جانات ۇركەك قىز. داۋىس كوتەرسەڭ كوزدەرى باقىرايىپ، ۇزىن كىرپىكتەرى دىرىلدەپ، بيداي ءوڭى ءبىر اعارىپ، ءبىر بوزارىپ كەتەدى. ەسىمە ءبىر وقيعا تۇسەدى... ءبىزدىڭ تەاتردىڭ 25 جىلدىق تويىنا وراي اكىمنىڭ ورىنباسارىنا دا، اكىمگە دە كىردىم. «اكادەميالىق تەاتر ەسكى عيماراتتا وتىرمىز، كورەرمەن زالى 190-داي عانا. ال قويىلىمدارىمىز جاقسى. الايدا كورەرمەنگە جەتپەي جاتادى. تويدىڭ الدىندا بىزگە ءبىر اۆتوبۋس سىيلاساڭىزدار جاقسى بولار ەدى» دەگەندەي. ماڭايداعى وبلىستارعا، اۋداندارعا گاسترولگە بارىپ تۇراتىن ەدىك. توي ءوتتى. اكىم ساحنادا سويلەدى. الايدا اۆتوبۋس بەرگەن جوق. بىراق ىشىمدە ءبىر سۇراق قالىپ قالدى. كوپ ۇزاماي شاماسى 4-5 اي وتكەندە جاستار تەاترىنا اكىمنىڭ ورىنباسارى اۆتوبۋس سىيلادى. جالپى اكىمنىڭ ورىنباسارى وسى «جاستار تەاترى» دەسە ىلعي بۇيرەگى بۇرىپ تۇرادى... وپەرا جانە بالەت تەاترىنىڭ عيماراتىن دا، اتاق-ابىروي، وردەن-مەدال، پاتەردى دە كوبىنە سولارعا بەرىپ جۇرەدى. قازاقشا ايتقاندا بۇيرەگى بۇرىپ تۇرادى. مەن سوعان اشۋلانام. بىلگەن ادامعا بۇل دا مورالدىق كوررۋپتسيا... سوعان كۇيەمىن...

جارايدى، مەنى سىيلاماسىن، «اكادەميچەسكي» دەگەن ستاتۋسىمىزدى ۇمىتىپ كەتسىن...بىراق ق.قۋانىشباەۆتىڭ ارۋاعىن نەگە سىيلامادى؟» دەپ كۇيىپ-ءپىسىپ جۇمىسقا كەلدىم. لەزدەمە پلانەركا باستالدى. ءبىر كەزدە جانات چايكينا وتكەن جەتىدەگى سپەكتاكلگە تالداۋ جاساپ كەلىپ... «تالعات، مىنالاردى ءويتۋ كەرەك، ءبۇيتۋ كەرەك»... دەگەنى. ءوزىم قانىم قايناپ «تاز اشۋىن تىرنادان الادى» دەگەندەي جاناتقا باس سالدىم. «سەن نەگە مەنى تالعات دەيسىڭ؟ مىنا زالدا جاستار وتىر. بۇل سوندا سەنىڭ ۇلگىڭ بە؟ ونى مۇنى » دەگەندەي دۇرسە قويا بەردىم. «كەرەك بولسا مەنى تالعات دوسىمگاليەۆيچ، بولماسا قۇرمەتتى كوركەمدىك جەتەكشى» دەپ ايت... جانات ساسىپ قالدى. نە دەپ جاۋاپ بەرەرىن دە، بولماسا قارسى بىردەڭە دەۋگە لاجى قالماعانداي كوزى شاراسىنان شىعارداي ەكى بەتى دۋ ەتە تۇسكەن. ...استىڭعى ەرنى ءسال-ءپال دىرىلدەگەندەي... اياپ كەتتىم... بايقاماي ءوزىمسىنىپ، ەركەلەپ، نازدانىپ ايتقانىنا ءوزى دە وكىنگەندەي... بۇل ونىڭ ءالى كۇنگە اڭعالدىعى، تازالىعى، تۇنىقتىعى...

جانات چايكينا كەرەكۋدىڭ تۋماسى. بىراق وندا «رۋشىلدىق» «جەرلەستىك» دەگەن ۇعىم جوق. ول كەز-كەلگەن تەاتردا الاڭداماي ىستەي بەرەتىن جان... ونىڭ بويىندا فالش، وتىرىك ايتۋ دەگەن بولماعان. مەن وسى جولعى ماقالامدى جاناتتىڭ ءوزىن سويلەتۋدى ءجون كوردىم.

