قۇرمەتتى وقىرمان!
اياۋلى باۋىرلار!

جاكۋلين اۋلەتىنىڭ قىسقاشا تاريحى

مەنىڭ اتىم – ارمان امانۇلى جاكۋلين. ەلىمىزگە تانىمال اسقار جاكۋليننىڭ اعاسى اماننىڭ ۇلىمىن. اسقار اعامىز تۋرالى قىسقاشا عانا ماعلۇمات بەرە كەتەيىن. «كومپانيا اس-اي لتد» جشس-نىڭ نەگىزىن قالاعان كاسىپكەر، ۇلتىن قالتقىسىز سۇيگەن ازامات، قىتايدا تۋىپ، سونداعى ەڭ اتاقتى شينحۋا ۋنيۆەرسيتەتىن ۇزدىك بىتىرگەن العاشقى قازاقتاردىڭ ءبىرى، ودان ارى گەرمانيادان وقۋىن جالعاستىرىپ، قىتاي استاناسى پەكيندە تابىستى ەڭبەك ەتكەن، قازاقستانعا تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ شاقىرۋىمەن ەلگە ورالعان وتانشىل ازاماتتاردىڭ الدىڭعى لەگىندە بولدى. ال اتام ءانۋار جاكۋلين شىڭجاڭدا ساياسي-زاڭ ءمينيسترى بولىپ قىزمەت ەتكەن. 1965 جىلى جالامەن قاستاندىققا ۇشىراپ، اباقتىدا قايتىس بولدى. اجەم، ياعني اسقار اعامنىڭ اناسى ءباتيما جاكۋلينا كۇللى قىتاي قازاقتارىنا تانىمال قوعام قايراتكەرى. شىڭجاڭ ايەلدەر قاۋىمداستىعىنىڭ ءتورايىمى، بۇكىلقىتايلىق ساياسي ءماسليحات كەڭەسىنىڭ ەكى كەزەكتى دەپۋتاتى بولدى.

ارعى اتام  جاكۋلا كۇشىكۇلى دالا گەنەرال-گۋبەرناتورلىعىنىڭ ورتالىعى ومبى قالاسىندا ەۋروپالىق دەڭگەيدە مەديتسينالىق ءبىلىم العان، الاش كوسەمدەرىمەن نيەتتەس بولعانى ءۇشىن بولشەۆيكتەردىڭ قىرىنا ىلىگىپ، قۋعىن كورىپ قىتاي اسقان. تاعى ءبىر اتامىز، جاكۋلانىڭ ءىنىسى ءابىلماجىن كۇشىكوۆ ۆارشاۆا ۋنيۆەرسيتەتىن 1917 جىلى ۇزدىك ءبىتىرىپ،  «قاپلانبەك الاشورداسى» ۇيىمىن قۇرعانى ءۇشىن 1937 جىلى «ۇلتشىل» اتانىپ، قىزىل يمپەريانىڭ ارناۋلى بۇيرىعىمەن اتىلعان. جاكۋلا اۋلەتىنەن شىققان بىرەر ادامنىڭ تاريحىنا قىسقاشا عانا توقتالىپ وتىرمىن. ودان باسقا قانشاما ءىرى تۇلعالار، نامىستى ۇلدار بولدى. مەنىڭ ايتپاعىم – ءوز اۋلەتىمىزدىڭ قيىن دا قيلى تاعدىرىن جانە بۇگىنگى ۇرپاق ماقتانۋعا تۇرارلىق ۇلگىلى ىستەرىن كوپشىلىككە ءتۇسىندىرۋ، تىزبەلەپ سانامالاۋ ەمەس، مۇلدەم باسقا...

جالا جابۋ، ارۋاقتاردى قورلاۋ، نامىسقا تيۋ...

ايتۋعا قيىن... ءتىپتى، وتە اۋىر. سوڭعى كەزدە ۆاتساپ، يۋتۋب، فەيسبۋك، تاعى باسقا الەۋمەتتىك جەلىلەردە بەلگىلى ءبىر توپ (توبىر دەۋگە اۋزىم بارمايدى) قيسىنسىز، ءجون-جوسىقسىز ءبىزدىڭ اۋلەتكە، اتا-بابالارىمىزعا ءتىل تيگىزىپ، جالا جاۋىپ جاتىر. ايتپاعان ءسوزى، جاقپاعان كۇيەسى قالمادى. ولار ارۋاقتارمەن الىسۋدى مىسە تۇتپاي، مارقۇم اعام اسقاردىڭ بۋىنى بەكىمەگەن بالالارى ايدانا مەن ايقۇتقا، اياۋلى جارى، جەڭگەم چجان ۆەي – جاينا جاكۋليناعا ءتۇرلى سەس كورسەتىپ، ادام اۋزى بارمايتىن وسەك-اياڭدى قارشا بوراتۋدا. چجان ۆاي كىم؟ ول – اسقار اعامىزدىڭ سۇيىكتى جارى، قازاقتىڭ يبالى كەلىنى، مۇسىلمان ءدىنىن قابىلداعان قىتاي قىزى. 1997 جىلى اسقار اعام چجان ۆايگە ۇيلەنگەن كەزدە اجەم ءباتيما اق باتاسىن بەرىپ، ازان شاقىرىپ، جاينا جاكۋلينا دەپ ەسىم بەرگەن.   جاينا جەڭگەم بۇگىندە ەكى بالا تاربيەلەپ وتىرعان اياۋلى انا، قانشاما ادامدى جۇمىسپەن قامتىپ وتىرعان جانە ءار قىزمەتكەرگە جەكە باس قيىنشىلىعىندا سۇيەۋ بولىپ جۇرگەن قادىرلى باسشى.  وسىنشالىقتى اردان اتتايتىنداي، ماسەلەنىڭ اق-قاراسىنا قاراماي، ويلانباي سويلەيتىندەي نە كورىندى بۇلارعا؟! باسقا-باسقا، اسقار جاكۋليننىڭ، ونىڭ وتباسىنىڭ ءدال وسى ايعايشىل توپقا قانداي قياناتى ءوتتى؟ توعىشارلىق، توپاستىق، ناداندىق دەيىن دەسەم، ءوز ۇلتىم، ءوز قانداسىم، ءوز باۋىرىم، ءوزىمنىڭ جەرلەستەرىم عوي... ءتىلىم كۇرمەلەدى. 

