Конференциямыздың қонағы Әміржан Сағидрахманұлы мерекелік демалыс пен Жаңаөзенге сапарынан кейін оқырмандар сауалына жауап беруін жалғастырып отыр.

Бір сөзінде Әміржан мырза Жаңаөзен оқиғасы жайлы былай дейді: «Басты саяси жауапкершілік - жоғарғы биліктің өзінде. Меніңше, олар қазір негізгі кінәні Астанадағы кімге артарын білмей, бір-бірімен қырылып жатқан сияқты! Ал нақты қылмыстық жауапкершілікті ашық та жария тергеу өткізілгеннен кейін айтуға болады. Бәріне тек жергілікті әкімдер кінәлі дегенге мен сенбеймін!»

«Абай-ақпарат»

 

- Ассаламағалейкум, Әміржан мырза! Құр үйінде отырып сынап сөйлегенді ұнататын тоғышар әрі су жүрек қазақтардан шаршаған жоқсыз ба?

-  Жоқ, неге шаршайын олардан. Кез келген қоғамда ондай адамдар болады. Баршаға бірдей батыр бол деп айта алмайсың ғой.

Бір қуанатыным: шын мәнінде ел тағдырына алаңдайтын адамдар көбейіп келеді, әрі үйде билікті сынайтындар қайткенде де әділ сайлау кезінде билікке деген өз теріс батасын береді! Сол үшін таза сайлау үшін күресуіміз керек!

- Билік жақтан сәл қатты үн шықса ініне зып беріп кететін саршұнақ тәрізді қазақ интеллигенциясынан көңіліңіз әлі қалған жоқ па?

 

Конференциямыздың қонағы Әміржан Сағидрахманұлы мерекелік демалыс пен Жаңаөзенге сапарынан кейін оқырмандар сауалына жауап беруін жалғастырып отыр.

Бір сөзінде Әміржан мырза Жаңаөзен оқиғасы жайлы былай дейді: «Басты саяси жауапкершілік - жоғарғы биліктің өзінде. Меніңше, олар қазір негізгі кінәні Астанадағы кімге артарын білмей, бір-бірімен қырылып жатқан сияқты! Ал нақты қылмыстық жауапкершілікті ашық та жария тергеу өткізілгеннен кейін айтуға болады. Бәріне тек жергілікті әкімдер кінәлі дегенге мен сенбеймін!»

«Абай-ақпарат»

 

- Ассаламағалейкум, Әміржан мырза! Құр үйінде отырып сынап сөйлегенді ұнататын тоғышар әрі су жүрек қазақтардан шаршаған жоқсыз ба?

-  Жоқ, неге шаршайын олардан. Кез келген қоғамда ондай адамдар болады. Баршаға бірдей батыр бол деп айта алмайсың ғой.

Бір қуанатыным: шын мәнінде ел тағдырына алаңдайтын адамдар көбейіп келеді, әрі үйде билікті сынайтындар қайткенде де әділ сайлау кезінде билікке деген өз теріс батасын береді! Сол үшін таза сайлау үшін күресуіміз керек!

- Билік жақтан сәл қатты үн шықса ініне зып беріп кететін саршұнақ тәрізді қазақ интеллигенциясынан көңіліңіз әлі қалған жоқ па?

- Жоқ, өйткені ондай адамдар шынайы интеллигенцияға жатпайды. Олар - дипломы бар, жазу-сызуды білетін мамандар шығар, керек болса, аса талантты жазушы не өнер қайраткері болар, бірақ ин-тел-ли-ген-ция емес! Қазақтың аузын қу шөппен сұрте бермейік! Ел қамын ойлайтын зиялы аз болса да, бар! Мен үшін олар, ең бірінші кезекте,  Жаңаөзен кезінде дауысын көтерген барша интеллигенттер!

- Ұлтына бір грамм пайдасы жоқ билікте жүрген шіренген шенеунік қазақтардың санасын қалай өзгертуге болады?

- Шенеуніктерді (министр, әкім) халық не Парламент сайламай, олардың санасын да, моральдық бет-әлпетін де өзгерте алмаймыз. Биліктің де құрамы біркелкі емес. Оның ішінде де еліне жаны ашитын, адал еңбек еткісі келетіндер баршылық. Біразын өзім білемін, Сіз де білетін боларсыз.

- Сыбайлас жемқорлықтан әлемде бірінші орын алатын қазақтар басқарып отырған сот және құқықтық жүйені өркениетті елдердегідей реформалауға бола ма?

- Бірінші орын алатын қазақтар емес, қазақтың мойнына мініп алған шенеуніктер! Қазақ деген киелі сөзді оңды-солды қалдана бермейік.

Ал сауалыңызға келетін болсақ, әрине, реформалауға болады. Тек ол үшін президенттің саяси еркі керек! Өйткені ол реформа айналасындағыларға тиіп кетеді.

-  Жанаөзен қырғынына тікелей кінәлі 7 адамды айтып бере аласыз ба?

-  Басты саяси жауапкершілік - жоғарғы биліктің өзінде. Меніңше, олар қазір негізгі кінәні Астанадағы кімге артарын білмей, бір-бірімен қырылып жатқан сияқты! Ал нақты қылмыстық жауапкершілікті ашық та жария тергеу өткізілгеннен кейін айтуға болады. Бәріне тек жергілікті әкімдер кінәлі дегенге мен сенбеймін! Өйткені үлкен мұнай - ол ондағы әкімдердің емес, Астанадағы мұнайбарондарының ешкімді де жолатпай, қызғыштай қорғайтын меншігі! Ал қазіргідей әкімдерді ғана айыптау - басты жауапкершілікті жоғарғы жақтан төменгі жаққа ысырып тастау деп білемін.

- Қазақстанда қазақ тілінің болашағы бар ма? Әлде ағылшын, қытай тілдерін қазірден бастап үйрене берген жөн бе? Өйткені, балаларымызды қай мектепке берерімізді білмей басымыз қатып кетті.

- Басқа кез келген нәрсенің болашағына күмәндануыңызға болады, бірақ қазақ тілінің Қазақстандағы болашағына шәк келтірмеңіз! Ол тарихи тұрғыдан объективті процесс. Керек десеңіз, ол тіпті биліктің белсенділігіне не енжарлығына байланысты емес! Бұл сөзсіз ақиқат! Сондықтан тек қана қазақтың өзі емес, балаларының келешегін ойлайтын басқа ұлт өкілдері де балаларын қазақ мектептеріне бергені абзал болар еді. 6-сыныпта оқитын қызымды мектепке апарғанда мен сондай орыс ата-аналарды көріп жүрмін. Бірақ шет тілдерін де балаларыңыз білгені дұрыс. Бұл жаһанданудың талабы!

- Ақ Орданың кеңесшілері айтып жүрген үшінші күш бар дегенге қалай қарайсыз? Шынымен-ақ, ондай күштер бар ма?

- Саясат туралы айтсақ, екі негізгі күш бар: билік пен оның қарсыластары. Үшінші күш деген не сонда? Билікпен ауыз жаласқысы келмей, сонымен бірге оппозицияны жақтырмайтындар ма? Ондай пиғылда жүргендердің де пікірімен санасу қажет. Әйтеуір, Ақордаңыз сол күшті жасанды түрде қалыптастырып, әртүрлі бастама жүктеп, қалың елдің басын қатырмаса болды...

- Қазақстанда шынайы ұлтшылдар тобы бар ма? Әлде олардың бәрі сөзі бір бөлек, ісі бір бөлек жандар ма?

- Түптеп келгенде кез келген ұлт өкілі Сіз айтқандай өз ұлтының мүддесін өркениетті түрде қорғай алатын, ұлты үшін жанын қияр «шынайы ұлтшыл» болуы керек! Әрине, басқа ұлттардың заңды құқтарын шектеу деген сөз емес ол.