جانات، سەن تەاتردا ديرەكتوردىڭ ايەلى بوپ جۇمىس ىستەدىڭ؟ قانشا رەت كۇيەۋىڭنىڭ قامقورلىعىن كوردىڭ؟ ول ديرەكتور بوپ ىستەگەن جىلدارى باسقا اكتريسالارعا جەتپەگەن قانداي ماي شەلپەككە كەنەلدىڭ؟

جانات تاربيەلى، ينتەللەگەنتتى وتباسىنان شىققان. كەيدە «ءدال ماڭدايىنان تيگەن تاستاي تۋرا كەلگەن سوزدەرگە شىر-پىر ەتىپ قالادى»

-جو-جوق مەن ەشقاشان ونداي جاقسىلىق كورگەم جوق. كەرىسىنشە قايتا زيانى ءتيدى دەۋگە بولادى. ويتكەنى تەاتر قايناپ جاتقان قازان ىستپەتتى. ونىڭ تۆورچەستۆوسى دا، ونەرى دە، ءسوزى دە كوزى دە كوپ بولادى. قايتا مەن كوبىندە «بىرەۋ-مىرەۋ ءسوز قىلادى قويشى» دەپ ءوزىمدى-ءوزىم شەكتەگەن اداممىن. مىسالى مەن «قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتيسى» اتاعىن تەاتر اشىلعان سوڭ التى جىلدان كەيىن-اق الدىم. ويتكەنى وبلىستاعى باسشىلار جاڭادان اشىلعان تەاتردى شاشىراتپاي ۇستاپ قالايىق دەگەن نيەتپەن اتاق-ابىرويىن بەرە باستادى. ال، مەن سودان كەيىن بىردە-ءبىر نارسە، نە وردەن، نە مەدال، نە اتاققا ۇسىنىلماپپىن. كوبىندە ءوزىم قوراشتانىپ «ءسوز كەلەر» دەگەن جەلەۋمەن شەگىنە بەردىم.

جانات دۇرىس ايتادى. باسقا پىسىقاي بىرەۋ بولعاندا كۇيەۋى بار، سۇيەۋى بار، باياعىدا-اق «حالىق ءارتيسى» بولاتىن اكتريسا ەدى.

جانات ليريك... ءان ايتقاندا جانىمەن ايتادى. داۋىسى نازىك... ۇنىندە ادام جانىن، جۇرەگىن، بويىڭداعى ۇيىقتاپ جاتقان سەزىمدەردى وياتاتىن اۋەز بار... جاقسى ءانشى بولۋ ءۇشىن، ايقايلايتىن زور داۋىس ەمەس، جۇرەكتەن شىعىپ جۇرەككە جەتەر جالىن كەرەك سياقتى. جانات ءان سالعاندا جانىڭ جاي تابادى. امەريكالىق اتى الەمگە ايگىلى لارري كينگ دەگەن جۋرناليست بار. ناعىز جۇلدىز. لارري كينگتىڭ ينتەرۆيۋىنە قاتىسۋ ءارتيستىڭ دە، سپورتسمەننىڭ دە، ءانشىنىڭ دە، ميلليونەردىڭ دە، ءتىپتى پرەزيدەنتتىڭ دە ارمانى دەۋگە بولادى. ونىڭ ينتەللەكتى، ءسوز سومداۋى، سۇراقتارى تالايعا ۇلگى بولعان تالانتتى جان. مەنىڭ كۋميرىم. مەن دە كەيدە سول لارري كينگشە سويلەپ كەتەم.

- شىنىڭدى ايتشى، قايتىس بولعاندا پەرىشتەلەرمەن «مۇڭكىر-ناڭكىرمەن» جولىعادى دەپ جاتادى عوي... سوندا سەن اللاعا نە دەر ەدىڭ؟

جانات ءۇنسىز قالدى... ءسال-ءپال وتىرىستان كەيىن:

- ەي، اللا، الدىمەن ماعان ازدى-كوپتى عۇمىر بەرگەنىڭە مىڭ العىس دەيمىن. جانە مەن وسىنى كوپتەن كۇتكەن ەدىم...بۇل ومىردە ماعان قىزىق ءومىر بەرگەنىڭە،ماعان ۇرپاق بەرگەنىڭە، ماعان قىزىق تا عاجاپ تاعدىر بەرگەنىڭە راحمەت ايتار ەدىم... دەگەن. ول ءۇنسىز قالدى... كوز الدىمدا جاناتتىڭ «ارمانىم اسەلىم» سپەكتاكلىندەگى اسەل كەلدى. ۇستىندە قىزىل كومزول، ەتەگى تىزەسىن جاپقان قوڭىر كويلەك، باسىندا قىزىل ورامال. ۇركەك اسەل، بالاڭ اسەل، تالدىرماش اسەل. قاتال تاعدىر، وپاسىز ماحابباتتىڭ قۇربانى بولعان اسەل. قاتتى بورانعا مايىسقان، بىراق سىنباعان ءسامبى تالداي اسەل... جانارى جاساۋراپ، كوزىنە ەرىكسىز ەرىك بەرسە دە ەرتەڭگە دەگەن ءۇمىتىن ۇزبەگەن پەرىشتە اسەل... جاناتتا ساحنالىق كورىك، سۇلۋلىق بار... ساحناداعى چايكيناعا عاشىق بولماۋ مۇمكىن ەمەس. ناعىز شىڭعىستىڭ، ناعىز ايتماتوۆتىڭ اسەلى... ءبىر ادامنىڭ عانا ارمانى ەمەس، ەل ىشىندەگى كەز-كەلگەن ەر ازاماتتىڭ كوكەيىندەگى، تۇيسىگىندەگى، ساناسىنداعى، كوڭىلىنىڭ تۇبىندەگى تىلسىمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى، تاڭعى تورتتە ۇيىقتاپ جاتىپ ايان بوپ كەلگەندەگى ارۋداي-اسەل...

