«Алаң да алаң, алаң жұрт,
Ақала ордам қонған жұрт,
Атамыз біздің бұ Сүйініш
Күйеу болып барған жұрт,
Анамыз біздің Бозтуған
Келіншек болып түскен жұрт,
Қарғадай мынау
Қазтуған батыр туған жұрт...»

Қазтуған жырау Сүйінішұлы жырының осы жолдарында бір ұлыс, бір ұлт ішіндегі жұрттарды айтып тұр. Әкесі күйеу, анасы келін болған екі рулы ел ғой, асылында.

«Жігіттің үш жұрты бар» дегенді естімей жүрген бауырымыз жоқ шығар. Тілі қазақ пен тегі қазақтың баршасының жадында бар сөз. Сондықтан, кімнен сұрасаң да: «Өз жұртым,  нағашы жұрт, қайын жұртым», - деп, мүдірмей айтары анық. Алғашқы екеуі азаматтың өзі жарық дүниеге келіп үлгермей-ақ, о бастан бар жұрты. Ал үшіншісі ата-анасының «құда түсуімен» немесе ержеткенде өзінің таңдауымен, түбі Тәңірдің қалауымен бұйырмыс болады.

ӨЗ ЖҰРТЫҢ.  Ол туралы айтсақ, «өз жұртың күншіл» деген тұрақты тіркес алдыңнан шығады. Осы күні бұл мәтелді тура түсініп: «Өз жұртың жаман екен», - деп ұғатын «ұлтарақтар» көбейіпті. Жұртынан безінудің арты ұлтынан жерінуге соқтыратынын көріп жүрміз. Азаттығымыздан айырып, ата діліміз бен ана тіліміздің түбіне жетуге аз қалған алпауыт көршіміз бір ғасыр ғана мезгілдің мұғдарында қасиетті қазақы қалыпты қан-сөлсіз қалдырып, далалық дәстүрлі ұғымдардың ұлық астарын бұрмалап, «сексеуілді сексеуілге соғып», ағайын арасын ажыратуға, бірлігін бұзуға барынша амалдап баққанын басқа емес, біз – Алаш ұранды ұлт білсек керек-ті.

Ауылың бір болғанымен отауың оңаша, бабаң бір болғанымен әулетің бөлек, жайлауың бірге болса да өрісің дербес болған соң, ағайын арасында түрлі түсінбестік, көп күңкіл орын алатыны заңды ғой. Дегенмен, дау-дамайға да барысатын ағайын алауыздыққа жол бермеуге тырысады. «Береке басы – бірлікте» екенін білетін бауырлар барын салады, жанын салады бұндай бәсі биік сәттерде. Жалпының мұраты жалқының мүддесінен жоғары тұрмай, жекеден ортақтың алапасы артпай, бәрі бәз-баяғы қалпында бола бермек: күңкіл де, күндеу де, күмән мен күдік те... Күдер үзуге болмайды, бірақ. Ортақ мүдде барда, бар бауырдың басын қосар жағдаят, туысты тұтастырар тұстар тұрғанда, азамат атаулының ағайыны үшін дүн-дүниені төңкеріп тастауға барын білеміз. Рас, қиындықты бас біріктіріп, жұмыла жеңген соң, «сол ескі сырқаты сыр беріп, ежелгі сарынға салатыны» тағы бар. Ештеңе етпейді, үйреншікті һәм өткінші шақ қана... «Ағайынның азары болса да, безері жоқ», «дауға берсе де, жауға бермейтін» аталастар тез табысады. Үйің құласа қайта тұрғызатын, қиналсаң демеу болатын, қуансаң тойыңды көтеретін – сол ағайының. Тіпті, «бұрынғылар түскен жүрі жолға» бұрыларда «ой, бауырымдап» бақұлдасып, бақилыққа арулап аттандыратын – солар. Демек, дәл осы туыстанымда өз жұртың бірінші аталады.

НАҒАШЫ ЖҰРТ. Өзіңді туған аяулы анаңның төркіні. Асқар таудай әкеңнің қайын жұрты. Асыл да ардақты атаңның құдалары. Байқасаңыз, туыстықтың бастауы – құдалықта. Оларды сен тумай тұрып, атаң мен әкең таңдап, періште жұптап, Құдай құптап қойған.

