(دەرتتەسپەن سەرتتەسۋ)

(دەرتتەسپەن سەرتتەسۋ)

I

– جانىمدى قيناپ،
قانىمدى ورتەپ،
تولعانتىپ جەتسە
ازابىم،
سانامدا سەرگىپ،
سەزىمدى تەربەپ،
كەۋدەمە ەنەر
تازا مۇڭ.
ارىلام سول ءسات
جۇرەكتى جىرتقان
كۇيىك پەن كۇيكى
تىرلىكتەن.
ايالاپ سيپاپ،
الديلەپ قۇشار
عاجابىم – انام –
قازاعىم!

II

– اعا، سەنىڭ قازاعىڭ –
بولا قويماس عاجابىڭ.
قازاق بولۋ بۇگىندە –
ەڭ اۋىرى جازانىڭ.

ەش جالعانسىز مانەرلەپ،
ايتسا ءسوزدىڭ ءمانى ەڭبەك.
قازاق قانداي ەكەنىن
بەرەم ءبىراز دالەلدەپ.

III

«قازاق بۇگىن كىم؟» دەگەن،
سۇراق تۋسا جۇندەگەن.
اعانى ءىنى كورە الماي،
ءبىرىن ءبىرى كۇندەگەن.

كۇپىنۋدەن ارىلماي،
ماقتاندى-اۋ دارىلداي.
ويى، ميى – بوس كەۋەك
ۇرلەپ قويعان قارىنداي.

جەرگە شوكسىن اسپانى –
ويلارى تەك باس قامى.
وزىنە تۇك جولاتپاس،
كور جۇتسا دا باسقانى.

اپات جەتسە كولدەنەڭ،
وعان بوس ءسوز «ەل!» دەگەن.
ولە بەرسىن وزگە جۇرت،
ءوزى قالسا ولمەگەن.

ارىن سۇيرەر اتانداي،
بولۋ قايدا جاپونداي.
توندىرەر ەد اپاتتى
ءبىرىن-ءبىرى باقانداي.

تونار ەدى ولگەندى،
سۋىرىپ اپ وڭمەندى.
جۇرەر كورگە تالاسىپ،
سۇيرەپ تاستاپ كومگەندى.

اشىپ، شاشىپ كورىڭدى،
قايناتادى سورىڭدى.
قازاق بۇگىن قۇتىردى،
مەنشىكتەپ اپ قورىمدى.

قان قاپسا دا ەتەگى
وزگەنىڭ ءبارى – بوتەنى.
اسقا ۇمتىلسا، باس جاتسا،
باسىپ ءوتىپ كەتەدى.

جانسا شوعى كوزدەگى،
وزەك ورتەر ءوز دەمى!
جانتالاسا قىرقىسىپ،
قىرىپ كەتەر وزگەنى.

ساقتاپ كوڭىل بۇرۋىن،
جاقتاسا دا رۋىن،
سول رۋعا ول كەيدە
قۇيا سالار بار ۋىن.

ەسە الاردا ەپشىل عىپ،
باسقا كەزدە تەك شۇلعىپ،
وتكىزەدى وكىنتپەي
ءوتىن جارعان كەكشىلدىك.

ەرەگىس پەن ەگەستە،
قۇلاق اسپاس كەڭەسكە.
وشىكتى مە دوسىنا،
ازۋ باسار وڭەشكە.

قونسا قولعا كۇشتىلىك،
كەۋدەسى ىسىپ، ىسقىرىپ،
ءوزىن ادام ەتكەنگە
قارامايدى پىسقىرىپ.

تابانعا ساپ تاپتايدى.
تاس توبەڭنەن اتتايدى.
ءوز ەسەگىن تۇلپار عىپ،
ءوز مەشەلىن ماقتايدى.

سىندىرادى ساعىڭدى.
قىزعانادى باعىڭدى.
جونەلتۋگە اسىعار
جاھاننامعا جانىڭدى.

ماننەن، ناردەن جۇلىندىق.
قازاق – ناعىز جۇلىنقۇرت.
بيلەپ العان ساناسىن
زىركىلدەگەن زۇلىمدىق.

گازەت اشسا ول تاعى دا،
شىعا كەلەر قاعىنا.
وزدەرىنەن باسقانى
جولاتپايدى ماڭىنا.

ەسىڭ شىعا دالاقتاي،
ۇلگەرمەسەڭ ماداقتاي،
دانىشپان بول،
قويادى ول
ەسىگىنەن قاراتپاي.

قازاق وسى بۇگىنگى
ارشىپ جاتقان ءتۇبىڭدى.
ەرتەڭ قۇرتىپ بىتەدى-اۋ،
قالدىرماستان تۇگىڭدى...

IV

ءاي، قاراق!
قورلاۋعا ۇلتتى
قۇلىڭداي ەتىپ
قانداي دا قانداي
ەپتىسىڭ!
وزەكتى ورتەپ،
الىنباي جۇرگەن
قازاقتان ءوش پەن
كەكپىسىڭ؟
التاۋعا بولا
الاۋىز شىعىپ،
اداسىپ قالعان
جۇرتىنان،
تۇقىرتتىڭ سونشا
دالامنىڭ مىناۋ
الاش دەپ ايتار
تەكتىسىن.