جالپى اكتريسا ماماندىعى بۇل باقىت ءھام سور... جاقسى تالانتتى اكتريسا بولۋ تەك ءبىر تەاتردىڭ عانا ابىروي، اتاعى ەمەس، ول ونەر اسپانىنداعى جارىق جۇلدىز، تاڭ اتارداعى شولپانداي، ماڭايىنا نۇر شاشاتىن، كورەرمەن سول ءۇشىن قۋاناتىن، قول سوعاتىن، كەۋدەسىن كەرىپ دەم الىپ ماقتاناتىن، ماساتتاناتىن قۇبىلىس... جانە وعان تەك دارىندى دا سۇلۋ، تەكتى دە ءبىلىمدى، وقىعان توقىعانى جەتەرلىك... ەڭ نەگىزگى وسى قاسيەتتەرگە قوسا جىبەك مىنەز كەرەك. مىنە - جانات ءدال وسىنداي اكتريسا.

- شىنىڭدى ايتشى ەگەر دە تاعدىر تاعى وسى ءومىردى قايتادان باستا دەسە – وسى ءومىرىڭ دۋبل بولسا، اكتريسا بولار ما ەدىڭ؟

-جوق...

-سوندا؟

-ءيا،ەگەر ونداي بولىپ مىنا جارىق دۇنيەگە قايتا كەلىپ، قايتادان مۇمكىندىك بولسا – اكتريسا بولماس ەدىم...

سوندا كىم بولار ەڭ؟

-بىلمەيمىن... مۇمكىن پسيحولوگ...

جانات ءدال قازىر شىنىن دا، سىرىن دا ايتىپ وتىر. ءيا، ونەردە جانكەشتى جاندار جەتەرلىك. تاعى ءومىر بەرەر بولسا كوبى ويلانباستان وسى تاعدىرىن، وسى ءومىرىن قايتالاۋدى قالار ەدى. مۇمكىن مەن دە ءدال سولارداي جانداردىڭ ءبىرى شىعارمىن. ال جانات ەندى ومىرگە قايتا كەلسە، اكتريسا بولعىسى جوق...

جانات چايكينا ناعىز سوۆەت وكىمەتىنىڭ وسكىنى. كوپ بالالى وتباسىنان شىققان. ءوز اكەسى تىم ەرتە ومىردەن وتكەن. ۇيمەلى-سۇيمەلى 6 بالانىڭ بىرەۋى. دۇرىسى بەسىنشىسى. جانات ءوز اكەسىن بىلمەي ءوستى. جەتىمدىكتى دە، جوقشىلىقتى دا، جەسىرلىكتىڭ دە نە ەكەنىن كورىپ بوي جەتتى. بالا بولسا دا شەشەسىنىڭ 6 بالانى ارقاسىنا سالىپ ءجۇرىپ اسىراعانىن كوردى.بىراق قاعىلەز، سەزىمتال، سەرگەك، سىپايى بوپ ءوستى. ءان سالدى، ادەمى بوپ الەمگە كوزىن اشتى. سوندىقتان دا جاناتتى بالا كەزدەن ءبارى تەز تانىدى. ساباقتى جاقسى وقيتىن، ءۇستى-باسى مۇنتازداي، تاپ-تۇيناقتاي تاقىلداعان قارا قىز بوپ ءوستى. ارتەككە دە باردى، ءان دە سالدى، اتكەنشەك تە تەپتى. تەك ارتيست بولام دەپ ويلاماعان. مەكتەپتە ءان سالۋ – ءومىربويى ادەمى بوپ ءجۇرۋ، كيىنۋ، قىدىرۋ، الەمدى شارلاۋ دەگەن. ءانشى بولام دەپ الماتىعا كونكۋرسقا كەلگەن قىز كونسەرۆاتوريادان بىراق شىقتى. اكتەر دەگەن نە ماماندىق؟ ول كىم بوپ شىعادى؟ قايدا ىستەيدى؟ وندا كىمدەر ساباق بەرەدى؟ بىلمەگەن... ايتەۋىر بار ۇققانى – كەيىن بىتىرگەندە كينوعا ءتۇسۋى مۇمكىن. جاناتقا ۇناعانى وسى عانا. كينوعا ءتۇسۋ. ويتكەنى جانات سوعىس كينولاردى، سوسىن ءۇندى كينولارىن جاقسى كورەدى. «برودياگا»، «گوسپودين 420» «پود پوكروۆنوم نوچي» «زيتا ي گيتا» ت.ت تولىپ جاتىر. جانە وعان قاتتى ۇنايتىنى رادج كاپۋر، ميتحۋن چاكرابورتي، اسىرەسە نارگيز...قانداي سۇلۋ ، داۋسى قانداي؟ اندەرىن ايتساي... مىڭ بۇرالعان ءبيى دە عاجاپ... جانات ءدال وسىنداي مۇمكىندىك اكتريسا بولۋدان باس تارتا المادى. ونىڭ ۇستىنە جانات ءتارتىپتى قىز. وتىرىك ايتپايدى، بىرەۋدىڭ الا ءجىبىن اتتاماعان،قىزىل سۆەتوفورعا وتپەگەن، سىرا ىشپەگەن، شىلىم شەكپەگەن –تەك جاقسى وقيتىن قىز. ءبىر سوزبەن ايتساق يدەال. بۇل بالا كەزدەن قانعا سىڭگەن تاربيە. تەك ءۇي تاربيەسى ەمەس، بۇل قوعامنىڭ ەرەجەسى. ويتكەنى سوۆەت وكىمەتى جاستاردى وسىلاي تاربيەلەگەن، وندا ۇلكەندەر، مۇعالىم، باستىق قالاي ايتسا سولاي بولۋى ءتيىس. ونىڭ وقۋدان باس تارتپاعان دا ەكىنشى سىرى ەدى. ەڭ باستىسى – ءتۇسىپ تۇرعان دايىن وقۋ. جانە ەڭ كەرەمەتى ارۋ قالا – الماتى... الاتاۋ كينوتەاترى، اۆتوۆوكزال، كوك-توبە، كينوتەاتر «ارمان»، «الماتى» قوناق ءۇيى، تروللەيبۋس جانە بالمۇزداق. مۇندايدان قالاي باس تارتاسىڭ.. جانات چايكينا ويلاماعان جەردەن كونسەرۆاتوريانىڭ تەاتر فاكۋلتەتىنە كسرو حالىق ءارتيسى شولپان جانداربەكوۆانىڭ كۋرسىنا وسىلاي تۇسكەن.