Бірақ бізде «пролетарлық интернационализм» туын биікке көтерген Кеңес Одағы кезінде «ұлтшыл» деген сөз орыстың «националист» деген сөзіне сәйкестіндіріліп, біржақты жағымсыз сипатқа ие болды. Өйткені ол кезде «ұлтшыл» болу деген сөз Мәскеудің қарсыласы болу деген сөз еді.

Қазір заман басқа, тәуелсіз елміз. Өз қолымыз өз аузымызға жетті. Осындайда «ұлтшыл» деген сөзге саяси реабилитация жасау керек пе деп ойлап қаласың. Таза тіл білімі тұрғысынан келсек, мәселен, «шыл» жалғауы бар мына сөздер соншалықты жағымсыз емес қой: «қазақшыл», «халықшыл», «намысшыл».  Әйтпесе, «ұлтжанды» деп, баламасымақ маған онша ұнамайды. Ол өзінің ұлтына қатысты принципті көзқарасынан, «ұлтымды сүйемін!» деуден қашқалақтау сияқты көрінеді маған.

- Биліктен тәуелсіз ақпарат құралдарын қалай қалыптастыруға болады?

-  Биліктің БАҚ-тағы монополиясын шектеу, тәуелсіз БАҚ-тарға тиісті экономикалық жағдай жасау, цензураны жою керек.

-  Қазақстанның демократиялық таңдау қозғалысын құрған Ғалымжан Жақиянов пен Мұхтар Әбілязовтарды қалай бағалар едіңіз? Олардың ниеттері шын ба, әлде олардікі жай саяси ойын ғана ма?

- КДТ (ДВК) кезінде мықты басталып, саяси аренада өз орнын ойып алды. Оппозицияға жаңа серпін берді. Бірақ ҚДТ басшылары сол кезде бар оппозицияның барлық оң күштерін біріктірмей, біршама субъективизмге барды. Онысы дұрыс болмады. Содан соң біздің саясаткерлердің басты да жұқпалы ауруы - әркімнің өз командасына бөлінуіне душар болды. Ол да ұйымды әлсіретіп жіберді.

Ғалымжан мен Мұқтар - ел болашағы үшін өз бостандығын құрбанға шалған батыр жігіттер! Олардікі саяси ойын деуге тіпті аузым бармайды. Саяси ойын үшін түрмеге жаппайды билік!

- Жәкішевтің кінәсіз екендігіне сенесіз бе? Мұқтардың кінәсі бар болса, сотты неге ашық та жария түрде өткізбейді? Мұқтар - стратегиялық саланы аяққа тұрғыза алған аса талантты менеджер. Оны соттау - мемлекеттік мүддені жоғары қоятын, өзінің пікірі бар қабілетті ұйымдастырушылардың тұтас бір ұрпағын соттау!

Рахат Әлиевтің өзі айтып жүргеніндей батыстық демократиялық құндылықтарды ұстанатын жанға айналуы шынымен мүмкін нәрсе ме? Адамның көп нәрсені қайта бағалап терең өзгеруі (трансформациясы) психологиялық тұрғыдан мүмкін деп есептейсіз бе? Әлде құр риторика ма? Онымен тактикалық тұрғыда одақтас болуға қалай қарайсыздар?

- Рахат Әлиевке менің көзқарасым екі сөзсіз уәжге негізделеді. Біріншіден, оның Ақордада үстемдік еткен мораль, дәстүр туралы таптырмас ақпаратын биліктің шынайы бет-әлпетін ашу үшін сөзсіз пайдалану керек! Және де білген нәрсесін ол да ешбір бүкпесіз, ешкімді алаламай жария ету қажет. Екіншіден, ол талай жыл биліктің қолшоқпары болғаны рас. Бизнеске, режимнің саяси қарсыластарына мейлінше қысым жасалған кезде ҰҚК-нің басшыларының бірі болды. Соңынан сөз еріп, ауыр айыптар тағылып жатқаны рас. Соның бәріне ол ел алдында бүкпесіз жауап беріп, қолынан келсе ақталуы тиіс. Содан кейін оған қатысты ойды түзуге болады.

- Исламдық бағыттағы жігіттерге қалай қарайсыз? Сіздердің партияларыңызда бұл бағытта жұмыс істейтін адамдар бар ма?

- Исламдық бағыт дегеніміз кең ұғым. Өзіңіз білесіз, мемлекет пен дін Конституция бойынша бөлек, саяси партиялар да діни негізде құрыла алмайды. Меніңше, Құдайға сену - ұжымдық іс емес, ол әркімнің іштегі жеке сезімі (ата-анасына немесе жұбайы мен бала-шағасына деген өзінің махаббаты секілді).

- Жұртшылықты шулатып бастаған, соңғы кездері не бары, не жоғы белгісіз "Ұлы Дала" қозғалысы мен оның идеологы Айдос Сарымның әрекеттерін қалай бағалар едіңіз? Ол туралы Серікболсын Әбділдин мырзаның сұхбаттарында берген бағасымен (сұйықтау жігіт деген) келісесіз бе?

- Айдос Сарымды қазақтың бірегей интеллектуалы, мықты сарапшысы, қос тілді публицисі ретінде білемін. Ешкімге ұқсамайтын, өзіне жарасатын мінезі де бар. Мойындаймын. Сыйлаймын. Оған қарсы сынның үдеп кеткеніне де түсіністікпен қараймын, өйткені ұлттық проблематиканы ол терең де салиқалы түрде зерттеп насихаттап келе жатыр. Сонысын біраз адамдар көре алмауы мүмкін. Әсіресе, қарсы жақ.

Серікболсын ағаның ол өз пікірі. Жалпы мен ел мүддесі жолында жүрген кез келген адамға, әсіресе, жастарымызға, түсіністікпен қарауға шақырар едім.

- Сіздердің саяси күреспен талмай айналысуларыңызға қандай нәрсе күш-қуат береді? Екі жақтан да (билік пен халық)қолдау таппаған кезде қолды сілтеп Қазақстаннан безіп кеткіңіз келген сәттеріңіз бола ма?

- Несін жасырайын, кей кезде түңілмесем де, шаршайтын кездерім болады. Биліктен де, қасыңдағылардан да көңілің қалатын шақтар. Темірден жасалған машина емеспіз ғой, ет пен сүйектен жаралған адамбыз... Бірақ Өзіңіз айтқан күш-қуат беретін екі нәрсе бар. Олар - халықтың риясыз қолдауы мен ұстанған принциптеріміздің тарихи перспективада өміршеңдігі.

Шетел туралы. Неге өз Отанымнан безуім керек? Кезінде, маған қарсы қылмыстық іс қозғалып, прокурор екі жылға бас бостандығынан айыруды талап еткенде осындай нақты ұсыныстар болды. Бір жанашырлар билет те алып қойды, «саған сөзсіз саяси баспана береді» деді. Мен болсам: «түрмеге жапса да. Ол қазағымның түрмесі ғой» деп кетпедім.

Сосын ол жақта мен кімге керекпін? Қазаққа әзірше керек сияқтымын.

Безсе, билікте жүрген ұрылар мен қылмыскерлер безсін! Ертең билік ауысса, безеді де көбісі. Қара да тұрыңыз!

- Басшылығын ауыстырған "Ақ жол" партиясына қалай қарайсыз? Әлихан Бәйменовтің саясаттағы рөлін қалай бағалар едіңіз? Шынымен-ақ, ол марқұм Алтынбек Сәрсенбаевты билікпен ауыз жаласқандықтан сатып кетті ме? Әлде тұлғалық көзқарастары сәйкес келмегендіктен кетісті ме?

- Мен үшін «Ақжол» партиясының әр кезеңдегі үш түрлі өлшемі бар. Құрылған кезде олар демократиялық ұрандар негізінде көпшілікті маңайына топтастыра алды. Әрине, олар сол кездегі біз сияқты билікті қатты сынға алмады. Биліктің ішінде жүріп реформа жасаймыз деп ойлады. Онысы болмады да, 2004-жылғы сайлаудан кейін олар билікке ашық қарсы шықты. Сол кезде РНПК-ның басшысы ретінде олардың кеңсесіне өз аяғыммен барып, қолдадым. Сосын ол партия екі жікке бөлінді. Ол бөлінудің себебі мен салдары туралы әркім әртүрлі айтады, мен ішінде болмағасын, білмеймін. Бірақ «қырық кісі бір жақ, қыңыр кісі бір жақ» болған сияқты. Сондықтан «Нағыз Ақжол», сосын «Азат» партиясын қолдадым. Төлеген, Болат, Алтынбек, Ораздармен бірге «Әділетті Қазақстан үшін» қозғалысын құрдық. Бірге болдық. Әлі де бірге келе жатырмыз.