¬وكسىدىڭ تىنباي
وڭەشتى جىرتا،
ءو¬تىڭدى شاشىپ
بەكەرگە.
سەن سالعان تاڭبا
قارا داق بولىپ
بەتىنەن ەلدىڭ
كەتەر مە؟
وزىنەن بەزىپ،
وزەۋرەپ ەزىپ،
ءوز ەرىن جىعىپ
بەرەتىن،
قاعىنان جەرىر
قاسىرەتتى ەزدىك
قاسيەتسىزدىككە
وتەردە.
كورمادىكتەرمەن
كولدەنەڭ جۇرتتى
كولگىرسىپ، قاراق،
بىلعاما!
ولاردى ساقتاپ،
ماپەلەپ، باپتاپ
قاقپايلاپ جۇرگەن
جىن عانا.
حالقىنان پارقىن،
ۇلتىنان ىرقىن
ايىرىپ، جىرتىپ،
بولمەگەن
كەشەگى دانا،
ەلىنە پانا
تۇتقالار مەنەن
تۇلعا دا!

تاتسام دا ءزارىن
تاڭدايدى قاۋىپ،
وڭەشتى ورتەر
ازاپتىڭ.
تۇرسا دا كوكتە
توردەگى توپتىق
قولقامدى جۇلقىپ
ەڭىرەتكىزگەن
مازاق كۇن.
ارۋاققا باسىپ،
اتتانداپ شىقسا
اسپاندى جەرگە
قۇلاتار،
باتىرلار مەنەن
حاس اقىنداردىڭ
ۇرپاعى ناعىز
قازاقپىن!

تۇسكەندەي كوكتەن
تاناۋلاپ، تارپىپ،
تابالاپ، ەلدى
ەلىرمە!
اينالعان ەمەس
ەشقاشان قازاق
جەرمەشەل جاندىك،
جەبىرگە.
كەۋدەسىن كەرىپ،
قۇشاعىن اشقان
دوس تۇگىل
كەلسە قاسىنا،
وراعان ورتتەن،
مەرت پەنەن دەرتتەن
تارىلعان كەزدە
كەڭ ىرگە.

V

– وي، اعا-اۋ، قازاق قازىرگى
بەرىپ ءجۇر جاتقا ءازىردى.
توبەسىنە ول كوتەرگەن
مۇرتتى اكاداي ءۋازىردى.

ال وعان بۇگىن كەرەگى:
قازاقتىڭ سوقىر، كەرەڭى!
قاجەتسىز بيىك ارمان مەن
الاشتىق ويدىڭ تەرەڭى.

بۇرسەڭدەي بەرسە ۇلدارىڭ،
جوعالىپ وشسە كىل دارىن،
بىلەدى ول مىناۋ جالعاندا
كىمدى كىم ۇعىپ، تىڭدارىن.

تابادى ارىن ساتقاندى،
سۇيەتىن ماداق، ماقتاندى.
اعىڭدى قاراكۇيەلەپ،
تابادى قۇداي اتقاندى.

تانيدى قامسىز، مۇڭسىزدى،
تانيدى مىلقاۋ، ءۇنسىزدى.
حالقىڭا قارسى جۇمسايدى،
حالقىڭنان شىققان قۇنسىزدى.

ءوزىڭدى ۇرىپ وزىڭمەن،
اعىزار قاندى كوزىڭنەن.
ايىرار جاندى ءناپ-نازىك
ۇلتىڭدى سۇيەر سەزىمنەن.

مۇرتىنان انە ول ءجۇز كۇلدى...
شۇرشىتكە بەرسە تىزگىندى،
اربالىپ قالىپ وكسىرسىڭ،
جوعالتىپ الىپ ىزگىڭدى.

شىعارسا ءحاندى ول باسقارىپ،
شوككەندەي قورشاپ تاسقا بۇلت:
كەتەرسىڭ قۇل بوپ شۇبىرىپ،
ءار، ءنار مەن حالدەن اش قالىپ!
ورىس پەن حانعا جاعىنا،
«ءلاپپاي!» دەپ ءجۇرىپ باعىنا،
الاشتى ساتىپ پارا عىپ،
قونادى ول ەرتەڭ تاعىڭا.

اياز بوپ قارىپ كۇنگەيدى،
قازاقتى ءتۇتىپ جۇندەيدى.
تۇنەكتى ول تۇرمەس ەشقاشان
توبەڭنەن باسسىن ءتۇن مەيلى.

بەجينى ونى قولدايدى،
ويتكەنى حانعا ول جايلى.
«سايلا!» دەپ زەكىپ، دىكىلدەپ،
بۇيىرار بىزدەن «قول جاي!» دى.

وسىنى مۇرتىڭ كوزدەيدى.
ال قازاق تۇكتى سەزبەيدى.
ماڭقيىپ قاراپ، مىڭق ەتپەس
كەلىگە ءتۇيىپ ەز مەيلى.

ماڭگۇرتكە ءبىزدىڭ ءبارىبىر.
ويتكەنى ەزدىڭ ارى كىر.
ۇركەكتەپ قالعان بايعۇسقا
تورە بىتكەننىڭ ءبارى ءدۇر.

