Қазіргі әлемдік кризистің кезінде, барлық өндірістердің тоқырауға ұшырауы заңдылық болғанымен, тек қана ауыл-шаруашылық өнімдері мен мал шаруашылығы өнімдеріне деген сұраныс ешқашан азаймайды. Өйткені, адам өзін киім киюден, көрік, телефон, туристтік турлардан шектей алуы мүмкін. Бірақ, тамақтан (азық-түлік) өзін шектей алмайды.
Сондықтан, ауыл-шаруашылығына, оның ішінде мал шаруашылығы өнімдеріне (Сүт, май, ет т.б.) деген сұраныс ешқашан бәсеңдемейді.

Біздер ұлан-ғайыр жерді астымызға басып жатып, сол жердің мүмкіндігін мал шаруашылығына қаншалықты пайдаланып жатырмыз? Бар потенциалын толық пайдаланып жатырмызба?

Егерде, толық пайдалана алсақ, оның әлеуеті қаншалық болмақ?
Мұны бағамдау үшін, мал шаруашылығына арналған жерлері бізбен шамалас, тағыда Қытаймен салыстыруға тура келеді.

Қытайдың мал шаруашылығы.

Ірі қара өсіру :

Негізінен маңғолдық CRC түрін өсіреді. Қытайдың солтүстігінде, Ішкі Моңғолиямен шектес провинцияларда жиі кездеседі.
Сиырлар мен бұқалар, соқа тартатын жануарлар ретінде қолданылады. Жақынға дейін Қытайда сиырлар мүлдем сауылмады, өйткені бұл оларды әлсіретеді деп сенген. Қазіргі кезде ірі қалалардың маңында сүт фермалары құрылды. Сүт фермасы Маньчжурияда жақсы дамыған, өйткені Қытайдың Шығыс теміржолының құрылысы аяқталғаннан кейін мұнда сүтті ірі қара тұқымдары әкелінді. Қытайдың жағалауындағы провинцияларда, негізінен голланд тұқымды ірі қара тұқымдары бар. Сүт бағытындағы ірі қара малдың жалпы саны соншалық көп емес. Өйткені, бұрындары сүт өнімдеріне көп көңіл бөлінбеген.

Оңтүстік-батыс провинцияларда (мысалы, Юньнань және Сычуань) ірі қара малдың өркешті (зебу пішінді) тұқымы кең тарады. Сүт буйволдары тек бір жерде - Чжэцзян провинциясының Вэнчжоу қаласында өсіріледі. Буффало сүті консистенциясы жағынан қалың, сиыр сүтіне қарағанда майлы және дәмі де жақсы. Күніне буйволдан 10 литрге дейін және одан да көп сүт алуға болады, сондықтан оның бір бөлігі майға айналады. Жалпы, «шуину» (қытай тілінде «буйвол» - «су сиыры» осылай естіледі) өсіру күріш өсіру мәдениетімен тығыз байланыста. Күріш алқаптарына. Көптеп пайдаланады.

Буффалалар көлік ретінде өте сирек пайдаланылады, өйткені олар су басқан егістік жағдайында өте ауыр егістік жұмыстарына қажет. Жануарлардың бұл түрінің тек ірі қара өсіруге мамандандырылған аудандардан алынады. Ауылшаруашылық провинцияларында мал союға қатаң тыйым салынады. Сүйек ұнын өндіру үшін жануарлардың тұяқтары, мүйіздері, ішектері мен сүйектері қолданылады

Бірқатар провинциялардың экономикасы үшін қой шаруашылығының маңызы зор.

Бұрын солтүстіктен локализацияланған қой шаруашылығы, қазір Қытайдың өзге аймақтарына да белсенді түрде көшіп келеді.
Қой популяциясы негізінен моңғол (жалпы жартысы), сондай-ақ тибет (үштен бірінен астамы) және қазақстандық тұқымдарынан тұрады. ҚХР-да қойларды барынша тиімді қолданады. Қой терілерілерінен қысқы киімдер, аяқ киімдер мен қолғаптар тігіледі. Жүннен киіз, кілем, көрпе және басқа маталар, киіз аяқ киімдер т.с.с. жасалады.

Қой ішектері шұжық өндірісінде кеңінен қолданылады. Сонымен қатар олар белсенді түрде экспортқа шығарылады. Ешкілер негізінен Қытайдың таулы провинцияларында танымал.

Қытайдағы мал шаруашылығының маңызды және жетекші саласы - шошқа шаруашылығы. Шошқа еті - Қытайдағы ең танымал және сүйікті ет түрі.

Шошқа өсіру шаруашылығы.

Шошқадан көптеген өнімдерді өндіруге арналған былғары (аяқ киім мен курткадан бастап барабан мен чемодандарға дейін), сондай-ақ шұжық жасауға арналған қылшықтар мен ішек қабықшаларын алады. Сондай-ақ, қытайлық шошқа еті Қытай экспортының маңызды бөлігі болып табылады. Қытайда жетілдірілген жергілікті тұқымдар, алты айдан бастап ұрықтандыруға дайын.