- Қазақстанда нағыз оппозициялық қозғалыстарға кімдерді жатқызасыз? Бұл сауалдарды бірнеше қазақ азаматтарының көкейінде жүрген сұрақтарын жинақтап деп қойып отырмыз. Мүмкін болса, әр сауалға жеке-жеке жауап берсеңіз екен?

Түптеп келгенде, әділетті аңсаған әрбір азамат - әділетсіз билікке оппозицияда! Біз болсақ, сол оппозициялық ойды ашық білдірушіміз. Ұйымдық, партиялық тұрғыдан алсақ, бүгінгі күнде нағыз оппозициядағылар - біздің «АЗАТ» ЖСДП партиясы, Қазақстан Коммунистік партиясы және «Алға» партиясы. Бұларға қоса көптеген қоғамдық ұйымдар бар.

Сонымен бірге бір ақиқат нәрсені ұмытпаңыз: мұның бәрі - ресми түрдегі оппозиция. Ал осы партияларға кірмесе де, іштей қолдайтын қаншама адам бар! Биліктің ішінде жүрсе де, қоғамның жаңаруын қалайтын азаматтар жеткілікті.

-  Әміржан аға, ел не ойлайтынын білмеймін, оппозицияның серкесі өзіңізсіз, жастармен бас қосқан бірнеше кездесуіңізде болдым, сөз саптасыңыз, ойыңыз нағыз демократ адамға келеді. Менің білгім келетіні, Мұхтар Абльязов туралы не ойлайсыз? К+ қа сенейін бе, әлде "Хабар" мен "Қазақстанға" сенейін бе? Құмар

- Мұқтар Әбілязов - қазақтың аса талантты қаржыгері, өз оппозициялық ұстанымы үшін түрмеде отырып шыққан қоғам қайраткері, биліктің ішкі құпияларын білетін таптырмас әрі ол үшін аса қауіпті қарсыласы. Сондықтан да билік оны соншалықты жамандап, қаралауда. «Елдің ақшасын ұрлап алып кетті» деген билік тарапынан айтылып жатқан ауыр айыптарға ол ашық сотта лайықты жауап бере алады деп ойлаймын.

«Хабар» мен «Қазақстанға» сенбеңіз, оларға, шынын айтсақ, биліктің өзі сенбейді! Тек «аңқау елге арамза молда» принципін ұстанып, елді алдағысы келеді. Елдің аңқау еместігін ұмытып кеткен ғой!

«К+» -қа сеніңіз! Ол балама ақпарат көзі.

-  Құрметті Әбеке, президентке қарсы шықандардың барлығымен бірдей жақын болғаныңызды қаламаймын. Әкежан Қажыгелдин, Мұхтар Әблязов, Болат Әбілов және тағысын-тағылар шетінен купи-продай торгаштар деген пікірді ұстанатын адаммын. Олар мемлекетшіл тұлғалар емес. Қазақты да, қазақ тілін де сыйламайды. Ең пайдалы бизнес - саясат деп жүргендер ғой. Осыған не айтасыз?

-  Сіз айтқан үш азаматтың да кезінде алдында үлкен таңдау тұрды: я билікте қалыптасқан құбыжық нормаларға мойынсұнып, табысты да тыныш тірліктерін жалғастыра беру, я сол теріс дәстүрлерге ашық қарсы шығу. Кажыгелдин - Үкімет басқарды, Әблязов - министрлік пен банкқа жетекшілік етті, Әбілев - табысты бизнемен болды. Үшеуі де екінші жолды таңдады. Сол үшін оларды сыйлаймын.

Ал Сіз айтпақшы «мемлекетшіл емес», «қазақ тілін білмейтін, сыйламайтын», «купи-продай торгаштар»  олар емес, керісінше биліктің ішіндегілердің көбі!

-  Құпия әлемдік үкімет деген бар ма? "Свобода Слова" газеті Комитет-300 деген ұйым бар дейді. Ол қаншалықты шындыққа жанасымды?

-  «Теория заговора» деген қалыптасқан түсінік бар. Мен оларды қолдаушыларға жатпаймын. Барлық себеп өз ішімізде!

-  ӘМІРЖАН АҒА ТАБАНДЫ КҮРЕСТЕРІҢІЗДЕ АЛЛА АЛДАРЫҢЫЗДАН ЖАРЫЛҚАСЫН! АҒА ОСЫ УАҚЫТ АРАЛЫҒЫНДА, КОНСТИТУЦИЯДАҒЫ ОРЫС ТІЛІНІҢ МӘРТЕБЕСІН ЖОЙЫП, МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛ ТЕК ҚАЗАҚ ТІЛІ ДЕП АШЫҚ ЖАРИЯЛАМАЙ СОҢДАРЫҢЫЗДАН ҚАЗАҚТАР ЕРМЕЙТІНІНЕ КӨЗДЕРІҢІЗ ЖЕТТІ МЕ? СОНДАЙ-АҚ, ЕЛБАСЫ НЕГЕ ӨЗІНІҢ КОНСТИТУЦИЯДАҒЫ МӘРТЕБЕСІ ӨСІРІЛГЕНДЕ ТАБАНДЫ ҚАРСЫЛЫҚ ЖАСАМАЙ, КОНТИТУЦИЯДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК ТІЛ МӘСЕЛЕСІНЕ КЕЛГЕНДЕ: "ОЛ КОНСТИТУЦИЯНЫҢ НОРМАСЫ (ОРЫС ТІЛІН АЙТАДЫ) ОНЫ БҰЗУҒА ЕШКІМГЕ ЖОЛ БЕРІЛМЕЙДІ" ДЕП, ӨЛІСПЕЙ, БЕРІСПЕЙТІНІН ТАБАНДЫЛЫҚПЕН ТАНЫТТЫ? НЕГЕ БІЗ АНА ТІЛІМІЗДІ ҚЫРҒЫЗДАР МЕН ОРЫСТАРДАЙ АРДАҚТАЙ АЛМАЙМЫЗ?

- Тіл туралы жоғарыда біраз таратып айтып едім, соны қарасаңыз, мүмкін болса.

Тағы бір қосарым мынау: кейде әңгіменің бәрін тек қана тілге тіреп қоятын осындай талаптар, меніңше, қалың көпшіліктің назарын қоғамда қордаланып қалған басқа да көкейкесті проблемалардан бұрып жіберу ниеті боп көрінеді маған. Яғни, «тілді айтыңдар, басқасын қайтесіңдер» деген сыңайда. Осы біржақты да қауіпті тезистің артында биліктің өзі тұрса, мен аса таң қалмаймын.

- Петр Своик деген бір шовинистті неге шығармайсыз партияларыңыздан? Кезінде қазақ мемлекеті және қазақ ұлтына қарсы біраз жаман сөз айтқан еді енді казір бізді Еуразиялық Одаққа тықпалап жүр.. Бұл Своиктың жеке ұстанымы ма немесе ЖСДП партиясының ресми позициясыма?

Аслан

- Своик не басқа біреу қазақ халқының намысына тиетін пікір айтса, оған бірінші боп қарсы шығатын мен боламын! Әзірше оның ойлары әртүрлі талқылауларға қатысты боп, екіұдай пікір тудырып жүргені рас. Біздің партия осыдан 6 жыл бұрын, өзінің Құрылтай съезінде «Қазақ ұлтын жаңғырту» бағдарламасын ұсынған алғашқы партия! Сол бағыттан таймаймыз.

