۇرىلىپ وتىرىپ الدىم.

سىرتتا وقۋشىلارىم شۋلاپ جاتىر:

– مۇعالىم، ساۋ بولىڭىز!

–  مۇعالىم، ساۋ بولىڭىز!»

– مۇعالىم، ءبىزدى ۇمىتىپ كەتپەڭىز!»

ءبارى جىلاپ جاتىر. باجايلاپ قاراسام، قايسار مەن قايرات تا جىلاپ تۇر ەكەن. ماعان ونشا ۇناماعان بالالاردىڭ جىلاپ تۇرعانى مەنىڭ جۇرەگىمدى ءجىبىتىپ جىبەردى.

ءبارى دە قولدارىن بۇلعايدى.

مەن تاعى دا تەرىس اينالدىم دا جۇرگىزۋشىگە: – جۇرگىزۋشى. تەزدەتىڭىز، كەتتىك!  – دەدىم. جۇرگىزۋشى بۇندايدى كوپ كورمەسە كەرەك، اڭىرىپ تۇرىپ قالىپتى.

مەن تاعى ايقاي سالدىم:

– جۇرگىزۋشى! قانە، جۇرەيىك!»

جۇرگىزۋشى ەندى عانا ەسىن جيعانداي بوپ، كولىكتى اقىرىن قوزعالتا باستادى.

مەن تەرەزەدەن باسىمدى شىعاردىم.

بالالاردىڭ ءبارى اۆتوبۋسقا ەرىپ جۇگىرىپ كەلەدى ەكەن.

جۇگىرىپ بارا جاتىپ، «مۇعالىم، قالاي دا تاعى كەلىڭىزشى!»  دەپ جالىنعانداي بولادى.

ال بۇل جۇگىرگەن توپتىڭ ىشىندە ايگەرىم  جوق.

ول ءوزىنىڭ كۇلگىن كويلەگىن كيىپ ادەمىلەنىپ جاسانىپ العان ەكەن.

ەكى قولىمەن بەتىن باسىپ جىلاپ تۇر.

اۆتوبۋستىڭ ارتىنان جۇگىرمەدى.

ونىڭ داۋسى بولسا بىردەن تانىر ەدىم. الاي دا ول ماعان ءالى «ساۋ بولىڭىز» دەگەن ءبىر اۋىز قوشتاسۋ ايتقان جوق.

تەك جالعىز ءوزى شاراسىزدىقتان جىلاپ تۇر.

ماعان تانىس ايگەرىم ادەتتە جىلاعاندا داۋىستاپ وكىرىپ جىلاۋشى ەدى. ال بۇل قوشتاساردا ءۇنسىز تۇر.

كۇلگىن كويلەكتىڭ كولەڭكەسى كوز ۇشىندا عايىپ بولعان ساتتە مەن دە سول بالالار سەكىلدى وكىرىپ جىلاعىم كەلدى.

الايدا كولىكتەگىلەردىڭ ءبارى مەنەن كوزىن الار ەمەس.

مەن يتاليالىق تانىمال ماركالى كيىمىمدى كيىپ العانمىن. سويلەسەم بەيجىڭدىك اكتسەنتىم ءبىلىنىپ تۇر.

ءوز-وزىمە داۋىستاپ، «ە، بالالار ەمەس پە؟ ءالى ءىستىڭ ءجونىن بىلمەيدى عوي!» – دەپ قويدىم.

كەتەردە ءبىر ۋىس جۋسان الا كەتەم بە دەپ ويلاپ ەدىم، ۇمىتىپ كەتىپپىن.

جول بويى اۆتوبۋس ساحارانى ەندەي ءوتىپ زىمىراپ بارادى. اندا-ساندا تەرەزەدە اقبوز كيىز ۇيلەر جالت بەرىپ كورىنىپ عايىپ بولىپ كەتە بارادى.

بەيجىڭگە قايتىپ كەلگەننەن كەيىن قازاق ۇلتىنىڭ وكىلى رەتىندە ءبىر از ۇلت جازۋشىلار كونفەرەنتسياسىنا باردىم.

كونفەرەنتسيادا جينالعان قاۋىمنىڭ تالقىلاعانى از ۇلتتار ءومىرىن قالاي جاندى دا اسەم سۋرەتتەپ جازۋ بولدى.

تاقىرىپ شىنىمەن وزەكتى بولدى، دەگەنمەن، مەن بەلگىسىز ءبىر مۇندا قالدىم.

ايگەرىم، سەنى قالاي جازسام تولىق سۋرەتتەي الارمىن؟

وسىنى ويلاپ ءوزىمنىڭ كۇلكىلى جاعدايدا وتىرعانىمدى بايقايمىن.

اقىرى قىزدوسىممەن دە كەزدەستىم. وعان جۇندەس ءبىر قۋىرشاق تۇيە سىيلادىم. ۇرىمجىدە جۇرگەندە ءوزىم تاڭداپ ساتىپ العامىن. دەگەنمەن، وعان ونشا ۇناماعانداي بولدى. ناقتى سەبەبىن مەن دە بىلە المادىم. قالالىقتاردىڭ نەنى شىنايى ۇناتاتىنىن ءبىلىپ بولمايسىز.

