(جۋرناليستتىك زەرتتەۋ)

اسىقاتا – مىرزاشولدەگى جاڭا وبلىستىڭ ورتالىعى بولۋعا ابدەن لايىق!

«ساردوبا» سۋ قويماسى بوگەتى بۇزىلۋىنىڭ سالدارى تۋرالى رەسمي مالىمەتتەر

مامىر ايىنىڭ 1-ءى كۇنى جەرگىلىكتى ۋاقىت بويىنشا تاڭعى ساعات 5.55-تە وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان «ساردوبا» سۋ قويماسى بوگەتىنىڭ بۇزىلۋى سالدارىنان ماقتاارال اۋدانىنىڭ بىرقاتار ەلدى مەكەندەرى سۋ استىندا قالعانى بەلگىلى.

رەسمي دەرەكتەر بويىنشا ماقتاارال اۋدانىنىڭ 10 ەلدى مەكەنى، 800-دەن اسا تۇرعىن ۇيلەرى، 3 مەكتەپ، 5 بالاباقشا، 4 مەديتسينالىق نىساندارى سۋ استىندا قالىپ، 31 مىڭنان استام تۇرعىن ەۆاكۋاتسيالاندى. كوكتەم كەزىندە ەڭبەگى جاناتىن ديقان-فەرمەرلەردىڭ 7600 گەكتارعا جۋىق اۋماقتاعى داقىلدى ەگىن القابىن سۋ باستى.

ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىنداعى «ساردوبا» سۋ قويماسى بوگەتىنىڭ بۇزىلۋىنا بايلانىستى تۇركىستان وبلىسى اكىمىنىڭ اعىمداعى جىلعى 2 مامىرداعى № 3 شەشىمىمەن جەرگىلىكتى اۋقىمداعى تەحنوگەندىك سيپاتتاعى توتەنشە جاعداي جاريالاندى.

«قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ توتەنشە رەزەرۆىنەن قاراجات ءبولۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ اعىمداعى جىلعى 13 مامىرداعى №291 قاۋلىسىمەن تۇركىستان وبلىسىنىڭ اكىمدىگىنە توتەنشە جاعدايدىڭ زارداپتارىن جويۋعا اۋدارۋ ءۇشىن، ونىڭ ىشىندە:

- ماقتاارال اۋدانىنىڭ سۋ استىندا قالعان دوستىق، جەڭىس، جاڭا تۇرمىس، ورگەباس جانە فەردوۋسي ەلدى مەكەندەرىنىڭ تۇرعىندارىنا وتەماقى تۇرىندە كەلتىرىلگەن زياندى (زالالدى) 100 000 تەڭگەدەن وتەۋ ءۇشىن 650,0 ملن. تەڭگە;

- تۇرعىن ۇيلەردى سالۋ ءۇشىن 4,0 ملرد. تەڭگە;

- مىرزاكەنت ەلدى مەكەنىندەگى ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىم قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ ءۇشىن 3,738 ملرد. تەڭگە;

- ورگەباس جانە فەردوۋسي ەلدى مەكەندەرىندەگى سۋمەن جابدىقتاۋ جۇيەسىن قايتا جاڭارتۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن 562,0 ملن. تەڭگە;

- كولىك ينفراقۇرىلىمىن قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن 1,05 ملرد. تەڭگە ءبولىندى.

تەحنوگەندىك سيپاتتاعى توتەنشە جاعدايلاردىڭ سالدارىنان بەس ەلدى مەكەندە (جەڭىس، جاڭا تۇرمىس، دوستىق، ورگەباس جانە فيرداۋسي) 1 030 تۇرعىن ءۇي زارداپ شەكتى.

جۇرگىزىلگەن تەحنيكالىق زەرتتەپ-قاراۋدىڭ ناتيجەلەرى بويىنشا 437 ءۇي جاڭا قۇرىلىسقا جاتادى (سونىڭ ىشىندە 235 ءۇي ۇكىمەتتىڭ توتەنشە رەزەرۆىنىڭ قاراجاتى ەسەبىنەن).

سۋ تاسقىنىنان زارداپ شەككەن زالالدى الدىن الا باعالاۋ قورىتىندىسى بويىنشا ۇكىمەتتىك كوميسسيا دوستىق، جاڭا تۇرمىس جانە جەڭىس كەنتتەرىنىڭ تۇرعىندارىن كوشىرۋ جانە مىرزاكەنت كەنتى اۋماعىندا ورنالاسقان جاڭا شاعىن اۋداندا ولارعا ارنالعان ۇيلەر سالۋ تۋرالى شەشىم قابىلدادى.

وسى ماقساتتا ەلدى مەكەننىڭ شەتىنە 70 گا الاڭىمەن جەر ۋچاسكەسى ءبولىندى.

ازىرلەنگەن ۇلگىلىك جوبالارعا سايكەس ءاربىر ءۇيدىڭ جالپى الاڭى 100 شارشى مەتردى قۇرايدى، بولمە سانى 4 بولادى.

قۇرىلىس الاڭدارىندا 32 قۇرىلىس كومپانياسى، 900 جۇمىسشى جانە 60 بىرلىك ارنايى تەحنيكا جۇمىس ىستەپ جاتىر.

تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىن اعىمداعى جىلعى 1 تامىزعا دەيىن اياقتاۋ جوسپارلانعان.

سونىمەن قاتار، جەتىساي جانە ماقتاارال اۋداندارىندا الەۋمەتتىك تۇراقتىلىقتى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا تۇركىستان وبلىسى اكىمدىگىنىڭ ۇسىنىسى بويىنشا زاڭنامادا بەلگىلەنگەن تارتىپتە وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىنداعى «ساردوبا» سۋ قويماسى بوگەتىنىڭ بۇزىلۋى سالدارىنان سۋ تاسقىنىنان زارداپ شەككەن تۇركىستان وبلىسىنىڭ ماقتاارال جانە جەتىساي اۋداندارىنىڭ اگروونەركاسىپتىك كەشەن سۋبەكتىلەرىنە وتەماقى تولەۋ ءۇشىن 2020 جىلعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتە شۇعىل شىعىندارعا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ رەزەرۆىنەن 3490,8 ملن. تەڭگە سوماسىندا قاراجات ءبولۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلەتىن بولادى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ «وڭتۇستىك قازاقستان گيدروگەولوگيالىق-مەليوراتيۆتىك ەكسپەديتسياسى» رمم كۇن سايىن جەر استى سۋلارىنىڭ دەڭگەيىن ولشەۋ جۇرگىزىلۋدە.

«وڭتۇستىك قازاقستان گيدروگەولوگيالىق-مەليوراتيۆتىك ەكسپەديتسياسى» رمم-ءنىڭ كوپجىلدىق باقىلاۋىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا شايۋ كەزەڭىنەن باستاپ (اقپان-ناۋرىز) جانە سۋارۋ كەزەڭى اياقتالعانعا دەيىن (قىركۇيەك-قازان) بارلىق سۋ باسقان اۋىلدىق وكرۋگتەردە جەر استى سۋلارىنىڭ ورنالاسۋ دەڭگەيى سىني بەلگىگە (1-2 مەتر) دەيىن كوتەرىلەدى. بۇل جاعداي قولدانىستاعى كوللەكتورلىق-درەناجدىق جەلىلەردىڭ تەحنيكالىق جاي-كۇيىنىڭ ناشارلاۋىنا بايلانىستى بولىپ وتىر.

وسىنى ەسكەرە وتىرىپ، اتالعان اشىق كولدەنەڭ كوللەكتورلىق-درەناجدىق جەلىلەر «يرريگاتسيالىق جانە درەناجدىق جۇيەلەردى جەتىلدىرۋ. 2-كەزەك» جوباسىنا ەنگىزىلدى، ولاردى ىسكە اسىرۋ 2019 جىلدان باستاپ باستالدى جانە 2021 جىلى اياقتالاتىن بولادى. بۇدان باسقا، اتالعان جوبانىڭ شەڭبەرىندە سۋارمالى جەرلەردىڭ مەليوراتيۆتىك جاعدايىن جاقسارتۋ ماقساتىندا جەر استى سۋلارىنىڭ دەڭگەيىن تومەندەتۋ ءۇشىن 149 بىرلىك تىك درەناج ۇڭعىماسىن سالۋ كوزدەلۋدە.

سونىمەن بىرگە، سۋ باسقان اۋداندا ەپيدەميولوگيالىق جاعدايدىڭ شيەلەنىسۋىنە جول بەرمەۋ ماقساتىندا دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ تاۋارلار مەن كورسەتىلەتىن قىزمەتتەردىڭ ساپاسى مەن قاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ توراعاسىمەن تۇركىستان وبلىسىنىڭ ماقتاارال اۋدانىندا سۋ تاسقىنى سالدارىن جويۋ بويىنشا سانيتاريالىق-ەپيدەمياعا قارسى ءىس-شارالار جوسپارى بەكىتىلدى.

سۋمەن جابدىقتاۋ كوزدەرى مەن سۋ قۇبىرى جۇيەلەرىن جانە ەپيدەميولوگيالىق تاۋەكەلدى وبەكتىلەردى دەزينفەكتسيالاۋ بويىنشا ءىس-شارالاردىڭ ورىندالۋىنا باقىلاۋ ۇيىمداستىرىلعان. فەردوۋسي ەلدى مەكەنىندە 2 ۇڭعىماعا دەزينفەكتسيا جاسالدى.

تۇركىستان وبلىسىنداعى توتەنشە جاعدايدى جانە ونىڭ سالدارىن جويۋ ماسەلەلەرى ۇكىمەتتىڭ ەرەكشە باقىلاۋىندا تۇر.

اسىقاتا – قازاقتىڭ تاريحي اتاقونىسى

مەملەكەتتىك دەڭگەيدە ماسەلە شەشەتىن ۋاكىلەتتى ورىندارعا ۇعىنىقتى بولۋ ءۇشىن ءوزىمىزدىڭ 1998 جىلى الماتىدا جارىق كورگەن «ءمىرزاشولىم – مىرزا ەلىم» اتتى عىلىمي ەڭبەگىمىزدە جازىلعان دەرەكتەر ارقىلى قىسقاشا تۇسىنىكتەمە بەرە كەتەيىك.

اسىقاتا – تاريحي اتاۋ. سىردىڭ ورتا اعىسىنىڭ جاعالاۋىن مەكەن ەتكەن حالىق ءپىر تۇتقان قاسيەتتى ورىنداردىڭ ءبىرى – اسىقاتا كەسەنەسى بولعان.

1917 جىلعا دەيىن ءمىرزاشول وڭىرىندە اسىقاتا مەشىتى دە جۇمىس ىستەگەن.

