Сталин 70 жыл бұрын қайтыс болды. Ол КСРО-ны 1924 жылдан 1953 жылы наурызда қайтыс болғанға дейін басқарды. Ол өз қызметінде үнемі бәсекелестерді қуғын-сүргінге ұшыратып, жаппай қуғын-сүргін жасап, кеңестік индустрияны көтерді. Оның басшылығымен Кеңес Одағы соғыста жеңіске жетті.

Сталин жеке басқа табынушылықты қалыптастырды. Қоғамда қорқыныш пен үрей үстемдік етті. Көшбасшы қайтыс болғаннан кейін де көпшілік жұрт қорқудан арылған жоқ және Сталинді дауыстап айтпады.

«Оның қолында қан бар. Мен оның қол қойған ату қағаздарын оқыдым. Сталин өзін адам өмірін бағаламайтын адамдармен қоршап, мыңдаған жазықсыз адамдарды лагерлерге жіберіп, өлім жазасына кесті», - деді Горбачев Сталиннің билігі туралы.

5 миллионнан астам кеңес азаматы «саяси» баптармен сотталды. 800 мыңы атылды. Кейбіреулер аман қалды, шамамен 6 миллион адам КСРО-дан қуылды.

Сталин тұтқындарды ақысыз жұмысшы ретінде пайдаланды. Олар кәсіпорындарға жіберілді. Репрессияға ұшырағандар Ақ теңіз - Балтық каналын салды. Воркута, Находка және басқа да көптеген қалаларды негізінен сотталғандар салған. Сталиннің тұсында ұжымдастыру басталды. Кішкене қателік үшін шаруалар ГУЛАГ-қа жіберілді. Тиімсіз басқарудың кесірінен ашаршылық басталып, шамамен 10 миллионға дейін кеңес азаматы қырылды. Ауыл тұрғындары қалаға қашып кетті.

Сталин Отан соғысында жеңіске жетті, бірақ жеңістің құны орасан зор болды. Көшбасшы барлық қайшылықтарға қарамастан, өндіріс орындарының өнімді уақытында майданға жеткізуі үшін экономиканы қалпына келтіре алды. Кеңес Одағы 26 миллионнан астам адамынан айырылды. Сталин қателесті, ел шын мәнінде соғысқа дайын емес еді. Қанды шайқастардың алғашқы күндерінде көптеген құрбандарды болдырмауға болатын еді.

Соғыстан кейін қатаң басқарудың арқасында бүкіл өнеркәсіп тез қалпына келді. Экономикалық өсу керемет болды, КСРО қарқынды дамыды. Басқа зардап шеккен елдер мұндайды армандап, ұзақ уақыт соғысқа дейінгі деңгейге жетті. 10 жыл ішінде КСРО-да жаңа кәсіпорындар пайда болды. Сталиннің тұсында ядролық қару жасалды. Сонымен бірге барлық ақша индустрияландыруға кетті, КСРО ауыл шаруашылығы зардап шекті.

Керімсал Жұбатқанов

Abai.kz