«Нағашы жұрт сыншыл» екенін ескерген қазақ «жігіттің жақсысы – нағашыдан» деген қағидатта да еш қателеспеген. Көп қасиет анаңның ақ сүтімен дарыған соң, нағашы жұртың бойыңнан сол арда болмысты байқаса бір жасап қалып, іздеген ізгілікті табиғатыңнан таба алмаса алаң күйге түседі. Сынай қарайды, «соқтықпалы, соқпақсыз жерде» сүрініп қалмауыңды қалайды. Сынай жүріп, жаман мінезіңді тыйып, жақсы қасиетіңді даралап, дамытуға қадари-қал жеткенше күш салады. Түгел «тентектігіңе» мейлінше мол кешірім жасап, саған базбіреулер қатты айтып, әлдекім нұқып қалмауын қатаң қадағалайтыны да қоспасыз шындық. Үлкен жанашырлықпен: «Жиенді ұрсаң, қолың қалтырайды», - деп, дәйім сөзіңді сөйлеп, сойылыңды соғатын да сол нағашыларың. «Жиен құрыққа» жатқызып, саған бәсіре беруді де өздеріне міндет санайтын, сөйтіп, меселіңді қайтармай, есебіңді түгелдейтін де, жолдан жығылмайтын да солар – сыншыл жұрт. Бұның бәріне нағашылар жайлы «жалпы ережелерді» жаттап жүріп, «жүрдім-бардым» жасайтын науқандық шаруа сынды емес, есте жоқ ескі замандардан бір дәнегі бұзылмай бізге жеткен дәстүріміз, қанға сіңген қадірлі салтымыз ретінде ыстық ықылас танытып, зор құрметпен қарамақ керек.

ҚАЙЫН ЖҰРТ. Үйленіп, үйелмен болған жігіттер жар табумен қатар, қайын жұртын да түгендемек. Әрбір дені сау ер азамат үшін «күйеу» атану парыз... Әрі әлімсақтан бергі ғұмырдың бұлжымас заңы. Қайын жұрт – тек ер азаматқа ғана тән түсінік. Қайын жұртының алдында күйеудің өз жөн-жосығы, күйеуге қатысты қайын жұрттың өз жол-жоралғысы бар. Таңдаулы жарының төркіні сыбағасын сақтап, тиесілі төсті тартып, күйеуге құрмет көрсетеді. Жарасымды жоралғы, ғибратты ғұрып емес пе?!.

Енді «қайын жұрт міншіл» дегенге тоқталайық. Жат жанға еркелетіп өсірген қызын бере салу оңай емес. Сол себепті де ұзатылар әздегінің болашақ отасар азаматын алыстан аңдап, жақыннан бағалай барған сыралғы жеңгелер күйеу баланы барынша сынай қарайды. Ер адам бойындағы жақсы қасиетті йа жаман жағын бажайлай білетін әккі жеңгелерге аз-кем мініңді бірден байқай қою аса қиын іс те емес. Қалыңдықтан үміткер азаматтың артықшылығы мен кемшілігін тез-ақ топшылап, тиісінше тұжырым жасап та үлгерген үлгілі һәм тәжірибелі жеңгелер көрген-естігені мен түсінген-түйгенін қыздың әжесі мен анасына айтып келеді. Олар өз кезегінде әлгі ақпаратты әдіптеп, ұзатылар қызына тігісін жатқызып жеткізеді. Кейін қыз күйеу жігіттің мінін байқап, дем арасында айнып, некелесер шақта шоршып түспеуі – шарт, ескерту – міндет. Мұның барлығы отбасының іргетасы берік болуы үшін жасалады.

Осы бір тұста жіті назар аударып, ұдайы жадымызда ұстап жүрер жайт бар: жоғарыда бірер сөз болған «сын мен міннің» атап айтарлық айырмасы... Сын өнегелі тәлім-тәрбиемен, өмірлік тәжірибемен түзеуге болатын мінезге қатысты айтылса, мін – түзелуі қиын кемшілік. Балдыздары мен жеңгелері реті келгенде жарасымды әзілге жатқызып, күйеудің мінін бетіне басып отырады. Жезде йаки күйеудің қалжың мен қағытпада еш есе жібермеуге тырысып-ақ бағатыны да сондықтан. Балдыздары қанша қалжыңға айналдырып, қағытып отырса да күйеудің қайын жұрт алдында қашан да қадірі артық, құрметі бөлек. Салмақты себеп: күйеу – ерке қыздарының ер азаматы, ақ жиендерінің әкесі.