-جانات سەن قىزدارىڭدى ونەرگە جىبەرگەن جوقسىڭ؟ اسىرەسە كەنجە قىزىڭ اقنۇر اكتريسا بولايىن دەگەندە قارسى بوپسىڭ عوي.

-ءيا قارسى بولدىم... ويتكەنى ءوزىڭ بىلەسىڭ عوي... ونەر اۋىلى قيىن... ءتىپتى قاتىگەز... مەن كورگەن قيىندىقتى ول قىزىم كورمەسىن دەدىم...

مەن باياعىدا الماتىدا بولعان جەلتوقسان قوزعالىسى جايلى كينو تۇسىرگەم «قىزعىش قۇس» دەگەن. ول فيلمدە جانات چايكينا روزا دەگەن ايەلدىڭ رولىنە ءتۇستى. روزا سول كەزەڭنىڭ، سول قوعامنىڭ كەيىپكەرى. ارمانى الىس تا بيىك قىزدىڭ كۇندەردىڭ كۇنىندە ءومىر اعىسىنا قارسى تۇرا الماي ءوزىن جوعالتقان كەيىپكەر. اسىرەسە وسى جولى تۇنىمەن ىشكەنى اراق، اۋزىندا شىلىم، ىردۋ-دىردۋ بي قىسقاسى ىرجالاق ءومىر. تاڭ ەرتەڭ روزا مەن باستى كەيىپكەر سانجاردىڭ كورىنىسىن ءتۇسىرۋ كەرەك بولاتىن. ءتۇسىرىپ جاتقان جەرىمىز – مايماق ستانتسياسى. ۇلى ش.ايتماتوۆتىڭ تۋعان اۋىلى شەكەردىڭ جانى. وكتيابر ايىنىڭ سوڭى. كۇن سالقىن. اسىرەسە تاڭەرتەڭ، كەشكە بىزدە «رەجيم» دەگەن- ۇعىم بار. ول تاڭ اتىپ كەلە جاتقاندا، بولماسا كۇن ۇياسىنا باتارداعى كورىنىس. سەبەبى وسى كەزدە تۇسىرگەن كورىنىس الدەقايدا ەرەكشە ادەمى كورىنەدى. ول قىسقا عانا كەز. بار جوعى 20-25 مينۋت قانا. وسى كەزدە ءتۇسىرىپ ۇلگەرۋ قاجەت. ول ءۇشىن ءتۇسىرۋ توبى ەرتە تۇرىپ 3-4 ساعات بۇرىن دايىندالادى. بۇل جولى دا ەرتە كەلدىك. گريم سالىپ دايىندالىپ جاتىرمىز... قايتا قايتا وتەمىز. وپەراتورلار دا، جارىق تۇسىرۋشىلەر دە، گريمەرلەر دە ساقاداي ساي. ونىڭ ۇستىنە ءدال وسى كەزدە الىستان، سوناۋ كوز ۇشىنان پويىز ءوتۋى كەرەك. اينالاداعى اعاش بىتكەن سارعايىپ كۇز كەلگەنىن بىلدىرگەندەي. اسىرەسە تاۋ اڭعارى وكتيابر ايىندا وتە سالقىن. ءبىز ءتۇسىرۋ توبى كۋرتكا، كوفتا، اياعىمىزعا ەتىك دەگەندەي جىلى كيىنگەن. جاناتتىڭ ۇستىندە تەك جالعىز عانا كويلەك. وزىنىكى ەمەس، باستىعى، «دوسى» الىباەۆتىڭ كويلەگى. ونىڭ دا تۇيمەسى شالا سالىنعان. ءدىر-ءدىر ەتەدى... فيلمدەگى باس كەيىپكەر سانجار جەلتوقساننىڭ ىزعارىنان ناقاق كۇدىكتى بولىپ، قاڭعىرعان ۇلان، قاڭباقتاي ءار جەردى پانالاپ كەلىپ وسى ۇيگە، بابا زيناعا پانالاعان. ءفيلمنىڭ سيۋجەتىن بايانداماي-اق قويايىن. تەك وسى ساحناداعى سيۋجەتتى ەسىمە تۇسىرەيىن.