اسىقاتا كەسەنەسى مەن مەشىتى تۇركىستان گەنەرال-گۋبەرناتورلىعىنا قاراستى سامارقان وبلىسىنىڭ قوجەنت ۋەزىندەگى ءيىرجار بولىسىنىڭ اقتوبە اكىمشىلىك اۋىلىنىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان.

تاريحي اسىقاتا كەسەنەسى حح عاسىردىڭ 60-70-ءشى جىلدارى شاردارا سۋ قويماسى سالىنعان كەزدە سۋدىڭ استىندا قالىپتى. بۇرىنعى اسىقاتا مەشىتىنىڭ عيماراتى دا سونىڭ كۇيىن كەشكەن.

ەگەر تاريحشىلار تەرەڭىنەن زەرتتەيتىن بولسا، اسىقاتا – ەجەلگى تاريحي قالانىڭ ورنى رەتىندە كوپتەگەن قۇندى دەرەكتەردىڭ قايناركوزىنە اينالاتىنى ءسوزسىز.

1936 جىلعى 29 مامىردا بۇكىلوداقتىق ورتالىق اتقارۋ كوميتەتى ماقتاارال اۋدانىنىڭ قۇرامىندا اسىقاتا اۋىلدىق كەڭەسىن قۇرۋ تۋرالى قاۋلى قابىلدادى. الايدا، قازاق كسر ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ 1937 جىلعى 31 ناۋرىزداعى قاۋلىسىمەن وسى اسىقاتا اۋىلدىق كەڭەسى تاراتىلدى.

تاريحي اسىقاتا وڭىرىندە قازاق كسر جوعارعى كەڭەسى تورالقاسىنىڭ 1940 جىلعى 10 قاراشاداعى جارلىعىمەن ءمىرزاشولدىڭ يگەرىلگەن جەرلەرىندە، ماقتاارال جانە قىزىلقۇم اۋداندارىنىڭ شەكتەسەتىن تۇسىندا كيروۆ اۋدانى قۇرىلدى.

اۋدان ورتالىعى بولىپ باعارا سەلوسى بەلگىلەندى.

كسرو جوعارعى كەڭەسى تورالقاسىنىڭ 1956 جىلعى 13 اقپانداعى № 133/1 جارلىعىمەن كيروۆ اۋدانىنىڭ 326,4 مىڭ گەكتار جەرى وزبەكستانعا بەرىلدى.

قازاق كسر جوعارعى كەڭەسى تورالقاسىنىڭ جارلىعىمەن 1956 جىلعى 27 ساۋىردە قىزىلقۇم جانە كيروۆ اۋداندارى ورتالىعى باعارا سەلوسىندا ورنالاسقان كيروۆ اۋدانى بولىپ بىرىكتىرىلدى.

قازاق كسر جوعارعى كەڭەسى تورالقاسىنىڭ جارلىعىمەن 1962 جىلعى 2 قاڭتاردا ورتالىعى جەتىساي كەنتىندە ورنالاسقان كيروۆ اۋدانى قۇرىلدى.

قازاق كسر جوعارعى كەڭەسى تورالقاسىنىڭ 1962 جىلعى 9 شىلدەدەگى جارلىعىمەن باعارا سەلوسىنىڭ اتى – كيروۆ سەلوسى بولىپ وزگەرتىلدى.

قازاق كسر جوعارعى كەڭەسى تورالقاسىنىڭ 1963 جىلعى 26 قاڭتارداعى جارلىعىمەن كيروۆ جانە قىزىلقۇم اۋداندارىنىڭ قىزىلقۇم جانە شىمقورعان اۋىلدىق كەڭەستەرى وزبەك كسر-ءىنىڭ جاڭادان قۇرىلعان سىرداريا وبلىسىنا ءوتىپ كەتتى، ياعني جوعارىدا كورسەتىلگەن 326,4 مىڭ گەكتار جەرگە قوسا كيروۆ اۋدانىنىڭ تاعى دا 805,2 مىڭ گەكتار جەرى كورشى وزبەكستاننىڭ قاراماعىنا بەرىلدى.

وزبەك كسر جوعارعى كەڭەسى تورالقاسىنىڭ 1971 جىلعى 11 مامىرداعى، ال قازاق كسر جوعارعى كەڭەسى تورالقاسىنىڭ 1971 جىلعى 12 مامىرداعى جارلىقتارى بويىنشا كيروۆ اۋدانى جەرىنىڭ ءبىراز بولىگى قازاقستاننىڭ سول كەزدەگى شىمكەنت وبلىسىنىڭ قۇرامىنا قايتارىلىپ بەرىلدى.

الايدا، قازاقتىڭ ءمىرزاشول وڭىرىندەگى كيروۆ اۋدانىنىڭ كوپ جەرلەرى وزبەكستاننىڭ قۇرامىندا قالىپ قويدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى ن.ءا. نازارباەۆتىڭ 1996 جىلعى 9 قازانداعى جارلىعىمەن كيروۆ اۋدانىنىڭ اتى اسىقاتا اۋدانى بولىپ وزگەرتىلدى.

رەسمي مالىمەتتەر بويىنشا اسىقاتا اۋدانىنىڭ ورتالىعى اسىقاتا كەنتى شىمكەنت قالاسىنان 243 شاقىرىم، جەتىساي تەمىرجول ستانساسىنان 20 شاقىرىم جەردە ورنالاسقان. اسىقاتا كەنتى تۇرعىندارىنىڭ سانى 12 060 ادامدى قۇرايدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتiنiڭ 1997 جىلعى 24 ساۋiردەگi № 3474 جارلىعىمەن اسىقاتا، جەتiساي، ماقتاارال اۋداندارى تاراتىلىپ، ولاردىڭ اۋماعىندا اكiمشiلiك ورتالىعى جەتiساي قالاسىندا بولاتىن ماقتاارال اۋدانى قۇرىلدى.

تاريحي اسىقاتا اۋدانى نەگە قايتا اشىلماي قالدى؟

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ تاپسىرماسىمەن ءمىرزاشول ءوڭىرى جۇرتشىلىعىنىڭ تالاپ-تىلەكتەرى بويىنشا تيىسىنشە قاجەتتى قۇجاتتار دايىندالدى.

وسىلايشا، «ەلەكتروندىق ۇكىمەت» ۆەب-پورتالىندا 2018 جىلعى 23 اقپاندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ وڭتۇستىكتەگى ماقتاارال جانە سارىاعاش اۋداندارىن بەس اۋدانعا ءبولىپ، بۇرىنعى ماقتاارال، جەتىساي، اسىقاتا، سارىاعاش جانە كەلەس اۋداندارىن قايتا قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى ارنايى جارلىعىنىڭ، ال 2018 جىلعى 28 اقپان كۇنى «ەلەكتروندىق ۇكىمەت» ۆەب-پورتالىندا تيىسىنشە قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ «وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى اسىقاتا، كەلەس، جەتىساي، ماقتاارال جانە سارىاعاش اۋداندارىنىڭ شەكارالارىن بەلگىلەۋ تۋرالى» قاۋلىسىنىڭ جوبالارى جاريالاندى.

جوعارىدا اتالعان ماڭىزدى رەسمي قۇجاتتاردىڭ جوبالارىندا جانە عالىمداردىڭ عىلىمي ساراپتامالىق ۇسىنىستارىندا ءمىرزاشول وڭىرىندەگى 1997 جىلى ءبىر اۋدانعا بىرىكتىرىلگەن ءۇش اۋداندى دا – ماقتاارال، جەتىساي جانە اسىقاتا اۋداندارىن بۇرىنعى تاريحي قالپىنا كەلتىرە وتىرىپ ءۇش اۋدان ەتىپ قايتا قۇرۋ – قازىرگى ۋاقىت تالابى ەكەنى، ويتكەنى قاجەتتى اقپاراتتى حالىققا دەر كەزىندە جەتكىزۋ، قاداعالاۋ، باقىلاۋ، حالىققا قىزمەت كورسەتۋ تيىمدىلىگى ارتاتىنى ەرەكشە اتاپ كورسەتىلگەن ەدى.

عىلىمي ساراپشىلاردىڭ تۇجىرىمدارىنا سۇيەنسەك، ساياسي تۇرعىدان العاندا، قازىرگى تاڭدا بۇرىنعى اسىقاتا اۋدانىنىڭ اشىلماي قالۋى سالدارىنان ءمىرزاشول ءوڭىرىنىڭ كەيبىر ەلدى مەكەندەرىندە، اسىرەسە، شالعايدا ورنالاسقان ايماقتاردا ەكونوميكالىق-الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋدەگى وڭ وزگەرىستەر جۇرگىزۋ وتە باياۋلاپ كەتتى.

حالىق سانىنىڭ كوپتىگىنە بايلانىستى ەلدى مەكەندەردى جەدەل باسقارۋدا دا كوپتەگەن قيىندىقتار تۋىندادى. بۇل جاعداي، اسىرەسە، شالعايداعى اۋىلدارداعى الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمداردىڭ جەدەل دامۋىنا كەرى اسەرىن تيگىزدى. قازىرگى تالاپقا ساي كۇندەلىكتى اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستاردى تەكسەرىپ، باقىلاپ وتىرۋ مەن قوردالانىپ قالعان كۇردەلى ماسەلەلەردى دەر كەزىندە، جەدەل شەشۋدە قولبايلاۋ بولاتىن جاعدايلار كوبەيىپ، قيىندىقتار تۋعىزدى.

قاراپايىم حالىق كەيدە قاجەتتى انىقتامالاردى نەمەسە باسقا دا قۇجاتتاردى الۋ ءۇشىن سوناۋ شالعايداعى ەلدى مەكەندەردەن اۋرە-سارساڭعا ءتۇسىپ، قازىرگى اۋدان ورتالىعى جەتىساي قالاسىنا قاتىناۋىنا تۋرا كەلىپ وتىر. بۇل رەتتە جۇرتشىلىق اۋدان ورتالىعىنا بارۋ ءۇشىن الدىمەن بۇرىننان قالىپتاسقان بۇرىنعى اۋدان ورتالىعى اسىقاتا كەنتىنە جەتىپ، سودان كەيىن عانا جەتىساي قالاسىنا قاتىناپ ءجۇر.

وكىنىشكە قاراي، ءمىرزاشول وڭىرىندە تۇرىپ جاتقان جەرگىلىكتى حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنا جانە ايماقتىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا بولجامدىق ساراپتاما جاساعان عالىمدار مەن بىلىكتى ساراپشى-مامانداردىڭ 1997 جىلى ءبىر اۋدانعا بىرىكتىرىلگەن بۇرىنعى ماقتاارال، جەتىساي جانە اسىقاتا اۋداندارىنىڭ ۇشەۋىن دە بىردەي قايتا قالپىنا كەلتىرۋ قاجەتتىگى تۋرالى جوعارىدا باياندالعان ۇسىنىستارى مەن قورىتىندىلارىنا قاراماستان، 20 جىلدان استام ۋاقىت بويى سول كەزدەگى ەكونوميكالىق قيىندىقتاردىڭ سالدارىنان ۋاقىتشا ءبىر اۋدانعا بىرىكتىرىلگەن ماقتاارال جانە جەتىساي اۋداندارى 2018 جىلعى 5 ماۋسىمدا قايتا اشىلدى دا، ال اسىقاتا اۋدانى قۇرىلماي قالدى، تاريحي قالپىنا قايتا كەلتىرىلمەدى.

