Қазір еліміздің оқу орындарында дінтану деп аталатын бөлімдер, факультеттер ашылып, оларды жыл сайын толып жатқан дінтанушы деп аталатын мамандық иелері бітіріп шығуда. Дұрыс-ақ делік! Бірақ дінтанушыларды даярлау үшін оларға не исламның, не христианның, не будданың, әйтеуір бір діннің бүкіл ілім-білімін, ұңғыл-шұңғылын білетін ғұлама ұстаздар дәріс беруі керек қой. Ендеше, біздің дінтанушыларға дәріс оқитын ғұламалар кімдер? Олардың сол діннен білім-білігі қандай?

Қазір еліміздің оқу орындарында дінтану деп аталатын бөлімдер, факультеттер ашылып, оларды жыл сайын толып жатқан дінтанушы деп аталатын мамандық иелері бітіріп шығуда. Дұрыс-ақ делік! Бірақ дінтанушыларды даярлау үшін оларға не исламның, не христианның, не будданың, әйтеуір бір діннің бүкіл ілім-білімін, ұңғыл-шұңғылын білетін ғұлама ұстаздар дәріс беруі керек қой. Ендеше, біздің дінтанушыларға дәріс оқитын ғұламалар кімдер? Олардың сол діннен білім-білігі қандай?

Әлде олар әр діннен жалпылама ғана хабары бар біреулер ме? Бұл өз алдына бір мәселе. Білетініміз қасиетті ислам дінінен терең білім беретін ғұлама-ұстаздар Қазақстанда санаулы! Барлары әрі кетсе тарих ғылымының, философия ғылымының докторлары мен кандидаттары немесе мәдениеттанушы деп аталатындар. Қазір солар шетінен ислам дінін жіліктегіш, шетінен қазақтың діни көзқарасына талдау жасағыш, ананікі дұрыс, мынанікі дұрыс емес деп ақыл айтқыш «білімпаз» болды. Тіпті, парламентке депутат болған бір философ Абайдың ислам дініне «реформа жасаушы» болғанын дәлелдеп» жазғанын да оқыдық. Өзінің айтуынша әрі философ, әрі ақын, әрі аудармашы, әрі журналист, әрі публицист, әрі мәдениеттанушы, бір сөзбен айтқанда билингвист культуролог Әуезхан Қодар мен оның біраз пікірлестері қазақтарды «тенгрист» қылуға жанын салып, бұрқыратып мақала жазып жүргеніне пәленбай жыл болды. Әнебір жылдары қазақтар шетінен заңгерлік, шетінен экономистік оқуға емтихан тапсырып, соңынан қоғам болып дабыл қағуға тура келген. Енді дінтанушы қазақ қаптады. Олардың көбі дінтанушы деген қолында қағаз-құжаты ғана бар, бірақ ешбір дінді түбегейлі зерттеп, зерделеп оқып шыққандар емес. Оларға дәл ондай ұлағат беретін ұстаздар Қазақстанда көп емес. Дәлірек айтсақ, қазір өзін дінтанушы деп баспасөзге әртүрлі мақалалар жариялап жүргендердің ішінде саясаттың желі қалай соқса, солай қарата майыса кететіндер бар. Ал, «Аруана» баспасынан 2010 жылы Бүркіт Аяған (тарих ғылымының докторы), Ж. Ибрагим, Ж. Абдрахмановтар шығарған «Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық» деген кітап туралы сын мақалаларды оқығанымызда егер осы мақалада келтірілген кісі күлерлік діни, ғылыми сауатсыздықтар шынымен орын алған болса, өкініштен бармақ шайнауға мәжбүрміз. Адам бір мәселе туралы пікірін жарияламай тұрып, сол мәселені өзі толық зерттеп, оның дәл сол сәттегі жәй-күйінен біраз хабардар болуы керек. Әйтпесе, сенің айтып, жазып отырғаның жамағатты ақиқаттан