روزا-جانات: – سەن مۇندا نەعىپ ءجۇرسىڭ؟ قازىر كەش بولماي تۇرعاندا بۇل جەردەن كەت... ۇلكەن قالاعا بار. وقى-دەگەن نىشان بىلدىرگەن.

- ايتپەسە مەندەي سورلى بولاسىڭ...قۇرى تەز بۇل جەردەن. بۇل ماڭاي وسەتىن جەر ەمەس، وشەتىن جەر. اقىلىڭ بولسا تابىنىڭدى جالتىرات... وسى كەزدە الىستاعى تاۋ اڭعارىنان پوەزد كورىنگەن. بۇل دا الدىن-الا كەلىسىلىپ قويىلعان. جانات ءسوزىن جالعاستىرعان...

- اتتەڭ، مەنىڭ پويىزىم ءوتىپ كەتتى-اۋ، ءومىر بويى توسقان پويىز...

ءيا... ادام عۇمىرى كۇتۋدەن، ساعىنۋدان، اڭساۋدان، ارماننان تۇرادى. قايدا بارارىڭ بەلگىسىز بولسا دا الىسقا، تىم الىسقا، كەز-كەلگەن پويىزعا وتىرىپ كەتە بەرگىڭ كەلەدى... دالاعا قاراپ، زۋ ەتىپ ارتتا قالعان باعانالارعا كوزىڭدى تالدىراسىڭ. كوز ۇشىنداعى ماڭ-ماڭ باسقان تۇيەلەر تۋرالى ويلايسىڭ. قايدا بارا جاتىرسىڭ؟ كىمگە؟ نەگە؟ بەلگىسىز... بىراق ادام ءبىر جەردە قالىپ قالماۋى ءتيىس... الدا قانداي ستانتسيا، نەندەي بەكەت توسىپ تۇر؟ ول دا جۇمباق... بىراق ادام تابيعاتى وسى جىلجۋ، جۇرە بەرۋ... سوسىن ويلاماعان جەردەن بىرەۋمەن جولىعۋ، كەزدەسۋ... ول كىم؟ بۇل جەرگە قايدان كەلگەن، ول دا بەلگىسىز... بىراق جانىڭ، ساناڭ، ۇيالىپ جاتقان تۇيسىگىڭ وسىلاي دەيدى...

ءبىر كامەرا تۋرا الدىنان، ەكىنشىسى جانىنان ءتۇسىرىپ جاتىر. ءبىرىنشى دۋبل... ءبىر قاراسام ءبارى دۇرىس سەكىلدى. بىراق، سوندا دا بىردەڭە جەتىسپەي تۇر. وسى ءسات داۋىسىمدى كوتەرىپ، ايقايلاپ جىبەردىم. «چتو زا حالتۋرا، نادو گوتوۆيتسيا چايكينا!» دەدىم. جانات سەلك ەتە قالدى. انشەيىندە «جاننا، جاننوچكا، جانات» دەپ ۇيرەنگەن ول قانشاما ەل-جۇرتتىڭ كوزىنشە ايقايعا شىداي المادى... موتور! جاناتتىڭ كونتەك ەرىندەرى ءسال-ءپال اشىلعان. ءدال قازىر مەن بىلەتىن، تانيتىن، قالجىڭداساتىن تانىسىم ەمەس... الىستاعى بوتەن، باسقا جان... كەۋدەسى تولعان وكىنىش، زاپىرانداي اششى ءومىردىڭ قىزىعىن، تاڭعى التىدا اتىپ تۇرار – جۇمىسقا اسىعاتىن ايەلدىڭ ورنىنا – مىنا الەمدە اداسقان، جوعالعان، باقىت جولىنا بارا جاتقانداعى باعدارشامى ىستەن شىققان، ليمونادتىڭ بوتەلكەسىنە بايقاۋسىزدا كىرىپ قالىپ شىعا الماعان شىبىنداي... ىزىڭىنا ەشكىم قۇلاق اسپاعان شىبىن-شىركەي:

