Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқы Ассамблеясының осы бағыттағы шешуші рөлін айқындай отырып, этномедиация мүмкіндіктерін белсенді пайдалану міндетін қойған еді. Қазақстан халқы Ассамблеясы Республикалық медиация кеңесінің төрағасы, өзбек этно-мәдени орталығының төрағасы Шерзод ПУЛАТОВ өз сұхбатында қоғамдық келісім институттарын дамыту шаралары туралы айтты.

– Шерзод Аббозұлы, Қазақстан халқы Ассамблеясында медиация қызметін енгізу идеясы туралы айтып өтсеңіз.

– Қазақстан халқы Ассамблеясы қоғамдық келісім институттарын ілгерілету мен дамытуда локомотив бола отырып, медиация институтын да назардан тыс қалдырған жоқ. 2015 жылы ҚХА шетелдік сарапшылар мен медиация тренерлерін тарта отырып, қоғамдық ұйымдар мен этномәдени бірлестіктердің өкілдері үшін алғашқы оқыту семинарын ұйымдастырды. Бүгінде Ассамблея қоғам белсенділері арасынан медиаторларды оқыту арқылы медиация институтын тұрақты негізде дамытуды жалғастыруда.

– ҚХА медиация кеңесінің негізгі мақсаты қандай?

– Ассамблея Төрағасы —Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев ҚХА-ның 31-сессиясында Ассамблея мен оның құрылымдары қызметінің екі бағытын – этномедиация институтын дамыту және құқық қорғау қызметін күшейту екенін айқындап берді.

Этномедиация институтын дамыту аясында Ассамблея медиаторларды жанжалдарды шешудің жаңа құралдарына, оның ішінде келіссөздер мен татуластыру рәсімдері саласында оқытуды жоспарлап отыр. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Қолданбалы этносаяси зерттеулер институтының базасында Этномедиация орталығы құрылды, сонымен қатар мемлекеттік қызметшілер мен қоғам өкілдерін оқытуға бағытталған этномедиация оқу орталығын құру жоспарлануда. Сонымен қатар, ықтимал қақтығыстардың алдын алу мақсатында шиеленіс аймақтарын анықтау бойынша талдау және зерттеу жұмыстары жалғасады. Сонымен қатар, біз қақтығыстардан кейінгі басқарудың тиімді алгоритмдерін енгізуді жоспарлап отырмыз, қақтығыстар этносаралық деңгейге өткен аумақтарды оңалту жұмыстары жүргізілуде.

– Этномедиацияның мән-мағынасы қандай?

– Ең алдымен, этномедиация – уақыттың өзекті талабы екенін айта кеткен жөн. Бұл термин бүгінде Ассамблея өтетін орындарда кеңінен қолданылады. Этномедиация – этносаралық қайшылықтардан туындаған қақтығыстарды шешудің тиімді жолы, оның қатысушылары жеке адамдар да, адамдар тобы да бола алады. Осылайша, этномедиация технологиялары мен әдістерін этносаралық қатынастар саласында жұмыс істейтін мамандар түрлі этностардың немесе этностардың өкілдері арасында туындайтын жанжалды жағдайлардың алдын алу, алдын алу және шешу мақсатында пайдалана алады.

– Ұлтаралық қақтығыстардың алдын алу мәселесін өзекті етуге не түрткі болды?

– Ұлтаралық келісімді нығайтып, саяси реформаларды жалғастыру бір-бірімен тығыз байланысты және өзара тәуелді үдерістер екенін білесіздер. Халқымызды бір тағдыр біріктірген, тату-тәтті, тату-тәтті болса да, соңғы кездері арандатушылық арқылы өзінің пайдакүнемдік мақсатын жүзеге асыруға тырысатындар да бар. Біздің қоғамда этносаралық сипаттағы жанжалдар деп аталатын барлық жанжалдар шын мәнінде ондай емес, өйткені олардың негізінде біз әрқашан тұрмыстық келіспеушіліктерді табамыз. Этносаралық негіздегі қақтығыс жанжалдың кез келген басқа түрлері сияқты даму кезеңдерінен өтетінін, бірақ оның өзіндік ерекшеліктері бар екенін түсіну керек. Ол әлеуметтік өзара әрекеттестіктің басқа желілерінде қалыптасқан конфликттік жағдайларды түсіре отырып, жанжалдардың барлық басқа түрлеріне еніп кете алады. Егер конфронтацияның субъектілері қақтығыстың себебіне қарамастан, әртүрлі этностардың өкілдері болса, онда оның дамуында бұл конфликт этникалық реңкке ие болады және белгілі бір кезеңде этникалық айырмашылықтар басым болуы мүмкін. Этникалық қақтығыстардағы ерекшеліктердің көпшілігі әлеуметтік-мәдени сипатта болады. Мысалы, тіл, дін, нормалар, құндылықтар, әдет-ғұрыптар, дәстүрлер, стереотиптер, ұлттық рәміздер, ойлау және мінез-құлық және т.б. айырмашылықтар. Қоғамның дағдарысты жағдайындағы бұл айырмашылықтардың әрқайсысы жергілікті интервалдың сылтауы немесе себебі болуы мүмкін. Этникалық қақтығыс немесе басқа ұлтаралық қақтығыстарды түпкілікті шешу мүмкін емес. Этникалық топтар бар болған кезде олардың өзара қарым-қатынасында қайшылықтар мезгіл-мезгіл туындап отырады. Сондықтан ұлтаралық қайшылықтарды анықтап, зорлық-зомбылыққа жол бермеу, дауларды шешудің тиімді жолдарын табу мәселесі болып отыр. Бұл, шын мәнінде, көп ұлтты қоғамдағы этносаралық қақтығыстарды басқару туралы. Этникалық қатынастарды басқару стратегиясын әзірлеу үшін бүкіл көпэтносты кеңістікте ортақ өзара қолайлы құндылықтар мен нормаларды табу қажет. Егер ұлтаралық қақтығысты анықтау және оның пайда болу кезеңінде оның алдын алу мүмкін болмаса, онда бірінші кезектегі міндет зорлық-зомбылықты тоқтату болып табылады (егер ол орын алса). Әрі қарай, тараптардың конфликттік өзара әрекетін диалог түрінде аудару қажет. Егер дау-дамай субъектілері арасындағы диалог қандай да бір себептермен мүмкін болмаса, онда делдалдарды, яғни этномедиаторларды тарту қажет болады.

– Медиатор қызметіне қайда жүгінуге болады? Медиация тегін қызмет пе?

– Дау-дамайға тап болған кез келген азамат қоғамдық медиатордың қызметін пайдалана алады, оның ішінде дауға түрлі этнос өкілдері қатыстырылған жағдайда. Бүгінгі күні «Қоғамдық келісім» институттарының мәліметтері бойынша республикада 361 медиация учаскесі бар, оның ішінде 17 медиация кабинеті облыстық «Қоғамдық келісім» КММ және Достық үйлерінде, ҚХА жанынан 344 диалог алаңдары ашылды, олар мемлекеттік органдардың қоғамдық қабылдаулары, AMANAT партиясы, кәсіподақ ұйымдары, халыққа қызмет көрсету орталықтары, дағдарыс орталықтары, мектептер, емханалар, аудандық, ауылдық әкімдіктер және т.б. о
Онда Ассамблея медиаторлары азаматтарды қабылдап, туындаған жағдайды шешуге тегін көмек көрсетеді.

Abai.kz