– بالالار سۇيكىمدى مە ەكەن؟

– م، ءيا. مەن سول جاقتان كەلگەن بالا ەمەسپىن بە؟

ول مەنەن ول جاقتاعى بويجەتكەندەر ادەمى بولا ما ەكەن دەپ سۇرادى. مەن ايگەرىم  جايلى ايتىپ بەردىم. سونشا قۇلاق قويىپ تىڭداعىنىمەن ونىڭ بۇل ىستەرگە مۇلدەم قىزىقپايتىنىن بايقادىم.

مەن كەنەت ونىڭ قولىمنان ۇستاي الىپ:

– ايتپاقشى، سەنەن سۇرايىن دەپ ەدىم. سەن شىڭجاڭ جايلى نە بىلەسىڭ ؟ –دەدىم.

– ءان، بي، دومبىرا...

– ودان باسقا شە؟

– ودان باسقا سەن بارسىڭ – دەپ سىڭعىرلاي كۇلدى.

ول مەنىڭ جۇبانعان قاباعىمدى بايقاعانداي بولدى دا، مەنى اياعانداي بوپ،   – نە بولدى؟ رەنجىتتىم بە؟ – دەدى. وسى ورايدى پايدالانىپ ءوز ۇلتىم جايلى ايتىپ بەرەيىن دەپ ويلادىم دا كەنەت ەشتەڭە بولماعانداي، – نە بولدى؟ ەشتەڭە. ءبارى جاقسى، – دەي سالدىم.

ول ويىنا بىردەڭە ورالعانداي بوپ:

– ءيا، ايتپاقشى.سەندەردە قىزدار مويىنىن قوزعالتىپ بيلەيدى ەمەس پە، – دەدى.

مەن ءبىراز ويلانىپ قالدىم دا:

– ول ءبىزدىڭ بي ەمەس، ۇيعىرلاردىڭ ءبيى، – دەدىم.

ول تاڭدانعانداي بوپ ماعان قارادى دا:

– ءاي، قويشى. قازاعىڭ نە، ۇيعىرىڭ نە، ءبارى بىردەي ەمەس پە؟ ءبارىبىر سول جاقتىڭ ءبيى عوي،  – دەدى.

مەن ۇندەمەي باسىمدى عانا يزەدىم.

بۇل ونىڭ قاتەلىگى ەمەس. ماسەلەنىڭ ءمان-جايى مۇندا: بۇل قالادا ادامدر ۇلت دەگەن ۇعىمعا قاتىسى جوق ءومىر سۇرۋدە.

ول قىمبات جاسانۋ بۇيىمدارىن پايدالانىدى; ونىڭ كويلەگى دە ايگەرىمنىڭ كويلەگىنەن ادەمى.

ايگەرىم ءدى ويلاسام، قازاقتى ويلاسام شاراسىز سەرگەلدەڭ كۇي كەشەمىن.

قىزدوسىمدى ءتىپتى دە قاتتىراق قىسا قۇشاقتاپ تۇرىپ ءسۇيىپ-ءسۇيىپ الدىم.

ەندى وعان جاقىنداي بەرگەندە مەنىڭ مۇرنىمدى جارعان ءسۇتتىڭ حوش ءيىسى ەمەس.

تەك فرانتسيا ءيىسسۋىنىڭ حوش ءيىسى عانا.

مەن ونى سۇيەمىن. ول سونداي ءبىر سانالى، سالماقتى قىز. دەگەنمەن، بۇل مەنى قاتتى شارشاتادى.

ءبىزدىڭ بىرگە ءبىر كوفەحانا اشامىز دەگەن ارمانىمىز بار ەدى.

دەگەنمەن، مەن جاسىم 19-دا بولسا دا ۋنيۆەرسيتەتتە وقىمادىم، بار بولعانى ءمان-ماعىناسىز اڭگىمەلەر، جىرلار جازىپ زورعا كۇنەلتەمىن.

گۇلزار ماڭىنداعى ورىندىققا وتىرىپ الىپ ۇنەمى كەلەشەكتە اشامىز دەگەن كوفەحانانى قالاي جوبالاۋ جايلى كوپ ايتىساتىنبىز. ايتىپ بولىپ، ەكەۋمىز دە ۇندەمەي قالۋشى ەدىك. مۇمكىن جاستىقتىڭ جەلىگى دە شىعار. ايتسەدە، جاستىعىندا بۇلاي ارمان قۋماساڭ ءومىرىڭنىڭ نە ءسانى بولماق. ەل ارالاپ، جەپ ءىشىپ، ويناپ كۇلۋمەن وتكەرگەن ءومىر قۋىس كەۋدەلىككە اپارىپ سوقتىرادى عوي. ونداي ومىردەن دە قىزىق تاپپايسىڭ.