Жалпы, «оппозиция қазаққа жаны ашымайды» деген тезисті билік о бастан-ақ пайдаланып келеді. Өкінішке орай, талай қандастарымыз осы өтірікке сеніп қалып жүр.

-  Әміржан, Қажыгелдиннің кезінде сен де биліктің қолшоқпары болатынсың. Қажыгелдинді отставкаға жіберді деп ашуландың да сен де кеттің оппозицияға! Айырмашылығы, Қажыгелдиннің ештеңесі кеткен жоқ, байлығы жетеді, шет елде тұрып жатыр. Ал сенің жағдайың мүшкіл болып қалды. Бір ауыз қазақша білмейтін, қатын-бала-шағасы жөйт ("кто бы не скакал, теленок наш" дейтінін білесің бе жөйттердің)Қажыгелдин үшін сонша не көрінді өлім аузына барып. Айналаңдағының бәрі оппозицияға не үшін барып жүргенін білесің бе? Болат Әбілов (ол да қазақша білмейді, оның да қатыны кәріс, т.б.) Қарағандының "Карметіне" ие бола алмай қалды. Оның бар өкпесі сол. Сол сияқты анау анаған, мынау мынаған қол жеткізе алмады. Қысқасы, қазақтың тіліне, діліне, салт-дәстүріне жаны ашитын нағыз ұлт оппозициясын көре алмай тұрмыз. Ол үшін Б. Әбіловтен, П. Своиктен, О. Жандосовтан, тағы кім еді... машинамен қазақты қаққан жөйт... иә сол сияқтылардан іргелеріңді аулақ салып, таза қазақ зиялыларынан тұратын жаңа, қазаққа жанашыр оппозиция құру керек деп ойлаймын. Сен қалай қарайсың?

- Бұл сөздеріңіз де биліктің ел арасына сіңіріп бағып жүрген оппозицияны қаралаудың бір теріс тезисі. Яғни, «оппозицияда биліктен бір нәрсе ала алмай, ренжіп қалғандар ғана жүр» деген қаңқу сөз.

Билікте істегенім рас. Бірақ ешкімнің қолшоқпары болған жоқпын. Ешкімнің алдында тіземді бүккен жоқпын, ешкімге тіземді батырған да жоқпын. «Осының өтірік» дегендер Сіз арқылы шықсын маған! Мен Назарбаевпен тікелей жұмыс істеген жоқпын. Бір адамға емес, мемлекетіме адал қызмет жасауға тырыстым.

Сіз айтқан азаматтар қазаққа жанашыр емес деп кім айтты? Қалың қазақтың қамы үшін олар тар жол тайғақ кешіп жүр. Мені де оппозицияда жүрген жылдары билікке талай шақырды. Бір нәрсе дәметіп жүрсем, бармаймын ба сол жаққа?

- Орал қаласындағы ЖСДП филиалының төрайымы Хадиша Халыққызымен өте жақын қарым-қатынаста деп естиміз. ЖСДП-ның Оралдағы филиалы НҰР ОТАН партиясының ғимаратынан бір бөлмені жалға алып отырғанын қалай түсінеміз? Оралда ЖСДП партиясының бар екенін "нұротандықтар" ғана біледі. Неге филиал басшысын ауыстырмайсыңдар? Әлде сендерге жұмыс жасамайтындар керек пе? Хадиша Халықовна Ішкі саясат Депортаментінен де ақша алатынын білесіз бе? Бұл келіншек бұрынғы қарапайым хатшы қыз қалай облыстық филиалды басқарып кетті? Неге осы сұрақты постоянны жылы жауып қоясыз? Шындықты айтыңызшы!!!

Асқар

-  Партияның бас хатшысы ретінде өңірлерде, оның ішінде Сіз айтқан Орал жақтағы ахуалмен жақсы таныспын. Ол жақта талай достарым мен жолдастарым бар. Солардан да тәуелсіз ақпарат алып тұрамын.

Хадиша Халыққызы - біздің сондағы филиалдың жетекшісі. Конференция сайлаған оны.

Бір қызық айтайын. Кезінде партияны құрғанда Оралға бардым. Сол кездегі «Әділетті Қазақстан үшін» қозғалысының сондағы бұрынғы басшысы ресми мәлімдеме жасап, бір орталық көшені Әбілқайыр хан атымен атауға қарсы шығыпты. Мен «ондай адамнан құтылу керек» дедім. Жаңа басшы іздеп, талай азаматпен сөйлестім. Хадиша Халққызының өзі бірнеше адамның кандидатурасын ұсынды. Арасында Оралға танымал біраз тұлғалар болды. Бірақ сол қиын кезде олар қорықты ма, әйтеуір, бас тартты. Сондықтан кезінде аудандық мәслихаттың хатшысы болған Хадиша Халыққызы төрайым боп сайланды.

Кез келген жетекші сияқты оның да жұмысында кемшіліктер  жетеді. Әріптестік тұрғыдан сын айтып та жатырмыз. Тағы бір қайталайын: біз демократиялық ұйымбыз. Облыс конференциясы кімге қолдау көрсетеді, сол адам филиалға жетекшілік етуі тиіс.

-  Әміржан ағаның "бізді 20 жылдан бері келе жатқан қапастан кім босатады"-дегені өте дұрыс.

-  Өзімізді өзіміз босатпасақ, ешкім босатпайды, бауырым!

- Қазақтарға митинг,з абастовка т.б. жасауға болмайды! Тек қана самосажжениеге рұқсат етілген.

-   Өз басым күрестің ондай формаларына қарсымын! Күрестің басқа да тиімді әдістері бар: халықтың көзін ашу, ағарту жұмысы, ұйымдасу, басқа да заң аясындағы саяси қызмет тәсілдері. Біреудің құрбан болуынан Құдай сақтасын!

- 1. Бір палаталы парлментке қалай қарайсыз?

- Оң қараймын. Ол бап біздің Жаңа Конституциямыздың жобасында жазылған.

- 2. Ерімбетовтың бағдарламасына сайлаудың қортындысы бойынша шығу үшін ұсыныс жасадыңыздар ма?

- Ол Нұрлан Ерімбетовтің өз хабары. Біздің әміріміз жүрмейді ғой оған. Шақырса, баруға тырысамыз.

-  3. Нұр Отан партиясындағы жөні түзу адамдарды айта аласыз ба?

- Ол партияда жөні түзу адамдар көп! Олар - сан мыңдаған мұғалімдер мен дәрігерлер, бюджеттік мекемелердің басқа да мамандары, студенттер мен кәсіпкерлер! Тек амалсыздан сол партияның мүшесі боп жүргендер қаншама...

- 4. Оппозицияның пікірінше бәрі жаман, жақсысысын да айтуға болатын шығар. Айта алсаңыз атап кетсеңіз?

- «Бәрі жаман» деп ешқашан айтқан жоқпын! Жақсылық та, жетістіктер де баршылық. Тек азын-аулақ табыстарды майын тамызып насихатайтын басқа партиялар мен БАҚ-тар бар емес пе? Сондықтан біз, оппозиция, биліктің кемшіліктерін баса айтатынымыз рас.

-  5. Келесі президенттікке кім лайық деп ойлайсыз?

- Өмір болған соң келу бар кету бар.

Келесі президент болуға лайықты қазақтар баршылық. Тек сайлау ашық, әділ өтуі керек. Бұрмаланған сайлау арқылы билікке келген келесі президенттің саяси ғұмыры қысқа болады. Билік соны түсінуі тиіс!

-  Назарбаев билігіне өкпелісіз. Дегенмен, оны бұлтартпай тарих алдында айыптап, қара бет ететін фактлеріңіз бар ма? Егер Назарбаевты тақтан тайдырсаңыздар, оның орнын кімді қолайлы көресіздер? Ол сайланған Президенттің әділеттің ақ жолымен жүретініне сенесіздер ме? Оныңда кейін ұлттық мүддені жылы жауып қойып, өз бетінше түйе айдап кетпесіне кім кепіл! Назарбаев билігін төңкеріп тастауға не халық қауқарсыз? Шын қиналған, жағдайы мүшкіл халық патшаны сарайдан қуып шықса керек-ті. Мүмкін сіздер адасып жүрген шығарсыздар. Бір сәтке "осы халықтың жағдайы жақсы болғасын біздерді қолдамай жатыр" деп ойланып көрдіңіздер ме? Әйтпесе халықтың ұйқыдан оянатын кезі жетті емес пе? Әлде біз білмейтін басқа бір қыры бар ма? Сауалы ма толық жауап берсеңіз.

