ەلورداداعى «بايتەرەك» مەديا ورتالىعىندا وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ رەسپۋبليكالىق جانە ايماقتىق، قالالىق باق وكىلدەرىمەن كەزدەسىپ، ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزدى. شىعىستان باستاۋ العان كوپتەگەن وڭ ىستەر مەن يگى باستامالار، وبلىستىڭ 20 جىلدا جەتكەن جەتىستىكتەرى، مەملەكەت باسشىسىنىڭ جۇكتەگەن مىندەتتەرىنىڭ ورىندالۋ بارىسى جانە باسقا دا كوپتەگەن وزەكتى ماسەلەلەر وتىرىستىڭ نەگىزگى اڭگىمە وزەگىنە اينالدى.

- ءبىزدىڭ ەڭ باستى ماقساتىمىز - ەلباسىنىڭ بەرگەن تاپسىرماسىنا سايكەس حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن كوتەرۋ، جاعدايىن جاقسارتۋ. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ءبىزدىڭ وبلىستا كوپتەگەن ىستەر اتقارىلدى. رەسپۋبليكادا قانداي ىلگەرى باسۋشىلىق بولسا، شىعىستا دا سونداي جاقسى ناتيجەلەر بار. ايماق ەكونوميكاسى سوڭعى جىلدارى جاقسى دامىپ، ءوسىپ كەلە جاتىر. ناقتىراق ايتساق، كەيىنگى جەتى ايدىڭ كورسەتكىشى بويىنشا وبلىس ەكونوميكاسىنىڭ ءوسۋ قارقىنى 7 پايىزدىن اسىپ وتىر، - دەپ ءسوزىن باستاعان وبلىس اكىمى اقپارات قۇرالدارى قىزمەتكەرلەرىنە ءوڭىردىڭ قازىرگى احۋالى مەن اتقارىلعان قىرۋار ىستەر جايىندا قىسقاشا تانىستىردى. ءباسپاسوز جيىنى بارىسىندا سونىمەن قاتار «دەموكراتيا سالتاناتى»، «شىعىس شىنارى» اتتى تاماشا كىتاپتاردىڭ تۇساۋكەسەر سالتاناتى بولىپ ءوتتى.

بۇدان كەيىن جۋرناليستەر وزدەرىن تولعاندىرعان ماسەلەلەر بويىنشا سۇراقتارىن قويدى. وڭىرىمىزگە قاتىستى وزەكتى ساۋالداردىڭ ءبىر پاراسى مەن وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆتىڭ بەرگەن جاۋابىن وقىرماندار نازارىنا ۇسىنىپ وتىرمىز.

ەلورداداعى «بايتەرەك» مەديا ورتالىعىندا وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆ رەسپۋبليكالىق جانە ايماقتىق، قالالىق باق وكىلدەرىمەن كەزدەسىپ، ءباسپاسوز ءماسليحاتىن وتكىزدى. شىعىستان باستاۋ العان كوپتەگەن وڭ ىستەر مەن يگى باستامالار، وبلىستىڭ 20 جىلدا جەتكەن جەتىستىكتەرى، مەملەكەت باسشىسىنىڭ جۇكتەگەن مىندەتتەرىنىڭ ورىندالۋ بارىسى جانە باسقا دا كوپتەگەن وزەكتى ماسەلەلەر وتىرىستىڭ نەگىزگى اڭگىمە وزەگىنە اينالدى.

- ءبىزدىڭ ەڭ باستى ماقساتىمىز - ەلباسىنىڭ بەرگەن تاپسىرماسىنا سايكەس حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن كوتەرۋ، جاعدايىن جاقسارتۋ. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ءبىزدىڭ وبلىستا كوپتەگەن ىستەر اتقارىلدى. رەسپۋبليكادا قانداي ىلگەرى باسۋشىلىق بولسا، شىعىستا دا سونداي جاقسى ناتيجەلەر بار. ايماق ەكونوميكاسى سوڭعى جىلدارى جاقسى دامىپ، ءوسىپ كەلە جاتىر. ناقتىراق ايتساق، كەيىنگى جەتى ايدىڭ كورسەتكىشى بويىنشا وبلىس ەكونوميكاسىنىڭ ءوسۋ قارقىنى 7 پايىزدىن اسىپ وتىر، - دەپ ءسوزىن باستاعان وبلىس اكىمى اقپارات قۇرالدارى قىزمەتكەرلەرىنە ءوڭىردىڭ قازىرگى احۋالى مەن اتقارىلعان قىرۋار ىستەر جايىندا قىسقاشا تانىستىردى. ءباسپاسوز جيىنى بارىسىندا سونىمەن قاتار «دەموكراتيا سالتاناتى»، «شىعىس شىنارى» اتتى تاماشا كىتاپتاردىڭ تۇساۋكەسەر سالتاناتى بولىپ ءوتتى.