адастыру, елді теріс түсінікке бағыттау болып шығады. Ал өзін дінтанушымын дейтін адам дін мен оның ағымдарын талқылау үшін, халыққа ол ағымдарды кімдер қандай мақсатпен ашқанын, қысқасы оның тарихын түсіндіруі өте қажет. Бірақ қай дінтанушы да анау ағым дұрыс, мынау ағым бұрыс дегенді саясаттың ыңғайына бұрмаламай әрқайсысына түсінік, талдау жасауы керек. Өйткені, ол қанша жерден дінтанушы деген дип­лом алып шыққанымен тек бір ғана дінді түп-тамырымен зерттеп, соның түбіне жеткен ғұлама емес. Олардың арасында жәй дүрмекке ілесіп, белгілі бір дінге қарсы жүргізіліп жатқан сұрқия саясаттың сойылын соғушылар да ұшырасады. Әрине, біз өзіміз Раббым – Алла, кітабым – Құрани Кәрім, құбылам – Қағба муаззамда, дінім – Діни ислам деген ұлы да құдіретті қағиданы ғана ұстанатын, бірақ дін жолына түсе қоймаған жәй пенде болғандықтан дінтанушымын дейтіндерді күста­на­лауға да, кінәлауға хақымыз жоқ. Бізді «күйдіретіні» әр сөзінде исламның кейбір ағымдарынан террористер, экстремистер, жиһадшылар іздеп, сол өздері айтып отырған зиянды ағымдардың қайдан шыққанын, ол ағымдарды исламға дұшпан мемлекеттердің, құпия барлау қызметтері ұйымдастырғанын неге айтпайтыны түсініксіз. Бұл ағымдардың біразын ислам дініне дұшпан елдердің діни орталықтары, барлау қызметтері қасиетті дінімізді іштен іріту үшін ұйымдастырғаны, әртүрлі жалған ислами ұйымдар құрғанын көзі ашық азаматтар білгенмен, қара халық біле бермейді. Мысалы, уахабилік ағымды Англияның барлау қызметтері сонау ХІХ ғасырда жасырын ұйымдастырып, бұл кейін мұсылмандар арасында іріткі салатын үлкен күшке айналғаны мағлұм. Ендеше, қасиетті дінімізге дұшпан елдер осындай ағымдарды залымдықпен құрғанын біле тұра, сол елдердің діни секталарын Қазақстанға емін-еркін кіргізудегі мақсат не? Әлде осының бәрі бізді әуелі «ашық қоғам, демократиялық қоғам, толерантты қоғам құрудасыңдар, бұл өте дұрыс» деп лепіртіп алып, сосын оларға тыйым салмақ болсаң, адам құқын таптаушы диктатуралық ел, одан әрі исламист террорист ел деп зәреңді алушы күшті елдердің тапсырмасымен жасалуда ма?

Және кейбір дінтанушылар терроризм, экстремизм дегендер туралы айта бастағаннан-ақ ауыздарына ең әуелі ислам діні ілігетіні несі? Шындығына келгенде терроризм дегенді кімдер, қай ел ойлап тапты? Ислам лингвистикасында терроризм деген атау, ұғым мүлде жоқ қой. 2001 жылы 11 қыркүйекте Нью-Иоркте жарылыс болып, ол әлдебір «ислам террористері» дегендерге жабылды. Дереу Бен-Ладен деген басты кейіпкер ойлап табылды. Содан біраз уақыт өткенде Ресей телеарналарының бірінен В.Познер «дөңгелек үстел» өткізді. Оған белгілі саясаткер Глеб Павловский қатысты. Сонда бұл жарылысты әлдебір «ислам террористеріне» жауып, бәле-жаланы соларға үйіп-төгіп отырған екі философқа қарап: Павловскийдің: «Исламда терроризм деген сөз түгіл ондай ұғым да, түсінік те жоқ. Ислам діні терроризм дегеннің не екенін де білмейді. Бұл – еуропалықтардың инструменті» дегені әлі есімізде.