وسىعان بايلانىستى ءبىز ءمىرزاشول ءوڭىرى حالقىنىڭ 1997 جىلعى 24 ساۋiردەگi № 3474 جارلىقپەن تاراتىلعان اسىقاتا اۋدانىن قايتا اشىپ بەرۋىن وتىنگەن تالاپ-تىلەكتەرى مەن مۇڭ-مۇقتاجدارىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆقا جانە پرەزيدەنتىمىز قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆقا جەتكىزۋگە تىرىستىق.

ەگەر ءمىرزاشول ءوڭىرىن يگەرۋ جۇمىستارى قارقىندى جۇرگىزىلگەن تۇستا – سوناۋ 1940 جىلعى 10 قاراشاداعى قازاق كسر جوعارعى كەڭەسى تورالقاسىنىڭ ارنايى جارلىعىمەن قۇرىلعان، كەلەسى جىلى شاڭىراق كوتەرگەنىنە 80 جىل تولاتىن، وكىنىشكە قاراي، 1997 جىلى جابىلىپ قالعان اسىقاتا اۋدانى قايتادان قۇرىلاتىن بولسا، وندا ءمىرزاشول وڭىرىندەگى ايماقتاردى باسقارۋ جۇيەسىنىڭ ساپاسى ارتىپ، تيىسىنشە مەملەكەتتىك باعدارلامالار مەن ۇكىمەتتەن، وبلىستان كەلگەن تاپسىرمالاردىڭ ورىندالۋىنا باقىلاۋ جاساۋ دا جاقسارا تۇسەر ەدى دەگەن عىلىمي تۇجىرىمىمىزدى دالەلدەۋگە كۇش سالدىق.

راسىندا دا، اسىقاتا اۋدانىنىڭ قايتا اشىلۋى ءمىرزاشول وڭىرىندەگى ەلدى مەكەندەردەگى حالىقتىڭ وزەكتى الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن جانە ينفراقۇرىلىمدارمەن قامتاماسىز ەتۋ مىندەتتەرىن جەدەل جانە ساپالى شەشۋگە سەپتىگىن تيگىزەر ەدى.

ەگەر اسىقاتا اۋدانى قايتا قۇرىلاتىن بولسا، وندا اسىقاتا اۋدانىنىڭ قۇرامىنا 93 مىڭنان استام حالىقتى قامتيتىن 1 كەنت (اۋدان ورتالىعى اسىقاتا كەنتى), 7 اۋىلدىق وكرۋگ، 83 ەلدى مەكەن ەنگىزىلىپ، ال جەتىساي اۋدانىنىڭ قۇرامىنا 103 مىڭنان استام حالىق، 1 قالا (قازىرگى اۋدان ورتالىعى جەتىساي قالاسى), 6 اۋىلدىق وكرۋگ، 42 ەلدى مەكەندى ءوز الدىنا بولەك ايماق رەتىندە باسقارۋ جەڭىلدەيتىن ەدى.

ەگەر اسىقاتا اۋدانى قايتا قۇرىلاتىن بولسا، وندا اسىقاتا اۋدانىنىڭ اۋماعى 64 435 گەكتاردى، ال جەتىساي اۋدانىنىڭ اۋماعى 55 992 گەكتاردى قۇرايتىن ەدى.

ەلىمىزدىڭ حالىقارالىق دارەجەدەگى مارتەبەسى جاڭا ساپالىق دەڭگەيگە كوتەرىلىپ، وزبەكستان رەسپۋبليكاسىمەن شەكارالاس اۋدانداردا ءۇش اۋداننىڭ – ماقتاارال، جەتىساي جانە اسىقاتا اۋداندارىنىڭ بولۋى ەلىمىز ەكونوميكاسىنىڭ وندىرىستىك جانە بەيوندىرىستىك سالالارىنىڭ العا قاراي قارىشتاپ دامۋىنا جاڭا سەرپىن بەرىپ، سونىڭ ناتيجەسىندە ءمىرزاشول ءوڭىرىنىڭ حالقى اراسىنداعى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيىن اناعۇرلىم تومەندەتۋگە قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ەدى.

جەتىساي اۋدانىنىڭ اكىمشىلىك ورتالىعى جەتىساي اۋدانىندا قالاتىندىقتان، قوسىمشا بيۋدجەت شىعىندارى ورتالىعى اسىقاتا كەنتى بولاتىن اسىقاتا اۋدانىن اشۋعا جۇمسالاتىن ەدى.

اسىقاتا ءوڭىرىنىڭ حالقى 1997 جىلى تاراتىلعان اسىقاتا اۋدانىنىڭ اشىلايىن دەپ تۇرعان جەرىنەن اشىلماي قالعانىنا بايلانىستى وزدەرىنىڭ ءوتىنىش-تىلەكتەرىن ەلباسىمىزدىڭ اتىنا بىرنەشە رەت جولدادى.

ءبىز دە ەلباسىمىز بەن پرەزيدەنتىمىزدىڭ اتىنا سوناۋ 1940 جىلى قۇرىلىپ، 1997 جىلى جابىلىپ قالعان، تۇركىستان وبلىسىنىڭ بۇعان دەيىنگى باسشىلارىنىڭ تىكەلەي كىناسىنەن اشىلماي قالعان ءمىرزاشول وڭىرىندەگى اسىقاتا اۋدانىن قايتا اشۋدى سۇراپ، بىرنەشە رەت حات جازدىق.

اسىقاتا اۋدانى قايتا اشىلسا، ءمىرزاشول وڭىرىندە جاڭا جۇمىس ورىندارى اشىلىپ، جاستارىمىز جۇمىسسىزدىقتان ارىلىپ، جەرگىلىكتى حالىقتىڭ تۇرمىس جاعدايى جاقسارا تۇسەر ەدى.

ءبىز وسى ماسەلە بويىنشا بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا دا، الەۋمەتتىك جەلىلەردە دە قايتا-قايتا جازدىق.

وكىنىشكە قاراي، جەتىساي اۋدانى اكىمىنىڭ ءباسپاسوز قىزمەتى جەتىساي اۋدانى اكىمدىگىنىڭ رەسمي سايتىندا «اسىقاتا ءوڭىرىن بولەك اۋدان ەتىپ ءبولۋ ماسەلەسى كۇن تارتىبىندە تۇرعان جوق» دەگەن تاقىرىپپەن قىسقاشا اقپارات جاريالاۋمەن شەكتەلدى.

تۇركىستان وبلىسىنىڭ اۋماعىن ەكىگە ءبولىپ، ءمىرزاشول وڭىرىندە ەلىمىزدىڭ 15-ءشى جاڭا وبلىسىن قۇرۋ نە ءۇشىن قاجەت؟

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ 2018 جىلعى 19 ماۋسىمداعى № 702 «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكىمشىلىك-اۋماقتىق قۇرىلىسىنىڭ كەيبىر ماسەلەلەرى تۋرالى» جارلىعىمەن وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمشىلىك ورتالىعى شىمكەنت قالاسىنان تۇركىستان قالاسىنا كوشىرىلىپ، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى تۇركىستان وبلىسى دەپ قايتا اتالدى.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2018 جىلعى 22 اقپانداعى № 74 قاۋلىسىمەن شىمكەنت اگلومەراتسياسىن اۋماقتىق دامىتۋدىڭ وڭىرارالىق سحەماسى بەكىتىلگەن. الايدا، ۇكىمەتىمىز بەكىتكەن شىمكەنت اگلومەراتسياسىنىڭ پەرسپەكتيۆالىق ەكونوميكالىق اسەر ەتۋ جانە الەۋەتتىك دامۋ ايماعىنداعى ەلدى مەكەندەرىنىڭ اۋماقتارىنا قازىرگى ماقتاارال، جەتىساي جانە شاردارا اۋداندارى ەنگىزىلمەگەن.

سونىمەن بىرگە قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2019 جىلعى 31 جەلتوقسانداعى № 1056 قاۋلىسىمەن جاڭا رەداكتسيادا جازىلعان «تۇركىستان وبلىسىن الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامىتۋدىڭ 2024 جىلعا دەيىنگى كەشەندى جوسپارىندا» دا ءمىرزشول وڭىرىندەگى اۋداندار تولىق قامتىلماي قالعان.

ارينە، ءبىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ بۇرىنعى وڭتۇستىك قازاقستان، قازىرگى تۇركىستان وبلىسىنىڭ ورتالىعىن شىمكەنت قالاسىنان تۇركىستان قالاسىنا كوشىرۋ تۋرالى شەشىمىن جان-تانىمىزبەن قولدايمىز.

الايدا جەرگىلىكتى تۇرعىندار اراسىندا «ەلىمىزدىڭ ەڭ قيىر كۇنگەي تۇكپىرىندەگى ءمىرزاشول ءوڭىرى مەن شاردارا اۋدانىنىڭ حالقى ءۇشىن وبلىس ورتالىعىنىڭ تۇركىستان قالاسىنا كوشىرىلۋى قانشالىقتى ءتيىمدى؟» دەگەن ساۋالدىڭ تۋىنداپ وتىرعانى دا وتە ورىندى دەپ ەسەپتەيمىز.

كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا حالقىنىڭ سانى 500 مىڭ ادامنان اسىپ جىعىلاتىن ءمىرزاشول وڭىرىندەگى قازىرگى ماقتاارال اۋدانىنىڭ ورتالىعى مىرزاكەنت كەنتىنەن شىمكەنتكە دەيىنگى قاشىقتىق – 250 شاقىرىم. ال تۇركىستان قالاسى شىمكەنتتەن 170 شاقىرىم قاشىقتىقتا ورنالاسقان.

وبلىس ورتالىعى تۇركىستانعا كوشىرىلگەن سوڭ 500 مىڭداي حالىق تۇراتىن ءمىرزاشول وڭىرىندەگى اعايىندارىمىز، ياعني ماقتاارال، جەتىساي، شاردارا اۋداندارىنىڭ تۇرعىندارى تۇركىستان وبلىسىنىڭ جاڭا اكىمشىلىك ورتالىعىنا بارىپ-كەلۋ ءۇشىن شىمكەنت جانە شاردارا قالالارى ارقىلى 1000 شاقىرىمعا جۋىق جول جۇرۋىنە، كەمىندە ەكى كۇندى تەك جولعا سارپ ەتۋلەرىنە تۋرا كەلىپ وتىر.