ايگەرىم جايلى ۇنەمى ويلانىپ جۇرەتىن بولدىم. نەگە ونىمەن بولعانىمدا ءبارى سونداي قاراپايىم بوپ كەتەدى؟

قىزدوسىم جاقىننان بەرى كانيكۋل كەزىندەگى كۋرستارعا بارىپ ءجۇر. سوندىقتان، جالعىز ءوزىم بەيجىڭ كوشەسىندە ۇنەمى جالعىز سەندەلۋدى تاپتىم. بايقاسام ءبارى مەن قيالداعانداي جاقسى ەمەس ەكەن. 789 -شى ونەر قالاشىعى تولعان جاساندى سۇلۋلىق. بارلىعى وزىنشە تاكاپپارلانعان نەمەسە جاس بويجەتكەندەردى الداۋعا عانا جارامدى. نانلوگۋ كوشەلەرىندە ساتىلىپ جاتقان قولونەر بۇيىمدارى يندۋستريا جەلىسىندە توپتاستىرىلىپ وندىرىلگەن بۇيىمدار. ءسانى بولعانىمەن بارلىعىنىڭ قۇنى تومەن، ءمانى از.

سويتە جۇرە ءبىر كۇنى تۇعىش ماحابباتىمدى دا كەزدەستىردىم.

ونىمەن كەزدەسكەندە العاش اۋىز اشىپ ايتقان اڭگىمەم شىڭجاڭدا ءجۇرىپ اشىق اسپاننان جۇلدىزداردى تاماشالاۋ بولدى. ول تىنىش قانا تىڭداعاننان باسقا ەش رەاتسيا جاساعان جوق. شىندىعىندا جۇلدىزدى اسپاندى ءوزىڭ بارىپ تاماشالاماساڭ باسقانىڭ اڭگىمەلەگەنى ساعان تۇك اسەر ەتپەيدى.

ەندى عانا ەكىنشى كۋرستا وقىپ جۇرسەدە، ول اعىلشىن ءتىلىن وزدىگىنەن ۇيرەنە باستاپتى. كەلەشەكتە امەريكاعا بارىپ وقۋىن جالعاستىرماقشى ەكەن.

مەن بۇرىن ونى ەرەكشە جاراتىلعان ءبىر جان  دەپ قاراۋشى ەدىم، ەندى باقسام ول دا مىنا قوعامنىڭ ءبىر سىنىعىنا اينالىپ قالعان ەكەن.

بار ادام جانۇشىرا العا ۇمتىلعان مىنا زاماندا ءومىردىڭ ءوزى جوبالانىپ جوسپارلانىپ قويىلعانداي كورىنەدى. ەگەردە از عانا سالعىرتتىق جاساساڭ كورسەتكىشكە جەتپەي ارماندا قالاتىنداي جۇرەمىز. ءتىپتى ماحاببات، ۇيلەنۋ سەكىلدى نارسەلەر دە سول جوبا، جوسپاردىڭ ءبىر بولەگىنە اينالعان.

ول ءوزى ماحاببات جايلى ەش ويلانباعانىن ايتتى. «27, 28 جاسقا جەتكەندە اكە-شەشەسىنىڭ ارالاسۋىمەن ءبىر ارقا سۇيەر ادام تاۋىپ تۇرمىستانىپ كەتسەم بولدى» دەيدى. وعان بىردەمەلەردى ايتايىن دەدىم دە توقتاپ قالدىم. مىنا قوعامدا قاراپ تۇرساڭ بارلىعى وسىلاي ەمەس پە؟

الدىمداعى مىنا بويجەتكەندى كەزىندە قۇشقان ەدىم، سۇيگەن ەدىم. ەندى ونىڭ ايتقانىنا قاراپ تۇرسام ماحاببات پەن ءۇي بولۋدىڭ ءوزىن جوسپارعا اينالدىرىپ جىبەرىپ وتىر. وزىمەن قاتىسى شامالى دەيدى. مۇمكىن بۇلدا قالىپتى قۇبىلىس شىعار. دەگەنمەن، مەن شەكسىز تاڭدانۋدا قالدىم. مەن ودان:

–  ماحابباتقا سەنبەيسىڭ بە؟ – دەپ سۇرادىم

– شامالى سەنەمىن، – دەدى ول.

ارينە، مىناداي قالادا مۇنداي سوزگە تۇسىنىستىكپەن قاراۋ كەرەك.

دەگەنمەن، ول ءوزىنىڭ بالاكەزىندە كەسىلگەن سول اعاشتاردى ءالى دە قيمايتىنىن ايتادى.

قۇداي-اۋ، ون جىلدان اسا ۋاقىت بولدى. جەر-الەم ودان بەرى سان قۇبىلدى ەمەس پە؟ قيمايتىن ەندى نەسى بار؟

تەك سول اعاشتاردى عانا قيا المايمىن دەيدى.

مەن شاماسى تۇسىنگەندەي بولدىم.

ەكەۋمىز دە ءۇنسىز ۇزاق تۇرىپ قالدىق.

مەن وعان ايگەرىم  جايلى ايتتىم.

ول ماعان: «ايگەرىم مەن مەنىڭ ۇلتىم – مەنىڭ جاسىل اعاشتارىم» دەيدى. مەن تۇسىنە قويمادىم، سوندا دا سۇرامادىم.

مەنەن نە ويلاپ وتىرسىڭ دەپ سۇرايدى.

مەن قالالىقتار مۇنداي ويعا بارماۋى قاجەت دەيمىن، سەبەبى بۇل ادامدى شارشاتقاننان باسقا تۇك تە بەرمەيدى.