Ал біздің көптеген дінтанушы­ларды тыңдап, оқып отырған адам осы күнгі қарулы қақтығыстар, бәленің бәрі ислам дінінен шығып жатыр деп қалады. Өйткені шаласауатты дінтанушылар әлгінде айтқанымыздай осынау қасіреттің бастау-бұлағы қайдан шығып жатқанын айтуға не қорқады, не білім-білігі жетпейді. Жақында «Халық сөзі» газетінен дінтанушы Досай Кенжетай деген жігіттің «Салафилердің саясаты ұлтсыздандырудан да қауіпті» (15.11.2013) деген ұзын-сонар жазбасын оқыдым. Иә, мен өз басым молда да, дінтанушы да емеспін. Бар болғаны журфакта (ҚазМҰУ) араб тілін оқығам, он шақты сүре білем, бірақ әкем әжептәуір білімді молла еді. Ясин сүресін жатқа білетін. Ол кісілер ислам дінін Досай інім айтқандай «қай ислам діні?» деп бөлмейтін. Олар ислам діні, қасиетті Құран бүкіл адамзаттың, он сегіз мың ғаламның дара діңгегі деп түсіндіретін еді. Досай інім бұл мақаласын «Қазіргі таңда қоғамымызда (?) ға­сыр­лар бойы қалыптасқан дәстүрлі қазақ мұсылмандығын (?) исламға жат дүниетанымдағы жеке ағым ретінде көрсету белең алып барады» деп бастапты. Білмегеніміз үшін кешірім сұраймыз, бірақ дәстүрлі қазақ мұсылмандығы, өзбек мұсылмандығы, әзірбайжан немесе қырғыз мұсылмандығы деген мұсылмандық бар ма еді? Бұл жерде «традиционный» деген орысшадан тәржімаланған «дәстүрлі» деген сөз неге қажет болып тұр. Ол қандай дәстүрлер? Мұсылмандық баршаға ортақ еді ғой. Екіншіден, бұл өзі «қоғамда белең алып бара жатса», оны таратушылар кімдер? Шын дінтанушы, міне, осыны ашып айтуы керек еді. Ал ешнәрсе ашып айтылмай, уахабшылар өйтіп жатыр, тахриршылар бүйтіп жатыр, салафилер ондай, дәстүршілдер мынадай деп құрғақ сөзді судай сапыру жамағаттың қасиетті дінімізге деген күмәнін күшейте түседі. Құрғақ сөз демекші, бұл жігіттің «әлемдік жаһандық құбылыспен бірге келе жатқан исламофобия, террорлық әрекеттің дінге, исламға негізделуіне көзжұмушылық...» дегендегі әлемдік жаһандық дегені не сөз?! Құбылысы қай құбылыс? Дінтанушы «қоғамымызда сыртқы және ішкі топтардың әрекеті» дегенде қандай сыртқы, қандай ішкі топтарды айтып отыр? Жамағат немесе дінтанушының университеттегі шәкірттері бұл сөздерден қандай ғибрат алады, не түсінеді? Бір Аллаға сенген дінтанушы әрнәрсені өз атауымен атап айтуы, айта алмаса, не айтуға қорықса, үнсіз жүре беруі керек қой! Ал оның «Сопылық түсінігіне қарсы шығу деген бүкіл тарихымызға, мәдениетімізге, қазақ халқының тарихына қарсы шығу» деуі өте ұшқары пікір. Өйткені қазақ тарихы мен мәдениетін сонау сақ дәуірінен бермен таратып жүрміз. Сонда Досай бауырымды тыңдасақ, сонау сақ, ғұн, дәуірінде-ақ қазақтар сопылықты ұстанған болып шығады ғой! Ол аз десеңіз, мәдениеттің өзі де сан-салалы. Сонда ол қай мәдениетті айтып отыр?

«Бұдан да әрмен өткенде» Досай Кенжетай мырза «Бүгінгі уахабилік жолындағы миссионерлер» дейтіндерге ат басын шорт бұрып, оның зардабы «коммунистік идеология жүргізген ұлтсыздандыру саясатынан да асып түседі» деп бір қайырады. Солай болса, солай да шығар. Бірақ Досекең бұл жерде уағыз бен саясатты шатыстырып алған жоқ па екен? Өйткені кез-келген діни ағым тек уағыз жүргізеді, ол ішкі де, сыртқы да саясатты жүргізе алмайды. Яғни, «ұлтсыздандыру саясатынан да асып түсетін» деген уағыз жоқ. Бір дінді уағыздайтын ағымдар мен «Құдай жоқ», «Дін – апиын» деп көкитін коммунистік идеологияны салыстыру да алып бара жатқан дінтанушылық емес. Бұл құр жел сөзге ерік беру! Ал саясатты мемлекет жүргізеді. Уағыз дегеніміз дін шеңберіндегі нәрсе емес пе? Және ұлтсыздандыру саясатын тек КСРО-ның коммунистік идеологиясы ғана жүргізді. Яғни, бүкіл ұлт атаулыны совет халқы атандырып, сол арқылы басқа