بۇدان كەيىن جۋرناليستەر وزدەرىن تولعاندىرعان ماسەلەلەر بويىنشا سۇراقتارىن قويدى. وڭىرىمىزگە قاتىستى وزەكتى ساۋالداردىڭ ءبىر پاراسى مەن وبلىس اكىمى بەردىبەك ساپارباەۆتىڭ بەرگەن جاۋابىن وقىرماندار نازارىنا ۇسىنىپ وتىرمىز.

«حابار» اگەنتتىگى:

- جاقىن كەلەشەكتە وڭىردە سالىناتىن دەنساۋلىق ساقتاۋ، ءبىلىم بەرۋ سالالارىنىڭ نىساندارى تۋرالى ايتا كەتسەڭىز؟ مەكتەپ وقۋشىلارىنا بال بەرۋ جاعى قالاي جۇزەگە اسىرىلۋدا؟

- وكىنىشكە قاراي ءبىزدىڭ وبلىستا 28 مەكتەپ، 34 اۋرۋحانا اپاتتىق جاعدايدا تۇر. ءبىزدىڭ ەڭ ءبىرىنشى ماقساتىمىز - وسى عيماراتتاردىڭ ورنىنا جاڭاسىن سالۋ. اپاتتىق مەكتەپتەردىڭ ورنىنا بيىل جاڭادان 28 ءبىلىم وشاعىن سالۋدى باس-تايمىز، وعان جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن 4 ملرد. تەڭگەگە جۋىق قارجى ءبولىندى. ال ەندى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا كەلسەك، قازىرگى ۋاقىتتا بىزدە 11 نىساننىڭ قۇرىلىسى ءجۇرىپ جاتىر. سونداي-اق جىلجىمالى دارىگەرلىك كەشەننىڭ بىرەۋى اياگوز قالاسىندا حالىققا قىزمەت كورسەتۋدە. وبلىس اۋماعىندا وسكەمەن مەن سەمەي قالالارىندا عانا بار دياگنوستيكالىق ورتالىقتاردىڭ وڭىرلىك بولىمشەلەرىن كەلەشەكتە اۋدانداردا اشۋدى كوزدەپ وتىرمىز.

بال جونىندە ايتار بولسام، مەملە-كەتىمىزدىڭ بولاشاعىن ويلاساق، حال-قىمىزدىڭ دەنساۋلىعىن ويلاۋىمىز كەرەك. مەنىڭشە، ەلىمىزدەگى بالدىڭ 80 پايىزعا جۋىعىن وندىرەتىن شىعىس قازاقستاندا مەكتەپ وقۋشىلارىنا ەڭ كەم دەگەندە 10 گرامنان بال بەرۋ ونشا قيىن شارۋا ەمەس. ءبىزدىڭ وبلىستىڭ برەندى وسى - بال مەن مارال شارۋاشىلىعى. بۇل ەكى سالانى دامىتۋ ءۇشىن ارنايى باعدارلاما قابىلدادىق، سوعان سايكەس بىلتىردان بەرى بيۋدجەت ەسەبىنەن وقۋشىلارعا 10 گرامنان بال بەرە باستادىق. بۇل جۇمىس ارى قاراي جالعاسىن تابادى. وعان قوسا ءبىز اتالعان ەكى سالانى وركەندەتۋ ءۇشىن جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن سۋبسيديا بەرەمىز. قازىر ءبىز ۇكىمەتكە بۇل ۇسىنىسىمىزدى ايتتىق، زاڭعا وزگەرىستەر ەنگىزىلۋدە. كەلەشەكتە بالدى سپورتشىلار مەن ناۋقاس ادامدارعا دا بەرۋ جاعى قاراستىرىلۋدا.