ويلاسىن قايدان ەرتەڭىن،
ءورت شالسا بۇگىن ورتەڭىن.
قايتەدى باسىن اۋىرتىپ،
تابا الماي ءجۇرىپ دەرت ەمىن.

قاپامەن بويىن قۇرساعان
نە ىستەسىن كۇيىپ تۇرسا ادام.
جەمتىك بوپ قۇرىر وڭەشتە
جەڭىلىپ بىتكەن بيشاراڭ.

قاپتايدى قىتاي،
قاپتايدى!
جەر-سۋىن ەلدىڭ تاپتايدى.
قازاق بوپ تۋعان ءبۇلدىرشىن
حانسۋ بوپ ولەڭ جاتتايدى.

«يا!» دەسە اكا-ءبىرىنشىڭ،
قۇيىلار مۇندا ءۇرىمشىڭ!
سەن سوندا، الاش، جاناردان
جاس تا ەمەس،
سىرعىر ءىرىڭسىڭ!
بەزەسىڭ بەتپاق شولىنە،
اينالىپ سايعاق تولىنە.
قادايسىڭ كوز دەر تەسىكتى
كوك سوققىر كوككە ەمىنە.

تابا الماي جاننىڭ داۋاسىن،
اقتابان بولىپ اۋاسىڭ.
ۇلتىڭدى جۇتار قۇمىڭا
قاندى جاس بولىپ جاۋاسىڭ.

سالماساق قۇلىپ ىرگەگە،
قۇريمىز قور بوپ، كىرمەگە.
قامايمىز جاندى شىڭعىرتىپ،
بوساتپاس كەۋدە-تۇرمەگە.

تۇرمەگە جاندى قامايمىز.
توناتىپ اردى تالايمىز.
جۇرەكتى قىسقان كۇيىككە
زار مەنەن شەردى جامايمىز.

ۇرەيدى بويدان تىيا الماي،
جالايمىز كوتتى ۇيالماي.
وتەمىز قاڭسىپ ومىردەن
بىرلىككە قاندى قۇيا الماي.

قور بولىپ قاۋساپ بىتەمىز،
شىققانشا تۇتە تۇتەمىز.
... شىقپايمىز نەگە اتتان ساپ،
شىدارداي نەنى كۇتەمىز؟

VI

ءاي، قاراق! ءسال-ءسال
ەنتىكپەي بوگەل.
توڭكەرمەي جەرگە
اسپاندى.
كوزىمنەن راس
ىپ-ىستىق جىلىپ
قىپ-قىزىل قاندى
جاس تامدى.
سەن ايتقان بۇل گاپ
شىنىمەن ەرتەڭ
تاقىمعا باسىپ
كەپ قالسا،
ءدال سوندا جۇرتىم
قىرت مۇرتتى ەمەس
تاپپاي ما ۇلتتان
قاسقاڭدى؟

الدىق پا سوندا
اداسىپ مۇلدە
باسىنە بالاپ
مۇڭدى ارعا؟
قورلانسا كوڭىل،
القىنعان جۇرەك
اقىلدى ۇعىپ،
تىڭدار ما؟
استامشىل تىلەك،
اسقىنعان بىلەك
جاسقانشاق ەتىپ
بىزدەردى
سەنىمنىڭ كىلتىن
بەرگىزبەي مۇلدە
قويار ما ەندى
وزىڭنەن تۋار
ۇلدارعا؟

قيناما، شىراق!
قيدالاپ ميدى
قيانعا بۇرىپ
قيالدى.
بوگدەگە بەرىپ
تىزگىندى قولدان
بۇزعىزامىز با
ىپ-ىستىق مىناۋ
ۇيامدى؟
ەتەكتەن كەسىپ
جەڭ جاساپ باستى
كەرگىزىپ سوعان
سۇقساق ءبىز،
ءداستۇر مەن
سالتتان
باز كەشىپ ابدەن
تاستارمىز كومىپ
كۇي، ءاندى.

جوك، قاراق! سەنبەن!
قيىسىپ تۇرعان
قيسىنىڭ جانعا
ەنبەيدى.
ەڭسەمدى ەزىپ،
مەن سەنسەم دە،
الاشىم اسقاق
سەنبەيدى.
ورەسى بيىك
تورەسى قونار
ۇلتىنىڭ التىن
تاعىنا،
تالتايىپ كەلىپ،
شالقايىپ قونار
وزگەگە ولسە
كونبەيدى!

جەڭبەيدى كۇندى
توبەمنەن ءتونىپ
تۇقىرتار قۇلدىق
تۇنەگى.
سونبەيدى ەلدىڭ
ازاتتىق اڭسار
اسقاق تا اسىل
تىلەگى.
ونبەيدى قاستىڭ
وڭەشتى ءۇزىپ،
وكپەنى تىلەر
وكتەمى،
قاسقايىپ شىعار
كوشىمدى باستاپ
حالقىمنىڭ قايسار
تۇلەگى!

