ЗИЯ СӘМЕДИ: «БІР-БІРІМІЗДІ ОҚЫСАҚ, ӨРЕМІЗ ДЕ, ӨМІРІМІЗ ДЕ КЕҢ»
Осыдан жиырма жыл бұрын, Алматының жаймашуақ көктемінде ұйғырдың Зия Сәмеди (1914-2000) ақсақалымен жүздесудің сәті түсті. Себепші – «Ана тілі» газетінің тапсырмасы. Көңілде – «туысқан ұлттың сексендегі қариясы не айтады екен?» деген сұрақ.
Біз оқыған ҚазПИ-де ұйғыр тілі мен әдебиеті бөлімі болды. Сол жерден қатарлас дос та, арналас та таптық. Сондықтан ол жұрт маған бейтаныс еді деп айта алмаймын. Оның үстіне сәті келіп ұйғыр ағайынның бірнеше той-томалағын тамашалағаным да бар.
Ә дегеннен Зия ақсақал әдемі қартайған адам көрінді. Берекелі де қарапайым шаңырақ, қаумалаған немере, айнала бәсең, сыпайы дауыс – осыны аңғартты.
Ақсақал тұрқы ұзын, жарқын жүзді, сөзі байыпты, қазақша жатық сөйлейтін жан болып шықты. Сөйте тұра ептеп ресмилігі (бәлкім этикетті сақтағаны) байқалды.
Алғаш өзімді жан-жақты таныстырдым. Әдебиетке қатысымды, «ұйғыртану әліппесін» сәл-пәл білетінімді жеткіздім.
Сонан соң 2 сағатқа созылған жақсы сұхбат болды.
Жазушының ой-пайымы кешікпей газетте жарық көрді (Сәмеди З. Киелі Жаркент ұлымын // Ана тілі, 14.04.1994).
Материалдың кіріспесі былай деп басталды:
«Қазақстанның халық жазушысы, елімізге кеңінен танымал қаламгер Зия Сәмеди 80 жасқа толып отыр.
Әлемдік мәдениетке үлес болып қосылған «Майымхан», «Жылдар сыры» секілді ұйғыр тіліндегі көркем шығармалардың иесі – түрк тілдес халықтардың ірі суреткері деген бағаға әбден лайық. Ол Мұхтар Әуезов, Сәбит Мұқанов, Ғабит Мүсірепов, Ғабиден Мұстафин сынды алыптарымыздың назарына іліккенде, уақыт кеңестік «жылымықтың» тұсы еді. Содан бері ол Қазақстан халқы мәдениетінің өркендеуіне қал-қадерінше үлес қосып келеді. Оның қаламынан туған шығармаларға негізінен ұйғыр ұлтының тағдыр-талайы, тарихы арқау болған.
Бодандықтың батпандай салмағы басқа-басқа, түрк халықтарын аямай жаншығаны көпке мәшһүр. Бұл жайды кезінде қазақ та бастан молынан өткерді. Осы тұрғыдан келгенде қаламгер З.Сәмедидің туындылары бізге жақын әрі бағалы.
«Ана тілі» газеті бүгін мың сан оқырмандарының атынан Зия ақсақалды мерейтойымен шын жүректен құттықтап, зор денсаулық, мұқалмас қайрат тілей отырып, ел назарына ол кісінің бірсыпыра үзіліп түскен ойларын ұсынады...».
Алғы сөзден кейін жазушы тіл, тағдыр, тарих туралы толғанады. Былай қарағанда, Зия Сәмеди «Хат жаздым қалам алып «Ана тілге» дегендей қалыпта көрінеді. Жаңылыспасам, ертесіне сол нөмірдің 4-5 данасын ақсақал үйіне жеткізіп бердім. Келіні ме, қызы ма «Рахмет!» деп қабыл алды...
Іштей «Зия ақсақал арқылы меймандос ұйғыр әлемімен таныстым» деп түйіп қойдым.
Кейін әлгі сарғайған қағаздағы маңызды сұхбатты оқырманға бар күйінде жетсін деген ниетпен компьютердің «қара месіне» көшіріп, хаттадым. Бүгін, міне, соны қайта жариялаудың сәті түсті.
* * *
- Аға, уақыт алға жылжыған сайын, ұрпақ ауысады, таным жаңғырады. Бүгінгі жастар елге, ұлтқа еңбек сіңірген ақсақалдарды білмеуі де мүмкін. Сондықтан бірінші сұрақты «Қаламгер Зия Сәмеди қайдан, қалай жаралды, қайтіп өсіп-жетілді? Оның арман-аңсары не?» деп қойғымыз келеді.
