بيلىك قازاق ءتىلدى قوزعالىستاردان ءام ەگەر قۇرىلا قالسا، تۇبىنە جەتەتەتىن قازاق ءتىلدى تاۋەلسىز كاسىپوداقتان زارەسى كەتە قورقادى. وسى قوزعالىستاردىڭ جانە كاسىپوداقتىڭ بولماۋىنا ەڭ الدىمەن رف ورتالىق ازياداعى ورىس بارلاۋى مۇددەلى. ينتەرنەتتى رەسەي مۇددەسىن كوزدەيتىن تاپسىرىسپەن جازىلعان ماتەريالدار باسىپ كەتتى. ولارعا وا اۆتوحون ۇلتتارىنىڭ مۇددەسىن اياققا باسىپ كومەنت جازاتىن تروللدەر توبى پايدا بولۋدا. 

قازاقستاندىق جانە قازاقستانعا قاتىستى رەسەي بارلاۋىنىڭ مۇددەسىنە قىزمەت ەتەتىن ساياساتتانۋشىلار قاسارىسا اۋىزعا المايتىن ءبىر فاكتور بار. ول ورىس ءتىلدى ساياسي قوزعالىستاردىڭ وزدەرىنىڭ عۇمىرىنىڭ اقىرعى كۇندەرىن باستان كەشىپ جاتقانى. ساياسي قوزعالىستار «ءابىليازوۆ لاڭىنان» كەيىن قازاق ءتىلدى جانە ورىس ءتىلدى دەپ قاققا جارىلدى. ءارى بيلىك بۇرىن ەشقاشان قازاق ءتىلدى قوزعالىس جانە ولاردىڭ باسشىلارىمەن ىستەس بولىپ كورگەن جوق. ءتىپتى ونداي قوزعالىس قۇرىلا قالسا، كوزگە ىلمەۋدى داعىدىعا اينالدىردى. 

قورداي جاراسىنىڭ اۋزى اشىلۋى ءبارىن وزگەرتتى. 

رەسەي بارلاۋى ومىردە بولۋعا ءتيىس قازاق ۇلتشىلدارىنان تۇراتىن قوعامدىق قوزعالىسقا قاتىسۋشىلاردى ەشقاشان «كازاحسكيە ناتسيوناليستى» دەپ اتامايدى. قايتا «ناتسپات»، «ديۆاننىي باتىرى» جانە «كازاحوفاشيستى» دەگەن نەلوگيزمدەردى قولدانىپ، وزدەرىنىڭ ءسوزىن سويلەيتىن ورىس ءتىلدى بيلىك پەن ورىس ءتىلدى وتانداستارىمىزدى ءوز پايداسىنا قىزمەت ەتكىزە باستادى. بۇل – قاۋىپتى ءۇردىس.

قازاقستانعا ءوز تاۋەلسىزدىگىن العان شاقتا ورىس ءتىلدى بيۋروكراتتىق اپپارات جانە كاسىپوداق پەن قوعامدىق قوزعالىستار مۇراعا قالدى. بۇدان ارىلۋىمىزعا 30 جىلداي ۋاقىت كەرەك بولدى. ەندى قازاق ءتىلدى قوعامدىق قوزعالىستار ومىرگە كەلگەن شاقتا ءوز قاۋىپسىزدىك ورگاندارىمىز بەن ورىس بارلاۋى ولاردىڭ اراسىنا جىك سالىپ، ەل اۋزىندا جۇرگەن ازاماتتاردى ايكاپىر ەتۋگە كىرىستى. ەڭ ءبىرىنشى سوققى – قوسانوۆقا بەرىلدى. ويتكەنى، قوسانوۆ ەل پرەزيدەنتىن سايلاۋدا تاۋەلسىز تاريحىمىزدا ءبىرىنشى رەت قازاق ءتىلدى قوزعالىس ۇسىندى. قوسانوۆتى اعاش اتقا مىنگىزۋ ناۋقانى ورىس ءتىلدى بيلىك پەن ورىس بارلاۋىنىڭ پايداسىنا شەشىلىپ قازاق تىلدىلەر الدانىپ قالدى. اسىل ازاماتقا ناقاق كۇيە جاعىلدى. بىراق ءامىرجان اعامىز ەل نە دەسە و دەسىن، ءبىرىنشى رەت ەل مەن جەر يەسى ناعىز قازاقتار پرەزيدەنتكە ۇسىنعان ساياسي تۇلعا رەتىندە تاريحتا قالادى. بۇنى – قوسانوۆتان ەشكىم تارتىپ الا المايدى.

قازىر قوعامدىق قوزعالىستار قازاق سانى باسىم بولعانىمەن ورىس ءتىلى ۇستەمدىك ەتەتىن قالالاردا ءوز نارازىلىعىن ءبىلدىرىپ جاتىر. كەرەك دەسەڭىز ونى ۇيىمداستىرۋشىلار بىزگە ەشكىم قوسىلمايدى دەگەن ويبايعا باسادى. ءيا، بۇل قالالارداعى قازاق بەلسەندىلىگى تومەن. كەرىسىنشە ورىس تىلدىلەر بەلسەندىلىگى باسىم. ويتكەنى، بارلىق ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدار ورىس ءتىلدى. ال، قازاقى قالالارداعى جەرگىلىكتى ۇلتتى ساياسي ومىرگە ارالاستىرۋ ەندى قولعا الىنا باستادى. مىنە، بيلىك قازاقى ورتاداعى ساياسي قوزعالىستاردان قورقادى. 

قازاقستاندا ناعىز الاشتىق دەموكراتيانى قازاق ءتىلدى ورتاداعى قازاقي قوزعالىستار عانا ورناتا الادى. نۇر-سۇلتان مەن الماتىداعى پروتەستەر ەش ناتيجە بەرە المايدى. ويتكەنى، قازاق قانشا باسىم بولعانىمەن ساياسي ءومىرى ورىس ءتىلدى ورتا. جاڭاوزەندە نەگە وق اتىلدى؟ اقتوعايدا نەگە قىتاي سابالدى؟ دۇڭگەندەر نەگە سازاسىن الدى؟ ت.س.س. وسى سۇراقتارعا ازىرشە بيلىك تاراپىنان جاۋاپ جوق. سەبەبى ولاردا ەشبىر دياسپورا الماستىرىلماي تەك قازاق مۇددەسى ەش ساياسي رەڭكسىز الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاقتان كوتەرىلدى. وعان ءبىر جاقتى قىلمىستىق رەڭك بەرۋدى دوعاراتىن كەز كەلدى. 

بيلىك قازاق ءتىلدى ورتاداعى قازاق ءتىلدى قوزعالىسپەن ساناسۋعا ءتيىس. قازاق تىلدىلەر قوزعالىسى بيلىكتىڭ «ءبىز كوپۇلتتى مەملەكەتپىز» دەگەن داڭعازادان ارىلىپ، وزدەرىنە قاتىستى جاڭاشا ساياسي باعىت ۇستانۋ تالاپ ەتەدى. بىراق ءبىزدىڭ جالتاقوي بيلىك ورىن الىپ جاتقان قازاق تىلدىلەر قوزعالىسى ساياسي فاكتورىمەن ساناسا ما ەكەن؟ 

ءابىل-سەرىك الىاكبار

Abai.kz