Bastauysh synyp oqushysy kezimde alghash ret lentaly magnitofondy kórip tanqalghan bolatynmyn. Adamnyng dauysy, basqa da dybystardyng jip-jinishke lentagha sol kýiinde jazylatyny men ýshin aqylgha siymsyz bolyp kórinetin. Tehnika men ghylymnyng eng ýzdik jetistigi osy shyghar degen oida boldym. Sol uaqyttaghy qariyalardan estigen әngimeler de eske týsedi. Ótken ghasyrdyng basynda auyl adamdarynyng kinony alghash kórui de qyzyq. Ekrandaghy (qabyrghagha ilingen mata) zymyrap kele jatqan paravozdy kórgen adamdar bizdi basyp ketedi dep jan-jaqqa qashqan kórinedi. Nemese radiony tyndaghan әjey búl shaghyn qoraptyn  ishine adam qalay siyp otyr dep airan-asyr bolghan eken.

Al bir keyuana gaz ballonymen júmys isteytin kәduilgi gaz plitasynyng júmysyn kórgennen keyin «Apyrmay búl ózi bes әielding júmysyn atqarady eken» dep shyn mәninde riza bolypty. Endi qaytsyn, búryn ózderi daladan jynghyl shauyp, ony bútap, ýy aldyndaghy  qazan astyna jaghyp, as-suyn dayyndaghan bolsa.

 Ol uaqyttan beri ghylym men tehnikanyng qalay damyghanyna ózimiz de kuәmiz. Osydan on jylday  búryn marqúm aqyn aghamyz Asqar Kirebaev redaksiyagha kezekti bir kelgeninde «Oypyrmay, zamannyng jetistigin-ay! Kóshede kele jatyp, Amerikamen sóilesuge bolady. Búryn osynday bolady dese, tipti de senbes edik. Búl endi damudyng eng shegi shyghar» dep úyaly telefonyn kórsetip edi. Aghamyzdyng sonday «kirpish» dep atalatyn qalta telefonyn býginde múrajaydan ghana tabugha bolar. Býgingi smartfondardyng mýmkindigi tipten bólek. Al internet she!? Endi búdan asyryp birdene jasau mýmkin emes sekildi.  Múnday oy shamasy barlyq kezenning adamdaryna tәn bolsa kerek.  «Oylanyp tabylatyn nәrsening bәri jasalyp bitti» Amerikanyng patentter burosynyng arnauly ókili Charliz Diuell 1899 jyly osynday pikir qaldyrypty.  «Álemdik rynokta bes kompiuterge súranys bolady dep oilaymyn» IBM kompaniyasynyng diyrektory Tomas Uotsonnyng 1943 jylghy aitqan oiy osynday. Al «Popular Mechanics» jurnalynyng 1949 jylghy nómirinde «Bolashaqta kompiuterler salmaghy 1,5 tonnadan aspaytyn bolady» dep jazylypty.  Býgingi kýnning dengeyimen alsaq búl pikirler tipti kýlkili. Ayta keteyik, eng alghashqy elektrondy baghdarlamaly kompiuter ENIAC 1946 jyly 14 aqpanda Amerikada iske qosyldy. (Kompiuter mamandary sodan beri 18 aqpandy ózderining kýni sanaydy.) Ýlken bólmening ishin alyp túrghan búl kompiuterding salmaghy 30 tonna edi. Onda 18 myngha deyin elektrondy shamdar ornalasqan. ENIAC júmys isteu jyldamdyghyn býgingi kompiutermen salystyrghanda tasbaqa jýrisine teneuge bolar. Onyng jyldamdyghy bar bolghany sekundyna 5 myng operasiya edi. Ol toghyz jyl, yaghny 1955 jylgha deyin júmys istedi. Mine osynday qúrylghylardy kórgen adamnyng onyng bolashaqtaghy salmaghy 1,5 tonnaday aspaydy deuining ózi batyldyq.

Áytse de ozyq oily adamdar әrkez bolashaq kezenning mýmkindikteri jayly aityp, jazyp ketken jәne búl ýrdis toqtamaydy da. Fantast- jazushylardy solardyng qataryna qosugha bolar.  Olar qiyaldaghan dýniyelerding shyndyqqa ainalghandary da az emes. Ybyray Altynsarin atamyzdyng «ayshylyq alys jerlerden, lezde habar aldyrtar» degeni qazirgi zamannyng kýndelikti ýirenshikti tirshiligi bolyp qaldy.