ول: «ادامدا ءبىر ماقسات بولۋى قاجەت» دەيدى. سول ماقساتقا جەتكەن كۇنى ءوزىڭدى بىردەن تاۋىپ الاتىن بولاسىڭ مىس.

– نەگە «بىردەن»؟

– ءيا، بۇل ەندى ءدال ماقساتىڭا جەتكەن ساتتە عانا بولاتىندىقتان عوي.

شىندىعىندا بۇلاردىڭ ءبارى ۇلتپەن تۇكتە قاتىسى جوق. مىسالى، مەن دە باسقا دا قالا تۇرعىندارى سەكىلدى وسىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىن. ءبىز ۇلتسىز ءومىر ءسۇرىپ جاتقان توبىرمىز. كافكا ايتقانداي ءبىز قوڭىزعا اينالعانبىز. ءبىر كۇنى ءومىردى تۇسىنگەن ساتتە قايتادان ادام كەيپىنە ەنەرمىز. ءالى جاسپىز، ءبىر كۇنى ءوزىمىزدى بىردەن تاۋىپ العان كەزدە، قايتادان ادام بولىپ شىعا كەلەمىز.

وسىنشا بەينەتپەن ءومىر ءسۇرىپ جاتۋىمىزدىڭ ماقساتى سول ادام قالپىنا كەلۋ ەمەس پە؟

ول دۇرىس ايتادى. دەگەنمەن، ونىڭ نەگە ماحاببات جايلى ويلامايمىن، ايتەۋىر ءبىر كۇنى ۇيلەنىپ كەتسەم بولدى دەگەنىنىڭ بايىبىنا بارا المادىم.

ونىڭ قيمايتىنى اعاشتار ەمەس، سەبەبى، اعاشتان ايىرىلۋ ەشتەڭەنىڭ سيمۆولى ەمەس قوي.

تۋىلا سالىپ ءبىز بارىنەن ايىرىلا باستايمىز.

ويلاي كەلە مەن ءبارىن تۇسىنگەندەي بولدىم. قالا ومىرىندە كوز الدىڭدى قانشا انىق كورسەڭ، سونشا اداسا باستايدى ەكەنسىڭ.

ەندى سول باياعى ماعان اعاشتىڭ قالاي كەسىلىپ قالاي قۇلاعانىن ايتا بەرەتىن سول ءبىر بويجەتكەندى قاتتى ساعىناتىن بولدىم. ال كوز الدىمداعى مىنا اقىل ايتقىش قىزدان بەزىپ كەتكىم بار.

ەگەر ول ءبىر كۇنى ءوزىن بىردەن تابا الاتىنىنا سەنىمدى بولسا نەگە ءوز وزىنەن الىستاي بەرەدى.

قىزدوسىممەن اقىرى ايىرىلىسىپ كەتتىم. سوڭى وسىلاي بولاتىنىنا بۇرىن-اق كوزىم جەتكەن، دەگەنمەن، سوندا دا قاتتى مۇڭ كەشتىم.

ول ماعان: – كوفەحانا جايلى ارماندارىمىز تىم اسقاق بوپ كەتتى. ونى جۇزەگە اسىرۋ تەك سەنىڭ عانا قولىڭنان كەلەدى، – دەيدى.

– سەن كەرەمەت جىگىتسىڭ، بىراق مەن سەن ىزدەگەن جان ەمەسپىن.

– سەنى ەسىمدە ماڭگى ساقتايمىن. سەن جاقسى جانسىڭ!

وسى سوزدەردى ايتقاندا مەنىڭ ويىما كەلگەن جالعىز-اق نارسە ونى باسسالىپ قۇشاقتاپ ەشقايدا دا جىبەرمەۋ.

اقىرى كەتتى. جالعىز قالدىم. دەسە دە، ول ءتىپتى كەتپەگەن كۇننىڭ وزىندە مەن باياعىدان جالعىز ەمەس پە ەدىم؟

ول باردا ونى قۇشىپ ءوزىمنىڭ بارلىعىمدى سەزىنەتىنمىن. ەندى ول دا كەتتى، مەن ءوزىمدى جوعالتىپ العانداي بولامىن.

ونىڭ ايتقانىنىڭ ءبارى شىندىق. دەگەنمەن، ونىڭ تاعى ءبىر ايتا الماي كەتكەن شىندىعى بار. ول مەنى ەندى قايتىپ سۇيمەيدى. ماعان قاراپ جىميعان كۇندىكتى ءجۇزىن كورسەتەدى. ونىڭ مەنى قاشاننان بەرى سۇيمەي قالعانىن بىلمەدىم. مۇمكىن ول مەنى باستان-اياق سۇيمەتىن دە شىعار؟

ونى قۇشاقتاپ جىبەرمەي-اق قويايىن دەيمىن. الايدا تەك كۇلىپ تۇرىپ، «قوش-ساۋ بول!» دەۋدەن باسقا قولىمنان ەشتەڭە كەلگەن جوق.

ونىڭ كۇلكىسى قانداي، شىركىن. ماعان، «سەن بىردەن ەسەيىپ كەتتىڭ. ناعىز ازامات بولدىڭ»، – دەيدى.