- Мен – қазақтың Жаркент деген киелі жерінде туып, он жетіге шыққан жасымда Шығыс Түркістан барып, сонда өмірдің сан қилы өткелектерінен өткен жанмын.
Алла-тағала маған жазу-сызуды бұйырыпты. Ақыл тоқтатып: «Мен кіммін? Бұл өмірге не үшін келдім? Іс-түссіз өтемін бе?» деген сұрақтар мазалағалы бері қолыма қалам ұстап келемін. Дүниеде түрктен тараған ұйғыр атты тағдыр-талайы күрделі, тарихы терең ұлт бар. Соның бір перзенті болғандықтан халқымның өткені мен бүгінін шығармаларыма арқау еттім. Тарихы жазылмаған түрк халықтары үшін тарихи кітаптардың ділгірлігін бек жақсы түйсініп, ұлтымның қажетіне жарауға тырыстым. Осы жолда талай тауқыметті, қилы қиындықты бастан өткердім.
«Кеңес билеген Түркістан» дегендей, Қытай билеген Шығыс Түркістанның арқаға аяздай бататын ұлттық құлдырауы көз алдымда өтті. Біз – руханиятқа ХХ ғасырдың 30-жылдары келген жастар едік. Дербестікті, азаттықты кім аңсамаған, 1934 жылғы «жылымық» кезінде алыстан бір үміт байқалып, дүркірей көріндік. Жазғанымыздың бәрі «Ұлт теңдігі орнасын!», «Ұйғыр ұлтына дербестік берілсін!» дегенге саятын. Мұны астарлай да, ашық та айттық.
1937 жылы Кеңес Одағындағыдай Қытайда да саяси қуғын-сүргін басталды да кетті. Бірінші болып біз секілді оқыған азаматтар тұтқындалды. Содан табандатқан 8 жыл абақтыда отырдым. Бұл уақытта мен тек ертеңгі күнге деген сеніммен өмір сүрдім. 1949 жылы Қытайда ұлт-азаттық төңкерісі етек алып, соның дүмпуімен түрмеден босап шықтық. Осы жылы Қытай Халық Республикасы жарияланғаннан кейін өлкелік ел басқару ісіне тартылдым. Шығыс Түркістан өлкелік мәдениет басқармасының басшысы, оқу уәзірінің орынбасары, әдебиет және мәдениет одағының төрағасы қызметін атқардым. Бұрындары маза бермеген елдік туралы ойларымды іске асыруға кірістім. Бірақ бұл жолы да дегеніме жетпедім. Қытайда «ұлтшылдармен күрес» деген науқан ашылып, мен тағы қуғындалдым.
1961 жылы жолым болып, Қазақстанға өтпегенімде, тағдырдың тағы қандай тәлкегіне ұшырарым бір Құдайға аян.
- Қазақтың классик жазушыларын қандай қасиетіңізбен баурап алдыңыз? Олардың батасын қалайша алдыңыз?
- Қазақтың классик жазушыларын Қытайда жүргеннен білетінмін. Олардан көп үйрендім. Ұстаз деген ұғым кең. Мұхтар, Сәбит, Ғабит, Ғабиден ағалар ұстазымдай болды. Сәбеңмен Қытайдағы кездерімнен таныс болғанмын. Менің Қытай қыспағынан босануыма Ғабең мен Сәбең көп жәрдемдесті. Осында келгеннен кейін Ғабең мені Жазушылар одағына орналастырды. Арнайы бөлім ашып берді. Кең құлашты прозамен айналасуыма мүмкіндік жасады. Мұхтар мен Ғабиден мінезге бай жандар еді ғой. Олардың кісілігіне қызыға қарайтынмын. Қазақ ұлты десе, көз алдыма осы классик жазушылар келетін. Мені «Зия» деп көтермелеп отыратын. Қызметте, өмірде жолымды ашып, талай батасын берді. Бұған еркінсігем жоқ, пейіліне пейіліммен жауап беретінмін. Кісінің кісіге деген сенімі жоғалмағаны қандай ғанибет!
Қазақ әдебиеті алыптарының аруағы алдында мен әрқашан басымды иемін.
- Сонымен Қытайдан Қазақстанға, оның бас қаласына келдіңіз. Ә дегенде нені байқап, нені байқамадыңыз?