وسىعان دەيىن ۇندەمەدىم. ىشتەن تىندىم. باسىلار، ارانداتۋشىلاردىڭ ايتاعىنا ەرە بەرمەس، كىمنىڭ اق، كىمنىڭ قارا ەكەنىن تۇسىنەر دەدىم. جوق! داۋرىققان توپتىڭ ايعايى تىپتەن ۇدەپ بارادى. وتباسىمىزعا، جاقىندارىما قاۋىپ توندىرەتىندەرىن ايتىپ، دوق كورسەتىپ، ءبىرىن ءبىرى جەبەپ، نامىسقا تيۋدەن، قارالاۋدان ءبىر-بىرىمەن جارىسىپ،  اۋىزدارىنا كەلگەن قۇسىقتارىن توگۋدە. ولاردىڭ وسىعان دەيىنگى ايتقان وتىرىكتەرى مەن جاپقان جالالارى ساقتاۋلى. ەگەر ەلىمىزدىڭ زاڭى بويىنشا جاۋاپقا تارتار بولساق، كەز كەلگەنىن وڭدىرمايتىن ەدىك. ءبىر جاعىنان جىنىمىز كەلسە دە، ەكىنشى جاعىنان جانىمىز اشيدى... ءبىز ەلىمىز اتا زاڭىنىڭ ادامنىڭ نامىسى مەن بوستاندىعىن، جەكە باسىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قورعايتىنىنا سەنەمىز. 

بۇل شۋ قايدان باستالدى؟ 

ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن قىسقاشا تۇسىندىرە كەتەيىن. ارداقتى كوكەم اسقار جاكۋلين 2001 جىلى سول كەزدەگى ەل پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنىڭ ارنايى شاقىرۋىمەن ەلگە ورالىپ، ءوزىنىڭ قىتايداعى كومپانياسىن، دوڭگەلەگەن بيزنەسىن توقتاتىپ، اتامەكەنگە ءبىرجولا كەلىپ، قايتادان كاسىپ باستادى. «كومپانيا اس-اي لتد» جشس اتتى جاڭا كومپانيا قۇرىپ، اينالاسى ونشاقتى جىلدىڭ ىشىندە ءبىلىمى مەن بىلىكتىلىگى ارقاسىندا جۇمىسى ءونىمدى كومپانياعا اينالدىردى. 