«قازاقستان» ۇلتتىق تەلەارناسى:

- شىعىستا ءتۋريزمدى دامىتۋدا قانداي ءىس-شارالار جۇرگىزىلۋدە، ينفراقۇرىلىم ماسەلەسى قالاي شەشىمىن تاۋىپ جاتىر؟ ەكوتۋريزمنىڭ جاعدايى قالاي؟

- ءتۋريزمدى دامىتۋ ءۇشىن الدىمەن ينفراقۇرىلىمدى، سونىڭ ىشىندە جولداردى جاقسارتۋ كەرەك. ءبىزدىڭ ايماقتا-عى تابيعاتى اسەم كاتونقاراعاي، كۇرشىم، زىريان سياقتى اۋدانداردىڭ جولدارى كوبىنەسە اسۋلارى كوپ، بۇرالاڭى قيىن، تاۋلى بولىپ كەلەدى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن بۇگىندە ءبىز وسى قيىن جولداردى جوندەۋمەن اينالىسىپ جاتىرمىز. ەلىمىزدەگى عانا ەمەس، ازياداعى شيپالى جەردىڭ ءبىرى سانالعان راحمان قاينارىنا باراتىن 37 شاقىرىم جولسىز جەردى جوندەۋگە قارجى بولدىك، كەلەر جىلدان باستاپ قولعا الامىز. سونىمەن قاتار ءتۋريزمدى وركەندەتۋگە قا-جەتتى باسقا دا ماسەلەلەر نازاردا.

ەكوتۋريزم سالاسى بويىنشا وتاندىق جانە شەتەلدىك ماماندارمەن بىرلەسكەن ءتيىستى جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر. بۇعان ءبىز مەكتەپ وقۋشىلارى مەن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ ستۋدەنتتەرىن تارتۋدامىز.

«حابار» اگەنتتىگى:

- مارال شارۋاشىلىعىنىڭ ءبۇ-گىنگى حال-احۋالى قالاي، ءتۇز حايۋان-دارىنىڭ سانى ارتىپ كەلە مە؟ پانتى ونىمدەرىنىڭ جاي-كۇيى تۋرالى دا ايتا كەتسەڭىز.

- وتە ورىندى ساۋال. وكىنىشكە قاراي، سوڭعى ۋاقىتتا مارالدار سانى كەمىپ كەتتى. وعان سەبەپ - قارجىلىق داعدارىس پەن ونىمدەرگە دەگەن تۇتىنۋشىلار تاراپىنان سۇرانىستىڭ تومەندەۋى. بۇگىندە شىعىس قازاقستان ايماعىندا شامامەن 15 مىڭنىڭ توڭىرەگىندە عانا مارال قالعان، الايدا سوڭعى كەزدەرى وسى سالاعا كورسەتىلگەن ماتەريالدىق قولداۋدىڭ ارقاسىندا مارال باسىنىڭ سانى ازداپ بولسا دا ءوسىپ كەلەدى. بيىل بيۋدجەتتەن 24 ملن. تەڭگەدەي سۋبسيديا قاراستىرساق، ەكىنشى جاعىنان اسىل تۇقىمدى شارۋاشىلىقتارعا ماڭىز بەرىپ وتىرمىز.قازىر ءتورت اسىل تۇقىمدى مارال وسىرەتىن شارۋاشىلىق جۇمىس ىستەيدى. ال ونىڭ ونىمدەرىن وڭدەيتىن كاسىپورىندارعا كەلسەك، ءدال قازىر تورتەۋى ىستەپ تۇر. بىراق بۇنىڭ ءوزى جەتكىلىكسىز، كاسىپورىن ونىمدەرىنىڭ تۇرلەرىن كوبەيتۋ قاجەت.

ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اقپاراتتىق ورتالىعى:

‑ كەيىنگى ەكى‑ۇش جىلدا ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنە تاپسىرىپ، وقيتىن شىعىسقازاقستاندىق جاستار قاتارى ارتىپ كەلەدى. سوعان بايلانىستى وبلىستان ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەتكە ارنايى گرانتتار بولىنە مە؟

- نەگىزى، شىعىستىڭ جاستارى وتە ءبىلىمدى. سوناۋ كەڭەس زامانىنان بەرى جالعاسىپ كەلە جاتقان ءداستۇر دەسەك تە بولادى، شىعىس قازاقستاننىڭ ءبىلىمى ارقاشان دا جوعارى بولاتىن. قازىر دە سولاي. مۇنى سىزدەردىڭ وقۋ ورىندارىڭىزدى باسقاراتىن ەرلان سىدىقوۆ جاقسى بىلەدى. بالكىم، سودان دا شىعار، كوپشىلىك جاستارىمىزدىڭ ەۋرازيا ۋنيۆەرسيتەتىنە تاپسىرۋى. جالپى، ءبىز جىلىنا ەكى ءجۇز گرانت بولەمىز، ولاردىڭ كوبىسى مۇعالىمدەر، دارىگەرلەر جانە تەحنيكالىق ماماندار دايارلاۋعا ءوزىمىزدىڭ جەرگىلىكتى جەردەگى ۋنيۆەرسيتەتتەرگە عانا بەرىلەدى. ال ەندى ءسىزدىڭ ساۋالىڭىز بويىنشا كەلەشەكتە ويلانىپ كورەمىز.

«نۇر استانا» گازەتى:

‑ وتكەن قىستا حالىقتى ابىگەرگە سالعان سەمەيدىڭ جىلۋ پروبلەماسى قالاي شەشىلۋدە؟ رەسپۋبليكا-لىق ماڭىزى بار اياگوز-زايسان با-عىتىنداعى توزىپ كەتكەن تاس جول جوندەلە مە؟

- سەمەيدىڭ جىلۋ ماسەلەسى ەجەلدەن بەرى شەشىمىن تاپپاي جۇرگەن تۇيتكىلدەردىڭ ءبىرى بولاتىن. سەبەبى، ونداعى جىلۋ ورتالىقتارى وتكەن عاسىردىڭ 36-48-جىلدارى سالىنعان. وسىنشاما ۋاقىت قىزمەت كورسەتكەن ورتالىقتاردى قانشا جەردەن جوندەگەنمەن ەشتەڭە شىقپايدى. ول جەرلەرگە تەك جاڭادان جىلۋ ورتالىقتارىن سالۋ كەرەك. وسى ورايدا مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىمەن ۇكىمەت سەمەيدىڭ ماتەريالدىق بازاسىن نىعايتۋ جونىندە ارنايى قاۋلى قابىلداعان. سوعان سايكەس مەملەكەتتەن قارجى ءبولىنىپ، سەمەيدەگى №1 جىلۋ ورتالىعىندا ەكى بۋ قازاندىعى جاڭادان سالىندى. جىلۋ قۇبىرلارى دا جوندەلۋدە. بيىل رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن 7 ملرد. تەڭگە، وبلىستىق جانە قالالىق قازىنادان 2 ملرد. تەڭگە بولىنگەن. وسىلاردىڭ بارلىعى سول جاعالاۋدا جۇزەگە اسىپ جاتقان شارۋالار، ال ەندى وڭ جاعالاۋدا جاڭادان جىلۋ ورتالىعىن سالۋ ماسەلەسى باسى اشىق كۇيىندە قالىپ وتىر. وعان ازىرگە قارجى تابىلماۋدا. ءتيىستى قاراجات بەرەتىن ينۆەستورلار دا جوق بولىپ تۇر. دەگەنمەن، اعىمداعى جىلى سەمەيدە بىلتىرعىداي پروبلەما تۋماۋى كەرەك. دايىندىق شارالارى ويداعىداي جۇرگىزىلۋدە.