-  Толық жауап беруге тырысайын.

Билікке өкпелі емеспін, оның ел басқару тәсіліне қарсымын! Бұл өзі екі бөлек нәрсе!

Бір адамның билігінен кейін бізге дереу Конституцияны өзгертіп, шынайы көппартиялық парламентке көшу керек. Сонда ел тұрақтылығының кепілі бір адам емес, 150 адамнан (бәлкім одан да көп!) Ұжым - Парламент болады! Келісіп пішкен тон келте болмас, көппартиялы Парламент кенде болмас!

Халықтың әл-ауқатының деңгейін көрсететін «Хабардың» ақпараты не мемлекеттік статистиканың мәліметі емес! Мен де ауылдан шыққанмын, облыстарды жиі аралаймын, сондықтан білемін елдің көпішілігінің жағдайын!

Халық қолдайды бізді. Сол қолдаудың ең бастысы көрсеткіші - сайлау. Әйтпесе, өзіне сенімді болса, билік неге әділ сайлау өткізбейді, неге сайлау комиссияларына басқа партиялардың да өкілдерін енгізбейді? Қорқады! Өйткені ондай сайлауда жеңіліп қалатынын біледі! Көрші Ресейде билік басындағы «Единая Россия» 49,3  пайыз алып жатқанда, «Нуротан» 90 пайыз алды дегенге Сіз сенесіз бе?

Біз талай жыл халықты оятып келеміз. Соған қоса, биліктің ішіндегі былықтар, оның «тойып секіріп», еш ұятсыз шексіз байлыққа кенелуі, бір-бірін әшкерелуі де халықты оятып жатыр!

-  Әміржан аға, ассалаумағалейкүм. Сізге қояр сұрақтарымның көбі жарияланыпты, менің сізден жалпы сұрайын дегенім, сіздің тілге, дінге, әлеуметтік өмірге деген көзқарасыңыз. Халықтың игілігіне егер қажет болса мансап пен билікті тәрк етуге барсыз ба? Ал егер де осы жолыңызда жаныңыздағы азаматтарды да пида етуге мәжбүр болған жағдайға тап болсаңыз қандай жолды таңдар едіңіз? Қызылордалық жерлес ініңіз.

- Тіл туралы жоғарыда біршама айтқан сияқтымын, соны оқыңыз, бауырым.

Дін туралы да айттым. Бір қосарым мынау: өкінішіке орай қасиетті Құранның киелі канондарына емес, оның жалғасысымақ күмәнді де күдікті ағымдар көбейіп кетті. Оның үстіне қалың бұқараның, әсіресе, жастарымыздың ислам туралы түсінігі тіпті таяз. Соның кейбір теріс бағыттағы күштер мықтап пайдаланып отыр.

Әлеуметтік сала - бүгінгі биліктің ең осал тұсының бірі. Әсіресе мұнай мен газға, алюминий мен хромға бай Қазақстанда осы саладағы әділетсіздік менің жаныма ерекше батады! Сол әділетсіздікті жою қажет!

Мансап пен билік туралы да айттым. Еліме, қазағыма қызмет жасағым келеді. Бірақ бір адамға қызмет жасағым келмейді!

Соңғы сұрағыңыз тым ауырлау екен. «Жаныңыздағы азаматтарды да пида ету» деген мен мүлдем қабылдай алмайтын сөз! Ешкімнің де өз жанын пида еткенін қаламаймын: құй билікте болсын, құй оппозицияда болсын. Құй менің ымырасыз жауым болсын. Бәрі аман болсын!

-  ӘМІРЖАН АҒА, ӘРЕКЕТІҢІЗДІ ТОЛЫҚ ҚОЛДАЙМЫН! СІЗДЕРДІҢ МАҚСАТ, БАҒЫТТАРЫҢЫЗҒА ЖӘНЕ ӨЗГЕ АЙМАҚТАҒЫ ФИЛИАЛ ЖҰМЫСЫНА КӨҢІЛІМІЗ ТОЛАДЫ СӨЗ ЖОҚ. АЛАЙДА, БАТЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНДАҒЫ ЖСДП ФИЛАЛЫНЫҢ ЖҰМЫСЫНА, ОНЫҢ ЖЕТЕКШІСІ Х.МҰҚАНОВАНЫҢ ІС-ӘРЕКЕТІНЕ МҮЛДЕ ЖЕРГІЛІКТІ ХАЛЫҚТЫҢ КӨҢІЛІ ТОЛМАЙДЫ. ОЛ ТУРАЛЫ СІЗДЕРГЕ БІРНЕШЕ РЕТ АЙТЫЛДЫ. БІРАҚ ЕШ НӘТИЖЕ ШЫҒАРМАДЫҢДАР. ФИЛИАЛ БАСШЫЛАРЫҢЫЗ МҰҚАНОВАДАЙ БОЛСА, ЕШТЕҢЕГЕ ҚОЛ ЖЕТКІЗПЕЙСІҢДЕР, ОҒАН СӨЗ БЕРЕМ. ОРАЛ ҚАЛАСЫНДАҒЫ ПАРТИЯ ФИЛИАЛЫҢЫЗ ОТБАСЫЛЫҚ ПАРТИЯ БОЛЫП ОТЫР. ӨЙТКЕНІ, МҰҚАНОВАНЫҢ 2 БАЛАСЫ, ТУМАЛАРЫ ҒАНА ЖҰМЫС ЖАСАЙДЫ. АЛ, ПАРТИЯНЫҢ БЕЛСЕНДІ МҮШЕЛЕРІ ДЕ ЕШҚАНДАЙ БАТЫС ӨҢІРІНЕ БЕЛГІСІЗ, ҰСТАНЫМЫ ЖОҚ, САЯСИ КӨЗҚАРАСТАРЫ ТӨМЕН, СЫНДЫ КӨТЕРМЕЙТІН ТЕК АҚША ҮШІН ЖҮРГЕН АДАМДАР. МҰНДАЙ АДАМДАР МЕН ДЕМОКРАТИЯ ОРНАТАМЫЗ ДЕГЕН ҚҰР ҚИЯЛ, УТОПИЯ ЕКЕНІН ҰМЫТПАҢЫЗДАР! СОҢҒЫ УАҚЫТТА АҚЖАЙЫҚ ӨҢІРІНДЕ СІЗДІҢ, ТҰЯҚБАЙ МЕН АБИЛОВ МЫРЗАНЫҢ БЕДЕЛІ ТҮСІП БАРАДЫ. ОНЫ ЕКІ ТЕҢ ТӨРАҒА БЫЛТЫР КЕЛГЕНДЕ КӨРДІ. СІЗДЕРДЕ НҰРОТАН ПАРТИЯСЫ СЕКІЛДІ ХАЛЫҚТАН АЛШАҚТАП, ЕЛ-ЖҰРТТЫҢ ПІКІРІН ЕСКЕРМЕЙСІЗДЕР. ОДАН КЕЙІН ДАУЫСТЫ ҰРЛАДЫ ДЕЙСІЗДЕР. ЕГЕР ОСЫ ШЫН ДА СЫН СӨЗІМЕ СЕНБЕСЕҢІЗДЕР, РЕНЖІССЕҢДЕР КЕЛІП КӨРІҢІЗДЕР. ОСЫ МӘСЕЛЕНІ ЕСТЕН ШЫҒАРМАҢЫЗДАР.