جەرگىلىكتى حالىقتىڭ ماقتاارال جانە جەتىساي اۋداندارىنان تۇركىستان قالاسىنا شاردارا جانە وتىرار اۋداندارى مەن ارىس قالاسىنىڭ اۋماقتارى ارقىلى بارىپ-كەلۋىنە مۇنداعى رەسپۋبليكالىق جانە جەرگىلىكتى ماڭىزى بار جولدارىمىز ءالى تولىق دايىن ەمەس.

ءمىرزاشول وڭىرىندە تۇرىپ جاتقان جەرگىلىكتى تۇرعىنداردى سارىاعاشتان تۇركىستانعا اپاراتىن تەمىر جول قاتىناسى، جولاۋشىلاردى تاسىمالدايتىن پويىزداردىڭ ءجۇرۋ جاعدايى جاسالماعان.

جوعارىدا اتالعان ماقتاارال، جەتىساي جانە شاردارا اۋداندارىنىڭ حالقى تۇركىستان وبلىسىنىڭ جاڭادان بەكىتىلگەن رەسمي اكىمشىلىك ورتالىعى – تۇركىستان قالاسىنان تىم قاشىقتا، وتە الىس تۇكپىردە قالىپ قويىپ وتىر.

قازىرگى تاڭدا ءمىرزاشول ءوڭىرى حالقىنىڭ تۇركىستان وبلىسىنىڭ جاڭا اكىمشىلىك ورتالىعىنا بارىپ-كەلۋى بارىنشا قيىنداپ كەتتى.

بۇگىندە قايتا قالپىنا كەلتىرىلگەن ماقتاارال جانە جەتىساي اۋداندارىنىڭ اكىمدەرىنە ەڭبەك كۇشى مول ءمىرزاشول وڭىرىنەن ەڭبەك كۇشى جەتىسپەيتىن رەسپۋبليكامىزدىڭ سولتۇستىك وڭىرلەرىنە قونىستانۋ بويىنشا جەرگىلىكتى جۇرتشىلىق اراسىندا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن كۇشەيتۋ; ءوڭىردىڭ حالقىن ەلىمىزدىڭ سولتۇستىك وڭىرلەرىندە شارۋاشىلىقپەن اينالىسۋعا شاقىرۋ; وسى اتالعان جۇمىستاردى جەرگىلىكتى ءماسليحاتتاردىڭ دەپۋتاتتارىمەن بىرلەسە وتىرىپ جۇزەگە اسىرۋ تۋرالى تاپسىرما بەرىلگەن.

بىراق قاراپايىم حالىقتى وزدەرى ءومىر بويى تۇرىپ كەلە جاتقان جايما-شۋاقتى ءمىرزاشول وڭىرىنەن سارشۇناق ايازدى كۇندەرى كوپ سارىارقا دالاسىنا كوشىرە سالۋ وڭاي شارۋا ەمەس!

ونىڭ ۇستىنە قونىس اۋدارۋشىلاردى قابىلداۋدىڭ 2020 جىلعا ارنالعان وڭىرلىك كۆوتاسى وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا ەكى ەسەگە جۋىق قىسقارتىلىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2019 جىلعى 24 جەلتوقسانداعى № 967 قاۋلىسىمەن 4 750 ادام دەپ بەلگىلەنگەن.

ال ءمىرزاشول وڭىرىندە تۇراقتى تۇرىپ جاتقان جەرگىلىكتى حالىقتىڭ سانى، جوعارىدا ايتقانىمىزداي، بەيرەسمي دەرەكتەر بويىنشا 500 مىڭنان اسىپ جىعىلادى.

ارينە، مۇمكىندىك بولىپ، ۇكىمەت تاراپىنان قاجەتتى جاعداي جاسالىپ جاتسا، مىرزاشولدەگى قالىڭ قازاقتى ارقاعا كوشىرگەن دۇرىس!

الايدا مىرزاشولدەگى 500 مىڭ تۇرعىننىڭ بارلىعىن بىردەي ەلىمىزدىڭ سولتۇستىگىنە كوشىرۋ مۇمكىن بە؟!

بىزدىڭشە، قازىرگى تۇركىستان وبلىسىن ەكىگە ءبولىپ، ەلىمىزدىڭ ەڭ قيىر كۇنگەي تۇسىنداعى جانە سىرداريا وزەنىنىڭ ورتا تۇسىنداعى اۋداندار مەن قالالاردى بىرىكتىرىپ، قازاقستاننىڭ ءمىرزاشول وڭىرىندەگى 15-ءشى وبلىسىن اشقان وتە قاجەت جانە شۇعىل تۇردە شەشىلۋى ءتيىس وزەكتى ماسەلە دەپ ويلايمىز.

تۇركىستان وبلىسىنىڭ اكىمشىلىك ورتالىعى تۇركىستان قالاسىنا كوشىرىلۋىنە جانە شىمكەنت قالاسى رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ ساناتىنا جاتقىزىلۋىنا بايلانىستى قازاقتىڭ ءمىرزاشول ءوڭىرىنىڭ ەلىمىز ءۇشىن ساياسي-ەكونوميكالىق جانە ستراتەگيالىق تۇرعىدان ەرەكشە ماڭىزى بار ەكەنىن ەسكەرە وتىرىپ، شەكارا ماڭىنداعى ەلدى مەكەندەردى جالپى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق تۇرعىدان دامىتۋ جانە جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ ءومىر ءسۇرۋ جاعدايىن جاقسارتۋ ماقساتىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكiمشiلiك-اۋماقتىق قۇرىلىسى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 1993 جىلعى 8 جەلتوقسانداعى № 2572-XII زاڭىنىڭ نەگىزىندە قازىرگى ماقتاارال، جەتىساي، شاردارا جانە وعان ىرگەلەس جاتقان سارىعاش جانە كەلەس اۋداندارىنىڭ نەگىزىندە ءوز الدىنا دەربەس ءمىرزاشول وبلىسىن قۇرۋ قاجەت.

وتكەن جىلى التى اي اسىقاتادا تۇرىپ، جۇمىس ىستەدىك

ەلوردامىز نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى ءوزىمىز باسقاراتىن «زەرتتەۋشى» رەسپۋبليكالىق عىلىمي-ءبىلىم بەرۋ ورتالىعى» جەكە مەنشىك مەكەمەسىنىڭ ارنايى جوباسىن جاساپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن «ازاماتتىق باستامالاردى قولداۋ ورتالىعى» كوممەرتسيالىق ەمەس اكتسيونەرلىك قوعامىنىڭ 2019 جىلعى «بالالار جانە ءبىلىم بەرۋ، بوس ۋاقىت جانە مادەني ءىس-شارالار» اتتى تاقىرىپتاعى ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك گرانتىن ۇتىپ العان ەدىك.

وسىعان وراي، ءبىز قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ قولداۋىمەن تۇركىستان وبلىسىنداعى بۇگىندە جەتىساي اۋدانىنىڭ قۇرامىنا بەرىلگەن اسىقاتا وڭىرىندە بالالار جانە جاسوسپىرىمدەرمەن ءوزارا ءىس-قيمىلدى ۇيىمداستىرۋ كەزىندە مۇراجايلاردىڭ، كىتاپحانالاردىڭ جانە مادەني-دەمالىس ۇلگىسىندەگى مەكەمەلەردىڭ اقپاراتتىق-تانىمدىق، شىعارماشىلىق جانە وقىتۋ قىزمەتىن دامىتۋ جونىندەگى ارنايى جوسپار ازىرلەپ، كوپتەگەن ءىس شارالاردى جۇزەگە اسىردىق.

اتاپ ايتساق:

- ءمىرزاشول وڭىرىندەگى مەكتەپتەر مەن كوللەدجدەرگە بارمايتىن بالالاردى انىقتاپ، بوسقىندار مەن ميگرانتتاردىڭ بالالارى تۋرالى تالدامالى اقپارات جينادىق، ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى جوق ەلدى مەكەندەردەن بالالاردى تاسىمالداۋدى ۇيىمداستىرۋ مونيتورينگىن جۇرگىزدىك;

- قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2019 جىلعى 31 جەلتوقسانداعى № 1056 قاۋلىسىمەن جاڭا رەداكتسيادا جازىلعان «تۇركىستان وبلىسىن الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامىتۋدىڭ 2024 جىلعا دەيىنگى كەشەندى جوسپارىنا» تولىقتىرۋلار مەن وزگەرىستەر ەنگىزىلىپ، جارتى ميلليون حالىق تۇراتىن ءمىرزاشول ءوڭىرىن دامىتۋعا قارجى ءبولىنۋىن سۇراپ، ۇسىنىستار جولدادىق;

- 2019 جىلعى ماۋسىم – قازان ايلارىنىڭ ارالىعىندا تۇركىستان وبلىسى، جەتىساي اۋدانى، اسىقاتا كەنتىندە «ءمىرزاشول» اقپاراتتىق-ءبىلىم بەرۋ ورتالىعىن اشىپ، ءمىرزاشول وڭىرىندەگى مەكتەپتەر مەن كوللەدجدەردىڭ ءبىتىرۋشى جاستارى اراسىندا «ماڭگىلىك ەل جاستارى – يندۋسترياعا!» («سەرپىن») جوباسى جايىندا جان-جاقتى اقپارات بەرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزدىك;

- ءمىرزاشول جانە وڭتۇستىكتەگى وزگە دە وڭىرلەردەن شىققان، «ماڭگىلىك ەل جاستارى – يندۋسترياعا!» («سەرپىن») جوباسى بويىنشا ەلىمىزدىڭ سولتۇستىك، ورتالىق، شىعىس جانە باتىس وڭىرلەرىندەگى جوعارى وقۋ ورىندارىندا ءبىلىم الىپ جاتقان كوپ بالالالى جانە از قامتىلعان وتباسىلاردىڭ بالالارىمەن كەزدەسۋلەر وتكىزدىك;

- 2019 جىلعى 25 قىركۇيەكتە تۇركىستان وبلىسى، جەتىساي اۋدانى، اسىقاتا كەنتىنىڭ مادەنيەت ۇيىندە، 300 ادام قاتىسقان «قازاقستانداعى بالالار ەڭبەگىنىڭ ەڭ ناشار تۇرلەرىنىڭ الدىن الۋ ماسەلەلەرى» اتتى رەسپۋبليكالىق كونفەرەنتسيا وتكىزدىك;