ұлттарды орысқа айналдыру сая­сатын орыстар басқарған Мәскеу ғана жүргізді. Ал АҚШ, Франция, Германия, Чили және басқа елдердің компартиялары бір ғана ұлт жасаймыз деген емес. Ал Досай бауырым нағыз ұлтсыздандыру саясаты осы заманда-жаһандану заманында қызу жүріп жатқанын білмейді деп ойламаймыз. Әсіресе, ол тағы да Ресейде кең етек алып, сібірлік ұсақ ұлттарды орыстандыру жедел қолға алынуда. Досай Кенжетай уахабшылар туралы осылай дей келіп, тағы да оның революциялық тенденция екенін, ал исламда революция емес эволюция ғана бар екенін неге тықпалап отырғаны да түсініксіз. Солай дей келіп кенет «соны неосалафилер сезінбейді» деп аттың басын тағы басқа бір жаққа бұра жөнеледі. Сонда салафиіңіз кім, неосалафиіңіз (яғни, жаңа салафи) кім? Әлде осындай «нео» деп басталатын терминдерді тықпаласам біліктірек, мықты дінтанушы болып көрінем деді ме, әйтеуір бұл жағы бізге беймағлұм. Енді осындағы мына бір «дінтанушылық» сөйлемге қараңыз: «Міне, осындай қазақ мұсылмандық түсінігінің негіздері (?) жоққа шығарылып, шындығында біздің ата-бабаларымыз қай ислам дініне сенген», – дейді дінтанушы бауырымыз. Апырау, қазақ мұсылмандық түсінігінің «негіздері» деген неткен негіздер? Ал әулиелерге құрмет, өлікке ескерткіш орнату, тұмар тағу – діннің негізі емес. Досайдың бұл жерде өлікке ескерткіш орнату деуі түп-тамырымен білместік десек те болады. Өйткені қазақ өлікке ескерткіш орнатқан емес! Құлпытас қойған! Ескерткіш және құлпытас екі түрлі дүние! Досекең бұл жерде соны білмей отыр ма, әлде орыстың «памятник» деген сөзін тәржімалап, ескерткіш дей салды ма екен? Ал оның«ата-бабаларымыз қай ислам дініне сенген» деуі дінтанушының аузынан шығар сөз бе? Ислам діні – бір ғана дін! Қазаққа немесе басқа бір ұлттарға арналған анау ислам, мынау ислам діні деген бірнеше ислам жоқ! Сондықтан, дінтанушы адам әртүрлі ағымдар туралы өз ойын, пікірін айтса айтсын, бірақ қасиетті ислам дінін, «қай ислам діні?» деп бөлуі үлкен күнә. Досай ініміз бұның бәрін өзін кемсіту үшін айтып отыр деп ойлап қалмасын. Сынға шын, ақ адал пейілмен қарау да мұсылмандықтың бір нышаны.

Қазір исламның сыртқы дұш­пан­да­ры аз болғандай, өз ішімізден «тисе терекке, тимесе бұтаққа» деп қызыл сөзді судай ағызатындар көбейіп кетті. Ал уахабилік ағымды сонау ХІХ ға­сырда ағылшын барлау қызметтері исламға іріткі салу үшін құрғанын жұрт жақсы біледі. Тек уахабилік қана емес, осы күні исламның ағымдары деп аталып жүрген ағымдардың бәрін ислам дініне дұшпан жат елдердің діни орталықтары мен құпия қызметтері құрған. Дінтанушымын деп жүргендер Қазақстанда «құранидтер» деген ағым-сымақты кім ашқанын неге айтып бермейді? Иә, исламға дұшпан елдер бір елде бұланталай ұйымдастырар алдында бірер жыл бұрын сол елде әртүрлі жарылыстар ұйымдастырады. Оны жасаған сол елдегі ислам дінінің әлдебір ағым мүшелері екен, олар өздері мойнына алды деген хабар таратылады. Қазір ислам дұшпандары бұл әдісті Сирияда, Мысырда кеңінен қолдануда. Ирак пен Ауғанстанда да солай. Олар уахаби, салафи дегендерді Туниске де енгізіп жіберді. Ізінше осы елдерге «мәмілегер» бола қалады. Бұл сұрқиялықты бүгінде көзі ашық әлем адамдары біліп отыр. Бірақ солардың біразы осы сұрқиялықтарды жасап отырған АҚШ, Англия, Франция сияқты күшті елдерге тәуелді болғандықтан үндемейді. Ал араб мемлекеттерінің өзі Батыс пен АҚШ-тың «бөліп ал да, билей бер» саясатының құрбандығына айналғалы не заман?! Сирияда 150 қазақ жасы соғысып жүргені рас па? Рас болса, олар ол жаққа қалай өтіп кетті, бала-шағасымен? Сонда ҰХК, Шекара әскерлері, өзге де арнаулы-құпия қызметтер 150 адамды қалай «байқамай» қалған? 