- Алматыға келген соң осындағы игі жақсылармен бірден-ақ аралас-құралас болып кеттім. Араласқан соң, қонаққа барасың. Өстіп жүргенімде мені бір нәрсе қатты толғандырды. Ол – зиялылар перзенттерінің ана тілінде емес, орыс тілінде сөйлеуі. Шынымды айтайын, осыдан секем алып қалдым. Кеңес Одағындағы орыстандыру саясатына қарсылықсыз мойын ұсынып жүрген азаматтарды көргенімде қатты обалсындым. Сөйтсем, бұл мысқалдап кіріп, батпандап алатын дерт екен. Ол менің үйелменімді де айналып өтпеді. Осы тіл науқасынан Қазақстан әлі айыққан жоқ. Білгір емші қашанда тапшы ғой. Емшілеріміз аз болып жатыр. Оның үстіне емделу мәселесі базарға қараған күнге тура келіп қалды.
Кеңес тұсында біз жалған нәрселерге көп бой алдырдық. Ұлттың және жеке адамның тағдырына жауапсыз қарадық. Қала өз алдына, дала өз алдына өмір сүріп, сабақтастықты, дәстүрдің жалғастығын ұмыттық. Қазақ пен шет ұлттардың ішкі жағдайын, дүниетанымын ескермеген кеңес өкіметінің безбүйректігі және соған сай қалыптаса бастаған жастардың ахуалы жазушы ретінде мені қатты мазалады.
Пендеміз ғой, қоғамның сан саласын бірдей байыптай алдым дей алмаймын.
- Бүгінгі ақын-жазушының хал-жағдайы қалай?
- Әлгіде қазір базар заманы дедік. Бүгінде әлуетті күші бар деген қаламгерлер мен санаткерлердің біршамасы отбасын аштыққа ұрындырмау үшін қаламын қаңтарғандай. Мен сондықтан оларды кінәлай алмаймын. Сондықтан экономика тезірек түзелсе, әркім өзіне тиісті іспен айналысса деп армандаймын. Тұрмыстың құлдырауы барлық салаға да зиянын тигізіп отыр. Қазір өкімет есебінен кітаптар аз басылады. Аптасына 4-5 күн шығуға тиіс басылымдар 2-3 рет қана жарық көреді. Айталық, ұйғыр жұрты сағына оқитын «Ұйғыр авази» газетінің халі осындай. Өзіңіз ойлаңызшы, халыққа бүгін айтылса оңды болар сөз үш-төрт күн кешігіп жетсе, оны көп нәрседен құр қалдыратыны сөзсіз ғой.
Ақын-жазушы – ұлттың көзі мен сөзі, абыройы мен намысы. Қаламгер тұрмыс тауқыметімен езіліп кетсе, артынан ерген жұртқа не болады? Әрине, өкіметке алақан жаю да дұрыс болмас.
- Қазақстан жауапты да салмақты азаттық деген тарихи деңгейді бастан кешіріп отыр. Сізше азаттық деген не?
- Дербестік, егемендік – ұлы бақыт. Осыған қолы жеткен қазақ-қарындастар Құдайға шүкіршілік айту керек. Қазіргі ұран да, әңгіме де елді көркейтетін еңбек жөнінде болу қажет. Байқаймын, қоғамға ынта-шынтымен жұмыс істейтіндер селдірегендей. Бұл – болашақта елді тығырыққа тіреуі мүмкін. Дербестік деген ұғымды, меніңше, кейбір туғандар өз дәрежесінде түсінбей жүр. Осы жолда қазақтың талай боздақтары қыршынынан қиылғанын білсе, ондай азаматтар тәуелсіздіктің қадірін аңғарып, білек сыбана іске кірісер еді.
Ұйғыр ұлты дербестікке қолын әлі жеткізе алмай келеді. Мен Шығыс Түркістанда Ұйғырстан тезірек орнаса екен деп Құдайдан тілеймін. Әлемде жаман ұлт, нашар халық деген болмайды. Бәрінің де жақсылықтан үміті бар. Мемлекет болуды армандап талай боздақтарымыз дүниеден өтті. Қаншама азамат Қытай бодандығына қарсы бас көтеріп, соңғы демі біткенше күресіп өтті. Бірақ аңсаған тәуелсіздік сағымдай бұлдырай берді.