جانات – مىنە وسى... ەرنىندەگى ەرمەگى سيگارەتتىڭ كوك ءتۇتىنى عانا تىرشىلىكتەن حابار بەرگەندەي. بۇنداي كۇي، كۇيىك، شەر-شەمەن، وكىنىش، ىزا، ازاپ ارقالاعان جالعىز روزا-جانات قانا ەمەس... بۇل ۇلى يمپەريانىڭ، كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ ءىرىپ-شىرىگەن تۇسىنداعى بەيكۇنا جاس قىزدىڭ كوز جاسىنداعى، تالايىنداعى تاعدىر... بۇل كەيىپكەر جيىركەنىشتى كلاسسيكالىق جامان وبراز ەمەس. كەرىسىنشە ونىڭ جارالى جۇرەگىنە جانىڭ اشيدى. ايايسىڭ... ايايسىڭ دا ارتىنان كەلىپ قۇشاقتاپ: «اينالايىن، مۇڭايما، مۇقالما. اداسۋ كىمدە بولمايدى» دەپ قۇشاقتاعىڭ كەلەدى... ول دا وسى ءسات وكسىپ جىلاپ، باۋىرىڭا ەڭكىلدەپ كەلىپ جىعىلىپ قۇشاعىڭنان پانا ىزدەيتىندەي... جارالى ەلىكتىڭ جاۋتاڭداپ قاراپ اڭشىنىڭ مىلتىعىنان قاشپاي، قايتا كەلىپ اياشى دەپ اياعىڭا كەپ جىعىلعانداي جاندى سۋرەت... ءتۇسىرىپ جاتىرمىز... ءتۇسىرىپ جاتىرمىز... 3-4 دۋبل پويىز وتكەنشە ءتۇسىرىپ ۇلگەردىك. «ستوپ»! «سپاسيبو زا سەمكي»! جانات ءالى جىلاپ وتىر. قاسىمىزدا قاراپ تۇرعان نوننا مورديۋكوۆانىڭ دا كوزىنەن جاس ىرشىپ كەتتى. نوننا ۆيكتوروۆنا ەكەۋمىز وڭاشا كەتىپ قالدىق. كەلەسى ساحنا باسقا جەردە.

مورديۋكوۆا كوزىن ءسۇرتىپ كەلەدى. «جاننا كاكايا پرەلەست! تالانتليۆايا، كراسيۆايا. ەي نادو پو-بولشە سنيماتسيا...تى جە كرۋتوي- پرەدلاگاي درۋگيم رەجيسسەرام... ونا...ونا كراساۆيتسا»

وكىنىشكە وراي كوپ ۇزاماي كەڭەس ۇكىمەتى تاراپ، ءار رەسپۋبليكا ءوز جولىمەن كەتتى دە، كينو مۇلدە توقتاپ قالدى. جانات الدىندا سەرىك جارمۇحامەدوۆتىڭ «وتەلمەگەن پارىز» فيلمىندە دە تۇسكەن. ءانۋار مولدابەكوۆ، دوسحان جولجاقسىنوۆ، مەرۋەرت وتەكەشوۆا سىندى كينونىڭ مىقتى جۇلدىزدارىمەن پارتنەر بولدى... ول دا بولەك اڭگىمە، بولەك تاقىرىپ... بولاشاقتا جانات چايكينانىڭ تۆورچەستۆوسىن زەرتتەيتىن جاس بۋىننىڭ جۇگى بولار دەپ ۇمىتتەنەم.

مەنىڭشە تۆورچەستۆولىق پورترەت جازعاندا، ءوزىڭ جاقسى بىلەتىن ادام جايلى ءسوز قوزعاۋ قيىن... ويتكەنى سەن ونى كوپتەن-كوپتەن بىلەسىڭ...

-شىنىڭدى ايتشى سەن وتباسىندا، سەميادا باقىتتىمىن دەپ ايتا الاسىڭ با؟

چايكينا تاعى توسىلىپ قالدى.

-جوق.-دەدى.

ايەل رەتىندە «باقىتتى بولدىم» دەپ ايتا المايمىن...ال انا رەتىندە شۇكىر...ءۇش قىزىم بار... نەمەرەلەرىم بار. الايدا، ايەل قۋانىشىن، جاستىقتاس جار رەتىندە باقىتتى بولدىم دەپ ايتا المايمىن.

جانات كۇلگەندەي بولدى.

ەگەر تاعى دا اللا ءومىر بەرسە، وسى قاتەمدى تۇزەر ەدىم...