Маңғыстау облыстық әкімшілігі өткізген дінге байланысты конференцияда бизнес акдемиясының доценті Бақыт Жұмақаева деген азаматшаның осы жиында сөйлеген сөзін оқып отырып, орыстың «кому чего, а кузнецу угля давай» деген мәтелі есіме түсті. Адам баласы, оның ішінде жасы біразға келіп, ақыл тоқтатқан адам өзінің қай іске араласуы немесе араласпауы керектігін білуі керек. Ең ақылды адам – қай жерде сөйлеу, қай жерде сөйлемеу керектігін, сөйлесе өзі егжей-тегжейлі білетін нәрсесін айтуы керектігін білетін адам. Ал Бақыт ханымның әуелі төзімділік «тақырыбын» көтеріп, төзімділік, «не береді, уақыттан ұтыламыз, жан-жағымызға қарап үлгіре алмай қаламыз» деп, одан иога мәселесіне көшіп, дереу аттың басын «балаларымызды жихадшылар әскеріне алып кеткен» жаққа бұра жөнелгені, тіпті, қызық. Бақыткүл жихадшылар деп кімдерді айтып отыр? Жихадшылардың әскері деген қандай әскер? Әсіресе, «жихадшылар әскеріне» келген кезде Бақыт Жұмақаева бұрынғыдан да қатты ашуға мініп, «жоңғарларға қарсы жиналып, бас көтермесек болмайды» деп шешкен ата-бабаларымызға ұқсап: «Біз әлі төзімділік танытып отырмыз. Шыдамның да шегі бар...», – деп сөздің аяғына көп нүкте қойып, қатты ашуға мінеді. Бұл жерде бұл кісінің әңгіме болып отырған жағдаяттан хабары онша көп емес екені және қазіргі «модный» сөзбен айтқанда «діни сауаты» да қандай деңгейде екенін байқалып қалады. Ол «бүгінгідей төзімділіктің соңы немен аяқталуы мүмкін» деген сауалға: «Азаматтық соғыспен. Қантөгіспен аяқталуы мүмкін. Бұл төзімділік қоғамның фундаментін шайқауы мүмкін» дейді (26.ХІ.2013. «Жас Алаш»). Доцент ханымның өз мамандығынан ауылы алыс тақырыпқа талдау жасап, әр нәрсенің басын шалуы халыққа діннің маңызын түсіндіруден гөрі оның ой-пікірін мүлде басқа жаққа аударып жіберуі де мүмкін. Екіншіден, оның төзімділіктің соңы «азаматтық соғыспен», қантөгіспен аяқталуы мүмкін деген «тұжырымы» да онша білікті адамның тұжырымы емес. Оның «төзімділік қоғамның фундаментін шайқауы мүмкін» деген тапқырлығы туралы да осылай деуге болады. Ол бұл жерде қандай фундаментті айтып отыр? Қоғамның фундаменті деген не? Бақыт ханым қыза-қыза келе «Радикалды діннің мақсаты – адамды азғындату, тұншықтыру. Басқа адамды жауым деп қабылдау. Діннің негізгі қаупі, міне – осы! Бүгін нақты қимылға бару керек», – дегенін оқып отырғанда жауынгерлерін шабуылға шығарар алдында сөз сөйлеп тұрған дивизия командирі көз алдыңа елестейді екен. Оған сол конференцияда отырған біреу: «Радикал деген – түбір, негіз деген мағынаны білдіреді. Айтыңызшы, радикалды дін деген қандай дін? Басқа адам деген қандай адам? Нақты қимыл дегенде қандай қимылды айтып тұрсыз? Әлде сол дінге қарсы соғыс жариялау керек пе?» десе қалай жауап берерін өзі біледі. Бірақ мұндай жиында жан беріп, жан алысатын ақтық айқасқа шығатын адамша бұлай атойшылыққа салу білімділік те, мәдениеттілік те емес! Осы жиында Асқар Сабдин деген дінтанушының сөйлеген сөзін оқығанда да одан дінді, діни ағымдарды, олардың ереже-тәртіптерін қысқаша болса да талдау, тәпсірлеу дегеннен жұрдай құр жалпылама сөзден, түрмеден келтірілген мысалдан өзге ешқандай дәйекті сөз таппадық. Дінтанушы адам ең болмаса еуропалық діни ағымдардың елімізде жастарымыздың санасын улап, ата-бабасы ұстанып келген ислам дініне қарсы үгіттің