Өмiрбек Жұбаниязов, суретшi: Өнердi бағалауда өзбектер бiзден озды
Өмiрбек Жұбаниязов - Қазақстан суретшiлер одағының мүшесi әрi бiрiншi хатшысы. Бiршама уақыттан берi Т.Жүргенов атындағы өнер академиясында шәкiрт тәрбиелейдi. Бұл күнде оның шығармалары Ә.Қастеев атындағы өнер мұражайында, РФ Мәдениет министрлiгiнде, Ватиканда, Санкт-Петерборда және Қытай, Қатар мемлекетiнiң мұражайларында, сондай-ақ, Ұлыбритания, Германия, Франция, Оңтүстiк Корея сияқты елдердiң жеке меншiк қорларында сақтаулы. Ө.Жұбаниязов - республикалық және халықаралық фестивальдердiң лауреаты. Белгiлi суретшiмен оның шеберханасында кездесiп, аз-кем сұхбаттастық.
- "Суретшiлер ешқашан зейнетке шықпайды" депсiз бiр сұхбатыңызда...
- Мен үшiн сурет салудан артық рухани ләззат жоқ. Ешкiм сенiң ой-қиялыңа тежеу сала алмайды. Еркiндiк деген осы емес пе?! Суретшiлердiң зейнетке шықпайтыны рас. Жер бесiкке дейiнгi ғұмырында қолынан қылқаламы түспей кеткен ұлы суретшiлер болғанын тарихтан бiлемiз.
Кейбiр жұрт демалу үшiн теңiз жағалап, шетел асып жатады. Ал мен шеберханамда өткiзген уақытымды демалысқа балаймын.
- Желтоқсан тақырыбына сурет салып жатқаныңызды естiп едiк. Ол шығарманы аяқтадыңыз ба?
Өмiрбек Жұбаниязов - Қазақстан суретшiлер одағының мүшесi әрi бiрiншi хатшысы. Бiршама уақыттан берi Т.Жүргенов атындағы өнер академиясында шәкiрт тәрбиелейдi. Бұл күнде оның шығармалары Ә.Қастеев атындағы өнер мұражайында, РФ Мәдениет министрлiгiнде, Ватиканда, Санкт-Петерборда және Қытай, Қатар мемлекетiнiң мұражайларында, сондай-ақ, Ұлыбритания, Германия, Франция, Оңтүстiк Корея сияқты елдердiң жеке меншiк қорларында сақтаулы. Ө.Жұбаниязов - республикалық және халықаралық фестивальдердiң лауреаты. Белгiлi суретшiмен оның шеберханасында кездесiп, аз-кем сұхбаттастық.
- "Суретшiлер ешқашан зейнетке шықпайды" депсiз бiр сұхбатыңызда...
- Мен үшiн сурет салудан артық рухани ләззат жоқ. Ешкiм сенiң ой-қиялыңа тежеу сала алмайды. Еркiндiк деген осы емес пе?! Суретшiлердiң зейнетке шықпайтыны рас. Жер бесiкке дейiнгi ғұмырында қолынан қылқаламы түспей кеткен ұлы суретшiлер болғанын тарихтан бiлемiз.
Кейбiр жұрт демалу үшiн теңiз жағалап, шетел асып жатады. Ал мен шеберханамда өткiзген уақытымды демалысқа балаймын.
- Желтоқсан тақырыбына сурет салып жатқаныңызды естiп едiк. Ол шығарманы аяқтадыңыз ба?
- Тәуелсiздiктiң 20 жылдығына және Желтоқсан көтерiлiсiнiң 25 жылдығына арнап "Құрбандық" деп аталатын туынды салғанмын. Көрме ұйымдастырғандар әрненi желеу етiп, шығармамды көрмеге қатыстырмады. "Битке өкпелеп, тонын отқа жағатындардың" қатарынан емеспiн. Әр нәрсенiң өз уақыты болады.
Шовинистiк заманның салқыны бiзге де тидi. Алматыға 1987 жылы келдiм. 1986 жылы Желтоқсан көтерiлiсiне қатыспасақ та, ызғарын жан-тәнiмiзбен сездiк. Бұл - сол заманнан берi көкiректе пiсiп жатқан идея едi.
"Құрбандық" шығармасындағы бойжеткен - өзiмнiң қызым Ғайни. 1986 жылы туған. Қызымды бейнелеу арқылы қаһарман Қайраттар көрген заман мен бүгiнгi ұрпақтың заманын салыстырып көрсеттiм. Әлдекiмдер айтқандай, мұны "саяси сауатсыз" жұмыс деп есептемеймiн. Оның бағасын халық бередi әлi.