Біз мемлекет болуымызға жәрдемдесер деп кеңес үкіметіне көп үміт арттық. Кеңестің әскері Қытай жерін шола бастағанда, тақиямызды аспанға атып қуандық. Алайда коммунизм мүддесі бәрінен де биік болып шықты. Кеңес «иіскеді, бірақ тиіспеді» дегендей қалып көрсетті.
Мен Қытай тарихын, олардың ғұламаларын бір кісідей білемін. Әлем тарихынан да, даңқты тұлғалар ғақлиясынан да хабардармын. Барлығы да гуманизм деген ұғымды асқақтатады, қадірлейді. Меніңше, азаттықтың бастауы да, жалғасы да – гуманизм, адамшылық дәстүрі.
- Қазақстандағы мемлекеттік тіл және оның болашағы туралы пікіріңіз.
- Қазақстанда мемлекеттік тіл қазақ тілі ғана болу керектігі - ақиқат нәрсе. Қазақ тілінің шетқақпай көруі осындағы түрк тілдерінің бәріне оңай тиген жоқ. Енді ол көркейем, өрісімді кеңейтем деп жатса, біз тек «Алла жарылқасын!» айтамыз.
Тіл туралы заң қабылданды, Тіл комитеті құрылды. Бұған қазақ қарындастардай-ақ қуандық, бірақ көрмейін деген көзім бар: бұл бағыттығы істер тактика мен стратегиядан кемшін көрінеді де тұрады маған. Шалалық басым. Баяғы партияның жалған есебі секілді, «пәленбай ауылда түгенше бастауыш ұйымдар құрылды» дегеннен қазақ тіліне келіп-кетер пайда аз. Дабырайтпай-ақ ақылмен жөн-жобасын түзіп, істің нәтижесін айтса жөн емес пе?
Қалай дегенде де, Қазақстанда қазақ тілі көркейеді. Бұған басқа ұлт өкілдері атсалысуымыз қажет. Қазақ тілінің баяндылығы – біздердің тіліміздің де баянды болатынына кепілдік береді.
- Осы «орыстілді» дегенді қалай түсіндіресіз?
- «Орыстілділер» деген сөз – өзіміз ойлап тапқан пәле. Бұл – саяси ойынның «термині». Мен, менің балаларым, жұртым – «орыстілділер» емес, ұйғыр. Сондықтан олар өз тілінде сөйлейді. Тіліне қарай ажыратсақ «түрктілдес» деуге болады.
Мен Олжасты көреген адам санаймын. Ертеректе өз басым Олжас пен Тахауидің ұлтын сүйетін қасиетіне дән риза болатынмын. Ойларына, пікірлеріне қызығатынмын. Енді Олжас туысқанымыз бізге күрделі әрі жұмбақ көрінетін идеяның жетегінде жүр.
Біз тарихи Ресейді, адамшылығы зор орыс зиялыларын, қарапайым халқын сыйлаймыз. Бірақ мәселе саясатпен, зорлықпен былғанғанда, аяғымызды тартамыз, сескенеміз. «Бұған Лев Толстой қалай қарар еді?» дейміз. Ал, орысша тілі шыққан балаларымыз - өз балаларымыз. Оларды өзекке теппей, жөнімен анасының бауырына, мемлекеттің қанатының астына алуымыз қажет.
- Жаңа заманда зайырлы түрк бірлігі қажет пе?
- Түрк бірлігі немесе бірлестігі дегеннен қашпауымыз керек. Қандас халықтардың бүгінгі одағы ешқашан әскери немесе отаршыл одақ болмайтыны түсінікті. Сондықтан мәдени, экономикалық байланыстар керек-ақ. «Пантүркшілдік» деген жала сөзді архивке өткізетін уақыт әлдеқашан жетті. Әсіресе, тілдік-мәдени қарым-қатынас аса ділгір. Бірімізде жоқты бірімізден алып, тілімізді байытсақ, еш сөкеттігі жоқ. Жақында Түркияда қарастырылған «әліпби бірлігі» деген мәселені мен түбегейлі қолдаймын. Алфавиттің өмірде алар орны ерекше. Біз бір-бірімізді оқысақ, өреміз де, өміріміз де кеңейеді.
Қарап тұрсаңыз бір ата-анадан ала да туады, құла да туады. Бірақ олар бір-біріне керек, бір-бірін іздейді. Қайғырса – көңіл айтады, қуанса – жақсылығын бөліседі. Түрктің арғы-бергі тарихынан хабардармыз: бізде қаншама ақыл-ой кені, рухани байлық бар. Мұның жемісін неге бүгінгі ұрпақ көрмеуі керек? Жоқ, молынан көруі қажет.