دەگەنمەن، مەن بۇلاي ەسەيۋدىڭ ءوزىمدى بىردەن تاۋىپ الۋىما كومەگىن تيگىزە مە جوق پا بىلمەدىم.

العاشقى ماحاباتتىمدى ىزدەيىن دەپ ەدىم، ول جالعاستى ءبىلىم اسىرۋعا دايىن دالىپ ابىگەر بولىپ ءجۇر ەكەن. باسقا دوستارىمنىڭ جاعدايى دا شامالى سولاي.

ەندى بايقادىم، مىناۋ مەنى جاستايىمنان باعىپ قاققان قالادا مەنىڭ ارقا سۇيەر ءبىر دوسىم جوق ەكەن-اۋ.

قىزدوسىممەن ايىرىلىسىپ كەتكەننەن كەيىن كۇندە ايگەرىمدى ويلايتىن بولدىم. مەتروعا وتىردىم دا 13-ءشى جەلىنىڭ باس بەكەتىنەن سوڭعى بەكەتىنە دەيىن باردىم. تاپجىلماي وتىرىپ ۆاگونعا كىرگەن-شىققان جولاۋشىلاردى باعامىن. مەن بەينە جوعالعان زاتقا ىزدەۋ سالعان جارناما سپەتتى ەشكىمنىڭ دە كوزىنە ىلىكپەيمىن. ەشكىم سۇراپ بىلمەيدى. وسىلايشا مەترونىڭ باس بەكەتى مەن سوڭعى بەكەتى ارالىعىندا تولاسسىز سان قايتارا ءجۇرىپ ءوتتىم.

بەيجىڭ جازىنىڭ ءتۇنى ەدى. جالعىز ءوزىم ۇيدەن شىقتىم دا كوشە جاققا بەتتەدىم. Seven-eleven سۋپەرماركەتىنەن ەكى دايىن ونيگيري (جاپون تاماعى، كۇرىشتەن جاسالادى) الدىم دا جۇرە جەي باستادىم. جولدا ەشكىمنىڭ قاراسى كورىنبەيدى. دەگەنمەن، بىرەۋ قۋىپ كەلە جاتقانداي بوپ قولىمداعى اسىمدى وبىپ كەلەم.

ءتۇننىڭ وسى ءبىر تۇڭعيىعىندا اداسىپ كەتكىم كەلەدى. الايدا ءوزىمدى ءوزىم جوعالتىپ الۋدان قورقامىن. ءوزىمدى سۇيگىم كەلەدى، ءارى سونشا ءبىر قورلاپ، جەرلەپ العىمدا كەلەدى. بىراق، ءبارى ءبىر ەشتەڭە دە ىستەي المادىم. ەشتەڭە دە ىستەي الماي بەيجىڭنىڭ تۇنگى كوشەسىندە سەندەلىپ ءالى كەلەمىن، مەن پاقىر. «پاقىرمىن با؟» ءتىپتى سول پاقىرلىققا دا جارامايمىن-اۋ. ءبارى دە بوس، بوس كۇيدە بەيجىڭنىڭ كوشەسىندە كەلەمىن. ارەدىكتە ماس بولىپ شاليىپ جاتقان ءبىر- ەكى شەتەلدىكتى بايقايمىن. وسىنشاما الىسقا ماستىق ىزدەپ كەلمەگەن شىعار-اۋ، ءسىرا. نەگە ءبۇيتتى ەكەن؟

«ەنەڭدى ۇرايىن!»  كوپىردىڭ استىندا جاپادان جالعىز تۇرىپ بوقتىتى جىبەردىم كەپ. بۇدان باسقا بىلەر بوقتىعىم بولساشى. جىمجىرت تۇندە بوقتاساڭ، بوقتايتىن كىسى دە تاپپايسىڭ. ايگەرىم  مەنىڭ مىنا ءتۇرىمدى ەلەستەتە الا ما ەكەن؟  ءومىر مەنى وسىلاي ەتكەنىنە ءوزىم دە تاڭ تاماشامىن.

بەيجىڭ مەنى باۋىرىنا باسپاي ما دەپ قاتتى الاڭداۋشى ەدىم. ەندى ويلاسام ءبارى بوس الاڭداۋشىلىق ەكەن.

بۇل قالا ەشكىمدى باۋىرىنا باسىپ كورگەن ەمەس، ەشكىمدى دە سىرتقا تەپكەن جوق.

مەن ءبىر جۇرگەن جەتەسىزبىن.

ساباق وتكەندە، «ۋاڭفۋجيڭ كوشەسىنە قالاي بارامىن؟» دەپ ۇيرەتەمىن. ولار ءتىپتى ءومىر بويى ول كوشەگە اياق باسپاس. ولاردىڭ بۇل سويلەمدى قايتالاعانداعى شاتتانعان ءجۇزىن كورسەم بولدى ءوزىمنىڭ ناعىز جەتەسىز ەكەنىمدى تۇسىنەمىن.