ҚҰРМЕТПЕН, ТАЛҒАТ ҚАТАУОВ ХАБАРЛАСЫНЫЗДАР. 87758144711 ЕШТЕҢЕДЕН ҚОРЫҚПАЙ, СӨЗІМЕ ЖАУАП БЕРЕМ! ОЙЛАНЫҢДАР, ТӨРАҒАЛАР МЕН ХАТШЫ МЫРЗАЛАР!

- Талғат, Оралдағы жағдай туралы жоғарыда жауап берген сияқтымын. Қазір 15 күндік аштықта төмендеп кеткен денсаулықты түзетуге мәжбүр болып, дәрігерлер жағында жүрмін. Жұмысқа шыққан соң, Сізге тікелей хабарласамын. Біз демократиялық ұйымбыз. Облыстағы партия ұйымының бар мәселесін, оның ішінде басшысының тағдырын шешетін облыстық конференция. Әзірше төрайым сол кісі. Келесі конференцияда партия мүшелері не шешеді, солай болады.

-  Әміржан мырза мына ақпаратқа көзқарасыңыз қандай:

«Шымбұлақ» тау шаңғысы курортының 25% Н.Назарбаевтың меншiгiнде. Мәселен, Болат Назарбаев "Шымбұлақта" екi үйi болғанын қалады. Мұнымен курорт басшысы Сергей Гитолов келiс¬пептi. Сонда оның басына тапаншасын тақаған президент¬тiң iнiсi: "Қазiр сенi жайратып салу маған түкке тұрмайды. Бұл үшiн маған ештеңе болмайды" деген. "Шымбұлақтағы" үйлердің иелері: Н. Назарбаев, Б. Назарбаев, Д. Назарбаева, Ә. Назарбаева, Т. Құлыбаев, К. Мәсімов, И. Тасмағамбетов, Қ.Саудабаев, Н. Әбіқаев, А. Шабдарбаев, Б. Мұхамеджанов, Н. Сұбханбердин, Т. Досмұхамбетов, Б. Өтемұратов, С. Қалмырзаев, А. Есімов, Д. Ахметов, А. Машкевич, П. Шодиев, Ә. Ибрагимов, С. Гиталов, Ә.Арғынғазин, А. Клебанов, В. Храпунов.

Автор: Виктор Храпунов, Алматы қаласының бұрынғы әкімі. "Республика" газетi. 03.10.2011ж.

- Жоғарыда аталған адамдар үй-күйсіз жүрсін дегеніміз артықтау болар. Бірақ бұлжымас екі шарт болуы тиіс. Біріншіден, экологиялық талаптар тұрғысынан ол жерге тұрғын үй салуға бола ма? Екіншіден, бұл тізімнің ішінде өмір бойы бизнеспен айналыспаған адамдар бар. Осыншама қымбат жерде қымбат үй салуға олар қаржыны қайдан алды?

Жалпы билік ішінде жүріп кім және қалай байыды деген сауал әлі де талай алдымыздан шығары хақ. Әрі Храпунов секілді тың ақпарат берушілер де уақыт өте көбейе беретіні де тарихи шындық.

-  Әбеке Сіз Путиннің досы Мироновқа ұқсап барасыз. Біртіндеп Мәжіліске де жетіп қаларсыз. Әумин деңіз.

-  Шынымды айтсам, еш жағымнан - түр болсын, сұр болсын - Миронов секілді саясаткерге ұқсағым келмейді!

Бүгінгідей міңгірлеп, аузынан жөнді сөз шықпайтын мәңгүрт Мәжіліске депутат болдың не, болмадың не? Толыққанды, көппартиялы Мәжілісте халықтың сөзін сөйлегенге не жетсін!

- Қазақтың наразы тобының 90 пайызы интернетке кірмейді, газет оқымайды. Тек кешке телевизор көреді. Олар ешқандай митингіні де естімеді нобайы. Сіздердің 2 рет отырып шыққандарыңыздан да хабарсыз. ОЛАР базарда сатушы, таксиші, күзетші - қарапайым адамдар. Олар хабарсыз. Хабарлы болғанда 100.000 шығар ма еді?

Дұрыс байқадыңыз. Сондықтан да біз қоғамдағы барлық пікіралуандығын көрерменге толық жеткізе алатын Қоғамдық теледидар керек деп айтып жүрміз. Бірақ билік оған бармайды! Сондықтан елге ақпарат жеткізудің басқа жолдарын пайдалануымыз керек.

Мен қазір Интернеттің әлеуметтік жүйелерінде елмен байланысудың жаңа тәсілдерін үйреніп жүрмін. Сол арқылы талай-талай қолдаушылар таптым. Тауып жатырмын. Сыншылар да, өз ұсыныстарын айтушылар да жетіп жатыр. Әсіресе, қоғамдық белсенділігі жоғары қазақ жастары көп. Біразымен жолдас боп алдым. Менің  ғаламтордағы мекенжайым: akossanovkz@gmail.com және facebook.com/akossanovkz  Сонымен қатар mail.ru-дағы «Мой мир» желісінде де бармын.

- Ассаламуғалейкум Әміржан мырза. Біз сені бұрыннан танитын қазақпыз ғой. Бұрын онша мән бере бермейтін азамат едің, соңғы кезде тұлғаға айнала бастағаныңды мойындамауға болмайды. Басқа достарыңмен салыстырып, қораз шағыстырғандай болмайын, бірақ шоқтығың өсіпті. Шынын айтсам соңғы іс-әрекеттерің мен сөздеріңнің, мақалаларыңның бірде-бірін жібермей бақылап отырғанымыз да рас. Оларға аларым да, қосарым да жоқ, сен менің ойымды оқып отырғандай көрінетін болдың. Әр сөзіңе өзім айтып отырғандай ризамын. Саған сонда да болса 1-2 сұрағым бар еді.

1. Облыстардағы ОСДП филиалдарының басым бөлігі бейшарахана екенін елдің бәрі де көріп жүр. Оған себеп ашық екі жік бар: Болатшылар мен Жармаханшылар. Оны анау екі дөй білмейді деген күлкілі болар еді. Осының арқасында олар билікке бір-бірін сатудан "социалистік жарыс" ұйымдастырып алған. Осыны неге тоқтатпайсыңдар?

- Екі мықты партияның бір партия боп қосылуы - жай айта салатын оңай процесс емес. Бас кезінде орталықта да, өңірлерде де амбициялар бой көрсетіп қалғаны рас. Бірақ ол қиын кезеңнен аман өттік деп айта аламын. Сіздің естіп жүргендеріңіз, сол процеске ере алмай, Сіз айтқандай «Болатшыл», «Жармаханшыл» боп жүргендер болар. Бірігу деп айту оңай, ал амбицияңды ысырып қойып, ортақ іс алдында басқалармен тіл табысып, қара жұмыс істеу оңай емес. Осы кезеңде талай адам сыналды, біразы сол емтиханнан өте алмай қалды да. Бірақ басым көпішілігіміз қиын кезеңнен лайықты өттік деп айта аламын.

- Халқымыз "Күмәннің көптігі - шайтаннан" дейді. Сонда да болса 1-2 сапарында Жармахан көкеміз облыс әкімдерінің қабылдауына барғанда олардың тығылып қалғанын, артынан Президент Аппаратынан тапсырма келіп, оны қабылдағанын, 2 сағат сөйлескенін өз көзіммен көріп едім. Қазіргі ісі тағы ойландырып отыр, Осының себептері неде?

- Мұны Жахаңнан күдіктену емес, оның қимылдарын түсінбеу деп қабылдаңыз.

Жахаңның да, басқаның да соңынан осындай сөз еретіні рас. Ол кісіден күдіктенбеңіз!

- Түсінуімізше, Сен партияның бас идеологісің. Ендеше, соңғы сайлауға не себепті сонша енжар, бытыраңқы, кедейшілікпен түстіңдер. Оған себеп Партия ішіндегі алауыздық па, әлде алдын-ала ұстанған жойылымпаздық пиғыл ма, болмаса облыстар мен аудандардағы филиалдарыңыздың дәрменсіздігі ме? Рас, сендерді парламентке өткізейін деп отырған билік жоқ еді, бірақ сайлау кезіндегі мүмкіндікті дұрыс пайдаланып, партия беделін қайта көтере алмадыңыздар ғой. Мен осыған дейінгі бірнеше сайлауларда сендерге қарсы күрестің белортасында болған адаммын. Олар нағыз күрес еді, мықты шахматшымен ойнағандай құмардан шығатынбыз. Ал, осы жолы күрестің де қажеті болмай қалды. Неге?