2014 جىلدىڭ كۇزىندە اعام اسقار ءوزىنىڭ جامان اۋرۋعا (راك) دۋشار بولعانىن بىلەدى. 2 جەلتوقساندا جارى جاينانى ەرتىپ، جاپونياعا اسىعىس اتتانادى. جەڭگەم جارىنىڭ قاتەرلى ىسىككە شالدىققانىن ەڭ ءبىرىنشى وسى كومپانيادا تابىستى ەڭبەك ەتكەن، جوعارى جالاقى الىپ، ءوزىنىڭ دە، وتباسىنىڭ دا جاعدايىن جاساعان سالتانات قۇسىمانقىزىنا (2005 جىلدان باستاپ وسى كومپانيادا قىزمەت ەتكەن) ايتادى. وعان ەكى بالاسىن قاراۋدى، قيىن شاقتا كومەكتەسۋىن، بالالارىنا قامقورشى بولۋىن تاپسىرادى. ءۇيدىڭ كىلتىن جانە بالالاردىڭ قۇجاتتارىن قاجەت جاعدايدا پايدالانۋ ءۇشىن اسقار اعام  ەكەۋى جاتاتىن بولمەدەگى كيىم ىلەتىن بولمەنىڭ جالعىز كىلتىن دە سوعان بەرىپ، زور سەنىم ارتىپ، جان جارىن ەمدەتۋگە جاپونياعا كەتەدى. وعان ءۇيدى قاراۋسىز قالدىرماۋىن قايتالاي تاپسىرادى. 2015 جىلى قاڭتاردىڭ 2-سىندە ۇيدەن 77 400 000 تەڭگە (جەتپىس جەتى ميلليون ءتورت ءجۇز مىڭ تەڭگە) جوعالعانى بەلگىلى بولادى. سول كەزدەگى كۋرس بويىنشا بۇل 430 مىڭ دوللارعا تەڭ ەدى. (سالتاناتتىڭ ايتۋى بويىنشا، ول اقشانى ۇيدە ساقتاعان. ال وعان اقشانى ۇيدە ساقتا دەپ ەشكىم ايتپاعان. سوندىقتان اقشانىڭ ۇيدەن جوعالۋى مۇمكىن ەمەس دەپ ويلايمىز. ول تۋرالى تومەندە دە ايتاتىن بولامىز). كومپانيا ءوز اقشاسىنىڭ جوعالعانى تۋرالى ارىزدانىپ، ۇرىنى تابۋدى قولعا الادى. پوليتسەيلەردىڭ تەرگەۋى ناتيجەسىندە 2015 جىلدىڭ 16 قازانىندا ۇرلىق دەلوسى بويىنشا ءىس سوتقا تۇسەدى. ارينە، باستى كۇدىكتى سالتانات قۇسىمانقىزى بولادى. 2016 جىلدىڭ 13 قاڭتارىندا ازاماتتىق سوت سالتانات قۇسىمانقىزىن كىنالى دەپ تاۋىپ، وعان كومپانياعا كەلتىرگەن شىعىندى تولەۋدى مىندەتتەيدى. اپەللياتسيالىق سوتقا ارىزدانعانىمەن، ونىڭ ارىزى قاناعاتتاندىرۋسىز قالدىرىلادى.

وسى جەردە ءبىر نارسەنى اشالاپ ايتا كەتكىم كەلىپ تۇر. ۇرىنى قالايدا تاۋىپ، قىلمىسكەردى انىقتاۋدى تاپسىرعان اسقار اعامنىڭ ءوزى. سوت ونىڭ كوزى تىرىسىندە باستالعان. سەبەبى، ول ءوزىنىڭ جانىمەن كۇيزەلىپ جاتقاندا ءوزى سەنگەن، قارىنداسىنداي كورگەن، ونىڭ تۋىستارىنا دا بار جاقسىلىعىن اياماعان سالتاناتتىڭ وتباسىنداعى قيىن جاعدايدى پايدالانىپ، تۋ سىرتىنان پىشاق ۇرعانداي اۋىر سوققى جاساعانىن كەشىرە المادى. «مەنىڭ ءولىمىمدى تىلەدى، مەنىڭ جانىممەن قايعى بولعان ءساتىمدى پايدالانىپ، دەرت ۇستىنە دەرت قوستى» دەپ كۇيىندى. شىنىمەن دە، وسى وقيعا ونىڭ جانىنا قاتتى باتتى. اقشا ءۇشىن ەمەس، اعامنىڭ ماڭداي تەرىمەن جيناعان قارجىسى ەكى بالاسى مەن جارىنىڭ الەمنىڭ كەز كەلگەن جەرىندە شالقىپ ءومىر سۇرۋىنە ەركىن جەتەدى، اعام ساتقىندىقتى، وپاسىزدىقتى، ارامدىقتى كەشىرە المادى... ايتپەسە، مەنىڭ ارداقتى اسقار اعامنىڭ قولى اشىق، جۇرەگى جومارت جان بولعانىن ەلدىڭ ءبارى بىلەدى. اسقار جاكۋلين 2016 جىلدىڭ 2 اقپانىندا قايتىس بولىپ، ءوز اماناتى بويىنشا كەڭسايعا جەرلەندى. جارى مەن دوستارىنا بالالارىنىڭ قازاقستاندا ەرجەتۋىن، تاۋەلسىز وتانىن قادىرلەۋىن قايتا-قايتا تاپسىرىپ، ءوزى قۇرعان كومپانيانى كۇيرەتپەي، دامىتۋدى، ەلگە قىزمەت ەتۋدى وسيەت ەتتى. اعامنىڭ سوڭعى امانات حاتىن ينتەرنەتتەن تاۋىپ وقىساڭىزدار بولادى نەمەسە ول تۋرالى تۇسىرىلگەن شاعىن دەرەكتى ءفيلمدى كورىپ شىعىڭىزدار. ۇلتىن شىن جۇرەگىمەن سۇيگەن ادامنىڭ اقتىق ءسوزىن بىزگە قارسى توپ قۇرىپ، ۇرانداتىپ جۇرگەن ازاماتتار دا وقىپ كورسە، وعان ساۋاتتارى جەتپەسە، دەرەكتى فيلمنەن تىڭداسا عوي دەپ ويلايمىن. بالكىم، كەۋدەلەرىندە تاس ەمەس، جۇرەك بولسا، اسقار اعامنىڭ اسقاق ارمانىن تۇسىنەر مە ەدى... وزدەرىنىڭ توعىشارلىقتارى ءۇشىن ءبىر ءسات ۇيالار ما ەدى، كىم ءبىلسىن؟!...