- Дәстүрдің бір ұстыны – дін. Оны жаңа заманда қалай ұғынықты, орнықты ете аламыз?
- Дінсіз мемлекет болмақ емес. Әлемдегі барлық діндер де құнттауға, қасиеттеуге тұрарлық. Біздің мұсылман дінімізді де ұлықтау жарасады. Діннің негізінде ізгілік, кісілік, имандылық жатыр. Бірақ жаңа заманда дамыған, өркендеген, ғылым, өнерді қадір тұтатын исламға ғана орын бар. Ал фанатизмге, дүмшелікке орын жоқ. Әділін айтайық, өкінішке қарай, соңғысы да Қазақстанға кіріп кетті. Тіпті белең алып бара жатқаны да байқалады. Бұл – баспасөзде көтерілуі тиіс мәселе.
Мен мешіттерді ұлтқа, нәсілге бөлуге қарсымын. Қазақстан – ортақ үйіміз, берекелі отанымыз. Бізде рухани, діни нәзік мәселелерде мемлекеттік мүдде бәрінен жоғары тұруы тиіс.
- Отаршылдық зардабы, салдары дегенді қалай пайымдайсыз?
- Отаршылдық – адамзат тарихының қаралы беті. Ол - тойымсыздықпен, зорлықпен байланысты нәрсе. Отаршыл елдің психологиясы деген - күрделі ұғым. Қазақ Ресей тарапынан жүргізілген отаршылдық саясаттың қандай болғанын жақсы білсе, біз Қытайдың қайтіп бодан ететінін жетік білеміз.
Қазір Қытай иеленіп отырған жердің 40 проценті өзінікі де, 60 проценті аз ұлттардікі екенін біреу біліп, біреу білмейді. Бүгінде Қытай Халық Республикасында ресми 96 процент қытай, 4 процент қана өзге ұлт өкілдері тұрады.
Қытайда «кули» деген сөз бар. Ол – ауыз (ку), іші (ли) деген сөз. Бұлардың жері сол – кули ғана. Яғни, 5 мың шақырымға созылған Қытай қабырғасының іші осылай аталады. Мұны (биіктігі - 9 метр, ені - 7 метр) кезінде көшпелі халықтан қорқып соқтырғаны тарихтан белгілі.
Отаршылдықтың зардабын оны тартқан ұлт біледі. Олар мықты болса, тастай бірігіп аман қалады; әлсіз болса, құрдымға кетеді. Жойылады. Салдары өте жаман. Ұлттың аты ғана қалады, мазмұны ауаға жұтылған будай болады.
- Ұйғыр халқының ішкі бірлігі, туысқаншылығы қалай? Осында жер даулап жүрген, өзінше «тарихты қопарып жүрген» қандастарыңызға қандай баға бересіз? Хатшы Юсуповтың тарихи орын қалай бағалайсыз?
- Ұйғырдың ынтымақтығы қарындас-халық қазақтікі секілді. Жай күнде бөлінеді, қауіп-қатер келсе, бәрі өре түрегеледі. Біз сорымызға қарай, шүршітпен қатар қоныстаныппыз. Мыңға жалғыз не қайрат көрсетеді?
Баспасөзде осыдан бірер жыл бұрын қайсыбір қандасым «Жетісу – ұйғырдың жері» деп бүйректен сирақ шығара бастады. Не деген тарихты білмеушілік, топастық десеңізші?
Мен ол «тарихшыларды» сырттай ғана білемін. Олар да білім де, сана да жоқ. Жалпы мұндайларға назар аудармау керек. Олар мықты болса Шығыс Түркістан үшін күрессін.
Қазақтың «Бір құмалақ бір қарын майды шірітеді» деген мақалының ұйғырша «Бир бекарчи миңни бекар қилур» деген әдемі нұсқасы бар. «Жер даулаушылар» - соның кері. Өздері ізденбей долбармен сөйлейді, шын тарихты тереңінен оқымайды, түсінбейді.
Жетісу – қазақтың жері. Біз оның суын ішіп, жерін емгенімізге Құдайға шүкіршілік айтуымыз керек.