ҚЫЗДЫҢ ЖҰРТЫ. Қазақта қыз баланың «қайын жұрты немесе өз жұрты» болмайды. Туған жұртын «төркін» дейді. Төркінінен қыз сонау «сақ, ғұн, үйсін дәуірлерінен» қазіргі қазаққа дейін мұра боп қалған дәстүрмен «сәукеле» аталатын ұзынша бас киім киіп, оң босағадан ұзатылады. Оң босағадан қайтыс болған адамның мәйіті де шығатынын білеміз. Өз үйінен ұзатылған арудың да осылайша «қыз ғұмыры» өліп, түскен жерінде «келін» күйінде қайта тіріледі. Байырғы жәдігер жолмен қыз төркінінің «өлі-тірі» тарататыны да тап содан. Қазақтың қыз баласын өз үйінде төрге отырғызып, төркінінде «қырық жерден тыйым» барын ескере тұрып, еркелетіп ұстауына да осы себеп.

«Қыз ғұмыр» өте қысқа ғана дәурен ғой.  Қыздарымыздың өмірінде бір-ақ рет киетін ұзын бас киімінің «сәукеле» атануының арғы арқауына да осы ұғым негіз болғандай көрінеді. «Алтын адамның» ежелгі Есік қорғанындағы обаға алтын зерлі ұзын бас киіммен жерленуіне көңіл аударсақ, мұның мәнін ұғамыз. Аталмыш ғұрыптың астарында «бар пенде бұл дүниеде қайтыс болып, о дүниеде қайта тіріледі» деген сенім жатыр.

КҮЙЕУ МЕН ҚАЙЫН ЖҰРТТЫҢ ҚАЛЖЫҢЫ. Күйеу жүрген жерде орынды ойын-күлкі мен үйлесімді әзіл-қалжың жүруі дәстүрімізде бағзыдан бар. Бұл қағытпа қалжыңның табиғаты турасында алдында айтып өттік. Осындай оңды үлгіні көріп өскен өрендер әкесінің қайын жұртына еркелеп, сыншыл жұртқа емін-еркін «қақпан құрып», қалыбы қазақы, үлгісінің мәні мен мейірімі мол үрдіс «нағашы-жиеннің» мүлдем зілсіз, әбден жарасымды әзіліне жалғасады.

Қанша жасқа келгеніне қарамастан, күйеудің қайын жұрттағы айрықша жағдайы ауытқымайды, қалжыңы да қалмайды. Оның мәртебесі көмескіленіп, дәрежесіне көлеңке түспейді. Жыл озған сайын қайын жұртының құрметі арта түспесе, абыройы еш кемімейді, қайта қадірі ажарланып, тұлғасы кемелдене береді. Шынтуайтында, күйеу ата-енесі мен қайынағаларынан басқаның бәрін тілге тиек етіп, сәтін салғанда қылжақ қылып, әзілдесе алады. Әйелінің әулеті ғана емес, тұтас руды қағытып, әдебін сақтай отырып, әдеткі әлібімен әдемі әзілдеу құқығы күйеу мен нағашы-жиенге ғана берілген. Олардың қалжыңына өкпелеу – орынсыз. Бұл күнде күллі руды қағыту осы шеңберден шеткері шығып кетті. Қазақтың кез-келген руына жиен не күйеу болмаса, намысқа тиер сөз айтуға ешкімнің құқығы жоқ. Ондай өрескелдікке бару – өренің тым төмен түсуі, кісінің өз көргенсіздігінің белгісі. «Көргенсіз, тексіз, заты бұзық, нәті жаман» дегенді есту қай қазаққа да ауыр соққы болары анық-ты. Демек, «бір елі ауызға – екі елі қақпақ». Әріден ойлайық, әдептен озбайық!

КҮЙЕУ МЕН ҚАЙЫН ЖҰРТТЫҢ ЗАМАНАУИ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСЫ. Күйеу туралы кейбір мақалдар балдыздардың жездесін қағытуынан шыққан. Бұл бағыттағы барлық мақал-мәтелдерді шынайы қабылдай беруге болмайды, көбінің астарында әзіл бар әрі сыни сипаты басым.

