2000-شى جىلدارى بانكتەر جاسىرعان ەكى قابات پروتسەنتپەن حالىقتى الداپ تاستادى: ەندى بارشا نەسيەلەرىن قايتادان ساناپ، ادامدارعا ولاردىڭ اقشالارىن قايتارۋ كەرەك.

جانبولات مامايدىڭ حالىقتىڭ نەسيەسىن كەشىرۋ ماسەلەسىمەن استاناعا كەتكەنىن ەستىپ وتىرمىن. بۇل تالاپتى مەن قولدايمىن. ەگەر مەملەكەت (ياعني سالىق تولەۋشىلەر) كوپ مارتە بانكتەرگە ميللياردتاعان دوللار ءبولىپ كومەكتەسسە، نەگە ءبىر رەت بولسا دا ءوز حالقىنا كومەكتەسپەيدى؟ بۇل ماسەلە ارينە، ءبىرىنشى رەت كوتەرىلىپ وتىرعان جوق، ءمۇنى ءبىز 1,5 جىل بۇرىن ايتقانبىز.

بىراق بۇل ماسەلە قازىر كوروناكريزيس جاعدايىندا قايتادان وزەكتى بولىپ وتىر. ساراپشىلاردىڭ باعالاۋىنشا قازاقستاندا الداعى 6 اي ىشىندە ءوزىنىڭ نەسيەلىك مىندەتتەمەلەرىن ورىنداي المايتىندار سانى 900 مىڭنان 2,8 ميلليون ادامعا (!) وسەدى. وسىعان بايلانىستى ءالى كۇنگە زاڭداستىرىلماعان جەكە تۇلعالاردى بانكروت دەپ جاريالاۋ ينستيتۋتى وتە ماڭىزدى بولىپ وتىر.

سونىمەن بىرگە تاعى ءبىر ماسەلە بار. ول – جاپپاي ماسشتابتاعى بانك الاياقتىعى، ياعني جاسىرىن ەكى ەسەلەنگەن پايىزدار ماسەلەسى. ەگەر بانك كرەديتتەرى بويىنشا پايىزداردى ادال جولمەن قايتا ەسەپتەپ شىقسا، حالىق بانكتەرگە ەمەس، كەرىسىنشە بانكتەر حالىققا قارىز بولىپ قالادى! ءيا ءدال سولاي!

مەن بۇعان بۇرىن قاتتى ءمان بەرمەپپىن، بىراق ەرمەك نارىمبايدىڭ ارقاسىندا كوپ نارسەنى ءتۇسىندىم. كەزىندە ول سوتتا بانكتەردىڭ ەكى ەسەلەنگەن پايىزدارىن دالەلدەگەنى ءۇشىن ونىڭ كولىگىن ورتەپ جىبەرگەن ەدى. مەن ءتىپتى ونى ەلدەن قۋىپ شىققان دا وسى بانك ءلوببيىنىڭ ىقپالى دەپ ويلايمىن.

الىپساتار-بانكيرلەردىڭ شەكسىز الاياقتىعى قازاقستاندا ۇزاق جىل جالعاستى. ادامدار كرەديت الىپ، تولەپ ءجۇردى. ال، قارىزى سوندا دا وسە بەردى. قالايشا؟ قانشاما تاعدىرلار بۇزىلدى، ادامدار وزدەرىنە قول سالدى، قانشاما وتباسى كرەديتتىڭ كەسىرىنەن اجىراستى!

ءبىر قاپ كارتوپ نەمەسە ءبىر جاشىك كونياك ۇرلاعاندار بىزدە 5 جىلعاقامالادى. ال ميلليونداعان ادامدى ەكى ەسەلەنگەن پايىزدىق بانك سحەمالارى كومەگىمەن توناعاندارعا ەش جازا قولدانىلمايدى. كەرىسىنشە، وسىنداي «تابىستى» الىپساتارلارمەن بىرەۋلەر ماقتانىپ ءجۇر).

بۇل ماسەلەنى كوتەرەتىن ۋاقىت كەلدى. 2001-2011 جىلدار ارالىعىنداعى بارلىق كرەديتتەر بويىنشا پايىزداردى قايتا ساناپ شىعۋ كەرەك جانە بانكيرلەرگە ءوز قالتالارىنان بولسا دا الدانعان حالىققا اقشاسىن قايتارتۋ قاجەت.

مۇحتار تايجاننىڭ جازباسى

Abai.kz