ايگەرىمگە دەموكراتيا جايلى، كافكا جايلى كوپ ايتتىم. سوندا وعان نە پايدا اكەلدى؟

وعان دەموكراتيانىڭ، ەركىندىكتىڭ قاجەتى قانشا؟ ونىڭ ءومىرىنىڭ قاراپايىم بولعانى سونشالىق ول ءوزى سۇيگەن جىگىتىنىڭ قاسىندا قالۋىن عانا تىلەيتىن. الايدا ونىڭ جىگىتىنىڭ قولىنان كەلمەدى.

ايگەرىم، سەنىڭ جۇپار ءسۇت ءيىسىڭ بار. مەن ءۇشىن ول ايەل زاتىنىڭ ەڭ باعالى ءيىسى بولسا دا، مەنىڭ ءومىر بويى ۇمىتا المايتىن ءلاززاتىم بولسا دا، مەن سەنىڭ جانىڭدا قالا المادىم.

مەن قورقتىم. ءوزىمنىڭ سونشا قورقاق ەكەنىمدى ءبىرىنشى رەت بايقادىم.

مەن باسقالاردىڭ ماعان قاراپ، «welcome to china» دەگەنىنەن قورقتىم.

مەن ءوزىمنىڭ باسقالارعا ۇقساماي قالۋىمنان قورقتىم. مۇمكىن ۇقساماعاندىق ەمەس، قايتا قالا ومىرىندەگى بەلگىلى ءبىر ءمان-ماعىناسىزدىقتان بولسا كەرەك.

مەن باسقالاردىڭ مەنەن بەزۋىنەن قورقامىن. مىنا اسپانمەن تىرەسكەن ءزاۋلىم ۇيلەر ىشىندە جۇرسەم ءوز ۇلتىم مەنەن بەزگەندەي بولادى. ەندى ءبىر كۇنى مىنا قالا دا مەنەن بەزسە نە بولارمىن؟ اقىلعا مۇلدەم قونىمسىز شىعار. بىراق مەن ءبارىبىر قاتتى ۇرەيلەنەمىن.

– كەشىر، ايگەرىم . مەن وسىنداي ءبىر جەتەسىز ەكەنمىن.

قىزدوسىمدى قيالداپ كەتەم دە سول سەن سەكىلدى مەنى ءوز قۇشاعىنا الساشى، ماعان سەن بەرگەن اسەم ءسات پەن جۇبانىشتى ول دا سىيلاساشى دەپ كەتەمىن.

الايدا مۇنىڭ ءبارى بولعان جوق.

ول ماعان تەك «سەن جاقسى جانسىڭ» دەگەن ءبىر اۋىز ءسوز قالتىردى دا كەتە باردى.

ايدانا قانشا ەڭبەكقور دەلىك، جارايدى. ونىڭ جەتكەن جەتىستىگى سول ءبىر ۇزدىك داياشى دەگەن اتاق قانا ەمەس پە؟ ودان باسقا قاناي ارمان بولار دەيسىڭ؟ ونىڭ ارمانداعانى سول باسقالار سەكىلدى حانزشا سويلەي السا، از تولا ءبىلىمدى بولسا بولدى ەمەس پە؟

قايسار مەن قايرات شە؟ «توڭىرەكتەرىڭدە جاقسى حانزۋ ازاماتتارى بار شىعار؟» – دەگەن سۇراققا ولار باسىن دا يزەگەن جوق. كىشكەنە اسحانادا تاماقتانعاندا دا، ولار حانزۋشا سويلەپ وتىرعان قالىڭ جاستىڭ اراسىندا ءتىس جارىپ ءبىر اۋىز ءسوز ايتقان جوق. ولاردىڭ ءومىرى باستان-اياق وسىنداي ءۇنسىز سەكىلدى. اينالاداعى جانداردىڭ نە دەپ جاتقانىن ەشقاشان بىلە المايدى.

ال سوندا قالالىقتار جەتەسىز ەمەس دەيمىسىز؟

قالالىقتار ۇنەمى اراقاشىقتىق ساقتاپ جۇرەدى. مەن دوستارىمدى قازاق باۋىرلارىم سەكىلدى قۇشاقتاي الايىن دەسەم، ولار، «ءۇي! باۋىرىم، مەنى جىنىستاستاردان دەپ ويلاپ قالدىڭ با. ارالىق ساقتا، ارالىق» – دەپ ات تونىن الا قاشادى. باسقانى قۇشاقتاپ تا كورمەگەن ادام باقىتتى بولادى دەپ ويلايسىز با؟

مەنىڭ ءبىر دوسىم مەنىڭ اڭگىمەمدى ەستىپ بولىپ، «جەتەسىز بولماۋ دەگەن سوندا نەمەنە؟ ايدانا بەيجىڭ ۋنيۆەرسيتەتىنە ءتۇسىپ وقىدى دەلىك، وندا تۇرعان نە بار؟ باقىتتى بولا الا ما؟  ايگەرىمنىڭ ساعان قولى جەتتى دەلىك، سوندا ول دا جەتەلى بولدى دەيمىز بە؟ ءبارى دە سول باياعى قالپىندا ەمەس پە؟» – دەپ ايتىپ ەدى. ءدال سولاي سياقتى.

ءبارىمىزدى دە سونداي ءبىر جەتەسىزدىك شىرماپ العان.