جانىمدى سيپاپ،
دەرتىمدى جەڭىپ،
ەركىمدى بەرەر
ەرتەڭىم.
ەلجىرەپ كەلىپ،
ەرتەدى جۇرتىن
ەلى ءۇشىن تۋعان
ەركە ءىنىم!
وزگەدەن ەمەس
وزىمنەن ورگەن
وزەگى – ەلدىك
ءورىمتال
تيادى مىناۋ
شەنەۋنىك دەيتىن
وزبىر جەبىردىڭ
تالكەگى مەنەن
تەنتەگىن!..

VII

– ءاي، اعا، سوعان شۇلعىر ەم،
بۇرىلماي تۇر-اۋ قۇرعىر ءوڭ.
ومىراۋلاپ ءجۇر عوي ءۇيىردى،
الا ىشىندە ءبىر كۇرەڭ.

جالدىڭدى جاتسا ساياقتاپ،
قۇرىقتاپ كورشىڭ، تاياقتاپ.
ويىنا العان جوباسىن
تىنادى-اۋ ولار اياقتاپ.

ال جۇرتىڭ بىتپەي اياڭى،
كەيپىندە كونبىس باياعى.
شاڭك ەتە قالسا ءبىر كۇشىك،
قولىنان تۇسەر تاياعى.

جاتىرقاماي جات ءۇنىن،
بازارعا ايداپ قاتىنىن،
كىرمەلەرگە كىرىپتار،
ۇيدە عانا باتىلىڭ.

ودان-بۇدان قۋىلىپ،
ىشتەگى ءورتتىڭ بۋى ۇلىپ،
كۇرسىنەدى وڭاشا
كوز جاسىمەن جۋىنىپ.

تىرلىگى ونىڭ – ءبىر ەلەس.
تۇتانا الماي تۇر ەگەس.
تەك وكسىگىن جۇتادى،
قىلعىنۋمەن قۇر وڭەش.

«اتتان!» تۇگىل، ءۇنى جوق.
سىرى دا جوق، سىنى جوق.
جىگەرىنە جانيتىن
قىلىش تۇرماق، قىنى جوق.

ايرىلعان سوڭ ەركىنەن،
قۇر بىقسىعىش ورتىمەن
سەمىپ، ءسونىپ بارادى
جۇمىسسىزدىق دەرتىنەن.

ءدام تامباسا تاڭدايعا،
اۋەلەتەر ءان قايدا.
تورەلەردىڭ توقپاعى
سارت-سۇرت تيگەن ماڭدايعا.

جۇدىرىق بوپ بۇرىلمەي،
شالا جانسار،
تىرىلمەي.
تورگە كوزىن سۇزەدى،
تىزەلەرى دىرىلدەي.

بىلەك قوسپاس بىلەككە
ۇركەك جۇرەك – جۇرەك پە؟
ورەكپۋدى بىلمەيدى،
وكپەلەمەس قۇل وكپە.

ارقالاسا قۇلدىقتى،
قايتسىن ىزدەپ شىندىقتى.
«جۇماقتاعى ەرسىڭ!» دەر
جارنالامالار تىم مىقتى.

السا مۇڭ مەن شەر بولەپ،
«كورگەنىڭدى كورمە!» دەپ،
جوقتى بار عىپ باق شۋلار
كۇندىز-ءتۇنى تەرمەلەپ.

قۇرساۋ كۇندەر مۇجىگەن،
قان اقسا دا ىزىنەن،
كونبىستىكتەن باسقانى
كورە المايسىڭ جۇزىنەن.

تاياعى جوق جەمەگەن،
ماڭگۇرت ەدى نە دەگەن!
باستى يمەيتىن ەشكىمگە
قايدا قالعان ونەگەم؟

ەرەگىستە ەر مىقتى
تۋ عىپ ۇستار ورلىكتى.
نەگە كەگىن قۋمايدى
كورە بەرمەي قورلىقتى؟

بەل جازباسا قۇل دەنە،
شەردى جۇتار، مۇڭدى ەمە.
سەس كورسەتپەي ءتىرى ولەر
قاندەن قۇرلى پىلگە دە.

جاتقا بەرىپ كەزەگىن
وكسىك ورتەپ وزەگىن.
وزگەگە ءوتىپ بايلىعى
وگەيسي مە ءوز ەلىن؟
ىزدەمەيدى قۇدايىن،
كەنىن،
گازىن،
مۇنايىن.
ساتسا بىرەۋ مىڭق ەتپەس،
كورىن،
جەرىن،
كۇن، ايىن!

اعا-اۋ، بۇگىن قازاق كىم؟
اۋەنىمەن ازاپتىڭ،
پەيىشىنەن ايرىلعان
پاتەرشىسى ول توزاقتىڭ!

جەتسەداعى ىرگەدەن
جاندى بۇرگەن دۇربەلەڭ،
ۇيقىلى-وياۋ كوزىنىڭ
قاباعىن دا تۇرمەگەن.

كۇن مەن ءتۇنىن ايىرماي،
تامىرى جوق قايىڭداي،
جاپىراقتان جۇردايىن
قويار ەمەس پايىمداي.

