Otandyq BAQ Abay oblysynda qazaqtyng úly oishyly, aqyn Abay Qúnanbayúlynyng 180 jyldyq mereytoyy qarsanynda halyqaralyq, respublikalyq jәne ónirlik dengeydegi 100-den astam auqymdy mәdeny is-sharalar úiymdastyrylmaq dep quana jariya etti.

Abay Qúnanbayúlynyng 180 jyldyq mereytoyy – tek mәdeniy oqigha emes, búl – últ ruhaniyatyn janghyrtugha baghyttalghan ýlken baghdarlama. Abay әlemin nasihattau arqyly qazaq әdebiyeti men mәdeniyetining terendigi men kórkemdigin halyqaralyq dengeyde kórsetu maqsaty kózdelip otyr.

Jalpy aimaq basshylyghy tap osy mereytoy ayasyndaghy mәdeny jәne sporttyq jarystardyng jýlde qoryna 9 avtokólik pen 90 jylqy tigilip otyrghanyn mәlim etti. On kýn ishinde, yaghni, 1-10 tamyz aralyghynda ótetin merekelik sharalargha 30 mynnan astam adam qatysady dep úigharylynyp otyr.

Hakimning 180 jyldyghyna arnalghan onkýndik mereytoylyq shara  Múhtar Áuezov atyndaghy pedagogikalyq kolledjding «Es-Aymaq» ruhany ortalyghynda aqyn Ayjan Tәbәrikqyzy tizginin ústaghan, úly aqynnyng mol múrasyn sifrlandyru, jýieleu jәne ghylymy ainalymgha engizuge baghyttalghan «ABAI AKADEMIASY» atty ensiklopediyalyq portaldyng tanystyrylymymen óz shymyldyghyn ashty.

«ABAI AKADEMIASY» ensiklopediyalyq portalynyng túsaukeserinde sóz sóilegen aimaq basshysy Berik Uәliyúly:

«Memleket basshysy Qasym-Jomart Kemelúly Toqaev «Abay jәne 21 ghasyrdaghy Qazaqstan» atty maqalasynda «Abaydyng shygharmalaryna zer salsaq, onyng ýnemi elding algha jyljuyna, ósip-órkendeuine shyn niyetimen tileules bolghanyn, osy iydeyany barynsha dәriptegenin bayqaymyz. Al, ilgerileuding negizi bilim men ghylymda ekenin anyq bilemiz. Abay qazaqtyng damylsyz oqyp-ýirengenin bar jan-tәnimen qalady. «Ghylym tappay maqtanba» dep, bilimdi iygermeyinshe, biyikterding baghyna qoymaytynyn aitty» dep Abaydyng múratyn, maqsaty men armanyn jiliktep aityp, býgingi qazaq balasyna oy salghan bolatyn. Demek, býgin kópke jol tartatyn Abaygha arnalghan ensiklopediyalyq portal, hakim múralaryn óskeleng úrpaqqa nasihattau jolynda negizgi baghdarsham bolmaq. Sonday-aq Abay turaly aqparat izdegen adam  «ABAI AKADEMIASY» portaly arqyly tolyqqandy qol jetkize alady», – dedi.

«ABAI AKADEMIASY» portaly aqynnyng әdebi, ghylymi, publisistikalyq jәne epistolyarlyq enbekteri tekstologiyalyq saraptamamen, týrli formatta jinaqtalyp, qamtylghan materialdar toptamasyna Abay instituttary, ghylymy ortalyqtar, arhivter men múrajaylardan alynyp, sifrly týrde engizilip otyr. Sonday-aq tele-radio habarlar men derekti filimder de molynan qamtylghany quantady.

«ABAI AKADEMIASY» jobasynyng jetekshisi, aqyn Ayjan Tәbәrikqyzy jinalghandargha portaldy tanystyrdy.

Dәl sol kýni Maqanshydaghy Alakól jaghasynda Qazaqstannyng halyq әrtisi Seken Túrysbekov pen «Aq jauyn» orkestrining konserti ótti. Semeydegi Arbat alanynda illustrator Ansaghan Mústafanyng kórmesi ashyldy. «Asyl múra» atty oblystyq qolóner festivali atalap ótti. Abay Qúnanbayúlynyng 180 jyldyq mereytoyyna oray úiymdastyrylghan «Asyl múra» atty oblystyq qolóner sheberlerining festivali óz mәresine jetti.

Bayqau jenimpazdary kelesi nominasiyalar boyynsha marapattaldy: «Ýzdik últtyq búiym», «Kórermen kózayymy», «Jas sheber», «Abay múrasyn beynelegen ýzdik tuyndy» jәne arnayy shygharmashylyq nominasiyalar. Bayqau qorytyndysy boyynsha týrli nominasiya iyegerlerine 200 myng tengeden qarjylay syiaqy berildi. Sonday-aq, bayqaugha belsene qatysqan azamattar da nazardan tys qalmay, 50 myng tenge kólemindegi qarjylay syiaqymen marapattaldy.