Қызым Желтоқсанның құрдасы болса, ұлым Мұратбек - тәуелсiздiктiң құрдасы. Тәуелсiздiгiмiзге 18 жыл толғанда Мұратбек кәмелеттiк жасқа толды. Сол кезде "Кәмелет" деп аталатын картина салдым.
- "Кездесу" деп аталатын картинаңызды 2002 жылы мемлекет басшысы Н.Назарбаев Рим папасы II Иоанн Павелге сыйлады. Картинаны өзiңiз ұсындыңыз ба?
- Жоқ, бұл картинамды президенттiң Рим папасына сыйлағанын студенттерiмнен естiдiм. 2002 жылы қыркүйекте едi, бiр студентiм хабарласты: "Ағай, сiздiң суретiңiздi президент Рим папасына сыйлады ғой. Құтты болсын!", - дейдi. Таңданып қалдым. Кейiн бiлгенiмдей, Астанада өткен көрмеге "Кездесу" деген картинамды ұсынған едiм. Кейiн картина делдалдар арқылы сатылды. Кiм сатып алғанын бiлмеймiн. Сол картинамды мемлекет басшысы ұнатып, Рим папасына сыйлапты. Мен мұны мәртебе деп қабылдадым.
- Сiздiң "Кенесары хан" деген тамаша туындыңыз бар. Кенесарыны салуға не түрткi болды?
- Ұмытпасам, 1997 жылдары болуы керек, жердi сату туралы әңгiме шыға бастады. Жердi сату дегендi бұрын-соңды кiм естiген, қатты толқыдым. Содан әлдекiмдерге ой салу үшiн, ұлттық рухты ояту үшiн Кенесары ханның суретiн салмақ болдым. Кенесарыны ұзақ зерттедiм. Деректер жинадым, зерттедiм. Сурет сәттi шыққан болуы керек, газет-журналдарда, кiтаптарда "Кенесары хан" картинам жиi басылатын болды. Жалпы, суретшi ғұмырында он мың сурет салуы мүмкiн. Алайда оның бiрдi-екiлiсi ғана халықтың есiнде қалады. Халықтың жадында қалған менiң бiр суретiм осы - "Кенесары хан".
- Суретшiлердiң авторлық құқығы қаншалықты қорғалған?
- Авторлық құқық демекшi, "Кенесары ханды" Ресейдiң Алтай өңiрiнен шығатын, еркектiң қуатын арттыратын әлдебiр дәрiнiң сыртына менiң рұқсатымсыз салыпты. "Абырой" авторлық құқықты қорғау ұйымының көмегiмен дәрiнiң қорабынан суретiмдi алғызып, заң бұзған дәрi шығарушы компанияға өтемақы төлеттiрдiм.
- Бiздiң қоғамда суретшiлердiң еңбегi бағалана ма?
- Қазақстандағы қадiрсiз өнердiң бiрi - сурет өнерi. Әрiге бармай-ақ қояйық, мына көршi Өзбекстанмен салыстырсақ, өнердi бағалауда өзбектер бiзден озды. Мәселен, Өзбекстанда көркемсурет академиясы бар. Бұл академияның ректоры министрдiң дәрежесiнде. Тiптi қырғыздарда да осындай академия бар. Ал бiзде жоқ. Т.Жүргенов атындағы өнер академиясында бiр факультет қанамыз. Күнi бүгiнге дейiн бiрде-бiр суретшi академияға ректор болып көрген емес. Әртiс немесе музыкант ректор болады.
- Шығармаларыңызды сатып, пайда табасыз ба?
- Бiзде сурет өнерi өз деңгейiнде бағаланбайтынын айттым. Менiң үйсiз жүргенiмнiң өзi - осының бiр дәлелi. Дегенмен, мен - өз бағамды бiлетiн суретшiмiн. Жеке коллекциясы бар, өнердi түсiнетiн танымал азаматтар менiң суреттерiмдi аттай қалап алғызып жатады. Мұнысы менiң шығармамды бағалағаны болса керек. Академияда ұстаздық еткеннен алатын жалақым пәтерақыдан артылмайды. Сондықтан салған суреттердi кейде сатып, бiр жыртықты жамауға тура келедi.
- Әңгiмеңiзге рақмет.
Сұхбаттасқан Е.Биеке
"Жас Алаш" газеті
Сұхбаттасқан Е.Биеке.
«Құрбандық»
«Кенесары хан»
«Кәмелет»