سۋىق قانى جىلىنباي،
تىكەن كىرگەن جۇلىنداي،
قىبىرلايدى ازىرشە
سۇرىنسە دە جىعىلماي.

وي باقپايدى بۇل دەنە،
شىمىركپەستەن مۇڭدى ەمە.
قويىپ كەتىپ جاتادى
تۇنەگى مول تۇنگە دە.

تۇنەك تورىن تۇرمەيدى،
توبەسىنەن ۇر مەيلى.
اشۋ قايدا اقىرتار، –
كۇشىك بوپ تا ۇرمەيدى.

الاڭداتپاي ارنەگە،
قۇر قالتىلداۋ – بار دامە.
اينالدىرعان قۇل تىرلىك
قۇلاقكەستى پەندەگە.

اعا، قازاق كىم بۇگىن؟
دوكەيى ول مۇڭدىنىڭ.
پلانەتا بومجىسى ول
ۇزگەن جەردەن كىندىگىن.

كورگەن كۇنى – سور عانا،
ءوز ەلىندە قور بولا.
توپىراق جوق ءبىر ۋىس
يىقتاعى دوربادا.

بەزىپ تاۋ مەن دالادان،
پانا تاپپاي قالادان،
كوزىن ساتىپ كىرمەگە،
جان جاراسىن جالاعان.

قاڭعىپ كەزىپ كوشەنى،
بوسقا وكپەسى وشەدى.
بۇگىنىنەن جەرىنىپ،
كۇيدى اڭسايدى كەشەگى.

تىعىرىققا تىرەلىپ،
قىبىرلايدى
ءتىرى ولىك...
«مەرسەدەستەن» قارايدى
شەنەۋنىكتەر شىرەنىپ.

كورسە دە ولار «كورمەيدى».
قۇلاققا زار ەنبەيدى.
تاس توبەدە «كۇنى» بار
باتپايدى ول.
سونبەيدى.

ءتاڭىر بەرگەن تاۋانى
كوكتەن «نۇر» بوپ جاۋادى.
مەنسىنبەيدى قازاعىن
«بۇلدىرەتىن» اۋانى.

ەڭسە ءتۇسىپ، جىعىلىپ،
تۇيىلمەستەن جۇدىرىق،
«مەرسەدەسكە» تۇر قازاق
جالتاڭ قاعا بۇگىلىپ...

كومىلگەن بە ءسوز، ءۇنى.
نەتكەن بەرىك ءتوزىمى.
جابايى اڭ بوپ كەتكەن بە،
شىمىركەنبەس سەزىمى؟

ىشتەگى ورتتەن دىم شىقپاي،
قالاي جۇرگەن تۇنشىقپاي؟
جان جالىنىن شاشپاي ما،
ميى بولسا شىمشىقتاي.

«تىراپكى» بوپ وزگەگە،
قۇل بولعانشا كەزبەگە،
ازاتتىق دەپ ايقاسقان
قازاق توزاق كەزدە دە.
ىزدەمەگەن ولسە دە،
كەبىندىك تە كەزدەمە.
ەڭكەيتپەگەن ەڭسەسىن
كۇيدى جۇتىپ، ءسوزدى ەمە!

VIII

– ءاي، قاراق!
كۇيكەنتاي ەتىپ
زاڭعاردا ۇشار
قاناتى قۇرىش
بۇركىتتى.
قۇيا سالدىڭ عوي
كەۋدەمە زورلاپ
ۋدان دا بەتەر
ىركىتتى.
ايتشى ءوزىڭ
قايسى ەل،
قانداي ءبىر زاۋال
زاماندا،
ەمدەيمىن دەپ ەردى
زاھار مەن ءزارىن
بەتىنە كۇشتەپ
بۇركىپتى؟

ءاي، قاراق، ايتشى
نەڭدى ۇتتىڭ ەندى
سونشاما جەرلەپ
سەن ۇلتتى؟
ناشار-اق بولسىن،
وسال-اق بولسىن
قازاعىڭ.
نە قۇرىپ سوندا،
نەڭ ءبىتتى؟
توپەلەي بەرسەڭ
توبەسى تەسىك
ونسىز دا مىناۋ
جۇرتىڭدى،
الار ما تارتىپ
توردەگى قولدان
تۇنشىعىپ جاتقان
تەڭدىكتى.

قورلاتىپ قاسقا،
زارلاما بوسقا
ەلىڭدى كۇندەپ،
ءاي، قاراق!
وشپەگەن رۋحتى،
سونبەگەن شوقتى
تاپپاستاي شوشىپ،
«قايدالاپ؟»
جۇرەگى – جالىن،
جىگەرى – قايراق،
جالاڭاش بۇگىن
جۇرتىڭنىڭ!
وعان دا اي، كۇن
شاشادى كوكتەن
شۋاق پەن نۇرىن
ايمالاپ.

قيدالاپ قاشاپ،
ماڭدايعا باسپا
وشپەستەي ەتىپ
تاڭبانى.
سەنسىز دە جۇتتىڭ
جۇرتىمدى ىلگەن
بوساتپاس تۇتقىر
قارماعى.
جاعالاپ جۇرگەن
جار مەنەن وردى
بۇرسەڭدەپ جورتىپ
ۇلتىڭا ،
بەرسەڭشى باعىت،
كورسەتىپ جولدى
ماقساتقا جەتەر
الداعى.