- ەلىمىزدىڭ قيىر وڭتۇستىگىندەگى كىپ-كىشكەنتاي اۋماقتا حالىق وتە تىعىز ورنالاسقان، نەگىزىنەن ماقتا شارۋاشىلىعىنا ماماندانعان ەرەكشە ءوڭىر رەتىندە كەڭىنەن تانىمال مىرزاشولدەگى اسىقاتا كەنتىندە ۇيىمداستىرىلعان، قازاقستانداعى بالالار ەڭبەگىنىڭ ەڭ ناشار تۇرلەرىنىڭ الدىن الۋ ماسەلەلەرىنە ارنالعان وسىناۋ رەسپۋبليكالىق كونفەرەنتسياعا وراي قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى رومان ۆاسيلەۆيچ سكليار، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ىشكى ىستەر ءمينيسترى ەرلان زامانبەكۇلى تۇرعىمباەۆ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ سول كەزدەگى اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ ءمينيسترى داۋرەن اسكەربەكۇلى اباەۆ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسحات قاناتۇلى ايماعامبەتوۆ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ءمينيسترى ءبىرجان بيدايبەكۇلى نۇرىمبەتوۆ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى رۋسلان ەربولاتۇلى دالەنوۆ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تسيفرلىق دامۋ، يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى ءمينيسترى اسقار قۋانىشۇلى جۇماعاليەۆ، سونىمەن بىرگە بارلىق وبلىستاردىڭ جانە شىمكەنت قالاسىنىڭ اكىمدەرى وزدەرىنىڭ جىلى لەبىزدى قۇتتىقتاۋلارى مەن ساراپتامالىق تۇجىرىمدامالارىن جولدادى;

- ءبىلىم الۋعا بالالاردىڭ قۇقىقتارىنىڭ بۇزىلۋ سەبەپتەرى بويىنشا تالداۋ-انىقتامالىق ماتەريال دايىندادىق;

- بالالار ەڭبەگىنىڭ ەڭ ناشار تۇرلەرىن الدىن الۋعا زەرتتەۋ ناتيجەسى نەگىزىندە ۋاكىلەتتى مەملەكەتتىك ورتالىق جانە جەرگىلىكتى ورگاندارعا ۇسىنىستار دايىنداپ، جولدادىق;

- تيىسىنشە ءمىرزاشول وڭىرىندەگى وتە وزەكتى ماسەلەلەردى شەشۋگە مەملەكەتتىك تۇرعىدا ەرەكشە نازار اۋدارىپ، ناقتى ءىس-شارالاردى قولعا الۋدى سۇراپ، ەلباسىمىزعا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتىنە جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتىنە بىرنەشە رەت ارنايى حاتتارىمىزدى جولدادىق.

ءبىز ءوز حاتتارىمىزدا ۇكىمەتتىڭ نارازىن مىناداي وزەكتى ماسەلەلەرگە اۋداردىق.

2001 جىلدىڭ 1 قاراشاسىندا سىرداريا وزەنىنىڭ ۇستىنەن جەرگىلىكتى حالىققا ەرەكشە ماڭىزى بار، ۇزىندىعى 400 مەترلىك «تاۋەلسىزدىك» كوپىرى جانە شاعىن 5 كوپىر پايدالانۋعا بەرىلدى.

قازاقستاننىڭ ءمىرزاشول ءوڭىرىن شىمكەنت قالاسى ارقىلى قازىرگى تۇركىستان وبلىسىنىڭ ورتالىعىمەن جانە باسقا اۋداندارمەن وسى «تاۋەلسىزدىك» كوپىرى بايلانىستىرادى.

اسىقاتا كەنتىنەن شىمكەنت قالاسىنا دەيىنگى قاشىقتىق – 240 شاقىرىم، ال شىمكەنت قالاسىنان – تۇركىستان قالاسىنا دەيىنگى قاشىقتىق – 170 شاقىرىم.

بۇگىندە حالقىنىڭ سانى 100 مىڭ ادامنان اساتىن اسىقاتا ءوڭىرىنىڭ حالقى تۇركىستان وبلىسىنىڭ ورتالىعى تۇركىستان قالاسىنا بارۋ ءۇشىن شىمكەنت قالاسى ارقىلى – 410 شاقىرىم، ال شاردارا اۋدانىنىڭ اۋماعى ارقىلى بارۋ ءۇشىن – 500 شاقىرىمعا جۋىق، ال بارىپ، كەرى قايتىپ كەلۋ ءۇشىن 1000 شاقىرىمعا جۋىق جول جۇرەدى.

وبلىس ورتالىعى تۇركىستانعا كوشىرىلگەن سوڭ 500 مىڭداي حالىق تۇراتىن ءمىرزاشول وڭىرىندەگى اعايىندارىمىز، ياعني ماقتاارال، جەتىساي، شاردارا اۋداندارىنىڭ تۇرعىندارى تۇركىستان وبلىسىنىڭ جاڭا اكىمشىلىك ورتالىعىنا بارىپ-كەلۋ ءۇشىن شىمكەنت جانە شاردارا قالالارى ارقىلى 1000 شاقىرىمعا جۋىق جول جۇرۋىنە، كەمىندە ەكى كۇندى تەك جولعا سارپ ەتۋلەرىنە تۋرا كەلىپ وتىر.

ءمىرزاشول وڭىرىندە جاڭا وبلىس اشۋدىڭ جانە 15-ءشى ءوڭىردىڭ ورتالىعى رەتىندە اسىقاتا كەنتىن تاڭداۋدىڭ حالىقارالىق ماڭىزى

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆتىڭ 2018 جىلدىڭ 16-18 قاڭتارىندا امەريكا قۇراما شتاتتارىنا بارعان رەسمي ساپارى كەزىندە قازاقستان مەن اقش «C5+1» ديالوگى سياقتى وڭىرلىك ىنتىماقتاستىق فورماتتارىن پايدالانۋ ارقىلى ورتالىق ازياداعى ورتاق سىن-قاتەرلەرگە توتەپ بەرۋگە دايىن ەكەنى، بۇل رەتتە بولاشاقتا اۋعانستاننىڭ «C5+1» جوبالارىنا قاتىسۋى دا قۇپتالعانى بەلگىلى.

وسى كەزدەسۋدە اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ قازاقستانمەن ستراتەگيالىق ارىپتەستىكتە اقش پەن ورتالىق ازيا اراسىنداعى قارىم-قاتىناسقا، اۋعانستانداعى اقش اسكەرىنە كورسەتىلەتىن كومەككە ەرەكشە نازار اۋدارعان ەدى.

مىنە، اقش سەكىلدى الەمدى بيلەگەن الپاۋىت مەملەكەت ورتالىق ازياعا كوزىن تىگىپ وتىرعان قازىرگى كۇردەلى حالىقارالىق جاعدايدا، وزبەكستان مەن تاجىكستاننىڭ، ارى قاراي اۋعانستاننىڭ ءيىن تىرەسكەن تۇسىندا، اۋماعى جاعىنان بار بولعانى 176 مىڭ گەكتار عانا بولاتىن كىپ-كىشكەنتاي جەردە جارتى ميلليونعا جۋىق حالىق تۇرىپ جاتقان، تۇرعىندارىنىڭ سانى جاعىنان تۇتاس ءبىر وبلىسقا ساي كەلەتىن ءمىرزاشول ءوڭىرى حالقىنىڭ ەلىمىز بويىنشا ەرەكشە مەملەكەتتىك ماڭىزى بار ءىرى ەكونوميكالىق جانە مادەني ورتالىقتارىنان وتە الىس تۇكپىردە قالىپ قويۋى ساياسي تۇرعىدان العاندا ايرىقشا الاڭداتارلىق جاعداي جانە وعان ەشقانداي دا جول بەرۋگە بولمايدى.

ەلىمىز ءۇشىن ەرەكشە ستراتەگيالىق ساياسي-الەۋمەتتىك جانە ەكونوميكالىق ماڭىزى بار قيىرداعى كۇنگەي وڭىرىمىزدەگى جالپى تۇرعىندارىنىڭ سانى 710 مىڭنان استام ادام بولاتىن مىرزاشولدەگى جاڭا 15-ءشى وبلىس قازاق ەلىنىڭ وزبەكستانمەن شەكتەسەتىن، ارى قاراي تاجىكستان جانە اۋعانستان مەملەكەتتەرىنە ۇلاساتىن شەكارالىق بولىگىن مىقتى قورعانىس رەتىندە نىقتاپ، بەكەمدەپ تۇرادى.

بۇعان قوسا، قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك شەكارا سىزىعىن انىقتاۋ جانە بەلگىلەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن كەزدە ماقتاارال جانە جەتىساي اۋداندارى ءۇش جاعىنان وزبەكستان اۋماعىنىڭ قورشاۋىندا، ال ءتورتىنشى تۇسى شاردارا سۋ قويماسىمەن تۇيىسەتىن تۇيىق جاعدايدا قالىپ قويعانى بەلگىلى.

وسىلايشا، بۇگىندە ماقتاارال جانە جەتىساي اۋداندارى قازاقستاننىڭ نەگىزگى اۋماقتىق جەرىنەن تۇكپىردە، باسقا مەملەكەتتەردىڭ قورشاۋىندا، تاجىكستان مەن اۋعانستاننىڭ شەكارالارىنا وتە تاياۋ جاتقان جارتىلاي انكلاۆ (جارتىلاي ەكسكلاۆ) احۋالىندا جاتقانى جەرگىلىكتى حالىقتى ەرەكشە الاڭداتىپ وتىر.

ونىڭ ۇستىنە، جوعارىدا ايتقانىمىزداي، مىرزاشولدەگى جاڭا 15-ءشى وبلىس تەزىرەك اشىلسا، قازاقتىڭ ءمىرزاشول وڭىرىندەگى اعايىندارىمىز تۇركىستان وبلىسىنىڭ جاڭا اكىمشىلىك ورتالىعى تۇركىستان قالاسىنا بارىپ-كەلۋ ءۇشىن 1 000 شاقىرىمعا جۋىق جول ءجۇرىپ، قينالماس ەدى.

تاعى ءبىر وزەكتى ماسەلە مىناۋ.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ 2019 جىلدىڭ 14-15 ءساۋىر كۇندەرى وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنا العاشقى مەملەكەتتىك ساپارىمەن بارعان بولاتىن.

مەملەكەتىمىزدىڭ باسشىسى تاشكەنت قالاسىنداعى «وزبەكستان» حالىقارالىق فورۋمدار سارايىندا وتكىزىلگەن وزبەكستانداعى قازاقستان جىلىنىڭ اشىلۋ راسىمىندە: «شۇعىل تۇردە تۇركى دۇنيەسىنىڭ عانا ەمەس، الەمدىك مادەنيەتتىڭ ماقتانىشىنا اينالعان ءبىزدىڭ ەلدەرىمىزدىڭ باستى رۋحاني جانە تاريحي ورتالىقتارىن ءبىر-بىرىمەن بايلانىستىراتىن تۇركىستان، سامارقاند، بۇحارانى ءبىر باعىتقا قوساتىن تۋريستىك كلاستەرىن اشۋعا بولادى دەپ ەسەپتەيمىن»، - دەگەن ۇسىنىس ايتتى.