...جانات ستۋدەنتتىك كەزدەرىن ءوزىنىڭ ومىرىندەگى باقىتتى كەزەڭدەر دەپ ەسەپتەيدى. ول راس. كۋرستاس دوستارى... الماحان، اجار، الما، ءشامشيا... جىگىتتەر دە شەتىنەن دارىندى، كىشىپەيىل. ونەر الىپپەسىنىڭ العاشقى قىزىعى دا شىجىعى دا مول جىلدار... ەكىنشى كۋرستا جۇرگەندە اجار قۇربىسى تۇرمىسقا شىقتى. ايگىلى جازۋشى بەرحاير امانشيننىڭ قىزى. ۇزىن بويلى اققۇبا... ءسامبى تالداي تالدىرماش قىز. ول 4-ءشى كۋرستاعى تۇڭعىشبايعا تيگەن. جانات تا قاراپ قالعان جوق. دون كيحوتتىڭ قاسىنداعى سانچو-پانساداي سەكەربەككە تۇرمىسقا شىقتى... شاشى ۇزىن، قالقاڭ قۇلاق سەكەربەك سۋىرىپ سالما اقىندىعى بار، وتىرىستىڭ گۇلى بولعان. سونىمەن ۇيلەنۋ تويى الماتىدا دۇرىلدەپ ءوتتى... الايدا جاناتتىڭ ىشىندە، جانىندا، جۇرەگىندە ءبىر نارسە قالعان... ول ءالى ءبۇرىن شاشىپ ۇلگەرمەگەن، بولماسا ۋاقىتى جەتىپ پىسپەگەن كوك ورىك، كوك ءتۇيىن – ماحاببات بولاتىن. كوك ءتۇيىن كەيىن ءپىستى... بۇل ومىردە ۋاقىتى جەتكەندە باسقا باعبان دا بولاتىنىن... بال شىرىنىن وزگە ادام دا جەۋگە بولارىن ءبىلدى... ول تەك كەيىن... ۆ.ەجوۆتىڭ «بۇلبۇلدار ءتۇنىن» ديپلومدىق جۇمىسقا دايىندالىپ ءجۇرىپ، ونەردەگى سەزىمىنىڭ-ومىردەگى سەزىمگە ۇلاسقانىن بايقاماي قالعان... ءيا، سولاي... سەزىم ءۇشىن سوتتاۋعا بولمايدى... مۇمكىن كەڭەستىك يدەولوگيا دا ، ادامدىق، قوعامي مورال دا بۇلاردىڭ بۇل قىلىعىن قولداي قويماسى انىق.... الايدا، ءدال سول كەزدە |جانات ءبارىن-ءبارىن باسقاشا سەزىنگەن... تاڭەرتەڭگى تاۋ سۋىنا ۇيقىلى وياۋ كەلىپ قويىپ كەتكەندە الدىمەن دەنەڭ ءدىر ەتە قالادى. سوسىن ءبىر جانىپ ءبىر كۇيەسىڭ... جاعاعا شىعىپ، تاۋ بۇلاعىنان الىس اناۋ توبەنىڭ استىنا تۇسكەندە توڭعانىڭدى بۇتكىل دەنەڭ قۇسەتتەنىپ كوگەرىپ سالقىنداي باستايسىڭ.... سەزىم دە كەيدە ءدال سولاي... ول تەك جاستىققا عانا ءتان ەرلىك، سەزىممەن عانا ساباقتاس ورلىك.

جاڭىلاسپاسام سەن ەكى مارتە وبلىستىق ءماسليحاتتا دەپۋتات بولدىڭ اۋ دەيمىن...

ءيا، ەكى رەت.

ونەر ادامدارىنىڭ ساياساتتا ، دۇرىسى دەپۋتات بولعاندارى جەتەرلىك. كەشەگى وتكەن قازاق ەستراداسىنداعى العاشقى قارلىعاشتارى تۇڭعىشباي جامانقۇلوۆ پەن قۇدايبەرگەن سۇلتانباەۆتىڭ «تاماشاعا» شىعۋى عاجاپ بولاتىن. ەكەۋى دە ول كەزدە ۇلكەن ساحنادان باسقا-وزگە ەستارادا جانرىن دا جانداندىرا باستادى. ەكەۋىن ەل جۇرت الاقانىنا سالدى. سول قۇدايبەرگەن دە دەپۋتات بولعان. الايدا، كەي دەپۋتاتتار ەل جۇرتتان بۇرىن ءوز قاراباستارىنىڭ جاعدايىن ويلاپ جۇرەدى. قولداعى مۇمكىندىگىن پايدالانىپ پاتەر شارۋاسىن، ماشينە ماسەلەسىن شەشىپ الادى. ال، جانات چايكينا قاراباسىنا ينەدەي دە جاقسىلىق جاساعان جوق. ءتىپتى ول تۋرالى ويلانباعان. ەكى مارتە ءوزى تانىمايتىن مۇگەدەك ەكى ايەلگە كومەكتەستى.

سەن ورىس تەاترىندا دا وينادىڭ ەمەس پە؟

ءيا، پاۆلودار وبلىستىق ورىس دراما تەاترىندا رەجيسسەر دميتري سۆيدەرسكي قويعان «ماريا ستيۋارتتى» وينادىم.

مەن كورگەم جوق... ال رەتسەنزياسىن رەسپۋبليكالىق باسلىمداردا دا بايقامادىم. دەي تۇرعانمەن وزىڭە قالاي؟ ويناي الدىم دەيسىڭ بە؟

- ءيا، شامام كەلگەنشە وينادىم. كۇندىز-ءتۇنى دايىندالدىم دەسەم وتىرىك ەمەس. باسقا ورىس اكتەرلارى سوزدەرىن ەجەلەپ وتىرعاندا مەن ءرولىمدى جاتتاپ العام. كورەرمەن ءتىپتى مەنىڭ ماريا ستيۋاردتى ويناعاندا ولار قازاق اكتريساسى ەكنىمدى ۇمىتىپ كەتەتىن.

جانات مەكتەپتى قازاقشا بىتىرگەنمەن ورىسشا ويلايدى. مۇقيات تىڭداساڭ سويلەگەنىندە قازاقشا اۋەزدەن گورى ورىسشا ماقام باسىم...

قازاقشا ايتقاندا سەن قازىر ۇلكەن اكتريساسىڭ. جاسىڭدى ايتىپ تۇرعام جوق. سەنىڭ ويناعان رولدەرىڭنىڭ كوبىن ايتام...