ءاي، قاراق، بىلسەڭ
شىندىقتىڭ جولى
ءاماندا بولعان
شىرعالاڭ.
ءۇزىلدى بۇگىن
كەشەگى اسەم
جانىڭدى تەربەر
قىرداعى ءان.
تالاپتى تىكە
قويساڭشى باتىل
توردەگى توپتىڭ
وزىنە.
وتىرماعان شىعار
وڭكيىپ بوسقا
ءدال سوندا وڭكەي
كىل نادان؟!

IV

– وي، اعا! بويدا تىنىپ قان،
ورلىگىن قازاق ۇمىتقان
كورپە استىندا بۋلىعار،
ۇركىپ، قورقىپ ۇلىقتان.

ەسكە دە الماي «نەگەنى؟»
جەمىت بولىپ جەگەنى،
تەپكىلەتۋگە توسەيدى
ويسىز، ميسىز توبەنى.

تىرلىگى قۇل عىپ قامشىلاپ،
جاس پەن قانى تامشىلاپ،
مال شىداماس ازاپقا،
ءجۇر عوي ءبىزدىڭ جان شىداپ.

جان دەگەنىم – قازاق تا،
مال بوپ كونگىش ازاپقا.
پەيىشىڭدى قايتسىن ول،
ۇيرەنگەن سوڭ توزاققا.

كونىپ قورلىق كەبىنە،
قول جايۋمەن ەمىنە،
اينالعانىن بىلمەيدى-اۋ
مۇرت پەن قىرتتىڭ جەمىنە.

كوك،
جەر سەنسە ادامعا،
اي مەن كۇنى امان دا،
بۇل قازاققا نە بولعان
باس توسەردەي تابانعا؟

ەس-ءتۇسى جوق جىنداي بوپ،
قاسيەتتەن جۇرداي بوپ،
جەزوكشەگە ءبىر تۇندىك
بەرىلەتىن پۇلداي بوپ،

تۇسسە ءباسى ساۋداعا،
كەرەكسىز بوپ جاۋعا دا،
تۇرشىگەر مە ۇلىنان
كيە مەكەن – تاۋ، دالا؟

ەرنى جالاق، كوزى ءىرىڭ، –
ۇلگىسىندەي ەزىنىڭ!
قىر مەن سىرى ءدال بۇگىن.
تانىماس-اۋ ءوز ۇلىن.

قوندىرىپ اپ توسكە كۇن،
داۋدى ۇل بوپ شەشكەن ءۇن.
جەرۇيىعىم كورمەگەن
ۇلدان قۇلدىڭ وسكەنىن.

ەردەن ەزدىڭ تۋعانىن،
ءتىلىن تىستەپ، بۋعانىن.
باباسىنىڭ ۇمىتقان
قانمەن ارىن جۋعانىن.

ۋىز بەرگەن مىڭ ولشەپ،
ۇل مەن قۇلعا ءبىر ەمشەك.
قۇل دا ۇل بوپ كەتەتىن
قار جاۋعىزا تۇنەرسەك.

ۇل قۇل بولماي قويار ما،
ۋىز ەمبەي، مۇڭ ەمسەك.
مۇز قاتىرار قاباق جوق،
كۇلگىن جانار – تىلەمسەك!

تىكتەي الماي ءيىندى،
شەردەن شەكپەن كيىندى.
قايىر سۇراپ، تابا الماس
تەڭگە تۇگىل، تيىندى.

كوتەرمەسە ەڭسەسىن،
قالاي تابار ەر سەسىن.
ءبۇرىپ تۇرەر ەتەگىن
ەسىگىنەن ەنسە سۇم.

جەرگە تاپتاپ ارىڭدى،
تالكەك ەتەر جارىڭدى.
اياق استى ەتكەن سوڭ
اسقاقتاتقان ءنارىڭدى.

تىم بولماسا بۇلك ەتپەي،
بەزە بەرسەڭ ۇركەكتەي،
تاعدىر، تاقسىر توقپاعى
تۇر توبەڭنەن ءبىر كەتپەي.

سوققىلايدى، سوعادى،
تومەنگىنى جوعارى.
سەل بوپ قىرىپ كەتەدى
زاڭسىزدىقتىڭ توعانى.

قايىرادى مالداي عىپ،
تاڭدايىنا تامباي تۇك.
قايدان تاپسىن.
مايلاسا
وزگە وڭەشتى بار بايلىق.

ءشۇرشىت جايلاپ جەرىڭدى،
توسەك ەتەر ءتورىڭدى.
ءسىڭىپ، قۇرىپ سولارعا،
تاپقىزباسسىڭ كورىڭدى.

حانشا سويلەر اتىراپ،
حانشا بيلەر جاپىراق.
كورىڭ قايدان تابىلسىن،
بۇيىرماسا توپىراق...