ودان باسقا جىلۋ قابىلدايتىن كوپقاباتتى تۇرعىن ۇيلەردىڭ ابدەن ەسكىرىپ بىتكەن جىلۋ جۇيەلەرىن جاڭارتۋ باعىتىندا بىرقاتار اۋقىمدى ىستەر اتقارۋدامىز. ايتالىق، تۇرعىن ۇيلەردى تەرموجاڭعىرتۋ باعدارلاماسى اياسىندا سەمەي مەن وسكەمەندە 70 ۇيگە تولىق جوندەۋ جاسالىپ جاتىر.

اياگوز بەن زايسان اراسىنداعى تاس جولدى قۇرىپ كەتتى دەۋگە كەلمەيدى. ويتكەنى وعان بيىل جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن، بۇل كەلەسى جىلى دا جالعاسادى.

«قازاق» راديوسى:

- شىعىس قازاقستاننىڭ بۇگىنگى ەكولوگيالىق احۋالى قانداي؟ ءوڭىر-دەگى ۇدەمەلى يندۋستريالدى-يننوۆا-تسيالىق دامۋ باعدارلاماسى قالاي جۇزەگە اسىرىلۋدا؟ سەمەيدەگى ماشينا قۇراستىرۋ زاۋىتىنىڭ قازىرگى جاي-كۇيى قالاي؟

- وبلىستىڭ ەكولوگيالىق جاعدايىن جاقسارتۋ ماقساتىندا بىرقاتار ىستەر تىندىرىلعان. اتاپ ايتساق، وسكەمەندە «قازاقمىس» كومپانياسىنىڭ كومەگىمەن الىپ كاسىپورىنداردىڭ سىرتقا شىعارىپ جاتقان گازدارىن ساعات سايىن زەرتتەپ، باقىلاپ، مونيتورينگ جاساپ، قاراپايىم حالىققا جەتكىزىپ وتىراتىن ارنايى ورتالىق اشىلدى. قازىر قالانىڭ توعىز جەرىنە ولاردىڭ انىقتاۋ قۇرال-جابدىقتارىن قويدىق، كەلەشەكتە ولاردىڭ سانىن كوبەيتۋ ويىمىزدا بار. ونىڭ ۇستىنە قوعامدىق ۇيىمداردان قۇرىلعان ارنايى كوميسسيامىز بار، وسىنىڭ ءبارى - ەكولوگيانى تازارتۋعا ارنالعان ءىس-شارالار. مۇنىمەن توقتاپ قالمايدى، الداعى ۋاقىتتا دا جۇمىستار جالعاسىن تابا بەرەدى.

ال يندۋستريالدى-يننوۆاتسيالىق جوبالار تۋرالى ايتسام، وبلىستا قۇنى 605 ملرد. تەڭگە تۇراتىن بارلىعى 37 جوبا قابىلداندى. وسىنىڭ بىلتىر قۇنى 137 ملرد. تەڭگە تۇراتىن 12-ءسى ىسكە قوسىلدى، بولجام بويىنشا جىل سوڭىنا دەيىن بۇلاردان 97 ملرد. تەڭگە قارجىنىڭ ءونىمى الىنىپ، بيۋدجەتكە 7 ملرد. تەڭگە شاماسىندا سالىق ءتۇسىپ، 1,5 مىڭ جاڭا جۇمىس ورنى اشىلادى دەپ جوسپارلاپ وتىرمىز. بيىل جوسپارعا سايكەس قۇنى 47 ملرد. تەڭگە بولاتىن 13 كاسىپورىن ىسكە قوسىلۋى ءتيىس.

سەمەي ماشينا جاساۋ زاۋىتىندا
بەلورۋستارمەن بىرىگىپ تراكتور قۇراس-تىرساق، بيىلدان باستاپ تىركەمەلەر مەن ءشوپتى نىعىزدايتىن تەحنيكالار شىعارىلادى. ال ەكىنشى زاۋىتتا كارىس كومپانياسىمەن بىرگە اۆتوبۋستار شىعارىلادى. بۇل ەكى كاسىپورىننىڭ دا جۇمىسى جامان ەمەس، ويتكەنى ولاردىڭ تاۋارلارىنا سۇرانىس بار.

سەرىك ءابىلحان، ارنايى «اباي.كز» اقپاراتتىق پورتالى ءۇشىن.

استانا قالاسى