Қазақта күйеу йа жиен болмаса, өзге руға қатысты қысыр сөз айтуға еш құқық берілмегенін тағы ескертемін! Қазіргі кезде туыстығы бар адамдардың әзілдері өзге руды қаралауға ойысып, орынсыз қолданыла бастағанын, кесірлі кескіні кеселден бетер белең алып бара жатқанын жиі байқап жүрміз. Бұл – аса қауіпті құбылыс. Отарлаудың озбырлығы асқынған кезеңінде Ел ішіне іріткі салудың барлық тетіктері пайдаланылғаны белгілі. Бұны біле тұра, кежегесі кейін тартып, рулық деңгейден өсуге, тұтас ұлт мүддесіне қызмет қылуға еш талпынбайтын қазақты түсініп көріңіз... Ұлттық ұстынды сөз арасына қыстыра салу емес, осы күні, дәлірек айтсақ, кейінгі отыз жыл көлемінде орыс ұлтының менталдық ұстанымдары қайын жұрт жайлы ұғымды да өзгеріске ұшыратты. Теріскейдегі көршіміздің ағайынға да, басқа туыс пен жекжатқа да көзқарасы біздің дүниетанымнан басқа. Олардың дәстүрлі түсінігі бойынша ер адамның қайын жұртында тұруында оғаш ештеңе жоқ, әрине. Қазақта «күшік күйеу» болу кей-кейде кездесетіні болмаса, жоққа тән. Орыста көбінесе «ер адамның анасы ұлын келіннен қызғанады» деп, қыздың үйінде тұрады. Қыздың шешесі күйеу баласының бар мінін (кейде жоқтан бар жасап!) бетіне басып, есесіне, күйеу баласы да қарап қалмай, енесін мұқатып отыратындықтан, олардың өз арасында ауыр әзілдер өте көп жүретіні жасырын жайт емес. Орыс ұлтымен етене араласудың нәтижесінде мұндай бейпіл сөз, бейәдеп мінез бен келеңсіз көріністер қазіргі қазақ қоғамында бой көрсетіп, төрт тарапқа тарай бастады. Бірақ бұл – біздің бүтін болмысымызға жат, қанымызда жоқ мінез-құлық, барып тұрған қасиетсіздік. Себебі, қазақта ер адамның енесі сирек қатынайтын құрметті қонақ. Уақыт оза келе, отарсыздану нәтижесінде бұл ұғым өз қалпына келеді... Сол сүйінішті кездің кешеуілдеп келмейтініне сенейік.

ҚҰДАЛАСУ. Құда түсудің сан түрі бар. Бала анасының бойына біткен кезден «бел құда» немесе дүниеге келген соң «бесік құда» болудан басталып, ары қарай жалғаса береді. Құда болу түрлері негізгі тақырып болмағандықтан, оған тоқталмай-ақ қояйын. Құдалықтың түпкі мақсаты – екі жасты табыстырып, екі жұртты туыс ету.         Басқа ұлттармен салыстыра қарағанда, қазақтар «құдалық» жоралғысына қатты көңіл бөлген. «Астын дәмін келтіретін – тұз, Ел мен елді қосатын – қыз», - деп, жатты жақын етуге, жауласқанды тату етуге күйеу мен қалыңдықты пайдаланған. Құда болу күйеу мен келінсіз іске аспайтын амал болғандықтан, құдалықтың қазақ қоғамындағы алатын орны айрықша, атқарар қызметі аса маңызды. Тумысы бөлек елмен туыс болып, «құдасын құдайындай сыйлайтын» қазаққа құда-жекжатқа көптен көп құрмет көрсету – мүлтіксіз орындалар міндет. Құданың бас көтерер аталастарын қонақ қылып, мол сый-сыяпат үлестіру де, өз кезегінде құданың шақыруымен алыс-жақын туыстарын ертіп барып, құдалардан кең пейіл қарымтасын көріп қайту да біздің халықта бұрыннан бар. Құдалық кәдесінен кейін ұл мен қыздың ата-анасы ғана емес, екі рулы ел бір-бірін құда ретінде құрметтеп жүрмек. «Үйірі басқаны ноқта қосады, руы басқаны неке қосады» деген мақал күйеу мен келіннің отбасын құруына ғана меңземей, екі елдің құдандалы туыс болуын анықтап тұр. Бұл игі дәстүр көптеген ру-тайпадан құралған қазақ халқының бірлігі мен берекесінің кепілі болғанына ғасырлар – куәгер.