X

– ول راس، شىراق!
قامدانىپ تۇر عوي
قاپتاۋعا كورشىڭ
ىرگەدەن.
ولارعا قاجەت
بىزدەردى شىرماپ
الاوكپە ەتەر
دۇربەلەڭ.
قاپتاپ كەپ جەتىپ،
تاپتاپ ءبىر كەتسە
جالاقتاپ جۇرگەن
قوس كورشىڭ،
ءدال سوندا ەلىڭ
اينىماي قالار
وكپەڭدى قىسقان
تۇرمەدەن.

جاسىتپايىق ءبىز،
شوشىتپايىق ءبىز
ماڭگۇرت دەپ ۇلتتى
«نەگەلەپ؟»
سولمايدى قازاق،
بولمايدى قازاق
ەرىككەنگە ەرمەك
ەبەلەك.
تاستايدى سىلكىپ
جەلكەگە مىنگەن
جەگىسى مەنەن
كەمىسىن.
كيگەنى ۇلتتىڭ
قۇرساعان بويدى
تاس كەبىن ەمەس،
كەبەنەك!

قايتەمىز، شىراق،
وزگەدەن بۇرىن
ءوزىمىزدى ءبىز يلەپ،
جامانداپ.
تابار ما سوندا
اينالىپ ۇشىپ،
قونا الماي جۇرگەن
ساعان باق؟
ۇيقىدان ءتۇرتىپ
وياتىپ الىپ،
قىرانداي ەرتەڭ
قاناتىن سىلتەر
حالقىمنىڭ،
تىلەيىك حاقتان
ءوتۋىن جىلدام
تىعىرىقتان مىناۋ
امالداپ.

ۋاي، شىراق! بىلگىن
ابىلاي، قازىبەك،
ماحامبەتى بار
ءبىز دەگەن –
ۇلت ەدىك ءبىر كەز
اسپاندى تەربەپ،
ايقايلاپ تەڭدىك
ىزدەگەن!
ىسقىرعان جەل مەن
سەلدەتكەن سۋىق
تەلەگەي تەڭىز
جاڭبىر بوپ،
جەتەرىن كەيدە
بىلمەي قاپ ءجۇرمىز
اۋەزى تاڭسىق
كۇزگى اۋەن.

ەسىگىن جاۋىپ،
اشىق-تەسىكتى
قىمتاپ،
بەكىتىپ،
اسىقپاي سوعار
قاپىسىن تاپساق،
قازاقپىز ءبىر جەر،
ەكى ۇتىپ!
دۇرىلدەپ شىقساق،
دىرىلدەر قاستى
قۋار ەك قويداي
ساستىرىپ،
ارماندى كوكسەپ،
جەتەرمىز ءالى-اق،
كەتەرمىز كەكپەن
لەكىتىپ.

ءانى بار ەلدىڭ،
جانى بار شەر مەن
زارىڭا مۇلدە
باس ۇرماس.
كۇيىگىن كۇيمەن
قۋالاپ قۋار.
كۇلكىسىن مۇڭمەن
جاسىرماس.
ادىلەت اڭساپ،
الەمنىڭ ءجۇزىن
سيپالاپ جۋىپ،
تازالاپ،
«ادالدىق!» دەۋدە
ادامزاتپەن بارلىق
عاسىرلاس!

نامىسقا قىزسا،
ارۋاققا باسىپ
قوندىرار جەرگە
اسپاندى!
تابانداپ شىقسا،
تىڭداماس مۇلدە
ءتاڭىرىڭدى دە،
باسقاڭدى!
شىرەنگەن كەزدە
تەبىنگى تەرمەن
ءشىريتىن تاقىم
استىندا،
قياناتقا قارسى
قازاق دەپ ۇققىن
قاسقايا شابار
قاسقاڭدى!

XI

– كوندى عوي قۇل بوپ جۇندەۋگە،
وي، اعا-اۋ، ءتىلسىز تۇل كەۋدە.
جەتكىزبەيدى ول بىراق تا
ءبىرىن-ءبىرى كۇندەۋگە.

جاسىرىپ ەلدەن بۇيرىعىن،
جەردى بەرسە بيلىگىڭ.
شىبىش قۇساپ توسادى-اق،
تورەڭ حانعا قۇيرىعىن.

قۇيرىعىڭدى مەنسىنبەي،
تاقىرىڭدى جەرسىنبەي،
شۇرايلىڭدى جامباستار،
قۇدا بولعان كورشىڭدەي.

اش تۇمسىعىن تىك سۇعىپ،
شەتكە قۋىپ، تىقسىرىپ،
باسىپ، جانشىپ كەتەدى ول
جەر استىنان جىك شىعىپ.

ىزدەمەيدى سەنى ەشكىم.
وشەر ماڭگى كومەسكىڭ.
بار-جوعىڭدى ەسكەرىپ،
«قازاق قايدا؟» دەمەس كىم.

وي باقساڭشى، توي باقپاي،
ميىڭ بولسا ويماقتاي.
قۇريسىڭ عوي كۇنى ەرتەڭ،
قاساپ بولعان ويراتتاي.

تۇرسا دا الدان توسىپ ار،
قىتايىڭ با شوشىنار.
ويراتتاردى باۋىزداپ،
قىرىپ سالعان وسىلار!