قازاقستان سوتى ادىلەتسىز بە؟

اعام قايتىس بولعان سوڭ كومپانيا وسى ءىس بويىنشا كىنالىنى تۇبەگەيلى انىقتاپ، قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋدى سۇراپ، ارىز بەردى. ويتكەنى، سالتانات تەرگەۋ امالدارى جۇرگىزىلگەندە ءوزىنىڭ اق ەكەنىنە ەشقانداي دالەل كەلتىرە الماعان. كەرىسىنشە، كومپانيانى ورىنسىز كۇستانالاپ، ويدان شىعارىلعان اڭگىمەلەردى كولدەنەڭ تارتۋمەن بولدى جانە ازاماتتىق  سوت مىندەتتەگەن اقشانى تولەۋ تۋرالى شەشىمدى ورىندامادى. ءتىپتى، اقشانى ول جىمقىرماعان كۇننىڭ وزىندە (سولاي بولۋىن ءبىز دە تىلەپ ەدىك), وزىنە تاپسىرىلعان جاۋاپكەرشىلىكتى دۇرىس اتقارا الماعاندىعىن ايتىپ، بىردە ءبىر رەت كەشىرىم سۇراعان جوق. بۇل ءىس بويىنشا تەرگەۋ امالدارى 3 جىل بويى جۇرگىزىلىپ، سوت جەتى ايعا سوزىلدى. 2019 جىلى 7 ايدىڭ 12-سىندە سوت ۇكىمى شىعىپ، سالتانات قۇسىمانقىزى 8 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلدى. 

7550-19-00-1-/4 ءنومىرلى سوت ۇكىمىندە پوليتسيا وكىلدەرىنىڭ اقشا ۇرلانعان كۇنگى حاتتاماسى بويىنشا ۇيگە كىرەر ەسىكتىڭ دە، اقشانى قويدىم دەگەن جاتىن بولمەدەگى  كىشكەنە كيىم بولمەسىنىڭ دە قۇلپىنا ەشقانداي زاقىم كەلمەگەنى، ۇيدەگى زاتتاردىڭ ورنالاسۋ ءتارتىبىنىڭ بۇزىلماعاندىعى، بولمە ىشىندە قۇندى اشەكەيلەردىڭ جوعالماعاندىعى ايتىلعان. دەمەك، بۇل اقشانى ەگەر ۇيدەن الدەكىم الىپ كەتتى دەپ قاراساق تا، تەك سالتانات تىعىپ قويدىم دەگەن اقشانى عانا الىپ كەتتى دەگەنگە كىم سەنەدى؟!  سول اقشا قويعان قوبديشانىڭ استىندا كىشكەنە سەيفتە قىرۋار اقشا جانە سول ۇيدە وتە قىمبات باعالى اشەكەيلەر بولعان. ۇرى تەك قانا سالتانات قويعان اقشانى ۇرلاۋى مۇمكىن بە؟ مۇمكىن ەمەس. بىردەن ايتايىق، جاتىن بولمەدەگى كيىم-كەشەك قوياتىن كىشكەنە بولمە كىلتى تەك سالتاناتتان باسقا ەشكىمدە بولماعان. تۇرعىن ءۇيدىڭ پاركينگىندەگى كۇزەتشىلەر مەن پودەزدەگى كۇزەتشىلەر دە اقشا ۇرلانعان ۋاقىتتا بوگدە ادامنىڭ كىرمەگەنىن دالەلدەگەن. سوت وسى جانە باسقا دا دالەلدەرگە، ۇزاق ۋاقىت جۇرگەن تەرگەۋ ماتەريالدارىنا نەگىزدەلە وتىرىپ، سالتانات قۇسىمانقىزىن ايىپتى دەپ تاۋىپ، 8 جىلعا سوتتادى. سوندا ءبىزدىڭ سوت ءادىل شەشىم شىعارمادى دەپ، ءىستىڭ ءمان-جايىن بىلمەستەن داۋرىعۋىمىزدىڭ قانداي قيسىنى بار؟ ەگەر اقشانى سالتانات قۇسىمانقىزى ءوز ماقساتىنا جاراتپاعان، ۇرلاماعان، جالعان كۋالىك بەرمەگەن، سۇتتەن اق، سۋدان تازا بولسا، وندا قىلمىسكەر كىم؟ ءبىزدىڭ تەرگەۋشىلەر مەن سوت ناقتى قىلمىسكەردى تاۋىپ بەرسە، كومپانيانىڭ سالتاناتتا نەسى بار؟ 