Sonymen ghylym men tehnologiya algha basa beredi. Qazir eshkimdi eshtenemen tanqaldyru da mýmkin emes. Janadan shyghyp, júrttyng nazaryn ózine audaryp jatatyn dýniyening ómirge keluine úzaq uaqyttar ketetini belgili. Olar úzaq izdenister men zertteuler, tәjiriybeler men synaqtar nәtiyjesinde payda bolady. Qazir internet jelisinen jahandaghy janalyqtardyng nebir týrin kóresin. Onyng ishinde adamdar synaqtan ótkizip jatqan neshe týrli tehnikalar da bar. Olardyng arasynda úshatyn kólikti, su betinen kóterilip, auada qalqyp jýretin apparatty da bayqadyq. Demek, keleshekte búlardyng jetildirilgen týrleri ómirge qadam basyp, búl salada shyn mәninde revolusiyalyq ózgerister de oryn alyp qaluy ghajap emes. Nemese Qytayda 15 kýn ishinde 30 qabatty qonaq ýidi salyp bitirui turaly aqparatty alayyq. Keremet emes pe!? Búl tәjiriybe de qoldanysqa enip, qúrylys salasynda tónkeriske alyp keletini anyq. Múnday mysaldardy әr salagha qatysty kóptep keltiruge bolady.

Sonymen bizdi bolashaqtyng tehnologiyasy qanday janalyqtarymen tanqaldyrady. Anau bolady, mynau bolady dep sәuegeylik jasay almaymyz. Áytse de, keleshekting ghylymy men tehnikasynyng mýmkindikterine qatysty  boljam jasaytyn arnauly ghylymiy  ortalardyng keybir boljamdarynyng birqataryn keltirip ketken artyq bolmas.

Alghashqy kezekte quat kózine qatysty oilargha oryn bereyik. Ghalymdardyng aituynsha bolashaqta óte kóp kólemde energiya qajet bolady. Onyng negizgi kózi biraz uaqytqa deyin kómirsutek bolyp qala beredi. Keyin qalpyna keletin jәne balamaly energiya kózderi yghystyra bastaydy. Yaghny qayta óndelgen materialdardan alynatyn energiya men su, kýn jәne jel energiyasy kóbeyedi. Áytse de, ghalymdar bolashaqta qauipsiz atom energiyasyna kóp iyek artady. Óitkeni, tek atom ghana adamzatty qajetti energiyamen qamtamasyz ete almaq.

Adam ýshin eng basty baylyq onyng densaulyghy, olay bolsa medisina salasyn sóz etpey ketuge bolmas. Osydan on jyldan astam uaqyt búryn әlemdik dengeydegi ghalymnyng súhbatyn oqyghanym bar. Ol súhbatynda bolashaqta adamnyng miynan basqa barlyq mýshesin auystyrugha qol jetkiziledi dep aitqan edi. Midy auystyrugha adamzattyng qúdireti jetpeydi degen pikirin keltirgen. IYә, qazirding ózinde kóptegen organdardy auystyru jýzege asuda. Býgingi medisinanyng ózinde joghary tehnologiyalar qoldanyluda. Mysaly, telekamera ortatylghan kapsulalar adam aghzasyndaghy ózgeristerdi anyqtap berude ýlken kómek kórsetude. Al bolashaqta dәrigerler baghdarlama engizilgen himiyalyq «bombalar» kómegine jýginetin bolady. Olar ainalasyndaghy sau tindi zaqymdamay, qaterli isikke dәl soqqy berip, adamdy sauyqtyrady. Bolashaq medisinanyng emdeu salasyndaghy jana qadamy dertting payda bolmay túrghanynda kýres jýrgizu bolyp tabylady. Ári qaray tipti qyzyqty. Bolashaqta gendi terapiya býgingi ghylymgha belgili 5 mynday genetikalyq auru týrining barlyghyn nemese týgelge juyghyn emdep jazatyn shamagha jetedi. Ghalymdar sonday-aq 2100-jylgha qaray adamnyng qartang prosesin tejep, onyng 150 jylday ómir sýruine qol jetkizedi. Gendi terapiya adam denesinde «qosalqy bólshek» ósip shyghuyna, sonday-aq qartayghan genderdi sauyqtyrugha kómektesedi.

Bilim salasy da kóp ózgeriske úshyraydy dep boljanuda. Adamnyng qay jerden bolmasyn kez-kelgen aqparatqa sol sәtte qol jetkize alu mýmkindigi ýiden jәne syrttan oqu jýiesine alyp keledi. Al oqu ornynyng nemese memlekettik organnyng basty mindeti studentting alghan bilim dengeyin baqylau jәne diplom beru ghana bolmaq.

