ءماسىموۆ ۇكىمەتى قۇرىلىمدىق وزگەرىستەر جانە جاڭا قۇزىربولىستەرمەن قاتار كەڭ اۋقىمدى قىسقارتۋلاردى باستان كەشەتىن بولدى. بۇل تۋراسىندا «نۇر وتان» فراكتسياسىنىڭ كەشەگى كەڭەيتىلگەن جيىنىنا كەلگەن پرەمەر ك.ءماسىموۆتىڭ ءوزى جاريا ەتتى. ايتقانداي، وتكەن اپتادا مۇرات ابەنوۆ باستاعان ءبىر توپ «نۇروتاندىق» دەپۋتات كارىم ءماسىموۆتى مەملەكەتتىك قىزمەتكە قابىلداۋعا قويعان موراتوريىنەن باس تارتۋعا شاقىرعان-تىن. قالاۋلىلاردىڭ ايتۋىنشا، بۇل بيىل ەلگە قاپتاپ قايتاتىن (800-دەن استام) «بولاشاقتىقتاردىڭ» جانە وتاندىق جوو-لاردا شەنەۋنىكتىككە وقىعان تۇلەكتەرىنىڭ باعىن بايلاپ وتىرعان كورىنەدى. «بيزنەس قازىر جۇمىسقا قابىلدامايدى» دەگەندى العا تارتقان دەپۋتاتتار تىيىم شارالارىن تەك تۇلەكتەر جۇمىسقا تۇرعاسىن ەنگىزۋدى ۇسىنعان. بۇل ۇسىنىسقا ۇكىمەتباسى باس شايقادى.
ءبىر قىزىعى، مۇرات ابەنوۆتىڭ ايتۋىنشا، مۇنى جاس مامانداردى شەكتەن تىس مانساپقورلىق دەرتىنەن ايىقتىرۋدىڭ «ءدارىسى» رەتىندە پايدالانۋعا بولادى ەكەن: «قازاقستان جاستارى مەيلىنشە شامشىل. كوپشىلىگىنە جالاقى دەڭگەيىنەن گورى مانساپتىق مارتەبە ماڭىزدىراق. مىسالى، «جاس وتان» جاستار قاناتىنىڭ «جاستار كادرلىق رەزەرۆى» اشىق بايقاۋىنا جاريالانعان 30 ورىنعا 800 ادام تىركەلگەن ەكەن. قازىرگى قالىپتاسقان جاعدايدا وسى قولايلى ءساتتى پايدالانىپ، كەزىندە جوعارى جالاقى سوڭىنا ءتۇسىپ، جەكە سالاعا كەتىپ قالعان تالانتتى جاستاردى مەملەكەتتىك قىزمەتكە تارتۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن بىرقاتار شەت مەملەكەتتەردىڭ تاجىريبەسىنە نازار اۋدارۋعا بولادى» دەگەن دەپۋتات. – بىرنەشە ماسەلە بار، ءموراتوريدى جويۋعا بارماس بۇرىن، ءبىز الدىمەن سولاردى شەشىپ الۋعا ءتيىسپىز، – دەدى كەشە ۇكىمەت باسشىسى كارىم ءماسىموۆ. – بۇكىل قوعامداعىداي، مەملەكەتتىك قىزمەت تە بەلگىلى ءبىر اۋقىمدا شىعىن شەگۋى قاجەت. سەبەبى ءبىزدىڭ بارلىعىمىز ەل قارجىسى، بيۋدجەت اقشاسى ەسەبىنەن كۇن كورىپ جاتىرمىز. بۇگىندە قاراۋىمىزدا مەملەكەتتىك قىزمەت ىشىندە كەڭ اۋقىمدى قىسقارتۋ جۇرگىزۋدى قاراستىراتىن ۇكىمەت قاۋلىسى جاتىر. باسقاشا ايتقاندا، بوس ورىنداردىڭ بارلىعىن الىپ تاستايمىز جانە ادامداردىڭ ءبىر بولىگىن دە قىسقارتامىز.