سالتانات اعام مەن جەڭگەمنىڭ سەنىمدى سەرىگى بولدى

راس، اعام اسقار دا، جەڭگەم جاينا دا سالتانات قۇسىمانقىزىن ەرەكشە قۇرمەتتەدى. ءتىپتى، سالتاناتقا تۋعان باۋىرىنداي قارادى. مۇنى بۇكىل كومپانياداعىلار، ءبىزدىڭ اۋلەتپەن جاقىن ارالاساتىن جانداردىڭ ءبارى بىلەدى. وعان ەرەكشە سەنگەندىكتەن دە اعامنىڭ اسقازان وبىرىنا (قاتەرلى ىسىككە) شالدىققانىن تەك سوعان ەسكەرتتى ءارى ءۇيى مەن بالالارىنا باس-كوز بولۋدى، كومپانيانىڭ جۇمىسىنا بار پەيىلىمەن قولعابىس ەتۋدى تاپسىردى. جاينا جەڭگەم جارىنىڭ اۋرۋى وتە قاۋىپتى، سوڭعى دەڭگەيگە جەتكەنىن ايتىپ، سالتاناتقا مۇڭ شاعىپ جىلاعانىن وسى كەزدە ءجيى ايتادى. ودان باسقا سەنەرى جوقتاي كورىنگەنى دە تۇسىنىكتى عوي. بۇدان بولەك، اعام اسقاردىڭ قۇسىماندار وتباسىنا جاساعان جاقسىلىعى ۇشان-تەڭىز. اكەسى مەن شەشەسىنە قالا شەتىندەگى ءۇيىن وتىرۋعا بەردى، ءىنىسى بەكبولات قۇسىماندى تۋعان باۋىرىنداي كورىپ، قىزمەتكە قابىلداپ، ءوزىنىڭ سەنىمدى سەرىگى ءارى جۇرگىزۋشىسى ەتىپ، قاسىنان ءبىر ەلى تاستاماي ءجۇردى. سالتاناتتىڭ الماتىدان ءۇي الۋىنا دا قارجىلاي كومەك قولىن سوزدى. ونىڭ ءبارىن تىزبەلەپ جاتۋ ارتىق ءارى جاساعان جاقسىلىعىمىزدى بۇلدايتىن جەتەسىزدىك قانىمىزدا جوق. ءبىز تەك شەتجاعاسىن امالسىزدان ايتىپ وتىرمىز. ونىڭ وتباسىمىزدىڭ ادال نيەتىن اتتاپ ءوتىپ، سەنىمىن تاپتاپ، پايداكۇنەمدىك پەن كورسەقىزارلىققا سالىنعانى اعامنىڭ دا، جەڭگەمنىڭ دە ارقاسىنا ايازداي باتتى. ولار سالتاناتتى مۇنداي قادامعا بارادى دەگەنگە قيماي قينالعانىن مىنا مەن انىق بىلەمىن. 

«بيلد-كوم» كىمنىڭ كومپانياسى؟ ونىڭ سالتاناتقا نە قاتىسى بار؟

مەنىڭ بۇل تۋرالى ايتقىم كەلمەگەن. بىراق كوكەيگە كەلگەن كۇماندى انىقتاۋ ءۇشىن جازۋىم كەرەك دەپ شەشتىم.

2004 جىلى 21 مامىردا «بيلد-كوم» اتتى كومپانيا تىركەلگەن. ونىڭ يەسى سالتانات قۇسىمانقىزى ەكەن. ءدال 2015 جىلى اقپان ايىنىڭ 2 كۇنى كومپانيا قايتا تىركەلىپتى. مەكەن-جايى: اتىراۋ قالاسى، لەسحوز ميكرورايونى، №4 ءۇي، 14 كۆارتيرا دەپ كورسەتىلگەن.  باسشىسى تيللابەكوۆا باعدات قۇسىمانقىزى دەگەن ازاماتشا. 

اقشا جوعالعاننان كەيىن ءدال ءبىر اي وتكەندە سالتانات كومپانياسىن اپكەسىنىڭ باسىنا نەگە اۋدارعان؟ ونشاقتى جىل جۇمىس ىستەمەگەن «بيلد-كوم» «قىزۋ جۇمىسقا» كىرىسىپتى. باعدات قۇسىمانقىزى – سالتاناتتىڭ تۋعان اپكەسى. جوعارىدا ايتقان وسەك-اياڭ، ناقاق جالا، وسپادار ءسوزدىڭ ءبارىن ءوربىتىپ جۇرگەن ءدال وسى باعدات قۇسىمانقىزى. ونىڭ سويىلىن سوعىپ، ءمىز باقپايتىن، وتىرىك ايتۋدان تايىنبايتىن، ار-ۇياتتى ويلامايتىن تاعى ءبىر توپ بار ەكەنىن وقيعادان حاباردار جۇرتتىڭ ءبارى بىلەدى. 

«بيلد-كوم» اتىراۋدا مۇناي كومپانيالارىمەن سەرىكتەسىپ قىزمەت ەتكەن كورىنەدى. 2014 جىلى جالپى سوماسى 115 000 000 ء(جۇز ون بەس ميلليون) تەڭگەنى قۇرايتىن كەلىسىم شارتقا قول قويىپ، ونىڭ 110 000 000 ء(جۇز ون ميلليونىن) اقشانى الدىن الا الىپتى. سودان 2016 جىلى «تەنگيزنەفتەستروي» كومپانياسى «بيلد-كومدى» وزىنە مىندەتتەلگەن جۇمىستى تولىق اتقارمادى، سونىڭ كەسىرىنەن كومپانياعا 47 970 251 (قىرىق جەتى ميلليون توعىز ءجۇز جەتپىس مىڭ ەكى ءجۇز ەلۋ ءبىر) تەڭگە زيان كەلتىردى دەپ سوتقا بەرگەن. اقىرى، «بيلد-كوم» سوتتا جەڭىلىپ، قارىزىن وتەۋگە مىندەتتەلگەن. مۇنىڭ انىق-قانىعى سوتتىڭ ارنايى سايتىندا بار. ساۋاتتى ادامدار بولسا، انىق-قانىعىن تاۋىپ، وقي الادى.