- Оппозициялық партия олигархтар пен билік молынан қаржыландыратын «Нұротан» мен оның іні-қарындастары секілді аса бай еместігі бесенеден белгілі. Сондықтан осы жағынан олармен жарыса алмайтынымыз хақ. Басқа жағынан біз «Нұротаннан» көш ілгеріміз!

Соңғы сайлау да ескі сценариймен өтті. Қысқаша айтқанда - белден басу болды. Оны тек қана біз, оппозиция емес, миллиондаған қазақстандықтар өз көзімен көрді. Мұндай масқара жолмен, қарақ жасау арқылы сайланған Мәжілістің сол миллиондар алдында беделін қандай болмақ дейсіз?!

- Сендер сайлау қарсаңында Алға, КПК өкілдерімен ымыраға келгендей едіңдер, бірақ олар неге сайлау науқаны кезінде саусақтарын саусақтарына ұрмады? Мысалы, олар Жаңаөзен ісімен шұғылданса сендер бар күшті насихатқа арнауларыңа болмас па еді? Істеріңнен үйлесімсіздік пен қайшылықтар анық байқалып тұрды.

- Алға, КПК - өз стратегиясы мен тактикасы бар дербес партиялар. Сайлау алдында бізді бар жағынан қолдайтынын мәлім еткен. Бірақ одан кейін олар Жаңаөзен трагедиясына байланысты сайлауға бойкот жариялайтынын айтты. Бұл - олардың шешімі, таңдауы. Мен оған не айта аламын?

- Соңғы кезде көп адамдардың Болат Әбіловке деген көзқарасы өзгерді. Ол тым ұшқалақтау, құйысқанға қыстырылғыш, мен-мендеу болатын. Қатты өзгеріпті. Ойлары да орныққан. Бірақ ол премьер-министр, мемлекеттік хатшы болса да не президент, немесе парламент төрағасы болатын тұлға емес қой. Оны өзі де түсінетін болар. Сол себептен келесі сайлауға оның кандидатурасы ұсынылмаса керек. Ұсынылғаны мен халықтан қолдау таппайды. Жахаң қартайды. Сондықтан сенің кандидатураң ұсынылуы мүмкін бе?

Сен қазаққа да, орысқа да ортақ бола алатын, рушылдық пен жүзшілдіктен биік тұрған азамат екеніңе елдің көзі әбден жеткен секілді. Біздің қоғамда халық партияға емес, тұлғаға дауыс береді. Егер олай болса қазірден бастап имиджмейкерлер жасақтап, министрлер кабинетінің нұсқасын нобайлауға кеңес берер едім.

-  Болат пен Жахаң туралы ойларыңызбен келіспеймін. Екеуі де оппозициялық жолда адал еңбек етіп жүрген, ел басқаруға әбден лайық тұлғалар деп ойлаймын.  Маған қатысты ойыңызға рахмет. Уақыт көрсетер бәрін. Тағы да қайталап айтайын: келесі президент сайлауында оппозиция бір кандидат ұсынып, біріккені дұрыс.

- Қазір біздің оппозицияда Алтекеңнің тұлғасын пұттандыру сияқты келеңсіз құбылыс қылаң беріп қалады. Мен ол азаматты жақсы таныдым. Жинағының бір бетін қалдырмай оқып шықтым. Теоретик. Бірақ практик емес. оның ажалына да сол себеп болды. Теория бойынша оны өлтірмеу керек еді, өлтіруді ойлаудың өзі қисынсыз. Ал, практикада бөлек болды. Әлі күнге дейін оны кім, неге өлтірткенін түсіну мүмкін болмай келеді. Оны өлтіру есі дұрыс саясаткердің емес, ауру адамның ісі сияқты. Сондықтан бәріміз М.Әлиевтен күдіктенгеніміз рас. Сенде соңғысы, практиктік басым секілді. Егер олай болса неге қорғанбайсың? Қазір сен Құнанбай атамыз айтқандай жайдақ су секілдісің. Ол дұрыс шығар, бірақ шектен тыс жайдақтық жақсылыққа апармайды. Қоғам аққу, шортан һәм шаян тірліктен әбден шаршады. Сол себепті жалпақшешей көсемді емес, хан Абылай мен Шыңғысханды аңсап отыр. Коммунист Сальвадор Альенденың 6 айда былықтырғанын қалпына келтіруге Пиночет үшін 20 жыл жетпеген екен. Мына халықты қайта ел қылу үшін "ині жұмсақ демократқа" қанша уақыт керек?

- Алаштың Алтынбегінің ақиқатын әлі де толық бағалай алмай жүрміз. Меніңше, теорияны да, практиканы да ол толық меңгерген болатын.

Теория мен практика бір-бірін жоққа шығармайды. Керісінше, бір бірін толықтырады, байыта түседі. Бір-бірінсіз екеуі де - тұл! Менің қалауым - демократия, сондықтан да, ең алдымен, өзім демократ болуым керек емес пе?

- Иман Жүсіп тектен текке "Қыпшақтың мың қатыны ұл тапса да, келмейді енді қайтіп Иман Жүсіп" деп бекер айтпаған. Біз сияқты майда-шүйделер күніне мыңдап туылып жатады. Басына қаншама зауал туып, арқасына жүк салынса да қайыспайтын қара нарлар мыңнан бір туылады. Бұл саған дәріптеу емес, сенің өз ісіңмен дәлелдеген өміріңе берілген бір баға. Біз Болатты да, Жахаңды да, Қажыгелдин-Әбіләзов сияқты басқа дөйлерді де айыптау үшін бір сәтте "мың факті мысал" келтіре саламыз. Саған келтірер фактіміз жоқ. Троллдер рушылдық уын шашуы мүмкін, бірақ халық оны қабыл етпейді, керісінше ол саған игі қызмет етуі мүмкін. Осы жағдайда сен неге тізгінді өз қолыңа алмайсың? Егер 20 жасында Сабалақ "Абылайлап" үлкен амбициясын барша жұртқа жария етіп жауға шаппаса, Шарыштың басын қанжығасына байламаса Түркістаннан тентіреп келген түйекешке қай сұлтан орнын берер еді? Әлде "кішіпейілділігің мен сыпайылығың" жібермей ма? Онда тоңбайсың, тек оңбай қалтырайсың...

- Тұрмыста үлкен мен кішіге кішіпейіл екенім рас. Тәрбие солай. Бірақ саясатта билікке қаттымын, оңашада әріптестеріме де талапшылмын. Өз азғантай «плюстарым» мен толып жатқан «минустарымды» білемін. Жылы сөзіңізге рахмет, әрине. Бірақ та мен үшін Қазақстан оппозициясының бірлігі аса қымбат та бағалы. Сол үшін өз амбицияларымды тежеп жүргенім де рас.

-  Мен неміс халқына таң қаламын. Олар 2 дүниежүзілік соғыста да күл-талқан жеңіліп, контрибуциямен күлдері шашылып қалған халық. Бірақ 2 жолы да араға 10-15 жыл салып қайта әлемдік держава қатарына көтерлді. Неге? Себебі олар қандай қанды қырғын болса да ұлттың басы саналатын ақыл-ойы мен ғалым-данышпандарын сақтап қала алды. Өздері өліп бара жатса да кеуделерімен сол азаматтарын қорғап құлады. Бізде керісінше. Саят Ыбырай, Мұқтар Жәкішовтердің(т.б. ғалымдар) түрмеге топырлатылғаны былай тұрсын, министрлердің өздерінде құн қалмады. Осы кесел оппозицияда да бар сияқты. Алда 25 наурыз келе жатыр. Сендер тағы да түрмеге түсетін сияқтысыңдар. Не себепті сендерді қорғап, облыстағы азаматтар сөзді де, істі де қолға алмайды? Шал Мұқтар Шахановтың сүйегін сүйреп, қартайған шағында алаңда тұруының, содан соң боғымен жасты балалардың қолынан "сотталуының" керегі не? Бір шумақ өлеңін бір баладан жолдап, үйінде жата берсе болмай ма? Жахаң туралы да солай, Сендерге де обал. Билік Козловты бекер қамап отырған жоқ. Себебі ол жақтағы жіптің барлық ұшы соның қолында. Ол кеткен соң Алға әжептеуір аңырап қалды. Егер ертең сендер кетсеңдер не болмақ? Осыны ойладыңдар ма? Халыққа түсіндіретін адам бар ма?