Партия хатшысы Исмаил Юсуповты мен жақсы білмеймін. Бір-екі рет қана көргенім бар. Біз оған «ұйғыр тілінде журнал ашайық» деген ұсыныспен барғанымызда, ол ат-тонын ала қашқан. «Пәрваз» журналын ашуға кейін Дінмұхамед Қонаев жәрдемдесті.
Кеңес тұсында талай қайраткер ел басқарды. Халықшылдары да болды, жалаң партияшылдары да болды. Әрине, олардың тарихтағы орнын ұрпағы үзілмейтін халық анықтап отыр.
- Ұйғыртану ғылымы деген бар. Сіздіңше, ол қалай дамуы керек?
- Ұйғыртану ғылымы дегенде, тағы да екі елдегі жағдайды салыстыра айтуға тура келеді. Қытайда Ұйғыртану институты бар. Ғалымдар да жеткілікті. Бірақ өкімет тарапынан қысым көрсетілетіндіктен, ол көп нәрсені түбірлеп зерттей алмайды. Айталық, Шығыс Түркістанда Тұрғын Алмас атты тарихшы болды. Білімді, зерделі еді. Көп еңбек жазды. Мәдениет төңкерісі жылдары соның бәрі өртелді. Қазақ ағайындар айтқандай, «еңбегі еш болды». Артында аңыз ғана қалды.
ТМД-ның бірнеше республикасында ұйғыр тұрғанымен, Ұйғыртану институты жалғыз Қазақстанда ғана бар. Ол әлі жас. Ғалымдары да аз. Алайда талабы қуантады. Жалпы белгілі ұлттың тарихын зерттеу үшін қаржы-қаражат бір бөлек, сол ұлттың үлкен ынтасы, ерік-жігері керек. Кез келген саланы дамыту үшін білікті маман қажет. Содан соң өз басым ұлттық томаға-тұйықтықты надандық деп есептеймін.
- Аға, ұлт пәлсапасы мақал-мәтелінде жинақталады ғой. Ұйғыр халқының нақыл сөздері туралы не айтасыз?
- Жалпы түрк дүниесінің нақыл сөздері яки ата сөздері бір бұлақтан шығып жатады. Өз басым қазақтың бір мақалын естісем болды, ұйғырдың дәл сондай мақалын ойымда жаңғыртамын. Мысалы, қазақ ағайындар жиі айтатын «Ас иесімен тәтті, табағымен сәнді» нақылы ұйғырда бұрыннан «Аш игиси билән татлиқ» түрінде кездеседі.
«Ат айналып қазығын табар, су айналып жазығын табар» делінген қазақ мақалының ұйғырша «Ат айналып – ақырын, мүсәпір (жолаушы) айналып жұртын табады» ерекше нұсқасы бар. Осының бәрі біздің ортақ пәлсапамызды, ортақ тегімізді, бірліктегі танымымызды көрсетеді.
Біз - ежелден көрші, ағайын елміз. Жетісуға қоныс аударған ұйғырлар сол бауырластықты жаңаша дамытты. Қорада қой араласты, егін даласында жеміс-жидек ауысты. Бір-біріміздің қолымыздан дәм таттық. Бұл – берекенің, сыйластықтың белгісі. Ғалымдар, ақын-жазушылар осыны тереңінен қарау керек. Жақсы аудармашылар тәрбиелеуіміз керек. Мен түрк арасындағы көркем дүниелердің бір-біріне жетуін аударма дегеннен гөрі «лайықты жеткізу», «қатар балама» дер едім.
Баяғыда Сәбең мен Ғабеңдер «Кел, айналайын Зияжан!» деп, алып құшақтарына қысқанда, қазақ пейілі мен сөзінің кеңдігін, құлашын сезінуші едім. Олар қазақ деген халықтан оқып өсті, ендеше менің қандастарым да мен сезінген кеңдікті ұғына берсе деп тілеймін.
- Жазушы адам жазбай тұра алмайды. Келешекте оқырмандарыңызды нендей шығармаларыңызбен қуантпақсыз?
- Қазір қартайдық. Келешектен гөрі өткенді көп ойлаймыз. Соған баға бергіміз келеді. Жастардың алдында ұятқа қалмау, жақсы қартаю маңызды деп санаймын. «Осыны жазу керек» деген жоспарларым көп. Ұйғыр халқының тарихы туралы бір романымды аяқтап, баспаға тапсырдым. Енді естелік жазуға кірістім. Білгенімді, көргенімді, түйгенімді қағазға түсіріп кетсем деймін.
Abai.kz