«Құдандалы» ұғымы «құда» және «анда» деген екі сөзден тұрады. Анда болу – қаны бөлек адамдардың ант беріп, ажырамас дос болуы. Құдандаласып, неке қиылғаннан кейін бір рулы елге күйеу атанған жігіт осы кезден бастап үш жұрты түгел азаматқа айналады. Бір қызығы, қазақ: «Құда – мың жылдық», - деп, бірнеше буынға шейін құдалығын үзбей, жекжаттық жолды жалғастыра береді. Ендеше, ру сұрасудың бір себебін бөліну емес, туыстықты анықтаудың жолы ретінде білмек керек. Жөн сұраса келіп, баяғыдан құдандалы, йағни «сарысүйек құда» боп шыққан, сол дәрежесіне сай құрмет көрсеткен оқиғалар да көп кездеседі.

Біздің байтақта туыстығы ескіре бастаса, «сүйек жаңғыртатын» дәстүр де бар. Бірін-бірі қимаған тараптар алыстап кетпеу үшін қайта құдандаласады. Бұл дәстүр бойынша да басты рөлде күйеу мен қалыңдық болатыны түсінікті.

ЖЕТІ АТА. Қазақта қалыңдықты кем дегенде 8-12 атасы ортақтаспайтын, тегі алыстау елден іздейді. Ол заң бұзылса, тұтас рудың сүйегіне таңба болмақ. Ертеден ел ағалары оған ешбір жол бермеген. Аталастан қыз алуға дала заңы, қазақы салт тыйым салады. Жөн білмеудің салдарынан оқыстан орын алатын оқиғалардың арты ауыр аяқталған талай трагедиялар елге мәлім. Шәкәрімнің «Қалқаман - Мамыр» поэмасы соның бір мысалы ғана. Әйгілі әдеби туынды желісі өмірдің өзінен алынғанын көкірегі ояу, көзі ашық қазақ баласы біледі. Анығында, аталас қызбен қосылуға Қалқаман батырдың қас жауды жаусатып, жасаған ерен ерлігі де еш көмектесе алмады. Мамыр екеуі оққа байланып, жаралы Қалқаман Алматы маңын мекендеген нағашы жұртына кетуге мәжбүр болғаны баршаға аян.

Заңғар жазушы Мұхтар Омарханұлы осы оқиғада орын алған алапат тақырыпты тарқатып, «Қарагөз» трагедиясын жазды. Ұлттық болмыс биігінен қарасақ, бұл шығармадағы жағымсыз кейіпкер Сырым болып шығады. Өзінің алтыншы атадан қосылатын қарындасы Қарагөзді боранда құтқарып алғанын міндетсініп, әжептәуір әуреге салды. Өкініштен өзегі өртеніп: «Неге тудым алтыншы атам Өсерден?!.» - деп, өз тегіне қорланады кейіпкер. Мың жерден ғашықтық дертіне шалдығып, айықпастай болса да, біздің ұлттық ұғымда бұл – инцест. Аталас қызға «қарындас» деп қарай алмауы батырдың өзінен бұрын бағына балаған арудың басына бұлт үйіріп, түбіне жетті. Әулеті аузына қарап отырған Мөржан әжесі басында Қарагөздің қарсылығын түсінбей, әбден дал болды. Ғибратты ғұрыптарымыз бен сарабдал салттарымыз санасына сіңген жұрт та Сырыммен басы байланып жүргенін ұға алмайтын. Ақыры Қарагөз салт пен Сырымның ортасында жынданып тынды. «Қазақ театры тарихы» пәнінен дәріс бергенн ұстазымыз Еркін Жуасбек: «Әуезовтың шеберлігі сол – Қарагөздің жынданып кетуі медицина тұрғысынан дәлелденген», - дейтін. Қысқа қайырып, тоқетерін айтсақ, бұл айтылғанның бәрі қан тазалығын сақтау мақсатында ғана емес, ұлттың тұтастығын ұстап тұру үшін жасалған.

ҮШ ЖҰРТ ЖӘНЕ ПАРЫЗ. Ер азаматтың басты парызы – отбасын асыраумен қатар, ел-жұртына қорған болу. Сол себепті, үш жұртының қай-қайсысына жау тисе де бес қаруын сайлап, әскери саптан табылуы – МІНДЕТ. Дәл осыны Қазақстанның Халық жазушысы, драматург, қазақтың алғашқы кәсіби театр сыншысы Қалтай Мұхаметжанов көпшілікке белгілі сұхбатында жан-жақты талдап, жетер жеріне жеткізіп айтқан болатын.