كورگە قۋار ءورىس قىپ،
كەرەگى وعان – كەڭىستىك،
ەگىن ەگەر ورنىنا
مولاڭدى دا تەگىس قىپ.

اشۋ، كەكتەن تونالىپ،
جاتا بەرسەڭ ومالىپ،
قازاق اتىڭ وشەدى،
جەر بەتىنەن جوعالىپ.

وشىرەدى ول قينالماي،
ءبىر تال ءشوپتى قيعانداي.
ازىنايدى جات اۋەن
تارتىلاتىن كۇي قالماي.

تىكتەمەسەڭ ءيىندى،
كوردەن سوعار ءۇيىڭدى.
مۇرتتى اكانىڭ ءشۇرشىتى
قايتسىن سەنىڭ كۇيىڭدى.

كۇڭىرەنبەس كۇيمەنەن
سونەر رۋحىڭ كۇيرەگەن.
كەبەنەگىڭ جىرتىلىپ،
كەبىن بولار كيمەگەن.

ۇمىت بولىپ نارلىعىڭ،
جوققا اينالار بارلىعىڭ.
بيلىكتىنىڭ بىت-شىت قىپ،
بۇزا الماساڭ جارلىعىن.

توقتاتپاسا استانا
جەر بەرۋىن باسقاعا.
قازاق، ءوزىڭ قيمىلدا،
داۋىلىڭدى باستا دا!

ايتساداعى كىم نەنى،
ساقتا رۋحتى دىلدەگى.
ءتۇرىپ ايداپ، قۋىپ شىق،
باسىندىرماي كىرمەنى.

«مەن – حاق!» دەسە ۇدايى ءۇن.
بوس ءسوز!
كوكتە – قۇدايىڭ!
سەنىڭ عانا مەنشىگىڭ –
كەنىڭ،
گازىڭ،
مۇنايىڭ.

كەكتى اينالتساڭ كوشكىنگە،
ءبارى بىتەر بەس كۇندە.
ءوز ەلىڭە يە بوپ،
باس يمەيسىڭ ەشكىمگە.

سايرار ءتىلىڭ كۇرمەلگەن.
جاينار كوڭلىڭ كىرلەنگەن.
سۋىق قولدار كەسىلەر
سۋماڭدايتىن ىرگەڭنەن.

گۇل وسەدى ىزىڭنەن،
نۇر ەسەدى جۇزىڭنەن.
وتە المايدى جارامساق
پارلامەنتكە تىزىممەن...

XII

ءاي، قاراق باۋرىم!
بۇرىلىپ بەتىڭ،
ءسوزىڭ دە شەتىن
تۇزەلدى.
ميىمدى تۇساپ،
ءيىندى جانشىپ
قالتىراتتىڭ ءبىراز
تىزەمدى.
ءبىرىمىز سوگىپ،
ءبىرىمىز ءوبىپ،
الا تەر بولىپ
جاتساق تا،
وسىدان ارتىق
پەرزەنتىم دەرلىك
تاپپاسپىز باسقا
ءبىز ەلدى.

ۋاي، قاراق!
ارزانداپ،
نول عىپ
حالقىڭدى،
تاپا-تال تۇستە
اداستىڭ.
توپەلەپ ۇرار
باس كوزگە،
كەلمەپ ەد سەندەي
اش كوزبەن
بەت جىرتىسىپ
تالاسقىم.

قۇل ەمەس،
ەلدىڭ ۇلى ەدىم.
ەلجىرەر ەرگە
جۇرەگىم.
قيمادىم سەنى
وكپەگە.
ويتكەنى ءبىز
ەكەۋمىز -
تۇلەگىمىز عوي،
تىرەگىمىز عوي
الاشتىڭ!

الاشتىڭ قامى –
ارىمىز.
«الاش!» دەپ اعار
قانىمىز.
ارنالار سوعان
ءانىمىز.

قازاق بوپ تۋدىق،
قازاقپىز.
تۇسالماس ەركى،
ازاتپىز.
شىعاردا بىرگە
جانىمىز!
ايالاپ سونىڭ
ارمانىن.
سايالاپ، باۋىن،
ورمانىن،
جايناتساق جەردى
ءبارىمىز.
ءسانىمىز.
قايتا ورالىپ،    
وزگەرىپ وسەر
تىرشىلىك،
قۇت بولىپ قۇيسا
ءنارىمىز.

ار، ءناردى ەلدەن
اياماي،
جۇرەككە نۇر بوپ
توگىلىپ،
قۇيارمىز جاننىڭ
جىلۋىن.

ءوشىرىپ مۇڭدى
وكسىتكەن.
شەگەلەپ شەردىڭ
شەكەسىن
تيارمىز زاردىڭ
ۇلۋىن.
تازارتىپ جاندى،
جاڭارتىپ،
الەمگە تىگىپ
جاناردى،
تابارمىز ۇلتتىڭ
تىلەگىن.
جاڭعىرتىپ ىشتەن
اتىلعان
ءبىر عانا دەممەن
توگەرمىز
ىشتەگى دەرتتىڭ
مىڭ ۋىن!

ۋاسسالام!

5-15 ناۋرىز 2011ج.

«اباي-اقپارات»