مۇنىڭ ىسكە نە قاتىسى بار دەسەڭىز ايتايىن. ءىرى كومپانيا قۇرىپ، مۇنايعا قاتىستى  قۇرىلىس جۇرگىزۋ، تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ ءۇشىن قىرۋار قارجى كەرەك. ولار بۇل قارجىنى قايدان الدى؟ بالكىم، تۇتاس ەلدى وتىرىگىنە يلاندىرىپ، اۋزىنا قاراتىپ جۇرگەن باعدات قۇسىمانقىزى ەڭ الدىمەن وسى سۇراققا جاۋاپ بەرەر. بالكىم، ءوزىنىڭ ءسىڭلىسىن الداپ-ارباعان شىعار؟ بىزدىكى، تەك كۇمان عانا. 

تاعى ءبىر كۇمانىمىز، 3 جىلدىق تەرگەۋ كەزىندە سالتاناتتىڭ تۋىسقاندارى ءلام-ميم دەگەن جوق. وتكەن جىلى وتكەن جەتى ايلىق سوتتا دا الماتى ماڭىندا تۇراتىن اپكەسى ساعدات پەن ونىڭ وتباسى مۇشەلەرى، كەزىندە «اس-ايدا» ىستەگەن ءىنىسى بەكبولات توبە كورسەتپەدى. تەك باعدات قانا الەۋمەتتىك جەلىلەردە جىلاپ-سىقتاپ، «اس-ايعا» جانە ءبىزدىڭ اۋلەتكە ويدان قۇراستىرىلعان جالالارىن جابۋمەن بولدى. ءدال سول كەزدە، الماتىدا تۇراتىن اپكەسى مەن ءىنىسى سوتقا نەگە قاتىسپادى؟ ولار سوتتىڭ سوڭعى ۇكىمى وقىلعان، سالتانات 8 جىلعا سوتتالعان 12 شىلدە كۇنى دە توبە كورسەتكەن جوق. ءبىر قۇرساقتان شىققان باۋىرىنىڭ سوتىنا كەلمەيتىندەي ولاردا قانداي رەنىش بار؟.. بۇل ءىس ءبىزدى تاڭعالدىرعانىن نەسىن جاسىرايىق؟! بۇل ءسوز ارقىلى بىرەۋدىڭ نامىسىنا تيۋ ويىمىز دا جوق، ءبىز سالتاناتتىڭ تۋىستارى اقشانىڭ قايدا جۇمسالعانىن ءبىلۋى مۇمكىن دەپ بولجايمىز. ولار «اس-ايدان» قۇسىمان اۋلەتىنىڭ جاماندىق كورمەگەنىن تۇسىنەدى ءارى وسى وقيعاعا ىشتەي قىنجىلادى دەپ ويلايمىن. ال باعدات قۇسىمانقىزى اقشا ۇرلاۋ وپەراتسياسىنىڭ «اقىلمانى» بولۋى دا بەك مۇمكىن...

كومپانيادا كىمدەر جۇمىس ىستەيدى؟ 

قۇرمەتتى حالايىق! 

اقىرى ايتقان سوڭ، قىسقا دا بولسا، ءبارىن جەتكىزەيىن. ءبىزدىڭ كومپانيادا 119 ادام تۇراقتى قىزمەت ەتەدى. ونىڭ ىشىندە بىرەۋى ۇيعىر، بىرەۋى كارىس جانە جالعىز قىتاي ۇلتىنىڭ وكىلى بار (ديرەكتور). سونىمەن قاتار، 119 ادامنىڭ 22-ءسى قىتايدان كەلگەن قانداستار بولسا، قالعانى تۇگەل جەرگىلىكتى قازاقتار مەن ءبىر ۇيعىر، ءبىر كارىس ۇلتىنىڭ وكىلى – قازاقستاندا ومىرگە كەلگەندەر. كومپانيا وسىعان دەيىن ءوز قىزمەتكەرلەرىنە جوعارى ايلىق بەرىپ كەلەدى. كومپانيانىڭ تەك قانا ايلىققا جۇمسايتىن جىلدىق قارجىسى جارتى ميلليارد تەڭگەگە جۋىق. كومپانياداعى قىزمەتكەرلەردىڭ 60 پايىزى 8 جىلدان استام ۋاقىت وسى كومپانيادا تۇراقتى قىزمەت ەتىپ كەلەدى. بۇل كومپانيانىڭ سەنىمدى جۇمىس ىستەيتىنىنىڭ كورىنىسى. ودان سىرت قانشا جۇمىسشىعا ءۇي، كولىك الىپ بەردى. اعامىز باستاعان يگى ىستەردى جەڭگەمىز جاينا ءالى جالعاستىرۋدا. ونىڭ ءبارىن جارنامالاپ، جار سالىپ جاتقان ەشكىم جوق. 