алуан түрін емін-еркін жүргізіп жатқаны, қазақ жастарын олардан сақтанып жүру керектігіне тоқталып өтсе керек еді. Әсіресе, ислам дініне жат ағымдарды қай елдер ойлап тапқаны, ол елдердің жасырын қуыршақтары өзіміздің лауазымдылар арасында да бар екені, олардың негізгі мақсаты қасиетті дінімізді іштен іріту, сол арқылы ұлтымыздың өзін бөлшек-бөлшек етіп құртып жіберу екенін дінтанушылар әрдайым, баса айтып отырса, бұл ел тыныштығы үшін жүргізіліп жатқан жұмыстардың шынайылығын, дұрыстығын айқындай түсер еді. Әттең, біздің көптеген дінтанушылардың оған не өресі жетпейтіні, не айтуға әлдекімдерден қорқатыны, не оларды айтуға тыйым салынғаны көрінеді де тұрады. Және бүгінде Қазақстанда діни ағымдардың зиянкестігі туралы сөз бола қалса, соның бәріне ислам дінін қатыстыра сөйлейтін ауру таратылды. Бұл – кейбіреулердің исламға дұшпан елдердің тапсырмасын ашықтан-ашық орындауға бағытталған жұмысы емес пе деген күдігіміз де күн санап күшейе түскендей. Қаңқу сөзге ергіш қазақтар арасында соған қарап қасиетті дінімізге салқын қарайтындар көбейіп барады. Сөйтіп, дініміздің дұшпандарының мерейі үстем болып тұрған сияқты. Қасиетті дінімізге қырын қарауды да әдетке айналдырдық. Иә, «Халық үнсіз отырмауы қажет» деген қандай ақыл түріне жатады? Бақыт ханым қызды-қыздымен бір шетелдік әріптесім «радикалды исламның жарты аяғын кіргізсеңдер, өмір бойы азап шегесіңдер» дегені әлі есімде деп тебіренеді. Оның шетелдік әріптесі кім, ол дәл солай деді ме, демеді ме кім білсін, бірақ сол әріптестің «жарты аяғын кіргізсеңдер» дегенді айтқанына сене қою өте қиын. Өйткені «жарты аяқ» деген сөз тіркесі осы Бақыт Жұмақаева ханымда болмаса, басқа қазақта, орыс­та, өзге де ұлттарда жоқ «жаңа сөз». Айтпақшы, кейбір аймақтарда сойылған малдың үш жілігін «бір аяқ» (барлығы он екі жілік қой), оның жартысын «жарты аяқ»дейтін еді... Ел тағдыры, Ұлт тағдыры, Дін, Діл тағдыры таразыға тартылып тұрған заманда қай мәселені де сол саланың білікті маманы, ойы оралымды сөзі санаға сіңімді, көңілге қонымды, ақсақалдық айта алар адамдар байлам айтса ғана ол оңынан шешіледі. Әттең, қазір біздің аты-жөні ел-жұртқа әйгілі болып жүрген ақсақал-қарасақалдарымыз да, елге ана боларлық жасқа келген әнші, ақын әжелер де бір олай, бір бұлай қырық құбыла сөйлеп, бірыңғай билікті жақтау, мақтаудың жетегінде кетті. Олар мұндай жәреукелікті, жағымпаздықты ел тыныштығын, ел бірлігін ойлау деп бүркемелегісі келеді. Сондықтан, ұлт, дін, тіл, ұрпақ тағдыры талқыға түскенде біреуі дінтанушымын, біреуі философпын, біреуі тарихшымын немесе мәдениеттанушымын деп қара сөзден таспа тіліп, әсіресе, саясаттың ыңғайымен есіле сөйлеп әрнәрсенің басын шалу толып жатқан қателіктерге, ақиқаттан ауытқып кетуге әкеп соқтырады. Сол сияқты әрбір көзі ашық азамат, әрбір ақсақал-қарасақал жаппай саяси дүрмекке қосыла шаппай, қашанда Ақиқат деген алдияр тақсырға ғана бас июі керек. Егер Ақиқат айтылмаса, өзін айтпаған адамның ағзасына у мен зәр болып таралады, ал Ақиқатты естімеген ел рухани ауру-сырқау елге айналады да, оның ақыры үлкен қасіретпен аяқталады. Сондықтан не айтсақ та өзі түбегейлі зерттеген, өзі қыр-сырына қанық мәселені айту мұсылманның парызы екенін әрдайым есте тұтайық!

Дереккөзі: «Түркістан» газеті, (9 Қаңтар, 2014 жыл)