ءبىز مەملەكەتىمىزدىڭ باسشىسى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆ ۇسىنعان قازاقستاننىڭ تۇركىستان جانە وزبەكستاننىڭ سامارقاند، بۇحارا قالالارىنىڭ ارالىعىنداعى تۋريستىك كلاستەرگە تۇركىستان وبلىسىنداعى شاردارا، ماقتاارال جانە جەتىساي اۋداندارىنىڭ اۋماقتارىنداعى رۋحاني، تاريحي-مادەني ەسكەرتكىشتەردى قوسۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيمىز.

وسىعان وراي، ءبىز 2019 جىلدىڭ 17 ءساۋىر كۇنى ەلىمىزدىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆتىڭ اتىنا ارنايى حات جولداپ، قازاقستاننىڭ تۇركىستان جانە وزبەكستاننىڭ سامارقاند، بۇحارا قالالارىنىڭ ارالىعىنداعى تۋريستىك كلاستەرگە تۇركىستان وبلىسىنداعى شاردارا، ماقتاارال جانە جەتىساي اۋداندارىنىڭ اۋماقتارىنداعى رۋحاني، تاريحي-مادەني ەسكەرتكىشتەردى قوسۋ تۋرالى ۇسىنىس بىلدىرگەن ەدىك.

ويىمىزدى تۇيىندەپ ايتساق، قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ 2017 جىلعى 30 ماۋسىمداعى № 406 قاۋلىسىمەن بەكىتىلگەن «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۋريستىك سالاسىن دامىتۋدىڭ 2023 جىلعا دەيىنگى تۇجىرىمداماسىنىڭ» «قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا تۋريزم يندۋسترياسىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى قاعيداتتارى مەن جالپى تاسىلدەرى» اتتى 4-ءشى ءبولىمىنىڭ «ۇلى جىبەك جولىن جاڭعىرتۋ» دەپ اتالاتىن 4-ءشى تارماقشاسىنا وزگەرتۋلەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزگەن دۇرىس بولار ەدى.

جوعارىدا كورسەتىلگەن تۇجىرىمداماداعى «ۇلى جىبەك جولىن جاڭعىرتۋ» كلاستەرىنە تۇركىستان قالاسى مەن شاردارا قالاسى ارالىعىنداعى ەجەلگى تاريحي ەلدى مەكەندەردىڭ ورىندارى مەن تاريحي كەسەنەلەردى، سونداي-اق ماقتاارال اۋدانىنىڭ اتاكەنت كەنتىندەگى ماقتا شارۋاشىلىعى تاريحىنىڭ مۋزەيى سەكىلدى تۋريستەردىڭ قىزىعۋشىلىعىن تۋدىراتىن ورىنداردى ەنگىزۋ قاجەت.

ەگەر مەملەكەتتىك بيۋدجەت ەسەبىنەن قاجەتتى قاراجات ءبولىنىپ، تىڭعىلىقتى زەرتتەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەتىن بولسا، تاريحي شاھار تۇركىستاننان شاردارا قالاسى ارقىلى ماقتاارال اۋدانىنىڭ ورتالىعى مىرزاكەنت كەنتىنە اپاراتىن جول بويىندا، سىرداريانىڭ سول جاعالاۋىندا ەلىمىزدىڭ قازىرگى زامانعى، جوعارى ءتيىمدى جانە باسەكەگە قابىلەتتى تۋريستىك سالاسىن قالىپتاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ەجەلگى تاريحي ەسكەرتكىشتەر مەن ەجەلگى ەلدى مەكەن ورىندارى از ەمەس.

ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك وڭىرلەرىندەگى ءتۋريزمدى دامىتۋعا باعىتتالعان «ۇلى جىبەك جولىن جاڭعىرتۋ» كلاستەرىن تۇركىستان – شاردارا قالالارى – ماقتاارال اۋدانىنىڭ مىرزاكەنت كەنتى ارالىعىندا جاڭا تۋريستىك باعىتپەن تولىقتىرىپ، وسى وڭىردەگى تۋريزم ورىندارىن ينجەنەرلىك، كولىكتىك جانە الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىممەن دامىتۋ، جول بويىنداعى تۋريستىك نىساندارعا جەتۋگە جاعداي جاساۋ، تۋريستەر دەمالاتىن جەرلەردەگى قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىنىڭ دەڭگەيىن جاقسارتۋ جانە تاعى دا باسقا ماسەلەلەردى شەشۋگە ەرەكشە نازار اۋدارىلىپ، كوڭىل ءبولىنۋى ءتيىس.

سارىاعاش قالاسى نەگە مىرزاشولدەگى جاڭا 15-ءشى وبلىستىڭ ورتالىعى بولا المايدى؟

ەلباسىمىز قول قويعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 2018 جىلعى 4 مامىرداعى № 152-ءVى قرز زاڭى بار.

بۇل زاڭ بويىنشا 2017 جىلعى 21 قىركۇيەكتە نيۋ-يوركتە جاسالعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ۇكىمەتى مەن امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ ۇكىمەتى اراسىنداعى اۋعانستان يسلام رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇراقتىلىعى جانە قايتا قالپىنا كەلتىرۋ جونىندەگى ءىس-قيمىلعا امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ قاتىسۋىنا بايلانىستى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعى ارقىلى ارنايى جۇكتىڭ كوممەرتسيالىق تەمىرجول ءترانزيتىن قامتاماسىز ەتۋ تۋرالى كەلىسىمگە وزگەرىس ەنگىزۋ تۋرالى حاتتاما راتيفيكاتسيالانعان.

وسى اتالعان زاڭنىڭ 1-بابىنا سايكەس جوعارىداعى كەلىسىمنىڭ 3-بابىنىڭ 2-تارماعى جاڭا رەداكتسيادا جازىلىپ، امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ اۋعانستان يسلام رەسپۋبليكاسىنا جىبەرەتىن ارنايى جۇكگىنىڭ جانە ونىمەن بىرگە جۇرەتىن پەرسونالدارىنىڭ كوممەرتسيالىق تەمىرجول ءترانزيتى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنان جانە كەرىسىنشە باعىتتاعى وتۋگە ءتيىس وتكىزۋ پۋنكتتەرىنىڭ ءبىرى رەتىندە سارىاعاش/كەلەس ەلدى مەكەندەرى كورسەتىلگەن.

بۇعان قوسا، قازاقستان رەسپۋبليكاسى يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ رەسمي مالىمەتتەرى بويىنشا ازيا دامۋ بانكى سارىاعاش قالاسى اينالما جولىنىڭ قۇرىلىسىن قارجىلاندىرۋعا نيەتتى بولىپ وتىر.

ياعني ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋدىڭ 2020-2025 جىلدارعا ارنالعان «نۇرلى جول» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا تۇركىستان وبلىسىنىڭ سارىاعاش جانە كەلەس اۋداندارى اۋماعىندا سارىاعاش قالاسى مەن 36 ەلدىمەكەندى اينالىپ وتۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن جاڭا اۆتوجول سالىنادى.

بۇگىندە ازيا دامۋ بانكىنىڭ وكىلدەرى 2021 جىلى ىسكە اسىرىلا باستايتىن اۋقىمدى جوبانى زەرتتەۋگە كىرىسىپ كەتتى.

جوبا اياسىندا «اباي – قىزىلاسكەر» جول ۋچاسكەسى سالىنىپ، «قىزىلاسكەر – چيناز» (قونىسباەۆ بەكەتى) جولىنىڭ كىرەبەرىسى قايتا جاڭارتىلادى. ۇزىندىعى 102 شاقىرىمدى قۇرايتىن جاڭا تاسجول ءتورت جولاعى بار ءى تەحنيكالىق ساناتقا جاتقىزىلماق.

قازىرگى تاڭدا جولاۋشىلار پايدالانىپ جۇرگەن جول سارىاعاش قالاسى مەن جىبەك جولى، زورتوبە، دەربىسەك، جەمىستى، قاپلامبەك، قىزىلجار، اقنيەت، قاراقالپاق، داربازا، داستان، جاڭاتالاپ، اق ءۇي، ەڭكەس، دميتريۆو، جولباسشى، قۇرىلىس، اباي، وشاقتى، قوشقاراتا، بەسقۇبىر، بەسقۇبىر 2, كوميتەرن، قىزىلتۋ، ۇشقىن، جامبىل، وردجونيكيدزە، ماقتاشى، بىرلەسۋ، العاباس، وڭتۇستىك، جيدەلى، جۇزىمدىك، بىرلىك، سارىاعاش، كوگەرتۋ، قىزىلاسكەر سياقتى 36 ەلدى مەكەن ارقىلى وتەدى. جوبا جول-كولىك وقيعالارى سانىنىڭ ازايۋىنا، سونداي-اق، ەلدى مەكەندەردىڭ ەكولوگيالىق جاعدايىنىڭ جاقسارۋىنا سەپتىگىن تيگىزەدى.

مۇنىمەن قوسا، جاڭا اينالما جول قازاقستاننىڭ باسقا ەلدەرمەن حالىقارالىق بايلانىسىن كەڭەيتۋگە، ەلدىڭ ترانزيتتىك الەۋەتىن جاقسارتۋعا ىقپال ەتپەك.

تەحنيكالىق-ەكونوميكالىق نەگىزدەمەگە سايكەس، جوبانىڭ الدىن الا قۇنى 159 ملرد 302 ملن تەڭگەنى قۇرايدى. جوسپار بويىنشا جولدى سالۋ جۇمىستارىنا 25 مىڭنان استام جۇمىلدىرىلادى. جول 2024 جىلى پايدالانۋعا بەرىلۋى ءتيىس. 

قىسقاسى، امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ اۋعانستان يسلام رەسپۋبليكاسىنا جىبەرەتىن ارنايى جۇگىنىڭ جانە ونىمەن بىرگە جۇرەتىن پەرسونالدارىنىڭ كوممەرتسيالىق تەمىرجول ءترانزيتى رەتىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنا وزبەكستان رەسپۋبليكاسىنان جانە كەرىسىنشە باعىتتاعى وتكىزۋ پۋنكتتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلاتىن سارىاعاش/كەلەس ەلدى مەكەندەرىن ەلىمىزدىڭ 15-ءشى جاڭا وبلىسىنىڭ ورتالىعى ەتىپ بەلگىلەۋگە ساياسي جاعىنان الساق تا، حالىقارالىق قاتىناس جاعىنان الساق تا، مۇلدەم جول بەرۋگە بولمايدى!