كەيىن قىزىم بولسا دەپ ارماندايمىن. ونىمەن بىرگە بەيجىڭدە ءومىر سۇرسەم. سوندا مەن ويلايمىن، مەنىڭ قىزىمنىڭ ءون-بويىنان ءسۇتتىڭ ءيىسى اڭقىپ تۇرار ما ەكەن؟ ايگەرىم، ول ساعان تارتاتىن بولا ما، جوق الدە مەنىڭ قىزدوسىم سەكىلدى بوپ وسە مە؟ ول سۇيىسپەنشىلىك دەگەننىڭ نە ەكەنىن تۇسىنە الا ما؟

بۇدان بىلايعى ومىردە مەنىڭ توكيو سەكىلدى قايناعان قالادا، پاريج سەكىلدى رومانتيكا مەكەنىندە نەمەسە لوندونداي كلاسسيكا وتانىندا ىزدەرىم قالار. ال سول باياعى كىشكەنە قالاشىققا ەندى قايتىپ بارۋىم نە عايبىل.

سەن دە ءبىر كۇنى تۇرمىسقا شىعارمىسىڭ؟ اۋىلدىڭ ءبىر مالشى جىگىتىنە؟ ول ماسكۇنەم بولار ما ەكەن؟ ول سەنى اياپ كۇيىنەر مە ەكەن؟

سەن ۇزاتىلىپ بارا جاتقانىڭدا مەنى ەسىڭە الارمىسىڭ؟ ءوز قۇشاعىڭدا ءبىر ءتۇن الديلەگەن سول بەيجىڭدىك جىگىتتى قايتىپ ويلايسىڭ با؟

مەن قازاقپىن. مەن دە سەنى سۇيەمىن. بۇل بار شىندىعىم. الايدا، ايگەرىم، ءبىزدىڭ ءومىر سۇرگەن دۇنيە مىنە، وسىنداي ەكەن. ول سەنىڭ سۇيگەن جىگىتىڭنىڭ قۇشاعىڭنان سىتىلىپ ۇشىپ بەيجىڭ اساتىنىنا ەش كۇيىنبەيدى ەكەن. ءبارى بۇلاي بولماۋعا ءتيىس ەدى.

ءبىر كۇنى ءبىزدىڭ ۇلتتا قالا جاعالايتىن بولادى. نەمەسە قالالىقتار سەكىلدى يكەمسىز ءبىر ومىرمەن اۋىلداردا توپتاسادى.

ايگەرىم، ءبىر كۇنى سەنىڭ دە نەمەرە قىزىڭ ءيىس سۋىنىڭ جۇپارىن اڭقىتىپ تۇراتىن بولار.

سول كەزدە سەن مەنى تۇسىنە باستارسىڭ. بولماسا مەنى ودان بەتەر تۇسىنبەي كەتەرسىڭ!

تاڭعى ساعات ءتورت مەزگىلى،  CBD وفيستارى ءيىن تىرەسكەن كومەرتسيالىق اۋدان. بۇندا جۇمىستا جۇرگەن ەشكىم دە جوق. بەيجىڭنىڭ ەڭ ءساندى دەپ سانالاتىن بۇرىشى بۇل ساتتە تىم-تىرىس كۇيگە ەنگەن. وسى ءبىر تىنىشتىقتىڭ سوڭىنا الا ايەل داۋىسىنىڭ وكىرىپ جىلاعانى قۇلاعىما شالىنعانداي بولدى. داۋىس جاققا قاراي بەت الدىم. باقسام فورما كيگەن ءبىر تاپتيناقتاي بويجەتكەن ۇزىن ورىندىقتا وكىرىپ وتىر ەكەن. ءوزى سونداي ءبىر ادەمى جاراتىلىس.

باسىن تومەن سالىپ الىپتى. شاشى وكسىگەن سايىن دەنەسىمەن بىرگە سىلكىنەدى. ەندى عانا ءبىر قاراپايىم اقيقاتتى تۇسىنگەندەي بولدىم: بەيجىڭدە دە باقىتسىز قىزدار بار ەكەن-اۋ. اينالىپ كەلگەندە ءبارى ءومىردىڭ ىستەگەنى عوي. ال ءومىر دەگەن ءومىر. مەيلى كۇلگىن كويلەك كيەيىك، فورما كيەيىك، جۇپىنى كيەيىك، يتاليالىق ماركانى كيەيىك، ءبارىبىر كۇيزەلىس پەن جەتەسىزدىك سەزىمىنەن قۇتىلا المايدى ەكەنبىز.

قاعاز سۇلگىنى وعان ۇسىنعانىمدا ول ماعان قاراپ جىميا كۇلدى. ءتايىر-اي! قالالىقتار وكىرىپ جىلاپ وتىرسا دا وسىنشا ءتاتتى كۇلكىسىن جوعالتپايدى. وڭاي ەمەس-اۋ.

ونى جۇباتايىن دەپ ويلادىم. الايدا ونىڭ ەندى جىلاي قويمايتىنىن كورىپ لەزدە تايىپ تۇردىم.