كومپانيا اكتسياسى ءۇش ادامعا تيەسىلى. ولار: ايدانا اسقارقىزى (35 %), ايقۇت اسقارۇلى (35 %) جانە جاينا جاكۋلينا (30 %). كومپانيا 100 پايىز قازاقستاننىڭ كومپانياسى. ال ارانداتۋشىلار «قىتايدىڭ كومپانياسى» دەۋدەن تانبايدى. قازاقستاندا تىركەلگەن، جىل سايىن سول ايعايشىلاردىڭ تۇسىنە كىرمەيتىن وتە كوپ مولشەردە سالىق تولەپ وتىرعان كومپانيانى، بۇكىل قازاقتار يگىلىگىن كورىپ وتىرعان كومپانيانى قازاقتىكى ەكەنىن بىلە تۇرا، اۋىزدارى قيسايماي نەگە ولاي ايتادى؟ ماقساتتارى نە؟ قىتايمەن ساۋدا ىستەپ وتىرعان جالعىز «اس-اي» ما؟.. جاينا جەڭگەمنىڭ ۇلتى قىتاي بولعانى ءۇشىن ادامدىققا جات وسەك تاراتىپ، وسىنشا شۋلايتىنداي نە كورىندى؟ سوندا ناعىز قىلمىسكەر قازاق بولعانى ءۇشىن جازادان قۇتىلىپ، ۇلتى باسقا بولعانى ءۇشىن ءجابىر-جاپانى، عايباتتى جەڭگەم تارتۋى كەرەك پە؟ ءبىزدىڭ «جەتىمىن جىلاتپاعان» كورەگەن ۇلت ەكەنىمىز قايدا؟ ءبىر ءسات ايدانا مەن ايقۇتتىڭ ورنىنا وزدەرىن قويىپ كوردى مە ەكەن وسىلار؟.. بۇل شۋدان حابارى بار جاس وسكىندەر اكەسى شەكسىز سۇيگەن ۇلتىن قالاي تۇسىنەدى؟.. «سالىقتان جالتاردى، زاڭسىز اقشا اينالىمىن ۇيىمداستىردى، تۇگەنشەگە پارا بەردى، سوتتى ساتىپ الدى، قىتايشىلداردى قارجىلاندىردى» دەگەن بىتپەيتىن وسەك-اياڭدارىن قاشان دوعارادى؟! وسىنىڭ ەشقايسىسى دالەلسىز. كومپانيانى الدەنەشە رەت تەكسەرگەن ءتيىستى مەكەمەلەر مەن قۇزىرەتتى ورگاندار ەش زاڭسىزدىق تاپقان جوق. «اققا قۇداي جاق».

اسقار جاكۋلين قورى نە ىستەدى؟  

اسقار اعام قايتىس بولعان سوڭ، اعامىزدىڭ 40 كۇندىك اسىن بەرگەن سوڭ جەڭگەمنىڭ تىكەلەي باسشىلىعىمەن «اسقار جاكۋلين اتىنداعى جەكە قايىرىمدىلىق قورى» قۇرىلدى. جارىنا دەگەن ىزگى ماحابباتى، قۇرمەتى مەن ونىڭ اتىن ەل ەسىندە ساقتاۋ ءۇشىن عانا ەمەس، ەلگە قىزمەت ەتۋ، اسقار سۇيگەن وتانىنىڭ كوركەيۋىنە ءبىر كىسىلىك ۇلەسىن قوسۋ ءۇشىن دە جەڭگەم جانىن سالىپ قىزمەت ەتىپ كەلەدى.  ەلىمىزدە زياتكەر جاستاردى تاربيەلەۋ ماقساتىندا شىعىس قازاقستان وبلىسىندا جىل سايىن ءارتۇرلى پاندەر بويىنشا وليمپيادالار ۇيىمداستىرۋدى داستۇرگە اينالدىردى.

قوردىڭ نەگىزگى باعىتى اسقار اعامىزدى ارامىزدان الىپ كەتكەن قاتەرلى ىسىككە شالدىققان بالالار مەن ونكولوگيالىق اۋرۋمەن اۋىراتىن ادامداردى ەمدەۋگە قولدان كەلگەنشە جاردەمدەسۋ. سول ءۇشىن قاتەرلى ىسىكپەن، ونكولوگيالىق اۋرۋمەن اۋىراتىنداردى ەمدەيتىن اۋرۋحانالارعا ەلىمىزدە جوق نەمەسە ەرەكشە قاجەت مەديتسينالىق قۇرىلعىلارمەن جابدىقتاۋعا قوماقتى قارجى ءبولىپ كەلەدى. ءبىر-ەكەۋىن ايتا كەتەلىك. قازىرگى زاماناۋي مەديتسينالىق قوندىرعىلارمەن دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمدارىن قامتاماسىز ەتۋگە وسىعان دەيىن 95 356 307 (توقسان بەس ميلليون ءۇش ءجۇز ەلۋ التى مىڭ ءۇش ءجۇز جەتى) تەڭگە جۇمسادى. الماتىداعى جانە سەمەي مەن اقسۋاتتاعى ەمحانالارعا نەگىزىنەن قاتەرلى ىسىككە شالدىققان بالالارعا قاجەتتى قۇرىلعىلار ساتىپ الىندى. قاي مەكەمەگە قانداي كومەك بەرىلگەنىن تاپتىشتەپ جازباي-اق قويايىن.