Қытайдың екі шошқа тұқымы бар: Оңтүстік Қытай және Солтүстік Қытай. Біріншісі қысқа массивті қаңқамен және ақ-қара түсімен сипатталса, екіншісі көбінесе қара түсті, салбыраған қарнымен және ұзын тұмсықпен ерекшеленеді. Шошқалардың жалпы саны бойынша және шошқа терісін өндіру бойынша ҚХР әлемде бірінші орынды сенімді ұстайды.

Қытайдағы құс шаруашылығы

Құс шаруашылығы - Қытайда мал шаруашылығының танымал және кең тараған саласы. Бұл Қытай үшін әлемдегі ең танымал және маңызды салалардың бірі екендігі даусыз.

ҚХР-да қолға үйретілген құстардың жалпы санының 80 пайызынан астамын тауықтар алады. Жыл сайын осы құстың 300 миллион бастан астам өсіріледі. Тауық өсіру көбінесе Хэбэй, Цзянсу, Шандун, Хэнань, Сычуань, Гуандун және Цзянси сияқты провинцияларда дамыған. Қытайдың ең жақсы тұқымдары - Лангшань (Цзянсу провинциясы), Шоуган (Шандун провинциясы), Цзюцзинхуан (Шандун және Хэбэй провинциялары) және Сушан (Чжэцзян провинциясы). Импортталған тұқымдардың ең танымал түрлері - Легхорн, Плимут Рок және Род-Айленд.

Үйректер мен қаздар көбінесе Қытайдың оңтүстік провинцияларында кездеседі, мұнда көптеген су қоймалары және жақсы тамақтану базасы бар. Үйректердің саны 60 миллионнан асады.
Негізінен, әлемге әйгілі Пекин тұқымы ақ түсімен ерекшеленеді. Бұл тұқым 3 айда 3 килограмға дейін салмақ қосады!
Қытайдың оңтүстігінде оңтүстік америкалық мускус үйрегі танымал. (еркектің салмағы 5 килограмға дейін жетеді, ал аналығы - үштен төртке дейін)

Қытайда қаздар көп. Олардың саны 12 миллионға жетеді. Ақ қаздар солтүстікке, сұр қаздар оңтүстікке тән. Қытайдың Гуандун провинциясында өсірілген ет қаздары ерекше. Қаздың бұл тұқымының еркегінің салмағы 15 килограмға, ұрғашысы - 8 килограммға, ал жұмыртқаның салмағы - 400 грамға жетуі мүмкін.

Қытай Халық Республикасы аумағында жылқы өсіру ежелден белгілі.
Негізінен, моңғол тұқымы болып келеді. Географиялық факторға байланысты ол Қытайдың солтүстігінде, әсіресе Ішкі Моңғолиямен көршілес провинцияларда кеңінен таралады. Бұл тұқым басқаларға қарағанда тау жолдарына жақсы. Сондықтан, Гуйчжоу, Юньнань және Сычуань провинцияларында кең таралған.

Бұл жылқылар негізінен көлік ретінде және ауыл шаруашылығы жұмыстарына қолданылады.

Жылқы өсірудің негізгі аймағы - елдің солтүстік-шығысы. Мұнда дала жұмыстары кезінде жылқыларды белсенді қолданылады. Ал, қытайдың оңтүстігінде жылқылар әлдеқайда аз.

Жылқы шаруашылығы мал шаруашылығы ретінде жылқы терісі мен жылқының жүні сияқты өте құнды өнімдермен қамтамасыз етеді. Құйрық-жалынпн ішекті аспаптар, садақтар, сондай-ақ бояу щеткалары, електер мен қылқаламдардың барлық түрлері жасалады.
Садақ жасау үшін ақ жылқының қылы ерекше бағаланады, ол негізінен экспортқа шығарылады.

Мінекей!

Қытайда малдың қай түрінен болсада, соңғы өніміне дейін пайдаланады.
Сондықтан, қытайдағы мал шаруашылығы мемлекеттің азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жеткілікті деңгейде дамыған. Ал, жануарлардан алынатын өнімдердің экспорты ҚХР қазынасына қомақты үлес қосады.

Біздің елдер арасындағы этникалық және мәдени айырмашылықтарға қарамастан, біз осы елдегі мал шаруашылығына деген көзқарастан мысал алсақ жақсы болар еді.

Өйткені, мал шаруашылығына арналған жерлерінің көлемі жалпы жер көлемінің 20-30%-ы ғана болсада, олар бәрін тиімді пайдаланудың арқасында өздерін қамтамасыз етуге қауқарлы болып тұр.

Біздің үкіметтің әзірше бұл салаға қашан оң көзбен қарары белгісіз

Рустем Ашетаевтың жазбасы

Abai.kz