РУЛАРДЫҢ АТАҒА БӨЛІНУІ МЕН ҚҰДАНДАЛАСЫП ТУЫСУЫ. Бір атадан тараған ұрпақ жеті-он екі атадан асып, жан саны өскен шақта ағайын арасы алшақтай бастайды. Қуаныш пен қауіп келгенде топтасып, өлім-жітімде бірге жоқтасып жүрген қаны бір туыстың ынтымақ-ымырасына сызат түсіп, бірлігі бұзыла бастағанда құдандаласып, қайта табысатын дәстүр де бар бізде. Оны көпшілік біле бермеуі мүмкін. Сол бір сирек орындалатын салт бойынша, алғашқы қадамды бұрынғы рулас жігіттің  көз салып жүргенін байқаған «қыз жақ» жасайды. Арнайы ала бие сойылып, оның жылы-жұмсағын өздері жеп, айналшығы мен ішек-құшағын алыстай бастаған аталасына тартады. Екі әулет арасында төбелес болуы тиіс. Ауыр сөз айтылып, жарақат болуы да ықтимал. Сосын ақсақалдар алға шығып, дау-дамай мен төбелесті тоқтатып, екі ағайын елді татуластыруға кіріседі. Бұның барлығы – байырғы бабалар салтының ажырамас бөліктері. Әрине: «Саздың түбін шым бекітеді, даудың түбін қыз бекітеді», - дегенді алға тартып, әу бастағы жоспар бойынша, қарсы жаққа қалыңсыз қыз береді. Міне, осылай бір атадан тараған ағайын ел бірнеше атаға бөлініп, қыз алыса бастайды. Әлгіндегідей, бұл жағдайда да негізгі міндетті атқаратын қалыңдық пен күйеу бала болмақ. Бұл турасында жазушы, этнограф Бақтияр Әбілдәұлының зерттеу мақалаласында кеңірек жазылған.

ҮШ ЖҰРТ ЖӘНЕ ҰЙЫСУ. Қазақ осы «үш жұрт» идеясы арқылы үш жүздің басын бір айтулы азаматтың маңайына ұйыстыра алған. Әрбір азаматтың үш жұртына тоқталсақ, киіздей ұйысқан тұтастықты көреміз. Киізді бекер айтып отырған жоқпын. Киіздің қалың қылдан тұратынын түсіндіріп жатудың қажеті болмас. Қыл топтасып, жүн болады. Жүн – тартсаң түтіліп, үрлесең бұрқырап шашылып кететін нәрсе. Ал оны шиге орап тепкілеп, әйелдер білектегеннен кейін қылдың әрбір талы бір-біріне кірігіп ұйысады, йағни киізге айналады. Киізді тартсаң жыртылуы, кессең кесілуі, өртесең жануы өте қиын. «Ұйысу» сөзінің өзі де осы киізге байланысты.

Тағы бір мысал – алмаз. Алмаздың химиялық құрамына зер салсаңыз, кәдімгі көміртегі менмұндалайды. Қалыпты жағдайда үгіліп тұратын зат. Ал әр атомы қасындағы үш атоммен берік байланысып, молекула құраған сәтте алмазға айналып, дүниедегі ең берік минерал болып шыға келеді. Демек, тұтас әрі берік болу – әр ұсақ бөлшектің маңындағы бірігуге ұмтылған бөлшекпен тығыз байланысуынан болады. Бұл заңдылықты қазақ жақсы білген. Жан-жақтан жолы түсіп, әр тараптан келін боп түскен аналар өз төркінінің диалект, субдиалектілерін «жаңа жұртқа» ала барды. Бұл қисынды қағидаға сүйенсек, аса ауқымды алапқа жайылып, кең байтақ жерге қоныстанған қазақ ұлтының тұтастығымен қатар, тілінің бірегей болуы абзал аналарымызға байланысты. Бала тілді ең алдымен анасынан үйренетіндіктен, ұлттық тіліміз «ана тілі» деп аталады. Бізден әлдеқайда кіші территорияларда тұрса да бұндай баламасыз салт, дара дәстүрді ұстанбайтын өзге ұлттардың тілдік айырмалары өте үлкен. Бір-бірін түсінуі де қиын болатынының мысалдары молынан кездеседі. Тілі ортақ тайпалар одағы түрлі атаулармен бірігіп, бүтін бұдын болдық. Сан ғасыр бойы тұтас қағанат болып, қайта ыдырадық... Бізді бірнеше жүзжылдықтардан бері Қазақ хандығына біріктіріп, төлтума танымы бар, біртұтас ұлтқа біржола айналдырған да осы салт-дәстүрлеріміз.

Сағаділдә Үсібәлі

Abai.kz