جانات ورنىنان كوتەرىلىپ، اشىق تۇرعان تەرەزەنىڭ الدىنا كەلىپ، ماعان ءبىر قىرىنان تۇردى. «سىرلى اياقتىن سىرى كەتسە دە، سىنى كەتپەگەنى» كورىنەدى. ءالى كۇنگە ءاجىمسىز. قوڭىرقاي ءجۇزى كوپتەن كۇنگە تيمەگەندەي بوزارعان سياقتى. كەزىندە قازاق ونەرىنە جالت ەتىپ ەنىپ، جاسىنداي جارق ەتكەن اكتريسانىڭ ويناعان رولدەرى بارشىلىق.

قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتيسى ج.ا.شايكينانىڭ تەاترداعى رەپەرتۋارى جەتەرلىك. ولار: بايان، كۇنىكەي – «قوزى كورپەش-بايان سۇلۋ» ع.مۇسىرەپوۆ، ينگا – «بۇلبۇلدار ءتۇنى» ۆ.ەجوۆ (اۋد. ءا.سىعاي), ايسۇلۋ – «ءوزىڭدى تاپ» ر.سەيسەنباەۆ، ە.وباەۆ، ءاليا – «اكە مەن بالا» ت.احتانوۆ، انار – «جولدا قالعان جولاۋشى» ت.ەسىمجانوۆ، بوتاگوز – «كۇشىك كۇيەۋ» ت.احتانوۆ، قاراقاس – «التىن بەسىك» ت. قاليلاحانوۆ، نينا – «ستارشي سىن» ا.ۆامپيلوۆ، اسەل – «ارمانىم اسەلىم» ش.ايتماتوۆ، قاراگوز – «قاراگوز» م.اۋەزوۆ، اقتوقتى – «اقان سەرى-اقتوقتى» ع.مۇسىرەپوۆ، ماعىش – «اباي» م.اۋەزوۆ، ماريا – «ماريا ستيۋارت» ف.شيللەر، كۇنىمجان – «كەنە حان» م.بايسەركەنوۆ، كومەلكوۆا – «ا زوري زدەس تيحيە»ب.ۆاسيلەۆ، كوردەليا، سايقىمازاق – «كورول لير» ۋ.شەكسپير، زارەچنايا – «شاعالا» ا.چەحوۆ، جەر-انا – «انا - جەر-انا» ش.ايتماتوۆ، مەدەيا – «مەدەيا» ەۆريپيد (اۋد.ق.جۇماعاليەۆ), حانۋما – «حانۋما» ا.تساگارەلي ت.ب. رولدەرى باس-اياعى 80-گە جۋىق كەيىپكەرلەر.

سۇراعىمدى جالعىستىرا بەرەيىن. وكىنىشىڭ بار ما؟

بار، - دەدى جانات!

نەمەرەلەرىمدى انا تىلىنە ۇيرەتپەگەنىمە وكىنەم. قىزدارىم تۇرمىسقا شىققانعا دەيىن قازاق ءتىلىن ءتاپ-ءتاۋىر-اق بىلەتىن. ال، بىراق كۇيەۋلەرى قازاقي بولمادى. سوعان قىنجىلام. نەمەرەلەرىمە قازاقشا ەرتەك ايتپاعانىما قينالام.... ول كوزىنە كەلگەن تاڭعى شىقتاي جاسىن ىركىپ الدى دا، كۇرسىندى...

مەن ولىمنەن قورىقپايمىن. بىراق، نەمەرەلەرىمدى دالادا جۇرگەندە، ساياباقتا جۇرگەندە، كوشەدە جۇرگەندە ولارمەن ورىسشا سويلەسكەنىمە قينالام...

شىنىڭدى ايتشى...نەدەن قورقاسىڭ؟

جالعىزدىقتان...اكتريسا رەتىندە مەن بايان، ەڭلىك، دجۋلەتتانى ويناماسىم راس... الايدا... تاعى دا رەپيتيتسياعا قاتىسسام... تاعى دا ءرولىمدى ويلاپ جاتىپ ۇيىقتاپ كەتسەم... اتىپ تۇرىپ اسىعىس-ۇسىگىس جۇمىسقا جۇگىرسەم دەيمىن... سوسىن... ساحناداعى ارىپتەستەرىمە جامان پارتنەر بولماسام دەپ قورقام. جالپى مەن قورقاقپىن عوي...

جانات چايكينا تاعى دا شىنىن ايتادى...دۇنيەدە قورىقپاعان ادامداردان قورقۋ كەرەك...

راحمەت جانات... سۇحباتىڭا، شىنىڭا، سىرىڭا... ساۋ بول! – جانات ەسىكتەن ءۇنسىز شىعا بەردى. ەسىكتى جاباردا ءسال كىدىرگەن. بىردەڭە ايتقىسى كەلگەن سىڭايلى. «جانات نە بولدى؟ تاعى دا ءبىر قوسارىڭ بار ما؟» دەۋگە بولار ەدى... تاعى دا ونى-مۇنى ءسوز ەتۋگە بولاتىن. بىراق دەگەنىم جوق. نەگە؟

ويتكەنى قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتيسى جانات چايكينا جايلى سۇحباتتىڭ بۇل سوڭعىسى بولماسا ەكەن دەگەن وي عانا. لايىم سولاي بولعاي...

تالعات تەمەنوۆ،

قازاقستاننىڭ حالىق ءارتيسى،
كينو جانە تەاتر رەجيسسەرى

 Abai.kz