بىزدە ءبىر قالىپتاسقان جامان ادەت بار. جوعارى جاقتاعىلار ەشبىر نەگىزسىز باستامالار مەن ماعىناسىز ەكسپەريمەنتتەر جاساۋعا كەلگەندە الدىنا جان سالمايدى. ال مۇندايلار ەلىمىزگە قاجەت پە، ونىڭ قايتارىمى قانداي، تۇپكى ناتيجەسى نەگە اكەلىپ سوقتىرۋى مۇمكىن دەگەن سەكىلدى «ۇساق-تۇيەك» ماسەلەلەرگە مۇلدەم باسىن اۋىرتپايدى. كوزگە ءتۇسىپ، جاقسى اتتى اتانىپ قالۋعا تىرىسقان ءمينيسترىمىز اياق استىنا باسقا جۇمىسقا اۋىسىپ كەتەدى دە، الگى «كەرەمەت جاڭالىق» وزىنەن-ءوزى ۇمىتىلىپ، ەكىنشى ءبىر «تاماشا باستاماعا» داڭعىل جول اشىلادى. 

بۇل جامان ءۇردىس اسىرەسە ءبىزدىڭ ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىن تۇگەل جاۋلاپ الدى دەسەك، ارتىق ايتقاندىق بولماس. وزگەسىن بىلاي قويعاندا وقۋلىقتارداعى ورەسكەل قاتەلىكتەر، وقۋ پروتسەسىنە ەنگىزىلگەن ەسەپسىز «تولىقتىرۋلىردىڭ» ءوزى نەگە تۇرادى؟ جاقىندا تاعى ءبىر «وزگەشە باستاما» دۇنيەگە كەلىپ، ەلىمىزدى تاعى ءبىر شۋلاتىپ كەتتى. «جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ سانىن قىسقارتۋ كەرەك» دەگەن سىلتاۋمەن ەلىمىزدىڭ ۇستازدار دايىندايتىن وقۋ ورىندارى قۇرباندىققا شالىندى. الدىمەن جامبىل جانە ءبىزدىڭ قوستاناي پەداگوگيكالىق ۋنيۆەسيتەتتەرىن وزگە ۋنيۆەرسيتەتەكە قوسىپ، ايدى اسپانعا ءبىر-اق شىعاردى.

بۇل «جاڭالىق» تا ادەتتەگىدەي ءۇن-ءتۇنسىز جۇزەگە اسىپ، تالاي دۇنيەنى ءبۇلدىرىپ تىنار ما ەدى كىم ءبىلسىن، ەگەر سەنتاور ەدىل مامىتبەكوۆ پارلامەنتتىڭ كەزەكتى وتىرىسىندا وسى ماسەلەنى كوتەرىپ، شىر-پىر بولماعاندا.

- مۇنداي بىرىكتىرۋدىڭ اياعى نەگە اكەلىپ سوعۋى مۇمكىن؟ - دەپ الدىمەن ساۋال تاستايدى ول. - بىرىنشىدەن، مەكتەپتەرگە ارنالعان مۇعالىمدەر مەن بالا باقشا تاربيەشىلەرىن تەك قانا وسى وقۋ ورنى دايىندايدى. ال ۋنيۆەرسيتەتتەر فيلولوگيا مەن جاعرافيا سالاسىنداعى عىلىمي قىزمەتكەردى ازىرلەيدى. ارينە، ولار دا مەكەپتەردە ساباق بەرە الادى. الايدا پەداگوگ - ەرەكشە ماماندىق يەسى. ولاردىڭ بەرەتىن پاندەرى دە ايرىقشا، باعادارلامالار دا وزگە. جالپى، بۇل ەكى وقۋ ورنىنىڭ ماقساتى مەن ءمانى دە بولەك. ءبىر-بىرلەرىنە مۇلدەم قاۋىسپايدى. مەنىڭشە، مۇعالىمدەردىڭ قىزمەتىن ءبىلىم مينيسترلىگى ەمەس، وزگە دە دامىعان ەلدەردەگى سەكىلدى اعارتۋ مينيسترلىگى باسقارۋى ءتيىس.

شىندىعىندا دا، مامىتبەكوۆ مىرزا ايتقانداي، بىزدە وسى ءبىلىم سالاسىندا جىل سايىن دەرلىك جاڭا رەفورمالار باستالادى. بىردەڭەلەردى وزگەرتەمىز، ەكىنشى بىردەڭەلەردى جەتىلدەرمىز. ال اينالىپ كەلگەندە سول ءبىلىم دەڭگەيى جىل سايىن قۇلدىراپ بارادى. ماسەلەن، قازىر مەكتەپتەردە ەنگىزىلىپ جاتقان ءبىلىم دەڭگەيىن تەكسەرەتىن سوچ پەن سور دەگەندەرىڭ شىن مانىندە مۇعالىمدەرگە عانا ەمەس، بۇكىل ەلگە سور بولدى. ەندى مەكتەپتەردە باياعىداي باعا قويىلمايدى. دەمەك، بالالاردىڭ ساباق ءۇشىن باسى اۋىرمايدى دەگەن ءسوز. قىسقاسى، ەندى بالالار مۇعالىم الدىندا جاۋاپتى ەمەس، ال مۇعالىمدەرگە بالالاردىڭ قالاي وقىپ جاتقاندىعى مۇلدەم الاڭداتپايدى. مۇنىڭ اتىن ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ مۇلدەم قۇلدىراۋى دەمەگەندە نە دەۋگە بولادى؟