-  Сөз жоқ, кейбір әріптестеріміз жылдап түрмеде отырып шығуымен салыстырғанда біздің бір айымыз дәнеңе де емес. Бір нәрсе айқын: шешінген судан тайынбас! Біздің таңдауымыз - қиын болса да, болашағы баянды жол! Бұйырғанын көрерміз! Бірақ Сіздің айтқан ойыңыздың да жаны бар, биліктің айтуымен жүре бермей, одан бір қадам алда жүруге де тиіспіз.

- Ресей сияқты аса ірі және бас қалаларында миллиондаған халық тұратын елдерде астаналық ықпалдың бар екені шындық. Мәскеу не десе сол болады. Алғ біз секілді жері көп, халқы аз және қалаларының өзі шағын мемлекетте ірі қалалардың ықпалы жоқ. оны Қырғыз төңкерісі де көрсетті. Таласта басталды, Бішкекте бітті. Одан соң осы төңкерістің де іргесін Ош арқылы шайқалта жаздады. Сендер неге осы мәселеге назар аудармайсыңдар? Алматы - тоқ қала. Тоқ бала аш баламен ойнай бермейді. С/н замандасың

- Жоғарыда айтқанмын, біз жұмысымызды ел өңірлерінде жандандыруымыз керек. Оның үстіне әр аймақтың өзіне ғана тән шешуін таба алмай жатқан проблемалары бар. Ол істі бастадық, жалғастырамыз да.

- Әміржан Аға! Мен-студентпін. Сұрағым тар қапаста қамалып жатқанда адам көп нәрселерге өзге қырмен қарайтыны белгілі... Сіз саяси көзқарасыңызды әлде де өзгертпедіңіз бе? Немесе қай нәрселер жайында ойлана бастадыңыз?

- Билікке деген сыни көзқарасымды өзгерткен жоқпын. 15 жыл күресіп келе жатқан мені 15 тәуліктік қамаумен «сындыру» мүмкін емес! Әртүрлі ой келгені рас. Оның ішінде, әсіресе, оппозициялық күресімізді одан сайын қарқынды жүргізудің жолдарын табу туралы.

-   Ойлы шықтың ғой, Әбеке, не ойлап шықтың.

Сейтқасым

- Көп нәрсе туралы ойладым, Секе. «Жас алаш» газетінде сонда жазған күнделігім жарияланды. Соны бір қарап шығыңыз...  http://zhasalash.kz/sayasat/6661.html

- Әміржан мырза! Сіздің партияңыз биыл қазақ тіліне мемлекеттік сатусын беру үшін «Мемлекеттік тіл туралы» заңды қабылдату бойынша талаптар қойып, күштерін сала ма екен?

- Қазақ тілі қазірдің өзінде мемлекеттік тіл! Мәселе - сол биік мәртебені төмендетпей, іс жүзінде баянды ету. Ол бағытта біздің партияның позициясы айқын да табанды.

-  Елбасымыз «2015 жылы евразполицей болады» -деп мәлімдеді қаңтардағы жолдауында. Сіздер, жалпы халық миллиондап шығатынын біліп, Лукашенко мен Путиннен көмек сұрайын дегені ме?

- Алдымен, ЕуразОдақтың тағдырын анықтап алу керек. Меніңше, еліміздің тәуелсіздігіне тікелей әсер ететін осы аса маңызды қадам тек қана жалпыхалықтық референдум арқылы шешілуі тиіс! Содан кейін ортақ полиция бола ма, болмай ма, соны көре жатармыз...

-  Құрметті Әміржан!

Бүгін теледидарды қосып қалсам, Хабардан-ау деймін, Ирак Елекеев бір қазақты сұхьаиқа шақырып, сайрап отыр, екуі де орысша шүлдірлеп. Енді келіп тағы бір арнаны қосып қалып едім, ол жерде ана ерімбетов деген дүбара тағы бір қазақтармен орысша шүлдірлеп отыр. Кеше ана депутатсымақ Абенов Платоновқа өзінше орысша акцентпен барын салып, орысша сұхбат беріп отыр. Таң қалдым. Неткен жетесіз ұлт едік! Осы депутатсымақ сезгенім бойынша метепті қазаша бітірген, реперитор жалдап, орысша сөйлеуді үйренгенін байқап қалдым.Енді сізге сұрақ: Сіз қанша дегенменде жоғары жаққа жақынсыз, сол қазанда кезінде қайнадыңыз. Осы дүбараларға арнайы тапсырма береді ме, жоқ әлде, өздері орысша сөйлегенді дәреже көре ме?Бүйте берсек, ел болмаймыз ғой. Қырғи.

- Қырғи мырза, қырғидай тиісіпсіз азаматтарға. Меніңше, мәселені басқа қырынан қарау қажет сияқты. Сөз жоқ, қазақ саясаткері қазақша таза сөйлеп, «бісімілләсін» қазақшадан бастауы тиіс. Бірақ орыс тілді аудитория бар емес пе? Оларға да түсінікті болу үшін ойын сол тілде жеткізгенінің еш айыбы жоқ сияқты.

- Әміржан мырза! Сізді "ұлтшыл емес комсомолдың мектебінен өткен" деген әңгіме ел арасында айтылып жүр. Сол рас па? Сосын екінші сұрақ: оралдық журналист Қажымұқан Ғабдолла Алматыда тау бөктерінде өткізбекші болып жүрген "ҰЛЫ ҚАЗАҚ БАСҚОСУЫНА" қалай қарайсыз? Мұндай шараны билік жасата ма? Және осы Қажекеңнің қолға алған әсіре ұлтшылдардан құрылған "Қазақ елі" қозғалысына көзқарасыңыз қандай?

- Комсомол болғаным рас. Мектепте, КазМУ журфагында, әскерде комсомол ұйымын басқарғаным рас. Төрт адам ішінен баламалы түрде Алматыдағы Фрунзе (қазіргі Медеу) ауданы комсомол комитетінің бірінші хатшысы боп сайланғаным да рас. Қазақстан комсомолының Орталық Комитетінің идеология бөлімінің ең соңғы меңгерушісі болғаным да рас. Ол кездерде атқарған қызметім үшін ел алдында кінәлімін деп санамаймын. Керісінше, сол кезде комсомол қатарында жүріп, басқа әріптестеріммен бірге сол ұйым аясында халқымызға шама-шарқымызша еңбек етуге тырыстық.

Ұлттық мүдде туралы сөзіңіздің астарын сезіп отырмын. Бір ғана мысал келтірейін. Аудан комсомолының бірінші хатшысы болып жүріп, сол кездегі (1990 жыл) оппозициялық «АЗАТ» газетіне (редакторы Батырхан Дәрімбет болатын) «Егемендікті елемегендік» деген үлкен мақала жазғанмын. Онда мен Горбачев ұсынған Одақтық шарт жобасын сынап едім. Сол үшін жоғарыдағы бастықтардан қатты-қатты сөз естігенмін.

Қажымұқан Ғабдолланы білемін, талай жүздескенбіз. Ұлттық сананы ояту жолында өз жолы бар азамат. Ел бірлігін ойлап, тірлік жасап жатса, несі айып?

(Жалғасы бар)

«Абай-ақпарат»