وسى ورايدا ۇكىمەتباسى ءاپايتوس ۇلتتىق حولدينگتەردە جۇرگەن قىسقارتۋ شارالارىنا كوڭىلتولماستىق بىلدىرە كەتتى. پرەمەر ءتىپتى قوعامعا تاۋقىمەت شەكتىرگەن قيىندىقتاردى شەندىلەردىڭ سەزىنبەي وتىرعاندىعىن دا جاسىرمادى. قازاقستان حالقىنىڭ «جانىن جاۋراتقان، ءوزىن جۇدەتكەن» كۇيزەلىستىڭ سۋىق ىزعارى شەنەۋنىكتەردىڭ سۇيەگىنەن ءوتىپ، ساناسىنا جەتكەندە عانا مەملەكەتتىك قىزمەتكە قاتىستى قۇرساۋلاردى سىپىرىپ تاستاپ، جان راحاتىنا بولەنۋگە بولادى ەكەن. «مەن مەملەكەتتىك حولدينگتەر شەڭبەرىندە جەتكىلىكتى دارەجەدە قاتاڭدىق تانىتا المادىق دەپ سانايمىن. قاشان ءبىزدىڭ بارلىعىمىز «سىعىلامىز»، قاشان قوعام باستان كەشىپ وتىرعاننىڭ بارلىعىن ءبىز ءوزىمىز ارقىلى وتكىزەمىز، مىنە، سوندا عانا ءموراتوريدى جويامىز!» دەپ شورت كەستى ك.ءماسىموۆ.
پرەمەر وسىلايشا بيلىككە ۇمتىلعانداردى جابىرقاتىپ تاستاسا، ال ءوز شارۋاسىمەن بولعان ىسكەر جانداردى قۋانتىپ تاستادى. كارىم قاجىمقانۇلى ەل ۇكىمەتىنىڭ جىل سوڭىنا قاراي شاعىن جانە ورتا بيزنەس جوبالارىن نەسيەلەندىرۋدىڭ ستاۆكاسىن سۋبسيديالاۋعا كىرىسەتىندىگىن جاريا ەتتى.
– ءبىزدىڭ قىركۇيەك ايىندا سىزدەرگە ۇسىناتىن شاعىن جانە ورتا كاسىپكەرلىككە كومەكتەسۋدىڭ ءبىر نۇسقاسى – ول پروتسەنتتىك ستاۆكانى سۋبسيديالاۋ بولماق، – دەدى قالاۋلىلارعا قايىرىلعان كارىم ءماسىموۆ. – دامۋ جوسپارىنا سايكەس، ءبىز ءوندىرىس بويىنشا پروتسەستەردى ىنتالاندىرۋ ءۇشىن پروتسەنتتىك ستاۆكانى وسىلايشا ارزانداتا الامىز.
قولداۋدىڭ تىڭ شاراسى ناقتىلانعان ۇشجىلدىق بيۋدجەت اياسىندا ىسكە اسپاق، ونىڭ جوباسىن ۇكىمەت بيىلعى قىركۇيەكتە پارلامەنتكە اكەلەتىندىگى ءمالىم بولدى. ۇكىمەتباسى قازاقستاننىڭ ارى قارايعى دامۋىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى سول قۇجاتتا ايقىندالاتىندىعىن حابارلادى. «اعىمداعى شىعىستاردى ءبىز 2009 جىلعى دەڭگەيدە قالدىرامىز، اعىمداعى شىعىستاردىڭ ارتۋى بولمايدى. بارلىق الەۋمەتتىك مىندەتتەمەلەر ورىندالادى. پايدا بولاتىن رەسۋرستار قالدىعى مەملەكەت باسشىسى تاپسىرعانىنداي، يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋعا قاتىستى ماسەلەلەردى شەشۋگە باعىتتالادى. بۇل جەردە رەسۋرستار مەملەكەت وتە ماڭىزدى دەپ تانىعان سەكتورلارعا عانا بولىنۋگە ءتيىس» – دەدى پرەمەر.
«نۇر وتان» فراكتسياسىنىڭ وسى جيىنىندا كارىم ءماسىموۆ داعدارىسقا قارسى باعدارلاما مەن «جول كارتاسىنىڭ» قالاي ىسكە اسىپ جاتقاندىعىن بايانداعان بولاتىن. «بيىلعى جىلدىڭ 5 ايىندا جۇمىسپەن قامتۋ ورگاندارىنا ءوتىنىش بىلدىرگەن 164 مىڭ ادامنىڭ 81 مىڭى تۇراقتى جانە ماۋسىمدىق جۇمىستارعا، ال 58 مىڭى قوعامدىق جۇمىستارعا تارتىلدى» – دەدى ول. ۇكىمەتباسىعا سەنسەك، «جول كارتاسىن» ورىنداۋ كەزىندە جونسىزدىكتەرگە جول بەرىلمەۋى قىراعى قاداعالانادى. «بىزدە «جول كارتاسى» اقپاراتتارىنا قول جەتكىزۋ باعىتىندا ەشقانداي قۇپيا جوق. ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگىنىڭ ارنايى سايتى بار. بۇل كارتا بويىنشا بارلىق اقپارات اشىق. ونى از دەسەڭىزدەر، قانداي دا ءبىر بۇزۋشىلىقتار، كەمشىلىكتەر تۋرالى قانداي دا ءبىر دابىل تۇسسە، وندا ءبىز جەدەعابىل قيمىلدايتىن ۇكىمەت رەتىندە ول اقپارعا شۇعىل ءۇن قاتامىز» دەگەن كارىم ءماسىموۆ كەلەسى سەلەكتورلىق كەڭەستە بارلىق وبلىس اكىمدەرىنە «جول كارتاسى» بويىنشا بارلىق اقپاراتتى دەپۋتاتتارعا ۇسىنىپ وتىرۋعا بۇيرىق بەرەتىندىگىن ايتتى.
ۇكىمەتباسى بيىلعى مامىر ايىندا ەكونوميكانىڭ قۇلدىراۋى توقتاي باستاعاندىعىن جاريا ەتتى: «اعىمداعى جىلدىڭ مامىر ايىندا ەكونوميكانىڭ قۇلدىراۋ دەڭگەيى باسەڭسىدى. قازىرگى ەكونوميكانىڭ جەكەلەگەن سالالارىندا اۋىز تولتىرىپ ايتارلىقتاي ىلگەرىلەۋشىلىكتەر بار. اۋىلشارۋاشىلىعى ءونىمىن ءوندىرۋ 5 ايدىڭ ىشىندە 3 پايىزدان استامعا ءوستى. نەگىزگى كاپيتالعا سالىنعان ينۆەستيتسيالار 7,4 پايىزعا، مامىر ايىندا 10,8 پايىزعا ارتتى. 5 ايداعى ينفلياتسيا دەڭگەيى 3,5 پايىزدى قۇرادى. ءبىز ەڭ تومەنگى ەكونوميكانىڭ قۇلدىراۋ جاعدايىنا جول بەرمەي، داعدارىستان كەيىنگى دامۋعا قاجەتتى العىشارتتار جاساي بىلدىك» – دەدى ول.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا ۇكىمەت قازاقستاندى دامىتۋدىڭ 2020 جىلعا دەيىنگى ستراتەگياسىن ازىرلەپ جاتقانىن بىلدىك. 5 جىلدىق مەرزىمگە ارنالعان ۇدەمەلى يندۋستريالىق-يننوۆاتسيالىق دامۋ باعدارلاماسى وسى ستراتەگيانىڭ ءبىرىنشى كەزەڭى بولىپ تابىلادى ەكەن، باعدارلامانى ىسكە اسىرۋ 2010 جىلعى 1 قاڭتاردا باستالماق.
فراكتسيا جيىنىندا قوسىمشا بايانداما جاساعان «نۇر وتاننىڭ» داعدارىسقا قارسى باعدارلاما شەڭبەرىندە ءبولىنىپ جاتقان مەملەكەتتىك قاراجاتتىڭ پايدالانىلۋىن باقىلاۋ جونىندەگى كوميسسيانىڭ ءتورايىمى گۇلجان قاراعۇسوۆا ۇكىمەتكە يپوتەكالىق كرەديتتەردى قايتا قارجىلاندىرۋ باعدارلاماسىنىڭ مەرزىمىن ۇزارتۋدى ۇسىندى. «1 ماۋسىمدا، ءبىزدىڭ مالىمەتىمىزشە، بانكتەردىڭ قاراۋىندا 18 مىڭداي ءوتىنىش جاتىر. وسىعان وراي اتالعان باعدارلامانىڭ مەرزىمىن 1 شىلدەگە دەيىن ەمەس، جىل سوڭىنا دەيىن ۇزارتۋعا بولادى دەپ سانايمىز» – دەدى گ.قاراعۇسوۆا. ۇكىمەتتىڭ مالىمەتىنشە، 15 مامىردا 77 ميلليارد تەڭگە شاماسىندا قايتا قارجىلاندىرۋعا شەشىم قابىلدانعان، 14 مىڭنان استام ادام ءوز يپوتەكاسىن ارزانداتا العان.

ايحان ءشارىپ
«ايقىن» گازەتى 23 ماۋسىم 2009 جىلى