بۇگىنگى قازاق، مۇلدە باسقا قازاق...

ءتىلى شۇبارلانعان، جىگەرى جۇنشە تۇتىلگەن. ءتىلىنىڭ، مادەنيەتىنىڭ، ءدىنىنىڭ، ءداستۇرىنىڭ تولىق يەسى بولۋدان قالىپ بارا جاتقان قازاق. ال، مۇنداي ۇلتتىڭ قازىرگى جاھاندانۋ داۋىرىندە بولاشاعى باياندى بولا قويارما ەكەن؟ قايدام؟

يتاليان ويشىلى ن.ماكياۆەللي «ۇزاق ۋاقىت قۇلدىقتا بولعان حالىق ەلىنە دەگەن قۇشتارلىقتان، پاتريوتيزم مەن يماندىلىقتان ايىرىلىپ، كونگىش، جالتاق، تىلالعىش، جاعىمپاز بولادى» دەگەن ەكەن. تاعىدا سول دانىشپان،

«مۇنداي جۇرت كەزدەيسوق جاعدايدا تابىلعان ەركىندىكتى دە پايدالانا المايدى» دەيدى. بالكىم ءبىزدىڭ ۇلت سول كۇيدى كەشىپ جاتىر ما؟

قازىر كوبىنە كەڭەستىك زاماندى جامانداۋعا ءۇيىرمىز. الايدا ول كەزدىڭ وزىندىك ارتىقشىلىقتارى بولدى. ونى جوققا شىعارا المايمىز.

ول زاماننىڭ وزىندىك يدەولوگياسى قانداي ەدى؟ وكتيابرات بولدى، پيونەر بولدى، كومسومول بولدى، كوممۋنيست بولدى. ال، وسى بۋىن-بۋىنعا ءبولىپ تاستالعان اتاۋلاردىڭ ءوزى تۇتاس كەڭەستىك ۇرپاقتى تاربيەلەدى. وتانىن ءسۇيۋدى، ەلىن-جەرىن قاستەرلەۋدى، ۇلكەن-كىشىنى سىيلاۋدى، ادال بولۋدى جادىنا ءسىڭىردى. بۇل يدەولوگيا ءوزىن اقتادى.

بىزدە بۇل كەڭىستىك بوس تۇر. تاۋەلسىزدىك العالى. ايتىلدى. جازىلدى. ۇلتتى ۇيىتاتىن تەمىرقازىق ىزدەدى. تاپسا تىرلىك باسقا بولار ەدى. تاپپاعانى. ول ۇلتتىق يدەيا –يدەولوگيا. اقيقاتقا تىكە قارايىق. ءتىلى شۇبارلانعان، تاريحىن «قاڭسىق» دەپ تانيتىن، مادەنيەتىن، سالت-ءداستۇرىن مەنسىنبەيتىن، ۇلت مۇدەسىنەن، جەكە باستىڭ قامىن جوعارى قوياتىن، رۋحسىزدىق داعدارىسىنا تۇسكەن، ساناسى، رۋحانياتى وتارسىزدانۋ ۇدەرىسىن وتكەرمەگەن قازاقتى، وزگە دەڭگەيگە كوتەرەتىن، يدەولوگيا جەتىسپەي جاتىر. بۇگىنگى قازاق «قازاقپىن» دەپ ماقتانۋدان كەتكەن. كەرىسىنشە ارعى اتاسى اتالىپ، رۋى ماقتالسا سوعان ەلىپ ەتەدى. قازاق ححI عاسىردا ءومىر سۇرسەدە، وسىلاي رۋلىق، جۇزدىك دەڭگەيدەن اسا الماۋدا. «مەن قازاقپىن» دەپ ايتاتىن بەلگە كوتەرىلە الماي قويدى. ءبىر قازاق وسىلايشا، قاق ءبولىنىپ مىڭ قازاققا اينالىپ، رۋلىق، جۇزدىك، جەرشىلدىك سانامەن ءومىر سۇرۋدە. بالكىم بۇل قازاقتىڭ ءوسىپ-وركەندەۋىنە ۇلكەن بوگەت، اياعىنا سالىنعان تۇساۋ، موينىنا ىلىنگەن قامىت بولار. قازاقتىڭ اينالاسىندا وتىرعان ازعانا ۇلت وكىدلەرىن وزىنە سىڭىرە الماي، ولاردىڭ ىڭعايىنا قاراي ءومىر ءسۇرىپ، قاجەت بولسا سولاردىڭ تىلىندە سويلەۋگە تىرىسۋى، سونى مادەنيەت كورۋى ماسقارا جاعداي. وسىلاي بولا بەرمەك پە؟ جوق. ول ءۇشىن ۇلتىق يدەيا كەرەك. سونى تولىقتىراتىن يدەولوگيا قاجەت.

دەمەك، «ۇلتىمىز قانداي ۇراننىڭ، ۇلتتىق مۇدەنىڭ اينالاسىنا توپتالۋى ءتيىس؟» دەيتىن ساۋال ءوز-وزىنەن تۋىپ تۇر.

ازاماتحان ءامىرتايدىڭ الەۋمەتتىك جەلىدەگى جازباسى

Abai.kz