ەكىنشىدەن، بۇل وقۋ ورىندارىن بىرىكتىرۋدىڭ اياعى مىندەتتى تۇردە كادرلاردى وڭتايلاندىرۋ دەگەن اتاقتى پروتسەسسكە ۇلاسادى. مۇندايدا، ارينە، مۇعالىمدەردى دايىندايتىن تاجىريبەلى وقىتۋشىلاردىڭ جاپپاي قىسقارتىلاتىندىعى ايدان انىق. ياعني، تۇپتەپ كەلگەندە، جوو-لاردىڭ قوسىلۋى پەدينستيتۋتتارى قىزمەتكەرلەرىنىڭ قىزمەتىنەن جاپپاي قۋىلۋىنا اكەلىپ سوقتىراتىندىعى تاعى دا ءسوزسىز. سوندا  وسىناۋ كەزەكتى رەفورمانىڭ تۇپكى ماقساتى تاعدىرىن مۇعالىمدەر دايارلاۋعا ارنالعان اسا بىلىكتى مامانداردان مۇلدەم قۇتىلۋ بولعانى ما؟

مەن، ارينە، جامبىل ۋنيۆەرسيتەتىتىن جايلى ونشا حاباردار ەمەسپىن. الايدا بىزدەگى پەدۋنيۆەرسيتەتتىڭ مۇلدەم ورنى بولەك. وزىندىك باي تاريحى بار. ول سوناۋ 1939 جىلدان بەرى مۇعالىمدەر دايىنداپ كەلەدى. ۋنيۆەرسيتەت مارتەبەسىن بىلتىر عانا الىپ، ونىڭ ۇستىنە بۇل وقۋ ورنىنا قوستاناي توپىراعىنان شىققان اتاقتى عالىم، تالاي جىل قازاقستان عىلىم اكادەمياسىن باسقارعان ومىرزاق سۇلتانعازيننىڭ ەسىمىن بيىلعى جىلى عانا بەرىپ، ءبىر جاساپ قالىپ ەدىك. ەندى نە بولدى؟ سۇلتانعازيننىڭ ارۋاعىنان قورىقساق قايتەدى؟ ەندى ونىڭ دا اتى جويىلارى ءسوزسىز. سوندا بۇل نە مازاق پا؟ مازاق دەمەكشى، بۇل وقۋ ورنى قوستاناي مەملكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنە كەزىندە ءبىر رەت قوسىلىپ، سوسىن ىرگە اجىراتقانى بار. ەندى بۇل كۇن قايتادان تۋىپ وتىر.

مامىر ايىندا عانا بۇل ەسكەرتكىش وسىلايشا ۇلكەن قۋانىشپەن اشىلىپ ەدى

ءبىزدى مازالاعانى ءبىر عانا بۇل ەمەس. ءبىزدى قىنجىلتقانى - مامىتبەكوۆتىڭ ءوز تۋعان جەرىندەگى الگىندەي الەتسىزدىكتى كورە تۇرا شىداماي، جانى شىرقىراپ جاتقاندا سول سەناتتاعى ءبىزدىڭ قوستانايدىڭ دەپۋتاتتارىنىڭ بۇل ماسەلەنىڭ ولارعا ەش قاتىسى جوقتاي ءۇن-ءتۇنسىز قالۋى. اسىرەسە، سونداعى سەناتورىمىز سەرىك بەكتۇرعانوۆتىڭ كەزىندە ءوزى بىتىرگەن وقۋ ورنىنىڭ وزگەگە جۇتىلىپ كەتۋ قاۋپى تۋعاندا ودان سىرت اينالعاندىق ءتۇر تانىتۋى ءتىپتى دە تۇسىنىكسىز. ونىڭ ۇستىنە بەكتۇرعانوۆ مىرزا كەزىندە ولبىس اكىمىنىڭ وسى سالاعا باقىلاۋ جاسايتىن الەۋمەتتىك سالا بويىنشا ورىنباسارى بولىپ، ونداعان جىلدار بويى قىزمەت اتقاردى. بۇل ماسەلەنىڭ اسا نازىك تۇستارىن ءبىر ادام بىلسە، سول بىلۋگە ءتيىستى ەدى. ال ول بولسا، جاماناتتى بولعىسى كەلمەدى مە، كىم ءبىلسىن، بۇل داۋعا ارالاسۋدى ءجون ساناماپتى. ءتىپتى مامىتبەكوۆتىڭ ۇكىمەتكە ۇندەۋىنە دە وزگە دەپۋتاتتار سەكىلدى قول قويۋعا دا جارامادى. ءسىرا، سەناتتا ۇزاعىراق وتىرۋ دا ويىندا بولسا كەرەك.

جالپى، ءبىزدىڭ قوستاناي جۇرتىنىڭ ەل پارلامەنتىنە سايلانعان بەس بىردەي دەپۋتتارىمىزعا دەگەن وكپەسى قارا قازانداي دەسەك، ارتىق ايتا قويماسپىز. ءبىزدىڭ «حالىق قالاۋلىلارى» وبلىسىمىزدىڭ پروبلەمالارى جايلى اسا بەلسەندىلىك تانىتا قويمايدى. ولار نەگىزىنەن «اش قۇلاقتان تىنىش قۇلاق» دەگەن ۇستانىمدى مىقتاپ ۇستاناتىن سەكىلدى. ايتپەسە، ەڭ بولماسا، انا مامىتبەكوۆتى قولداپ اكەتۋگە جاراماعاندىعىن نەمەن تۇسىندىرۋگە بولادى؟

جايبەرگەن بولاتوۆ

Abai.kz