Jer sharynda adam sanynyng artuy búryn paydalanylmay kelgen ortalardy iygeruge yqpal etedi. Onday ortalargha soltýstik jarty shar, múhiyt, gharysh, virtualdyq shyndyqty jatqyzugha bolady. Ishki mikroklimaty bar tútas qalalar payda bolyp, olardyng syrtqy jaghdaylargha tәueldiligi óte az dengeyge týsedi. Búl qalalar basqa planetalargha qonystanudyng alghashqy ýlgilerine jol ashady.

Robottar bizding ayaq-qolymyzgha, kózimiz ben qúlaghymyzgha, qysqasy, bizding qyzmetshilerimizge ainalady. Olar óndirumen, tazalyq saqtaumen, jinastyrumen, emdeumen, soghysumen, oilaumen ainalysatyn bolady. Adamnyng joghary tehnologiyalyq kómekshileri alghashqy kezde barlyq qol enbegin, odan keyin oy enbegining biraz bóligin atqara beretin dәrejege jetedi.

Biz kórip jәne paydalanyp jýrgen avtokólikter bolmaydy. Solarmen birge jer betindegi qazirgi joldardyng da bolmauy yqtimal. Olardy әue transporttary almastyratyn kórinedi.

Innovasiyalyq tehnologiyanyng qarqyndap damuy arqasynda ghalymdar jaqyn bolshaqqa boljam jasau arqyly adam balasy HHI ghasyrda qanday ózgeristerge kuә bolatynyn anyqtap kórdi.  Aldaghy bir ghasyrda ashylatyn janalyqtar legin Skeptical Science qoghamy jyldyq kórsetkishterimen rettep shyghypty. Endi sol tizimnen birqataryn keltirip ótelik.

2017 jyly elektrondy anyqtau tetigi qyzmetke qosylghannan keyin adamdardyng joghalu qaupi azayady. Sinhrondy audarmany qamtamasyz etetin apparattar qúlaqtyng ishine qondyru 2019 jýzege asady. 2024 jyly elektrondy mektepterdegi alghashqy oqu jyly bastalady. 2025 jyly reaktivti taksiyler әuedegi transporttyng sapalyq dengeyin bir satygha kóteredi. 2027 jyly qarapayym dóngelekti qalamsaptar tek jazyp qana qoymay, әripterdi tanityn bolady. Olar sizding dúrys jazuynyzdy baqylaydy. 2031 jyly Alisgeymer jәne Parkinson aurularyna em tabylady. Auany tazartatyn ghalamdyq salqyndatqysh kómegimen óndiristik qalalar aua tapshylyghynan arylatyn kezeng 2035 jyly bastalady eken. 2050 jyly songhy janarmay qamdau ortalyghy jabylady. Endi barlyq kólik sutekpen jýredi. Jer silkinisi apaty turaly aldyn ala baghdar bere alatyn «Demetra» seysmikalyq ortalyghyn ashugha 2055 jyly qol jetkiziledi. Al 2059 jyldan bastap semizdikten arylu problema bolmay qalady. 2076 jyly iyeroglifti oqy alatyn mashina mayalardyng jazbasyn oqityn bolady. 2088 jyly smartfondar mýldem qoldanystan shyghady. 2092 jyly tólem kartalary mýldem qoldanylmay qoyady. Sebebi adamdar qolyna basylghan DNQ tetik arqyly tóleytin bolady. 2094 jyly Mars atmosferasynda ósirilgen alghashqy roza Jerge jetkizildedi. Tenizde jýzetin qalalardyng payda bola bastauy 2099 jylgha sәikes kelip túr. Al 2100 jyly HHII ghasyrdyng innovasiyalyq damuyna qatysty Beyjinde halyqaralyq kórme ótedi.

Áriyne, futurologtardyng (bolashaqqa boljam jasaytyn ghalymdar) bolashaqqa qatysty aitqandyryn týgeldey  keltire beruge maqala kólemi kótermeydi. Olardyng boljamdary negizinen jaqsy janalyqtargha toly. Áytse de, olardyng bolashaqtan qauiptenetin tústary da bar. Mәselen, internet baqylau qúralyna ainalyp kete me degen oy aitady. Nemese sintetikalyq ómirding tabighy ómirge qauip tóndirui mýmkin degen de kýdikteri bar. Dese de, bolashaqtyng adamdary búghan jol bere qoymas degen senimge ie bolayyq. Bolashaghymyz jarqyn bolsyn! 

Taqyrypqa túzdyq: