جۋىردا اتىراۋ وبلىسىنداعى تەڭىز كەن الاڭىندا بولىپ قايتۋدىڭ رەتى كەلدى. باق وكىلدەرى ءۇشىن ارنايى ساپاردى «تەڭىزشەۆرويل» جشس ۇيىمداستىرعان بولاتىن. ساپار بارىسىندا استانا مەن الماتىدان كەلگەن ءبىر توپ جۋرناليستەر قاۋىمى «تەڭىزشەۆرويل» جشس-نىڭ قازىرگى كەزدەگى وندىرىستىك تىنىسىمەن تانىسۋعا مۇمكىنشىلىك الدى. ساپار كەستەسى ءبىر كۇنگە عانا بەلگىلەنگەندىكتەن، بىزدەر ءۇشىن قىسقا ۋاقىت ارالىعىندا «تەڭىزشەۆرويل» جشس-ءنىڭ تاراپىنان ەكولوگيالىق، الەۋمەتتىك سالالارعا قاتىستى اتقارىلىپ جاتقان ىستەردى كوزبەن كورىپ، وبلىس جانە رەسپۋبليكامىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا قوسىپ كەلە جاتقان ۇلەسى تۋرالى مالىمەتتەر الۋىمىز قاجەت ەدى. وسى ورايدا «تەڭىزشەۆرويل» جشس-ءنىڭ ۇكىمەتپەن جانە جۇرتشىلىقپەن بايلانىس ءبولىمىنىڭ باس مەنەدجەرى رزابەك ارتىعاليەۆ، ۇكىمەتپەن جانە جۇرتشىلىقپەن بايلانىس ءبولىمىنىڭ باس مەنەدجەرىنىڭ ورىنباسارى لينسي كرەين جانە ۇكىمەتپەن جانە قوعاممەن بايلانىس ءبولىمىنىڭ كەڭەسشىسى سۆەتلانا قايىرعاليەۆا جۋرناليستەردىڭ مەيلىنشە ناقتى ءارى اۋقىمدى مالىمەتتەر الۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، وندىرىستىك جانە الەۋمەتتىك نىساندارمەن تانىستىرىلىمدى ۇيىمداستىردى.

جۋىردا اتىراۋ وبلىسىنداعى تەڭىز كەن الاڭىندا بولىپ قايتۋدىڭ رەتى كەلدى. باق وكىلدەرى ءۇشىن ارنايى ساپاردى «تەڭىزشەۆرويل» جشس ۇيىمداستىرعان بولاتىن. ساپار بارىسىندا استانا مەن الماتىدان كەلگەن ءبىر توپ جۋرناليستەر قاۋىمى «تەڭىزشەۆرويل» جشس-نىڭ قازىرگى كەزدەگى وندىرىستىك تىنىسىمەن تانىسۋعا مۇمكىنشىلىك الدى. ساپار كەستەسى ءبىر كۇنگە عانا بەلگىلەنگەندىكتەن، بىزدەر ءۇشىن قىسقا ۋاقىت ارالىعىندا «تەڭىزشەۆرويل» جشس-ءنىڭ تاراپىنان ەكولوگيالىق، الەۋمەتتىك سالالارعا قاتىستى اتقارىلىپ جاتقان ىستەردى كوزبەن كورىپ، وبلىس جانە رەسپۋبليكامىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا قوسىپ كەلە جاتقان ۇلەسى تۋرالى مالىمەتتەر الۋىمىز قاجەت ەدى. وسى ورايدا «تەڭىزشەۆرويل» جشس-ءنىڭ ۇكىمەتپەن جانە جۇرتشىلىقپەن بايلانىس ءبولىمىنىڭ باس مەنەدجەرى رزابەك ارتىعاليەۆ، ۇكىمەتپەن جانە جۇرتشىلىقپەن بايلانىس ءبولىمىنىڭ باس مەنەدجەرىنىڭ ورىنباسارى لينسي كرەين جانە ۇكىمەتپەن جانە قوعاممەن بايلانىس ءبولىمىنىڭ كەڭەسشىسى سۆەتلانا قايىرعاليەۆا جۋرناليستەردىڭ مەيلىنشە ناقتى ءارى اۋقىمدى مالىمەتتەر الۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، وندىرىستىك جانە الەۋمەتتىك نىساندارمەن تانىستىرىلىمدى ۇيىمداستىردى.

الماتىدان اتىراۋعا تاڭ سارىدە اۋەگە كوتەرىلگەن ۇشاق بار-جوعى ەكى ساعاتتىڭ ىشىندە ءبىزدى مۇنايلى وڭىرگە جەتكىزدى. ۋاقىت تىعىز. قوناقۇيگە جۇگىمىزدى قويىپ، اتىراۋ قالاسىنان 160 شاقىرىم قاشىقتىقتا، كاسپي ماڭى ويپاتىنىڭ وڭتۇستىك-شىعىسىندا ورنالاسقان تەڭىز كەن الاڭىنا جەتۋ ءۇشىن ءبىز قايتادان ۇشاققا وتىرىپ اۋەگە كوتەرىلدىك. يلليۋميناتوردان ويدىم-ويدىم قاتپارلى سورلارى بار، كوك مايسا شالعىنى جوق، تاپ-تاقىر، ءشوبى جۇتاڭ بولىپ كورىنگەن ميداي جازىقتىقتى كوزىمىز شالىپ كەلەدى. قاسىمداعى ارىپتەسىمنىڭ ءبىرى «وسىنداي تابيعاتتىڭ استى تۇڭعان بايلىق بولعانى، قۇدايدىڭ ءبىر كەرەمەتى-اۋ» دەپ تاڭعالىستى. مىنە، جەرگىلىكتى تابيعات تۋراسىندا اۋىز تولتىرىپ ايتقاڭىمىزشا بولعان جوق، الەمدەگى ءىرى مۇناي كەن ورنى - تەڭىز كەن الاڭىنا دا جەتتىك.
تەڭىز كەن الاڭىندا جۋرناليستەرگە الدىمەن قاۋىپسىزدىك ەرەجەلەرى تانىستىرىلدى. نۇسقاۋلىقتى الا وتىرىپ، كەن الاڭىندا جۇمىس ىستەۋدىڭ قانشالىقتى جاۋاپتى ەكەنىن سەزدىك. سەبەبى تەڭىزدەگى وندىرىلەتىن مۇناي قۇرامىندا كۇكىرت بار بولعاندىقتان قاۋىپسىزدىك شارالارىنا قاتاڭ نازار اۋدارىلىپ، قاجەتتى ساقتان­دىرۋ قۇرال-جابدىقتارى جاراقتاندىرىلعان ەكەن. تشو-نىڭ كورپوراتيۆتىك الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىككە وتە ۇلكەن ءمان بەرەتىنى وسىدان-اق كورىنىپ تۇر. بۇدان كەيىن ءوندىرىس مەنەدجەرى، تەڭىز مۇناي-گاز كەشەنىڭ پايدالانۋ باستىعى روبەرت دوبريك بىزگە كەشەندى تەحنولوگيالىق جەلى­لەر مەن ەكىنشى بۋىن زاۋىتىن، وزگە دە وندىرىستىك نىسانداردى كورسەتتى. الەمدىك ستاندارتتارعا ساي سالىنعان زاۋىتتار مەن سان ءتۇرلى قوندىرعالار جۇرىسىنەن جاڭىلماي جۇمىس جاساۋدا. الدىمىزدان شىققان مامانداردىڭ كوبى دەرلىك جەرگىلىكتى كادرلار. ءبىز بۇعان ءوز سالاسى بويىنشا بىزدەرگە ءوندىرىستى جان-جاقتى تانىستىرعان باسشىلار، ماماندار ارقىلى دا نىسانداردى ارالاپ كورىپ تە كوز جەتكىزدىك. تەڭىزدە جۇزەگە اسۋى جاقىن جاڭا جوبالاردا جوق ەمەس. ءبىز تانىسقان سارقىندى سۋلاردى قابىلداپ، ونى مەحانيكالىق جانە بيولوگيالىق وڭدەۋدەن وتكىزەتىن جاڭا سۋ تازالاۋ قوندىرعىسىنىڭ جوباسى - تشو-عا بولاشاقتا تالداردى، جاسىل جەلەكتى سۋارۋعا، سۋدى وندىرىستىك ماقساتتارعا پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن زاماناۋي تەحنولوگيالارعا نەگىزدەلگەن ءىرى جوبانىڭ ءبىرى بولىپ وتىر.
مۇناي سالاسىنا قاتىستى كوپ نارسەگە قانىعامىز دەپ ءجۇرىپ، ۋاقىت­تىڭ قالاي سىرعى­عانىن بايقامايدا قالىپپىز. ءتۇس اۋا عاسىر جوباسىنا بالانعان تەڭىز كەن الاڭىنان اۋەگە قايتا كوتەرىلىپ، اتىراۋعا بەت تۇزەدىك. ەندىگى كەزەكتە، «تەڭىزشەۆرويل» جشس-ءنىڭ قازىرگى كەزدەگى قىزمەتىمەن جەتە تانىسۋ ءۇشىن تشو باس ديرەكتورى تيم ميللەرمەن كەزدەسىپ، پىكىر الماسۋىمىز قاجەت. باس ديرەكتورعا قويىلار سۇراقتار دا الدەقاشان تاس ءتۇيىن دايىن بولاتىن.
جيىن باسىندا تشو باس ديرەكتورى تيم ميللەر كومپانيانىڭ 2011 جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىجىلدىعى بويىنشا ەكونوميكالىق-الەۋمەتتىك نەگىزدە اتقارعان جۇمىستارىنىڭ قو­رى­تىندىسىن باياندادى. «ءبىزدىڭ كومپانيانىڭ وسى جىلدىڭ ءبىرىنشى جارتىسىندا مۇناي ءوندىرۋ كولەمى 13 ميلليون توننانى (104 ميلليون باررەل) قۇرادى. تشو مۇنايدى بىرنەشە تاسىمالداۋ باعىتتارى بويىنشا ەكسپورتقا شىعارادى. ءبىرىنشى جارتىجىلدىقتا سۇيىتىلعان گاز ساتۋ كولەمى 664 مىڭ تونناعا، ال قۇرعاق گاز ساتۋ كولەمى 3,4 ميلليارد تەكشە مەترگە جەتتى. ال تشو-نىڭ 1993 جىلدان باستاپ 2011 جىلدىڭ ماۋسىم ايىنا دەيىن قازاقستانعا تىكەلەي قارجى تولەمى تۇتاستاي العاندا 52,4 ميلليارد اقش دوللارىن قۇرادى» دەگەن تيم ميللەر ودان كەيىن تشو-دا جۇمىس جاسايتىن قازاقستاندىق قىزمەتكەرلەردىڭ ۇلەسىنىڭ ارتقانى تۋراسىندا ءسوز ەتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، 1993 جىلعى 50 پايىز كورسەتكىشپەن سالىستىرعاندا قازىر ۇلتتىق كادرلار 85 پايىزدى قۇراعان. سونداي-اق ول دەنساۋلىق ساقتاۋ، ونەركاسىپ قاۋىپسىزدىگى جانە قورشاعان ورتانى قورعاۋ باعىتى بويىنشا 2000 جىلدان بەرى تەڭىزشەۆرويل قورشاعان ورتاعا اسەردى ازايتۋعا باعىتتالعان جوبالارعا 2,26 ميلليارد اقش دوللار كولەمىندە قارجى بولىنگەن ەكەن.
پىكىر الماسۋ بارىسىندا قويىلعان سۇراق­تاردىڭ ىشىندە كوپشىلىك كۇتكەن ساۋالدىڭ ءبىرى - كۇكىرت ماسەلەسىنە قاتىستى ەدى. ت.ميللەر بۇل ساۋالعا بىلايشا جاۋاپ قاتتى: «ءبىز بۇل ماسەلەنى جان-جاقتى شەشۋدەمىز. ونەركاسىپتىك ءونىمنىڭ 30 مىڭنان استام تۇرلەرىن وندىرۋدە، مينەرالدىق تىڭايتقىشتار مەن جانارماي دايىنداۋدا قولدانىلاتىن جوعارى ساپالى كۇكىرتتى ەكسپورتتاۋ بويىنشا ناتيجەلەر جوق ەمەس. كۇكىرتتى ساتۋ باعىتىنداعى تابىستى جۇمىس ناتيجەسىندە تەڭىزدەگى ساقتالعان كۇكىرت كولەمى 4,5 ملن. توننا­عا دەيىن قىسقارتىلدى. تەڭىزشەۆرويل جوعارى ساپالى كۇكىرتتىڭ ءتورت ءتۇرىن ەڭ الدىمەن جەرورتا تەڭىزى باسسەينى مەن ورتا ازيا ەلدەرىندەگى تۇتىنۋشىلارعا جانە رەسەي، ۋكراينا، قىتايعا وتكىزۋدە».
ءادىلىن ايتۋ كەرەك، تشو وزىنە تيەسىلى ءمىن­دەتتەردى بۇلجىتپاي ورىنداپ كەلە جاتقان بىردەن-ءبىر كومپانيا. بۇدان «تەڭىزشەۆرويل» جشس توقمەيىلسىپ وتىرا بەرەدى دەگەن وي تۋمايدى. كەرىسىنشە، كومپانيا جىلدان-جىلعا كور­پوراتيۆتىك الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىك بو­يىنشا كوشباسشى بولۋعا جانتالاساتىنى انىق. ەڭ باستىسى «تەڭىزشەۆرويل» جشس ەلىمىزدە زاماناۋي تەحنولوگيالارعا نەگىزدەلگەن جوبالاردى جۇزەگە اسىرىپ، قاۋىپسىزدىك تەحنيكاسىن ساقتاۋ جانە ەڭبەكتى قورعاۋ، ءوندىرىستىڭ ەكولوگياعا اسەرىن ازايتۋ جانە ءونىم ءوندىرۋ كولەمىن ۇلعايتۋ باعى­تىنداعى جاڭا جەتىستىكتەردى كورسەتە وتىرىپ، ۇلتتىق كادرلاردىڭ ۇلەسىن ۇدايى ارتتىرۋمەن كەلەدى.

سۇلتان تايعارين،
«انا ءتىلىنىڭ» ارناۋلى ءتىلشىسى

الماتى-اتىراۋ-تەڭىز-الماتى