ال بۇدان بولەك قايىرىمدىلىق شارالار، وليمپيادالار، «اسقار جاكۋلين كۋبوگى»، «جاكۋلا كۇشىكۇلى» اتىنداعى حيميا-بيولوگيا پاندەرى بويىنشا وليمپيادا، قوعامدىق ءىس-شارالار قانشاما؟ ءبارىڭىزدىڭ ەسىڭىزدە بولار، 2016 جىلى ۇزىناعاشتا ءۇش اعايىندى قىتايدان كەلگەن ەتنيكالىق قازاق قاستاندىقپەن قايتىس بولدى. ءبىزدىڭ قور العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ، ءۇش وتباسىنىڭ ارقايسىسىنا 500 000 تەڭگەدەن قارجىلاي كومەك بەردى. ەگەر شۋىلداقتار ايتاتىنداي ورالمانداردى جەك كورسە، مۇنداي قادامعا بارار ما ەدى؟! 

ءۇش جىلدىڭ ىشىندە قور قايىرىمدىلىققا 150 000 000 ء(جۇز ەلۋ ميلليون) تەڭگە جۇمساپتى. سىزدىڭشە، بۇل از قارجى ما؟ بىرەۋدى وسەكتەمەس، عايباتتاماس بۇرىن، ونىڭ اتقارعان ءىسىن، ەڭبەگىن سارالاپ كورۋ ويلارىڭىزدا جوق پا؟ «اس-اي» جاساعان قايىرىمدىق شارالاردى ەلىمىزدەگى ەكونوميكالىق الەۋەتى جوعارى بارلىق كومپانيا جاساسا، قاتەرلى ىسىكپەن، ءتۇرلى دەرت-دەربەزبەن ءبارى بىرىگىپ كۇرەسسە، تالاي جەتىستىككە جەتەر ەدىك. ەڭ باستىسى، دەن ساۋ بالا، ويى ساۋ ۇلت قالىپتاسار ەدى-اۋ...

ەگەر مەن ەموتسياعا بەرىلىپ كەتسەم كەشىرىڭىزدەر، وسىنشالىقتى ۇساقتايتىنداي، ءبىرىن ءبىرى بالاعاتتاپ، جاعا جىرتىسىپ، الەۋمەتتىك جەلىلەردى شۋلاتۋدان الدىعا جان سالماي، قۇرعاق ايقاي مەن بوس سوزگە ءۇيىر بولاتىنداي سونشالىقتى ناشار حالىق پا ەدىك؟.. 

ءبىردى ايتىپ، بىرگە كەتتىم. ايتىلماي قالعان ءسوز تىپتەن كوپ. مەن اۋلەتىمنىڭ، ارعى اتام جاكۋلانىڭ، ءوز اتام ءانۋاردىڭ، اعام اسقاردىڭ رۋحىن قورلاتقىم كەلمەيدى. قارىنداسىم ايدانا مەن ءىنىم ايقۇتتىڭ ءوز ۇلتىنا وگەي بولعانىن كورگىم كەلمەيدى. جەڭگەم جاينانىڭ اسقار اعام باردا «قازاقتىڭ يبالى كەلىنى» اتانىپ، اعام قايتىس بولعان سوڭ ۇلتى باسقا ەكەنىن كوزىنە شۇقىپ ايتىپ، ءوزى ءسۇيىپ تيگەن ۇلتتىڭ وكىلدەرىنەن تەپەرىش كورىپ، ىشتەي تۇنشىققانىن، وكسىگەنىن سەزگىم كەلمەيدى!

ويلانايىق، ادىلەتتىڭ بار ەكەنىنە سەنەيىك! «اسىل دىنىمىزدە ەڭ اۋىر كۇنا عايبات، وتىرىك، جالا ەكەنىن ۇمىتپايىق!.. ءبىزدىڭ وسى ۇلتتى، ءوز قازاعىمىزدى سۇيەتىنىمىز شىن بولسا، جالعىز وتانىمىز – قازاقستاندى سۇيەتىنىمىز شىن بولسا، اقىلعا كەلىپ، ەڭبەك ەتەيىك، جاۋدى جاقىننان ىزدەمەيىك، اعايىن. 

ارتىق ايتسام، قىزبالىققا سالىنسام، عافۋ وتىنەم!

قۇرمەتپەن

ارمان امانۇلى جاكۋلين

قوسىمشا: Abai.kz اقپاراتتىق پورتالى ەركىن اقپارات الاڭى. مۇندا وي جارىستىرىپ، پىكىر الماستىرۋعا اركىم قۇقىلى. جوعارىداعى سپيكەردىڭ پىكىرى رەداكتسيا ۇستانىمىن بىلدىرمەيدى. الداعى ۋاقىتتا ماقالادا ەسىم-سويلارى اتالعان جەكەلەگەن ازاماتتار رەداكتسيامىزعا جاۋاپ بەرۋگە نيەتتى بولسا، ولاردىڭ دا پىكىرىن بەرۋگە ءازىرمىز. 

Abai.kz