كومەك  قاجەت بولعان ادامدار كومەك بەرگىسى كەلىپ تۇرعان جاندارعا وسىنشا تەرىس مىنەز كورسەتىپ ىرىقسىز كۇيدە قالدىراتىن زامان تۋعان با؟

جوق كومەك قولىن سوزعىسى كەلىپ تۇرعان ادام كەتكەننەن كەيىن عانا ونىڭ كوڭىلى جاي تابا ما؟

ال كومەكتەسۋشى كەتىپ قالسا تاعى ءوزىن بىرەۋ لاقتىرىپ كەتكەندەي سەزىنەدى. جالعىزدىق ونى جەگىدەي جەپ تاعى بىرەۋدىڭ كەلىپ ءوزىن جۇباتۋىن كۇتەدى...

ارىقاراي تالداماي-اق قويايىن. تاڭ اتىپ، كۇن دە شىعايىن دەپ قالىپتى. جول ۇستىندەگى جۇرگىنشىلەرگە ارنالعان اسپالى كوپىردە تۇرىپ قازاقشا ءان سالدىم:

«اينالايىن قاراعىم حال جاقسى ما،

سالا بەرمە كوزىڭدى ءار جاقسىعا.

سالا بەرسەڭ كوزىڭدى ءار جاقسىعا،

ءبارى جاقسى كورىنەر العاشقىدا.

جۇگىرىپ شىقتىم بەلەسكە،

بەلەس جاقىن ەمەس پە،

وسى وتىرعان وتىرىس

ءبىر عانيبەت ەمەس پە، اي

مىنگەن اتىم استىمدا قۇلا قاسقا،

شەڭبەر سالدىم قۇدىققا قۇلاماسقا.

ادەيى ىزدەپ اۋىلىڭا بارعانىمدا،

تانىماعان ادامداي تۇرا قاشپا.

 

جۇگىرىپ شىقتىم بەلەسكە،

بەلەس جاقىن ەمەس پە.

وسى وتىرعان وتىرىس

ءبىر عانيبەت ەمەس پە؟».

كۇن دە شىقتى. ءبارى جىم-جىرت. مىنا تىنىشتىقتا بۇل قالا ءتىپتى بەيجىڭگە ۇقساماي دا قالدى.

ايگەرىم، سەنىڭ سۇيگەن جىگىتىڭ سەنىڭ جانىڭدا قالا المادى. ساحارانىڭ پەرزەنتى قايناعان قالا ءومىرىن ماڭگى تۇسىنبەيدى. مەنىڭ تۇڭعىش ماحاباتىم ءومىر جايلى كوپ ءبىلىپ ويىنا ءتۇيىپتى، الايدا ويدان كەتپەس سول كەسىلگەن اعاش ونىڭ ماڭگى جۇرەك جاراسىنا اينالعان ەكەن. ال حانزۋ قىزدوسىم قاشاندا كۇلىمسىرەپ جۇرەدى. تابىسسا دا، قايتا ايىرىلسا دا، بىراق ەشقاشان باقىتتى بولعان ەمەس...

مۇنىڭ ءبارى ادامدى قاتتى تۇڭىلتەدى.

مەن مۇمكىن سەنىڭ ويىنداعى كافكا بولارمىن نەمەسە بولماسپىن. ناعىز جازۋشى قانداي بولاتىنىن بىلمەيمىن.

بىراق بىلەتىن ءبىر نارسەم بار: قانداي جەتىستىككە جەتسەم دە مەن ءبىر جەتەسىزبىن.

سەبەبى، مەن سەنەن ايىرىلىپ قالدىم. ءبىز بىرىمىزدەن-ءبىرىمىز ايىرىلىپ قالدىق.

وسىنىڭ ءوزى قانداي جەتەسىزدىك ەكەنىن بىلەسىڭ بە؟

ايگەرىم، ساعان ەشقاشان ءتىس جارىپ ايتا الماعانىما وكىنىشتىمىن.

مەن سەنى شىنايى سۇيەمىن.

سەبەبى، سەن ماعان جىلۋلىقتى سەزىندىردىڭ، قاشان ءوزىمدى جەتەسىز سەزىنسەم دە، سول جىلۋلىق مەنى ماڭگى جەبەيدى.

جەتەسىزدىكتەن مەن ساعان عاشىقپىن.

جەتەسىزدىكتەن مەن سەنەن كەتىپ قالدىم.

وتتاي جارقىراعان كۇنگە قاراپ مەن قازاقتاردىڭ نەگە ونى سۇيەتىنىن بىلگەندەيمىن.

كۇنگە قاراپ ءبىز ءبارىمىز ءوزىمىزدى جەتەسىز سەزىنەرمىز.

ويىما قازاق حالىق ءانىنىڭ تولقىنى تاعى كەرنەدى.

مەن ەندى ءتۇسىندىم:

ءبىزدىڭ جەتەسىز بولاتىن تۇكتە ءجونىمىز جوق.  ال جەتەسىز بولماسقا تاعى شاراسىزبىز.

(سوڭى)

ايدوس امانتايۇلى،

اعىلشىن تىلىنەن اۋدارعان بيبول ءالىپبايۇلى،

دايىنداعان ءالىمجان ءاشىمۇلى. 

Abai.kz