مىرزاشولدەگى بولاشاق 15-ءشى جاڭا وبلىستىڭ ورتالىعى بولاتىن اسىقاتا كەنتىنىڭ قازىرگى احۋالى الاڭداتىپ وتىر

ءبىز وتكەن جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اقپارات جانە قوعامدىق دامۋ مينيسترلىگىنە قاراستى «ازاماتتىق باستامالاردى قولداۋ ورتالىعى» كوممەرتسيالىق ەمەس اكتسيونەرلىك قوعامى ماقۇلداعان الەۋمەتتىك جوبادا كورسەتىلگەن ءىس-شارالار جوسپارىنا سايكەس تۇركىستان وبلىسىنىڭ جەتىساي اۋدانىنا قاراستى اسىقاتا وڭىرىندە بالالار جانە جاسوسپىرىمدەرگە ارنالعان كىتاپحانالاردى جانە مادەني-دەمالىس ۇلگىسىندەگى مەكەمەلەردى ارالاپ، فوتوسۋرەتكە ءتۇسىرىپ العان ەدىك.

جەتىساي اۋدانىنداعى ابىلاي الىمبەتوۆ اتىنداعى ساياباقتى ارالاپ كورىپ، اسىقاتا ءوڭىرى بالالارىنا ارنالعان وسىناي مادەني-دەمالىس مەكەمەسىنىڭ ابدەن توزىعى جەتكەنىنە، كوپتەن بەرى كۇتىم كورمەگەنىنە، بۇل ساياباققا بالالاردىڭ كەلىپ، ويناپ-كۇلىپ، دەمالۋى بىلاي تۇرسىن، مۇندا ءجۇرۋ ەرەسەك ادامداردىڭ ءوزى ءۇشىن دە وتە قورقىنىشتى ەكەنىنە كوز جەتكىزدىك.

ءبىز جوعارىداعى ماسەلەلەر بويىنشا تۇركىستان وبلىسىنىڭ جەتىساي اۋدانىنا قاراستى اسىقاتا وڭىرىندە تۇراتىن ۇستازدار قاۋىمىمەن جانە اتا-انالارمەن سۇحباتتاسىپ، وي-پىكىرلەرىن بىلگەن ەدىك.

ۇستازدار مەن اتا-انالاردىڭ ايتۋىنشا، اسىقاتا وڭىرىنە بالالار باسسەينى قاجەت. مۇندا جىل سايىن جاز مەزگىلىندە سۋعا كەتىپ، قايتىس بولعان بالالار ءولىمى تىركەلەدى.

اسىقاتا وڭىرىندە كۇننىڭ ىستىعى سالدارىنان اعىنى قاتتى، قاۋىپتى وزەن-ارىقتاردىڭ سۋىنا ءتۇسىپ، شومىلاتىن بالالار ءومىرىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن ەسكەرىپ، الدىن-الۋ قايعىلى جاعدايلاردىڭ التىن-الۋ شارالارى جاسالماعان.

اسىقاتا وڭىرىندە ون ءتورت جاسقا تولماعان بالالاردىڭ ماقتالىق جانە قاۋىن-قاربىز، ت.ب. وسىرىلەتىن ەگىستىك القاپتاردا، بازارلاردا، ساۋدا ورىندارىندا، اسحانا-كافەلەردە، ويىن-ساۋىق ورتالىقتارىندا جۇمىس ىستەۋگە تارتۋ، بالالاردى ونىڭ دەنساۋلىعىنا قاۋىپ ءتوندىرۋى نەمەسە ءبىلىم الۋىنا كەدەرگى كەلتىرۋى نە ونىڭ دەنساۋلىعىنا جانە دەنە ءبىتىمى، اقىل-ويى، رۋحاني، مورالدىق جانە الەۋمەتتىك جاعىنان دامۋىنا نۇقسان كەلتىرۋى مۇمكىن جۇمىستاردى ورىنداۋعا قابىلداۋ جاعدايلارى وتە ءجيى كەزدەسەدى.

اسىقاتا ءوڭىرىنىڭ ءبىر بولىمشەسىنەن ەكىنشى بولىمشەسىنە قاتىناپ وقيتىن بالالاردىڭ ءومىر قاۋىپسىزدىگى مۇلدەم ەسكەرىلمەگەن. سونىڭ سالدارىنان اۆتوكولىكتەر كوپ جۇرەتىن كۇرە جولداردان جاياۋ جولاۋشىلاردىڭ ءوتۋى ءۇشىن ارنايى جولاقتى بەلگىلەر مەن باعدارشامدار قويىلماعاندىقتان، بىرنەشە رەت بالالار ءولىمى ورىن العان.

اسىقاتا كەنتىندەگى اۆتوجولدارعا ورناتىلعان باعدارشامدار وتە از، ولاردىڭ سانى ءبىر-ەكەۋدەن اسپايدى.

جەتىساي اۋدانىنا تىكەلەي قاراستى جازعى لاگەرلەر جوق. اۋدان اۋماعىنان تىس جەرلەردەگى جازعى لاگەرلەرگە باراتىن بالالاردىڭ سانى جالپى مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ ۇلەس سالماعىنا شاققاندا، وتە از.

اسىقاتا كەنتىندە ورنالاسقان جەتىساي اۋداندىق ورتالىقتاندىرىلعان كىتاپحانالار جۇيەسىنە قاراستى اسىقاتا ايماقتىق بالالار كىتاپحاناسى فيليالىنىڭ قازىرگى ورنالاسقان عيماراتى وتە تار جانە وتە ەسكى، ابدەن توزىعى جەتكەن.

اسىقاتا وڭىرىندەگى كوپ قاباتتى ۇيلەردە بالالار وينايتىن ارنايى الاڭدار جەتىسپەيدى جانە مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ مەكتەپكە باراتىن جولدارىنا تاس توسەلمەگەن، بالالار مەكتەپكە كوكتەمدە شاڭ-توپىراق، ال كۇز بەن قىستا لاي-باتپاق كەشىپ بارۋعا ءماجبۇر بولادى.

ءبىزدىڭ 2019 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ اتىنا اسىقاتا ءوڭىرىنىڭ احۋالى تۋرالى حاتىمىزدا كورسەتىلگەن جانە تۇرعىندار تاراپىنان كوتەرىلەتىن وزەكتى ماسەلەلەر كەزەڭ-كەزەڭىمەن مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن بولىنگەن قارجىلارعا سايكەس ءوز شەشىمدەرىن تاباتىن بولادى دەپ ۋادە بەرگەن ەدى جەرگىلىكتى اكىم-قارالار.

تۇركىستان وبلىسى اكىمدىگىنىڭ بىزگە بەرگەن مالىمەتتەرىنە سۇيەنسەك، جەتىساي اۋدانىندا 1 شىعارماشىلىق ورتالىعى، 2 ونەر مەكتەبى قىزمەت اتقارادى. ونەر مەكتەبىنىڭ ءبىرى جەتىساي قالاسىندا ورنالاسسا، ەكىنشىسى اسىقاتا كەنتىندە ورنالاسقان.

سونىمەن قاتار، جەتىساي قالاسى مەن اسىقاتا كەنتىندە سپورت مەكتەبى جۇمىس ىستەيدى.

اسىقاتا وڭىرىندە ورنالاسقان №1 (اسىقاتا كەنتىندە) جانە №2 (ش. دىلدابەكوۆ اۋىلدىق وكرۋگىندە) سپورت مەكتەپتەرى 2018 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنان باستاپ جۇمىس جۇرگىزىپ كەلەدى.

جوعارىدا اتالعان سپورت مەكتەپتەرىندە 1811 ءجاسوسپىرىم (ونىڭ ىشىندە اسىقاتا وڭىرىندەگى 2 مەكتەپتە – 562 بالا) سپورت تۇرلەرىمەن شۇعىلدانادى.

اسىقاتا كەنتىندە ورنالاسقان ا. الىمبەتوۆ اتىنداعى ساياباق قازىرگى تاڭدا تۇرعىنداردىڭ، دەمەۋشىلەردىڭ قولداۋىمەن، سونداي-اق، شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ قۇقىعىنداعى «جەتىساي قىزمەت» مەملەكەتتىك كوممۋنالدىق كاسىپورنىنىڭ قاراجاتى ەسەبىنەن كۇتىپ ۇستالادى ەكەن.

2019 جىلى اتالعان ساياباققا 1860 دانا اعاش كوشەتتەرى وتىرعىزىلعان. 15 دانا ەلەكتر باعاناسىنا ەلەكتر جەلىلەرى تارتىلىپ، جارىقشامدار ورناتىلعان. سونداي-اق، اۋدانداعى 12 كەنت، اۋىلدىق وكرۋگتەرگە 12 جازعى زاماناۋي ۇلگىدەگى سپورت الاڭشالارىن سالۋعا 75 ملن. تەڭگە قارجى بولىنسە، سونىڭ ءبىر الاڭشاسى اسىقاتا كەنتىندەگى ساياباق ىشىنەن سالىنۋى جوسپارلانعان.

بۇعان قوسىمشا اسىقاتا كەنتىندەگى ساياباقتى جەتىلدىرۋ ماقساتىندا جەكە ينۆەستيتسيا كوزدەرى قاراستىرىلىپ جاتىر ەكەن.

اسىقاتا كەنتىندە ورنالاسقان «جەتىساي اۋداندىق ورتالىقتاندىرىلعان كىتاپحانالار جۇيەسى» مەملەكەتتىك مەكەمەسىنە قاراستى اسىقاتا ايماقتىق بالالار كىتاپحاناسى فيليالىنىڭ ورنالاسقان عيماراتى 1971 جىلى قۇرىلعان.

كىتاپحاناعا اعىمداعى جوندەۋ جۇمىستارى 2010 جىلى جۇرگىزىلگەن. جەتىساي اۋدانىنىڭ مادەنيەت سالاسى بويىنشا دامۋ باعدارلاماسىنا سايكەس اسىقاتا ايماقتىق بالالار كىتاپحاناسى فيليالىن 2020 جىلى اعىمداعى جوندەۋدەن وتكىزۋ جوسپارلانعان.

اسىقاتا كەنتىندە 3 بالالار ويىن الاڭشاسى بار. 2016 جىلى 1 الاڭشا كەنتتىڭ ءال-فارابي كوشەسىندەگى كوپقاباتتى تۇرعىن ۇيلەر اۋماعىنان سالىنسا، 2019 جىلى ماقاتاەۆ جانە ءامىرحانوۆ كوشەلەرىندەگى كوپقاباتتى تۇرعىن ۇيلەر اۋماعىنان سالىنىپ، پايدالانۋعا بەرىلگەن. 

2019 جىلى جالپى جولداردى جوندەۋگە اۋدانعا 3 ملرد. تەڭگە، قۇرىلىس سالاسىنا 5 ملرد. تەڭگە، اۋىزسۋ جۇيەلەرىن جۇرگىزۋگە 813 ملن. تەڭگە، 11 ەلدى مەكەندى گازداندىرۋعا 287 ملن. تەڭگە، اباتتاندىرۋ جۇمىستارىنا 228 ملن. تەڭگە قارجى بولىنگەن.

2019 جىلى جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن بولىنگەن 30 ملن. 742 مىڭ تەڭگەگە اسىقاتا كەنتىنە قاراستى جالپى ۇزىندىعى 2,49 شاقىرىمدى قۇرايتىن قازىبەك بي، قاجىمۇقان، بولاشاق، ساتپاەۆ كوشەلەرىنە ورتا جوندەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلگەن. سونىمەن قاتار، جالپى ۇزىندىعى 1,4 شاقىرىمدى قۇرايتىن كوپ قاباتتى ۇيلەر اۋماعىنداعى م. ماقاتاەۆ، ايبەرگەنوۆ جانە م. مامەتوۆا كوشەلەرىنە ورتا جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ماقساتىندا تۇركىستان وبلىستىق بيۋدجەتىنەن 17 ملن. 866 مىڭ تەڭگە بولىنگەن.

اسىقاتا كەنتىندە جۇمىس ىستەيتىن №2 ش. قالداياقوۆ اتىنداعى اسىقاتا بالالار ونەر مەكتەبىنىڭ ىرگەتاسى 1969 جىلى قالانعان، وتكەن جىلى بۇل ءبىلىم ورداسىنا 50 جىل تولدى.

بۇگىنگى تاڭدا ساز مەكتەبىندە 21 ۇستاز ءتالىم بەرەدى، ونىڭ ىشىندە 10 ۇستاز جوعارى ءبىلىمدى، 11 ۇستاز ارناۋلى ورتا ءبىلىمدى. مەكتەپتە دومبىرا، فورتەپيانو، قوبىز، بايان، اككوردەون ۇيىرمەلەرى جۇمىس ىستەپ، 147 شاكىرت ءبىلىم الادى. ونىڭ ىشىندە 33 وقۋشى «بىرلىك» ەلدى مەكەنىندە، قالعان 114 وقۋشى اسىقاتا كەنتىندە ورنالاسقان №2 ش. قالداياقوۆ اتىنداعى بالالار ونەر مەكتەبىنىڭ عيماراتىندا ءتالىم الادى. مەكتەپتىڭ 150 وقۋشىعا دەيىن قابىلداي الاتىن مۇمكىندىگى بار.

2019 جىلى اسىقاتا كەنتىندەگى 7 كوشەنى ورتا جوندەۋدەن وتكىزۋ ماقساتىندا اۋداندىق بيۋدجەت ەسەبىنەن  49 585,0 مىڭ تەڭگە قارجى قارالىپ، 7 كوشەگە ورتا جوندەۋ جۇمىستار جۇرگىزىلگەن.

سونىمەن قاتار، اسىقاتا كەنتى اكىمى اپپاراتىنىڭ ءتورتىنشى دەڭگەيلى بيۋدجەت ەسەبىنەن اباتتاندىرۋ، كورىكتەندىرۋ ماقساتىندا ءبىرشاما جۇمىستار اتقارىلعان.

وزبەكستاننىڭ «ساردوبا» سۋ قويماسىنىڭ بۇزىلۋى قازاقستاننىڭ ءمىرزاشول وڭىرىندە جاڭا وبلىس اشۋ ماسەلەسىن جەدەلدەتىپ وتىر

ءيا، وزبەكستاننىڭ «ساردوبا» سۋ قويماسىنىڭ بۇزىلىپ، ماقتاارالدىڭ بىرنەشە اۋىلدارى توپان سۋدىڭ استىندا قالۋى ءمىرزاشول وڭىرىندە جاڭا وبلىس اشىلىپ، ەلىمىزدىڭ 15-ءشى جاڭا ءوڭىرىنىڭ ورتالىعى بولىپ اسىقاتا كەنتىنىڭ تاڭدالۋىن بارىنشا جەدەلدەتتى.

بىزگە جەتكەن بەيرەسمي اقپاراتتار بويىنشا قازىرگى اسىقاتا كەنتى وبلىستىق مارتەبەسى بار قالاعا اينالىپ، ول الداعى ۋاقىتتا اشىلايىن دەپ وتىرعان مىرزاشولدەگى جاڭا 15-ءشى وبلىستىڭ ورتالىعى بولىپ بەلگىلەنۋى مۇمكىن.

2019 جىلعى مالىمەتتەر بويىنشا اسىقاتا اۋىلدىق وكرۋگى حالقىنىڭ سانى – 25 300 ادام.

جەرگىلىكتى قوعامداستىق جينالىسىنىڭ 03.03.2020 ج. № 02 حاتتاماسىمەن تۇركىستان وبلىسى، جەتىساي اۋدانى، اسىقاتا كەنتىن دامىتۋدىڭ 2020-2022 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسى بەكىتىلگەن.

وسى اتالعان باعدارلاماداعى مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، 1957 جىلى قۇرىلعان اسىقاتا كەنتىنىڭ حالىق سانى – 12 060 ادامدى قۇرايدى.

2019 جىلدىڭ قازان ايىندا جاسالعان اسىقاتا كەنتى شەكاراسىن ناقتى بەلگىلەۋگە ارنالعان جەرگە ورنالاستىرۋ سحەماسى بويىنشا اسىقاتا كەنتىنىڭ اۋماعى – 363,94 گا.

اسىقاتا كەنتىن مىرزاشولدەگى جاڭا وبلىستىڭ ورتالىعى رەتىندە جوبالاۋ جۇمىستارى 2019 جىلدىڭ كۇزىنەن باستالىپ، قىس بويى جۇرگىزىلگەنىن قازىرگى ەگىستىك القاپتارىندا جەر ولشەۋ جۇمىستارىن جاساعان فوتوسۋرەتتەردەگى ازاماتتاردىڭ ۇستىنە كيگەن كيىمدەرىنەن بايقاۋعا بولادى.

الداعى ۋاقىتتا مىرزاشولدەگى جاڭا وبلىستىڭ ورتالىعىنا اينالاتىن قازىرگى اسىقاتا كەنتىنىڭ قۇرامىنا جەتىساي اۋدانىنداعى ىنتىماق اۋىل وكرۋگىنىڭ 300 گا، ال وركەنيەت ەلدى مەكەنىنىڭ 36,13 گا جەرىن بەرۋ كوزدەلىپ وتىر.

وسىلايشا، قازىرگى اسىقاتا كەنتىنىڭ ورنىندا بوي كوتەرەتىن، جالپى اۋماعى 700,007 گا بولاتىن جاڭا قالانىڭ – مىرزاشولدەگى جاڭا وبلىستىڭ ورتالىعىنا اينالاتىن جاڭا قالانىڭ قازىعى قاعىلىپ جاتىر!

جەرگىلىكتى باسشىلار مىرزاشولدەگى جاڭا وبلىستىڭ ورتالىعى بولۋعا لايىق قالا دەپ سارىاعاشتى ۇسىنعان.

الايدا، مەملەكەت باسشىسى بۇل ۇسىنىستى قولداماعان.

ويتكەنى پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، قوعامدىق-ساياسي جانە ەكونوميكالىق-الەۋمەتتىك جاعىنان سارىاعاش قالاسى جاڭا وبلىستىڭ ورتالىعى بولۋ تالاپتارىنا ساي كەلمەيدى.

قازىرگى تۇركىستان وبلىسى ەكىگە بولىنگەن جاعدايدا جاڭا ءوڭىردىڭ ورتالىعى مىندەتتى تۇردە سىرداريا وزەنىنىڭ ارعى بەتىندە بولۋى ءتيىس جانە مەملەكەتتىك شەكارادان كەم دەگەندە 20 شاقىرىم الىستا بولۋى كەرەك دەگەن شارت قويىلعان.

سول سەبەپتى شاردارا قالاسى دا ءمىرزاشول وڭىرىندە اشىلاتىن جاڭا وبلىستىڭ ورتالىعى ەتىپ بەلگىلەۋگە ساي كەلمەيدى.

جوعارىدا باياندالعان تالاپتارعا سىرداريانىڭ جوعارعى بويىنىڭ سول جاعىن الىپ جاتقان ءمىرزاشول وڭىرىندەگى ءتورت ءىرى ەلدى مەكەن – جەتىساي قالاسى، مىرزاكەنت، اتاكەنت جانە اسىقاتا كەنتتەرىنىڭ ىشىندە تەك اسىقاتا كەنتى عانا جاۋاپ بەرەتىنى انىقتالعان.

الدىن-الا جاسالىپ جاتقان جوسپار بويىنشا جاڭادان اشىلاتىن مىرزاشولدەگى 15-ءشى وبلىستىڭ قۇرامىنا قازىرگى ماقتاارال، جەتىساي، شاردارا، كەلەس جانە سارىاعاش اۋداندارى ەنگىزىلەتىن بولادى.

بۇگىنگى تۇركىستان وبلىسىنان ەنشى الىپ ءوز الدىنا بولەك شىعاتىن مىرزاشولدەگى جاڭا وبلىستىڭ حالىق سانى قولىمىزدا بار رەسمي مالىمەتتەر بويىنشا مىناداي:

- ماقتاارال اۋدانى – حالقى 131 781 ادام;

- جەتىساي اۋدانى – حالقى 172 903 ادام;

- شاردارا اۋدانى – حالقى 78 621 ادام;

- سارىاعاش اۋدانى – حالقى 191 096 ادام;

- كەلەس اۋدانى – حالقى 136 000 ادام.

سوندا مىرزاشولدەگى جاڭا 15-ءشى وبلىس حالقىنىڭ سانى – 710 401 ادام بولادى.

الداعى ۋاقىتتا وتكىزىلەتىن ۇلتتىق حالىق ساناعىندا مىرزاشولدەگى جاڭا 15-ءشى وبلىس حالقىنىڭ سانى قازىرگى رەسمي كورسەتكىشتەن ءىس جۇزىندە الدەقايدا كوپ بولىپ شىعاتىنىنا كامىل سەنەمىز.

قورىتا ايتساق، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىشۇلى نازارباەۆ باسقاراتىن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەلۇلى توقاەۆقا ءمىرزاشول حالقى ۇلكەن ءۇمىت ارتادى.

ەلى سۇيگەن، ەلىن سۇيگەن ەلباسىمىز بەن پاراسات-پايىمى مول پرەزيدەنتىمىز بۇگىندە تۇكپىردە قالىپ قويىپ، وزبەكستاننىڭ «ساردوبا» سۋ قويماسىنىڭ بۇزىلۋىنان ۇلكەن زارداپ شەككەن ءمىرزاشول وڭىرىندە قازاقستاننىڭ 15-ءشى وبلىسى تەزىرەك قۇرىلىپ، جاڭا ءوڭىردىڭ ورتالىعى ەتىپ قازىرگى اسىقاتا كەنتىن بەكىتەدى دەپ اسىعا كۇتىپ وتىر!

قۇرمەتپەن،

مىرزانتاي قوجابايۇلى جاقىپ،

ل.ن. گۋميلەۆ اتىنداعى ەۇۋ قاۋىمداستىرىلعان پروفەسسورى (of Associate Professor), فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى (PhD).

Abai.kz