ستالين 70 جىل بۇرىن قايتىس بولدى. ول كسرو-نى 1924 جىلدان 1953 جىلى ناۋرىزدا قايتىس بولعانعا دەيىن باسقاردى. ول ءوز قىزمەتىندە ۇنەمى باسەكەلەستەردى قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراتىپ، جاپپاي قۋعىن-سۇرگىن جاساپ، كەڭەستىك يندۋستريانى كوتەردى. ونىڭ باسشىلىعىمەن كەڭەس وداعى سوعىستا جەڭىسكە جەتتى.

ستالين جەكە باسقا تابىنۋشىلىقتى قالىپتاستىردى. قوعامدا قورقىنىش پەن ۇرەي ۇستەمدىك ەتتى. كوشباسشى قايتىس بولعاننان كەيىن دە كوپشىلىك جۇرت قورقۋدان ارىلعان جوق جانە ءستاليندى داۋىستاپ ايتپادى.

«ونىڭ قولىندا قان بار. مەن ونىڭ قول قويعان اتۋ قاعازدارىن وقىدىم. ستالين ءوزىن ادام ءومىرىن باعالامايتىن ادامدارمەن قورشاپ، مىڭداعان جازىقسىز ادامداردى لاگەرلەرگە جىبەرىپ، ءولىم جازاسىنا كەستى»، - دەدى گورباچەۆ ءستاليننىڭ بيلىگى تۋرالى.

5 ميلليوننان استام كەڭەس ازاماتى «ساياسي» باپتارمەن سوتتالدى. 800 مىڭى اتىلدى. كەيبىرەۋلەر امان قالدى، شامامەن 6 ميلليون ادام كسرو-دان قۋىلدى.

ستالين تۇتقىنداردى اقىسىز جۇمىسشى رەتىندە پايدالاندى. ولار كاسىپورىندارعا جىبەرىلدى. رەپرەسسياعا ۇشىراعاندار اق تەڭىز - بالتىق كانالىن سالدى. ۆوركۋتا، ناحودكا جانە باسقا دا كوپتەگەن قالالاردى نەگىزىنەن سوتتالعاندار سالعان. ءستاليننىڭ تۇسىندا ۇجىمداستىرۋ باستالدى. كىشكەنە قاتەلىك ءۇشىن شارۋالار گۋلاگ-قا جىبەرىلدى. ءتيىمسىز باسقارۋدىڭ كەسىرىنەن اشارشىلىق باستالىپ، شامامەن 10 ميلليونعا دەيىن كەڭەس ازاماتى قىرىلدى. اۋىل تۇرعىندارى قالاعا قاشىپ كەتتى.

ستالين وتان سوعىسىندا جەڭىسكە جەتتى، بىراق جەڭىستىڭ قۇنى وراسان زور بولدى. كوشباسشى بارلىق قايشىلىقتارعا قاراماستان، ءوندىرىس ورىندارىنىڭ ءونىمدى ۋاقىتىندا مايدانعا جەتكىزۋى ءۇشىن ەكونوميكانى قالپىنا كەلتىرە الدى. كەڭەس وداعى 26 ميلليوننان استام ادامىنان ايىرىلدى. ستالين قاتەلەستى، ەل شىن مانىندە سوعىسقا دايىن ەمەس ەدى. قاندى شايقاستاردىڭ العاشقى كۇندەرىندە كوپتەگەن قۇربانداردى بولدىرماۋعا بولاتىن ەدى.

سوعىستان كەيىن قاتاڭ باسقارۋدىڭ ارقاسىندا بۇكىل ونەركاسىپ تەز قالپىنا كەلدى. ەكونوميكالىق ءوسۋ كەرەمەت بولدى، كسرو قارقىندى دامىدى. باسقا زارداپ شەككەن ەلدەر مۇندايدى ارمانداپ، ۇزاق ۋاقىت سوعىسقا دەيىنگى دەڭگەيگە جەتتى. 10 جىل ىشىندە كسرو-دا جاڭا كاسىپورىندار پايدا بولدى. ءستاليننىڭ تۇسىندا يادرولىق قارۋ جاسالدى. سونىمەن بىرگە بارلىق اقشا يندۋستريالاندىرۋعا كەتتى، كسرو اۋىل شارۋاشىلىعى زارداپ شەكتى.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ

Abai.kz