Kelesi kýni de, yaghny 2 tamyzda mәdeny sharalargha toly boldy. Bәrin jipke tizbey, tek eng bastylaryn aptap aitar bolsaq, 2-6 tamyz aralyghynda halyq әrtisi Mayra Iliyasovanyng Abaygha arnalghan gastrolidik konserti Semeyden bastalyp, Ýrjar, Ayagóz, Jarma jәne Janasemey audandaryn aralaydy.

3 tamyzda últymyzdyng úly múrasy – Abay Qúnanbayúlynyng 180 jyldyq mereytoyy ayasynda Abay atyndaghy teatrda taghylymy mol, mazmúny tereng «Abay әlemi» atty ruhany kesh ótti.

Búl kesh dәstýrli әn óneri arqyly Abaydyng shygharmashylyq múrasyn, tereng filosofiyalyq oilary men ruhany bolmysyn dәripteytin erekshe óner alanyna ainaldy. Sahna tórinde halqymyzdyng ruhany qazynasyn úlyqtap jýrgen óner sanlaqtary óner kórsetip, QR halyq әrtisi Ramazan Stamghazy bastaghan dәstýrli әn dýldilderi Erkin Shýkiman, Erlan Rysqali, Tolghanbay Sembaev, Erbol Aytpay, Klara Tólenbaeva, Gýlmira Sarina, Talghat Abughazy, Berik Omarov, Qayrat Qamidoldin tyndarmangha ruhany nәr syilaydy.

«Abay әlemi» – búl tek әn keshi ghana emes, últtyq ónerimizding kórkemdigi men sheberligin pash etetin, óskeleng úrpaqqa ónege bolar ruhany sabaq bola bildi. Kesh barysynda Abay әnderi men qazaqtyng kýy óneri sheber ýilesim tauyp, jýrekterge jol tapty.4 tamyzda Seken Túrysbekov pen orkestrding qorytyndy konserti úsynylady. 5 tamyz kýni «Oy tolghau – Hәkim Abay» atty monoopera sahnalansa, 6 tamyzda Abay alanynda «Abay eli – óner kenishi» konserti men jas aqyndar mýshәirasy – «Óleng sózding patshasy» bayqauy ótedi.

7-9 tamyz aralyghynda Abay múrasyn nasihattaugha baghyttalghan birqatar manyzdy sharalar úiymdastyrylady. 7 tamyzda jazushy, halyqaralyq «Alash» syilyghynyng iyegeri Asqar Altaydyng shygharmashylyq keshi ótedi. Osy kesh ayasynda «Abay joly» ensiklopediyasy men Baghashar Túrsynbaydyng «Abay Qúnanbayúly kim?» kitabynyng túsauy kesiledi. 8 tamyzda Semeyde «Adamzattyng Abayy» respublikalyq aqyndar aitysy men Abay audanynda «Jeti qazyna» últtyq bayqauy bastalady. 9 tamyzda Shәkәrim uniyversiytetinde halyqaralyq ghylymy konferensiya, «Jiydebay-Bórili» muzeyinde kórme, Abay kitaphanasynda kitap túsaukeseri jәne 15 elding qatysuymen ótetin halyqaralyq aqyndar festivali úiymdastyrylady. Keshke qaray ortalyq alanda «Abaygha tartu» atty konsert ótedi.

2025 jyldyng 8–9 tamyz kýnderi kiyeli Qarauyl jerinde úly oishyl Abay Qúnanbayúlynyng 180 jyldyghyna arnalghan «Jeti qazyna» respublikalyq bayqauy ótetin bolady.

8 tamyz — Abaydyng ólenderi men qarasózderin mәnerlep oqudan «ILIM-BILIM: ABAY OQULARY» respublikalyq bayqauy Abay audanynyng Mәdeniyet ýiinde ótedi.

Búl respublikalyq bayqaudyng Jýlde qory:

I oryn — 5 bas jylqy

II oryn — 3 bas jylqy

III oryn — 1 bas jylqy

8–9 tamyz — «Er jigit pen súlu әiel» bayqauy ótpekshi.

Jýlde qory:

Er jigitterge: I oryn — 7, II — 5, III — 3 bas jylqy

Súlu әielderge: I oryn — 5, II — 3, III — 1 bas jylqy

Osy bayqau ayasynda dәstýrli sadaq atu, Qúsbegilik sayysy, Tazy jarysy,Toghyzqúmalaq, syndy dýbirli dodalar úiymdastyrylady.

10 tamyz – resmy Abay kýni. Búl kýni tanerteng Jiydebayda Qúran baghyshtalyp, qúrbandyq shalu rәsimimen bastau alady. Odan keyin elimizding barlyq ónirinde úly aqyngha taghzym retinde Abay eskertkishine gýl shoqtaryn qoy rәsimi ótedi.

Abai.kz